The perceived meaning of life significantly affects the quality of human life. It is of particular significance in borderline situations. One of such situations is the birth of an intellectually disabled child. The article presents the results of the study concerning the perceived meaning of life in the case of parents who bring up a child with limited intellectual abilities. The study included 87 mothers and 65 fathers bringing up an intellectually disabled child. In the studied cases, parents perceived their (...) life as highly meaningful. The results indicated that the perceived meaning of life in the case of parents of intellectually disabled children was related with: suffering experienced by the parents as a result of a limited intellectual ability of their daughter/son, the manner of performing their parental role and the sense of parental identity. (shrink)

Pytanie o sens jest centralnym pytaniem logoterapii Frankla. Życie człowieka polega na sensownym urzeczywistnianiu się i, w razie potrzeby, na przezwyciężaniu kryzysu sensu, któremu służy logoterapia jako metoda psychoterapeutyczna. Religia jest dla Frankla niczym innym, jak radykalnym dążeniem do sensu. Wiara w sens, leżąca u podstaw dążenia do sensu, pozwala człowiekowi nie tylko poszukiwać go w każdej sytuacji, ale także umożliwia przetrwanie w obliczu cierpienia i życiowej katastrofy. Życie sensowne daje ostatecznie człowiekowi poczucie spełnienia, niezależnie od (...) tego, jaki czeka go dalszy los. (shrink)

Artykuł omawia analizę fenomenu życia religijnego w filozofii Williama Jamesa (1842-1910). Wskazano na kalwińskie korzenie twórcy pragmatyzmu a zwłaszcza na prezbiteriański schemat zwany sylogizmem praktycznym, który w powodzeniu życiowym szukał potwierdzenia posiadania łaski religijnej. Twórca pragmatyzmu, rozpoczął swoje badania od analizy przeżyć ludzkich z perspektywy psychologicznej. Pod koniec życia coraz więcej uwagi poświęcił analizie fenomenu życia religijnego. Poglądy swoje wyłożył w wykładach edynburskich w roku 1901, które zostały wydane w książce Doświadczenia religijne. Analizie przeżyć religijnych poświęcone są (...) też końcowe partie Pragmatyzmu (1907). James wskazuje na znaczenie przeżyć religijnych w życiu człowieka. Uważa, że istotę religii stanowi poczucie zależności, odczucie obecności tego, co nadprzyrodzone. W religii nie chodzi o dogmaty, instytucje czy rytuały, lecz o pożytek, jaki przynosi ona jednostce, porządkując jej życie. Głównym celem religii pozytywnych jest wyzwolenie człowieka od zła. Tak opisana religijność jawi się jako swoista sapientia, życiowa mądrość, która porządkuje ludzkie życie i wnosi w nie wartość dodatnią. Stąd takie rozumienie religii zostaje określone w artykule mianem sapientia pragmatica. (shrink)

W artykule podjęto próbę teoretycznego ujęcia obcości w kontekście filozofii życia.Poczucie obcości jawi się jako konkretne, pierwotne doświadczenie życiowe.Dopiero wtórnie wynika z niej antagonizm kulturowy czy etniczny. W artykule proponujesię rozróżnienie kategorii obcości oraz inności. Tę pierwszą uznaje się za zradykalizowanąpostać inności. Obcość konstytuuje zabsolutyzowana różnica i myślenie dualistyczne.

W historii filozofii występują dwa przeciwstawne ujęcia ludzkiego istnienia. 1. Filizofie esencjalistyczne, które upatrują istotę człowieka w spójności i harmonii Jego bytu, równowadze zewnętrznej i wewnętrznej, w zgodności jednostki ze sobą i otoczeniem. Od czasów Platona postulowały one utożsamienie się jednostki z funkcją pełnioną przez nią w społeczeństwie i państwie. Dla myśli filozoficzno-politycznej, określającej warunki harmonijnego współżycia ludzi w społeczeństwie było ważne wyodrębnienie przede wszystkim stałych składników istnienia tworzących tożsamość bytu człowieka oraz regularność i przewidywalność jego zachowań. 2. W innym (...) nurcie filozoficznej refleksji nad człowiekiem widzi się swoistość istnienia w egzystencjalnym ruchu samotworzenia się jednostki, w jej nieustającym stawaniu się człowiekiem w procesie stałego przezwyciężania nieodłącznych od egzystencji napięć. Myśl egzystencjalna (np. Pascal, egzystencjaliści, ale podobne intuicje można też spotkać u innych filozofów) traktuje istnienie człowieka jako strukturalne "transcendowanie" - przekraczanie przez wolny wybór jednostki przedmiotowo-tożsamościowego składnika egzystencji, jej harmonii i równowagi. Tożsamość jednostki (także jej roli społecznej) jawi się w tej optyce jako zjawisko ontologicznie względne, wtórne w stosunku do swobodnego określania przez jednostkę globalnego sensu swego życia. Z kolei, na płaszczyźnie ontycznej człowiek istnieje, wedle koncepcji egzystencjalnej, w dwóch równoległych niesprowadzalnych do siebie sposobach istnienia. Uwzględnienie tego faktu wymaga dualnego patrzenia na człowieka zarówno jako na tożsamość (określonej osobowości i roli społeczno-zawodowej) i jako na transcendencję - egzystencjalny proces samotworzenia się jednostki. Filozofia polityczna uważa za najważniejszy tożsamościowy aspekt istnienia, zaś filozof-moralista interesuje się przede wszystkim aspektem transcendencji, wolności jednostki do ustanawiania sensu swego istnienia. Każdy z tych punktów widzenia powinien akceptować dwoistość egzystencjalnej sytuacji człowieka i nie rościć pretensji do posiadania globalnej wiedzy o człowieku i jego obowiązkach. Zarówno polityk-ustawodawca mający na uwadze harmonię i stabilność społeczną (tożsamość ról społecznych, stałość zachowań jednostki, przewidywalność jej działań), jak i filozof-moralista ma swoje dobrze uzasadnione racje. Rozwojowi kultury służy utrzymanie na zasadzie komplementarności obu odmiennych poglądów na człowieka i zachowanie między nimi pewnych napięć, które nigdy całkowicie usunąć się nie dadzą. (shrink)

Hermeneutyka Ramanudży (1075-1140?), indyjskiego filozofa i teologa, głównego teoretyka odłamu wedanty wiśisztadwajta, opiera się na intrygującym splocie interpretacji języka i rzeczywistości przezeń przedstawionej. W tym splocie kategorie ontologiczne wspierają interpretację treści indyjskiego objawienia (śruti), a samo objawienie jest jedynym nośnikiem prawdy o strukturze rzeczywistości transcendentnej oraz jej relacji do świata. Ramanudża jest hermeneutą, lecz jego hermeneutyka ma określony cel, to jest rozumienie i rozumiejącą interpretację objawienia, które pozwala urzeczywistnić najważniejszy cel ludzkiego życia, a mianowicie duchowe wyzwolenie. W odkrywaniu sensus (...) spiritualis indyjskiego objawienia Ramanudża operuje swoistą „ontologią rozumienia”, sterującą antycypacją i odkrywaniem tego sensu. (shrink)

Prowadzone w artykule analizy są próbą uporządkowania możliwych relacji między winą a poczuwaniem się do winy. Problem poczuwania się do winy okazuje się skomplikowany ze względu na niejednoznaczny związek z rzeczywistym zawinieniem. Poczuwanie się do winy nie jest z konieczności poprzedzone spełnieniem działania, za które moglibyśmy kogoś winić, a przekonanie o byciu winnym nie jest równoznaczne z rzeczywistym zawinieniem. Kiedy winni twierdzą, że są niewinni, może to być zarówno wynikiem błędnego rozumienia moralnych standardów, jak i zaniku moralnej wrażliwości, połączonego często (...) z przekonaniem o własnej bezkarności. Błędne rozeznanie to także jeden z powodów, dla których niewinni utrzymują, że są winni. Niewinni poczuwają się też do winy za spowodowanie zła, którego byli jedynie niedobrowolnymi, fizycznymi sprawcami, albo też na które — poprzez nieszczęśliwy zbieg okoliczności — zdawali się mieć jedynie minimalny, niekwalifikujący do uznania za sprawców wpływ. (shrink)

Gdy człowiek, który – jak ja obecnie – ma dziewięćdziesiąt jeden lat, rezygnuje z jakiejś działalności, nie musi specjalnie się wysilać, aby usprawiedliwić swą decyzję. Lepiej, by sam wybrał ten moment i uprzedził o tym otoczenie, niżby miała zań zdecydować natura i zaskoczyć zarówno jego, jak innych...

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie – z perspektywy filozoficznej – pewnej interpretacji pism Lina Yutanga (1895–1976), chińskiego pisarza, myśliciela, tłumacza, lingwisty i wynalazcy. Lin Yutang był przede wszystkim dwujęzycznym autorem i myślicielem, wychowanym i wykształconym w dwóch obszarach kulturowych, a mianowicie w kręgu tradycji chińskiej oraz w chrześcijańskim obszarze świata anglojęzycznego. Jego wielka erudycja i talenty intelektualne sprawiły, że mógł on stać się – w sensie metaforycznym i tym zupełnie dosłownym – pośrednikiem między tradycją chińską oraz dwudziestowieczną cywilizacją Zachodu. W (...) ciągu swojego długiego życia Lin opublikował ponad sześćdziesiąt książek. Czterdzieści z nich ukazało się w przekładach angielskich – i tylko sześć stanowiły powieści. Lista niebeletrystycznych prac Lina jest znacznie dłuższa i obejmuje m.in. krótkie i długie eseje, monografie poświęcone chińskim mędrcom takim jak Konfucjusz, Laozi czy Zhuangazi, a także przekłady i antologie z tłumaczeniami ich dzieł. Szczególną popularność przyniosło Linowi kilka książek beletrystycznych, niezwykle wysoko ocenionych przez krytykę, popularność zyskał Lin również dzięki swym próbom częściowego przeszczepienia kultury chińskiej na grunt zachodni. Po opublikowaniu _My Country My People _(1935) oraz _The Importance of Living _(1937) Lin osiągnął wielką sławę jako „filozof chiński”, jednak jego własna myśl filozoficzna, rozproszona w wielu tekstach, rzadko bywała przedmiotem zainteresowania uczonych. (shrink)

The article presents a communication-based analysis of the function of the ‘bez sensu’ [meaningless/ pointless/makes no sense etc.] phraseme. The author discusses the conversational and discursive opportunities for using it. He applies the methodology of communicational grammar, which enables the analysis of communications at the ideational and interactive levels. Within the semantic level, ‘bez sensu’ removes the value of the trivialised semantic standard. In conversations, it is the reaction to scripts which contradict natural logic and the common-sensical cause-and-effect (...) course of things. An important function is the bringing forward of scripts of failure, wastefulness, redundancy, and lack of benefit or expected or actual harm. At the interactive level, the ‘bez sensu’ expression fulfils the function of support for the argumentative power of a communication; it is also a measure of undermining an argumentation – it emphasises the frailty of its premises. In axiological strategies, ‘bez sensu’ is a major component of emotive acts and the building block of the emotional tension between interlocutors. In this instance, it is mostly used to bring forward the experience of a negative emotion. One negative outcome of using the ‘bez sensu’ expression is the introduction distance to interpersonal contact, and in some cases the sense of intellectually debasing the sender of a communication. The article includes several examples of media-based political statements with the ‘bez sensu’ expression, which are used for discrediting political opponents. (shrink)

Tematem tekstu jest wizja społeczeństwa postkapitalistycznego brytyjskiego ekonomisty i badacza zrównoważonego rozwoju, Tima Jacksona. Jest to utopia unikatowa, możliwa do zrealizowania, budowana w oparciu o najnowsze ekonomiczne ustalenia empiryczne i raporty przyrodoznawców dotyczące powagi współczesnych zagrożeń środowiskowych. Artykuł systematycznie rekonstruuje jej najważniejsze założenia. Argumentacje Jacksona wymierzone są przeciwko „wzrościzmowi” (ang. growthism), to znaczy bezrefleksyjnej akceptacji samej logiki nie kończącego się wzrostu gospodarczego za wszelką cenę. Utopia budowana przez tego ekonomistę opiera się na filarach równowagi, dobrobytu (prosperity), psychologicznego przepływu (flow) i (...) wytwarzania (work). Artykuł wykorzystuje idee zawarte w pracach Jacksona (Dobrobyt bez wzrostu. Ekonomia dla planety o ograniczonych zasobach z 2009 roku oraz Post Growth. Life after Capitalism z roku 2021), a także wybrane tezy i ustalenia nurtu ekonomii ekologicznej dewzrostu. (shrink)

Grotius ist ein Klassiker der Theorie internationaler Beziehungen. In der politischen Philosophie hingegen wird er eher selten diskutiert. In meinem Beitrag greife ich seine Kritik an der verbreiteten Vorstellung eines unbedingt geltenden Widerstandsrechts auf. Grotius bestreitet insbesondere, dass aktiver Widerstand gegen Zwänge unter allen Umständen gerechtfertigt ist. Seiner Auffassung nach sind gewisse Zwangsverhältnisse – freiwillige Abhängigkeitsverhältnisse – durchaus mit dem Naturrecht vereinbar. Um diese Kritik plausibel zu machen, bringe ich sie zunächst gegen eine aktuelle Variante der für die Diskussion von (...) Widerstandsrechten immer noch einschlägigen Locke’schen These vom Selbsteigentum in Stellung, aus deren Sicht freiwillige Abhängigkeitsverhältnisse zwanglose Verhältnisse sind. Dann entwickele ich in Grundzügen einen alternativen Widerstandsbegriff, der an Grotius‘ Idee eines natürlichen Privilegs der Selbstverteidigung anknüpft. Dieser Idee zufolge stützt sich Widerstand nicht etwa auf einen einzufordernden Rechtstitel wie das Selbsteigentum, sondern beruht auf menschlicher Schwäche. (shrink)

Originally published in 1906, this book presents the texts of Aristotle's De Sensu and De Memoria, the first two parts of the Parva Naturalia. Both are provided in Greek with a facing-page English translation. Detailed commentaries are also included, together with a bibliography and indexes in English and Greek. This book will be of value to anyone with an interest in Aristotle's works and classical philosophy.

In the evolution of the vertebrates and probably a few other animals (Metazoa), biological values have been translated (subjectivized) into affective experience that necessarily involves the consciousness of external objects/events (as different from one’s body), which is tantamount to the origins of subjectivity. Mammals, birds and other vertebrates are experiencing subjects even though their negative and positive experience greatly vary in scope. Some mammals are capable of vicarious experience and may act as empathic agents, and some of them, at least (...) the great apes, use true reflective self-consciousness and thus perceive themselves as agents, which generates attributive feelings. The balance of positive and negative experience determines the intrinsic value of (an individual) life. Every subjective life is autotelic in striving to maximize this balance. A subjective life may also have a social value that is measured in terms of the impact on intrinsic values of other lives. The social value of life is contingent upon an agency, that is, conscious intentional actions that impact intrinsic value of other lives. The difference between the social value of a subjective life and an instrumental value of an individual comes down to the difference between agent causation and event causation. The moral agency refers to a subcategory of agent causation that involves the awareness of impact on another subject’s wellbeing (interests). The moral agency is at present known only in the hominids (including the chimpanzees) which understand causality and use reflective self-consciousness, which in turn enables them to perceive themselves as agents and attribute to themselves responsibility. The moral agency originated as a motivational mechanism of reciprocity execution , and thus as an adaptation for group life, which is why it favors ingroup members and often promotes norms that harm other groups. The human moral agency is frequently used by third parties to implement group norms that are based on ideologies (religious or secular) and may actually harm both group members and the entire groups. Any received, bioculturally evolved morality is unlikely to be good in either absolute or universal sense. Therefore, the moral capacity alone does not make a human life categorically more valuable, even if human motivation were dominated by moral agency (which is true only of some people). The life of a vertebrate has, therefore, two values, intrinsic and social. Each can be negative or positive, and may vary to a large extent independently of the other, whereby a joint value of a subjective life cannot be sensibly assessed and compared without prior assessments of the intrinsic and social component separately. In the absence of objective reasons to rate the intrinsic value of a human life as categorically higher than that of other mentally advanced mammals, and in consideration of the observed range of social values of human lives, some of which approach zero and some are highly negative (lower than any thinkable negative values of non-human lives), the doctrine of extraordinary and inalienable (innate) human „dignity” is groundless and unethical, as it leads to a depreciation of the lives of non-human subjects, and often preempts the need to impart a real social value to one’s own life. (shrink)

Polish translation of mildly revised versions of the introductory and closing pages of _Meaning in Life_.

What grounds my experience of my body as my own? The body that one experiences is always one’s own, but it does not follow that one always experiences it as one’s own. One might even feel that a body part does not belong to oneself despite feeling sensations in it, like in asomatognosia. The article aims at understanding the link between bodily sensations and the sense of ownership by investigating the role played by the body schema.

The main purpose of the paper is to describe, diagnose and interpret mutual rela-tions between the idea of economic freedom and the sense of responsibility for the common good in modern societies functioning in the system of a free market economy. The starting point for the analysis is a reference to predominating scientific discourses and their appearance in the public sphere. These discourses also take up the problem of mutual relations between freedom and responsibility, including responsibility for the common good. (...) One specific case of the relation between units and the widely understood common good, including units engaged in economic activity, is their relation to more operational public goods. Therefore, starting from conclusions based on a probing research concerning Polish society’s attitude towards public goods (which is an index of public morality), we will try to prove that an oversimpli-fied and highly ideological understanding of economic freedom can lead to a) perception of market activities’ results in strictly economic categories, b) atrophy of priority values for each society such as the sense of responsi-bility and common good. Therefore the main thesis of the paper can be seen as the following state-ment: for each economic organization to perform correctly, it must be socially embedded in a defined axio-normative order. Economic order is a part of social order while freedom, as the leading objective idea, cannot be treated either in purely scientific or ideological categories. (shrink)

Tematem wiodącym jest kwestia prawa do życia. Punkt wyjścia stanowi art. 3. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który przypisuje to prawo wszystkim ludziom. Problem zaczyna się jednak, kiedy trzeba uściślić, czy w tekście Deklaracji chodzi o pojęcie "istoty ludzkiej", którego desygnatem jest istota ludzka w sensie czysto biologicznym, czy też chodzi raczej o pojęcie "osoby", a więc termin odnoszący się do sfery moralności. Współczesna definicja "osoby ludzkiej", jakiej używa bioetyka wywodzi się z filozofii nowożytnej: ta zaś za cechę konstytutywną ludzi (...) uznaje świadomość. Rozumowanie w tych kategoriach nieuchronnie oznacza kłopoty ze zdefiniowaniem moralnego statusu, a co za tym idzie, pozwala na zgłaszanie wątpliwości co do prawa do życia w przypadku embrionów i osób nieuleczalnie chorych, w stosunku do których rozważana bywa możliwość zastosowania eutanazji. Zagadnienie, które jest dyskutowane w niniejszym artykule, w kontekście prawa do życia dotyczy aborcji, a więc odnosi się do pierwszej z grup istot ludzkich, których osobowy status bywa podważony. Tytułowa dla artykułu moralna niepewność nie dotyczy częstokroć w kontekście dyskusji nad dopuszczalnością aborcji normy "nie zabijaj". Zwolennicy aborcji nie przeczą, że zabijanie ludzkich osób jest złem, wątpią jednak w możliwość uznania prenatalnych faz rozwojowych człowieka za fazy, w których mamy do czynienia z pełnoprawną ludzką osobą. Wątpliwość ta ma charakter moralny, a nie jedynie teoretyczny, decydując o aborcji nie ryzykujemy zatem błędnego sądu o charakterze teoretycznym, lecz spełnienie moralnie niesłusznego czynu. Jakkolwiek niepewność i ryzyko są nieodłącznymi elementami ludzkiego działania, to w przypadku gdy przedmiotem ryzyka jest moralnie doniosłe dobro, a takim jest ludzkie życie, stawiamy ryzyku granice: nie ryzykujemy życia drugich. W tradycyjnej teologii moralnej przywoływano tutaj zasadę tutioryzmu, nakazującą w przypadkach wątpliwych zawsze zachować odnośne prawo, czyli w dyskutowanym tu przypadku normę "nie zabijaj". Podobna intuicja towarzyszy współczesnemu kanadyjskiemu filozofowi, T. Lockhartowi. Autor zastrzega, że nie chce rozstrzygać, czy ludzki płód już jest, czy też jeszcze nie jest osobą wraz z przysługującym jej prawem do życia, przyjmuje jednak zasady działania w sytuacji niepewności, z których wynika, że niezależnie od przyjmowanych przez nas tutaj przekonań. wyborem racjonalnym jest zaniechanie aborcji. (shrink)