Abstract

Artykuł omawia analizę fenomenu życia religijnego w filozofii Williama Jamesa (1842-1910). Wskazano na kalwińskie korzenie twórcy pragmatyzmu a zwłaszcza na prezbiteriański schemat zwany sylogizmem praktycznym, który w powodzeniu życiowym szukał potwierdzenia posiadania łaski religijnej. Twórca pragmatyzmu, rozpoczął swoje badania od analizy przeżyć ludzkich z perspektywy psychologicznej. Pod koniec życia coraz więcej uwagi poświęcił analizie fenomenu życia religijnego. Poglądy swoje wyłożył w wykładach edynburskich w roku 1901, które zostały wydane w książce Doświadczenia religijne. Analizie przeżyć religijnych poświęcone są też końcowe partie Pragmatyzmu (1907). James wskazuje na znaczenie przeżyć religijnych w życiu człowieka. Uważa, że istotę religii stanowi poczucie zależności, odczucie obecności tego, co nadprzyrodzone. W religii nie chodzi o dogmaty, instytucje czy rytuały, lecz o pożytek, jaki przynosi ona jednostce, porządkując jej życie. Głównym celem religii pozytywnych jest wyzwolenie człowieka od zła. Tak opisana religijność jawi się jako swoista sapientia, życiowa mądrość, która porządkuje ludzkie życie i wnosi w nie wartość dodatnią. Stąd takie rozumienie religii zostaje określone w artykule mianem sapientia pragmatica.