The problem of closeness was posed by Philippa Foot in the article “The Problem of Abortion and the Doctrine of Double Effect”. Foot criticizes the classic version of the principle of double effect which distinguishes direct from indirect intention. On this basis, she considers it justified to cause bad effects which were foreseen but not intended. She believes that if we consider causing a bad effect to be justified then the way we do it is irrelevant, while the reference to (...) the direct/indirect distinction may lead to absurd solutions in some cases that allow us to distinguish two events in one action. These constitute, respectively, the object of direct and indirect intention and they are much too close for an application of the principle of double effect, such as when a doctor performs a craniotomy. The root of the problem of closeness is the question about the possible criterion that would allow us to determine which of the effects of an action are intended and which are merely foreseen. The starting point of the analysis of the problem of closeness in this article is the manner in which Foot outlines it in her article. In the second and more extensive part of the article, a number of contemporary attempts to solve the problem of closeness are presented, while the third section is an attempt to answer the question of why the discussion of the problem of closeness seems to remain deadlocked. (shrink)

Przyjęcie perspektywy „widoku stąd” sprawia, że etyka nie jest traktowana jako kompletny zbiór gotowych odpowiedzi na problemy natury moralnej. Normy są ogólne i obiektywne, sytuacja decyzyjna podmiotu indywidualna i subiektywna. Decydujemy zawsze „tu i teraz” i „tacy a nie inni”. Perspektywa „widoku stąd” może być redukowana, ale nie da się od niej całkowicie uwolnić. Nie znaczy to jednak, że perspektywy subiektywnej nie da się pogodzić z obiektywną. Normy obiektywne pozostają punktem odniesienia dla subiektywnych decyzji, a kiedy jakiś element indywidualnego (subiektywnego) (...) kontekstu naszego działania udaje się nam zobiektywizować, zostaje włączony w „widok stąd”. (shrink)

The paper discusses the basic assumptions proposed by John Dewey in his pragmatist ethics, posing at the same time a question whether pragmatist ethics satisfies the basic conditions of the ethical theory. The central category and criterion assumed in pragmatist ethics is a habit. Only good habits ensure good action. Habits are shaped by the milieu, and any attempts to change them entail a change in the conditions of the milieu. Permanent modification of habits is written in the basic goal (...) of moral action, i.e. development. Dewey rejects the theory of ethics comprehended as an order of moral norms and evaluations settled in advance. The theory proposed by him does not satisfy the conditions that a standard ethical theory is supposed to meet. This does not mean that it cannot be called a theory. It is Dewey\'s programme to give up traditional tasks assigned to an ethical theory. (shrink)

The issues presented in this article bear on the status of bioethics as an academic discipline and research methods employed in it. With regard to the status of bioethics, I discuss problems related to the definition of bioethics, the ways of addressing bioethical issues and the choice of the discipline within which bioethics should be developed . The presented methods of bioethics have been divided into normative and non-normative. The non-normative methods are empirical, both qualitative and quantitative, whereas normative methods (...) have been divided into three groups: methods based on principles , casuistry, and alternative methods . Since alternative ways of addressing bioethical issues are not always sufficiently developed from the methodological point of view, I have introduced, apart from the concept of method, the concept of research perspective. (shrink)

Z propozycją rekalibracji etyki i zastąpienia jej neuroetyką wystąpiła Patricia S. Churchland. Churchland twierdzi, że im bardziej rozumiemy szczegóły funkcjonowania naszego systemu nerwowego, tym bardziej jesteśmy przekonani co do tego, że przyjmowane przez nas standardy moralnego działania są uwarunkowane neurobiologicznie. Od roku 2002 termin „neuroetyka” funkcjonuje jako nazwa nowej subdyscypliny etyki. Wymienia się w niej dwa zasadnicze działy: etykę neuronauki i neuronaukę etyki. Pierwszy dotyczy zasadniczo moralnych problemów związanych z zastosowaniem osiągnięć neuronauk, przedmiotem drugiego: neuronauki etyki, jest wpływ, jaki wiedza (...) z zakresu neuronauk ma na nasze rozumienie etyki. Artykuł jest krytyczną prezentacją nowej subdyscypliny etycznej i próbą pokazania, że jakkolwiek neurobiologiczne procesy mają wpływ na nasze działanie, to nie decydują o jego moralnym wymiarze. (shrink)

Doktryna moralna Kościoła katolickiego odnosząca się do kwestii bioetycznych stanowi jedno ze stanowisk obecnych w polskiej debacie bioetycznej, co wydaje się zrozumiałe zważywszy na deklarowaną przynależność większości Polaków do tegoż Kościoła. Katoliccy moraliści stoją na stanowisku, że reprezentowana przez nich doktryna nie ma czysto religijnego charakteru. Odwołują się do kategorii prawa naturalnego, wyprowadzając z niego obowiązek szacunku dla życia każdej istoty ludzkiej, od momentu jej powstania aż do naturalnej śmierci, stąd zdecydowanie negatywnie oceniana jest aborcja, eutanazja, a także proceder niszczenia (...) ludzkich zarodków. Obok punktów spornych istnieją też takie kwestie bioetyczne, w których stanowisko Kościoła katolickiego nie budzi w społecznej debacie kontrowersji, np. transplantologia. (shrink)

Prowadzone w artykule analizy są próbą uporządkowania możliwych relacji między winą a poczuwaniem się do winy. Problem poczuwania się do winy okazuje się skomplikowany ze względu na niejednoznaczny związek z rzeczywistym zawinieniem. Poczuwanie się do winy nie jest z konieczności poprzedzone spełnieniem działania, za które moglibyśmy kogoś winić, a przekonanie o byciu winnym nie jest równoznaczne z rzeczywistym zawinieniem. Kiedy winni twierdzą, że są niewinni, może to być zarówno wynikiem błędnego rozumienia moralnych standardów, jak i zaniku moralnej wrażliwości, połączonego często (...) z przekonaniem o własnej bezkarności. Błędne rozeznanie to także jeden z powodów, dla których niewinni utrzymują, że są winni. Niewinni poczuwają się też do winy za spowodowanie zła, którego byli jedynie niedobrowolnymi, fizycznymi sprawcami, albo też na które — poprzez nieszczęśliwy zbieg okoliczności — zdawali się mieć jedynie minimalny, niekwalifikujący do uznania za sprawców wpływ. (shrink)

Zsfassung in engl. Sprache u.d.T.: On responsibility adequate to the possibilities.

Tematem wiodącym jest kwestia prawa do życia. Punkt wyjścia stanowi art. 3. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który przypisuje to prawo wszystkim ludziom. Problem zaczyna się jednak, kiedy trzeba uściślić, czy w tekście Deklaracji chodzi o pojęcie "istoty ludzkiej", którego desygnatem jest istota ludzka w sensie czysto biologicznym, czy też chodzi raczej o pojęcie "osoby", a więc termin odnoszący się do sfery moralności. Współczesna definicja "osoby ludzkiej", jakiej używa bioetyka wywodzi się z filozofii nowożytnej: ta zaś za cechę konstytutywną ludzi uznaje (...) świadomość. Rozumowanie w tych kategoriach nieuchronnie oznacza kłopoty ze zdefiniowaniem moralnego statusu, a co za tym idzie, pozwala na zgłaszanie wątpliwości co do prawa do życia w przypadku embrionów i osób nieuleczalnie chorych, w stosunku do których rozważana bywa możliwość zastosowania eutanazji. Zagadnienie, które jest dyskutowane w niniejszym artykule, w kontekście prawa do życia dotyczy aborcji, a więc odnosi się do pierwszej z grup istot ludzkich, których osobowy status bywa podważony. Tytułowa dla artykułu moralna niepewność nie dotyczy częstokroć w kontekście dyskusji nad dopuszczalnością aborcji normy "nie zabijaj". Zwolennicy aborcji nie przeczą, że zabijanie ludzkich osób jest złem, wątpią jednak w możliwość uznania prenatalnych faz rozwojowych człowieka za fazy, w których mamy do czynienia z pełnoprawną ludzką osobą. Wątpliwość ta ma charakter moralny, a nie jedynie teoretyczny, decydując o aborcji nie ryzykujemy zatem błędnego sądu o charakterze teoretycznym, lecz spełnienie moralnie niesłusznego czynu. Jakkolwiek niepewność i ryzyko są nieodłącznymi elementami ludzkiego działania, to w przypadku gdy przedmiotem ryzyka jest moralnie doniosłe dobro, a takim jest ludzkie życie, stawiamy ryzyku granice: nie ryzykujemy życia drugich. W tradycyjnej teologii moralnej przywoływano tutaj zasadę tutioryzmu, nakazującą w przypadkach wątpliwych zawsze zachować odnośne prawo, czyli w dyskutowanym tu przypadku normę "nie zabijaj". Podobna intuicja towarzyszy współczesnemu kanadyjskiemu filozofowi, T. Lockhartowi. Autor zastrzega, że nie chce rozstrzygać, czy ludzki płód już jest, czy też jeszcze nie jest osobą wraz z przysługującym jej prawem do życia, przyjmuje jednak zasady działania w sytuacji niepewności, z których wynika, że niezależnie od przyjmowanych przez nas tutaj przekonań. wyborem racjonalnym jest zaniechanie aborcji. (shrink)

The controversies related to John Taurek’s rescue case concern the importance of numbers in deciding about whom to help in situations in which there is a shortage of means. Taurek thinks that the number of the needy does not matter; we can save one person rather than many people. Since both common sense and the duty to responsibly administer help make us approve the decision to help those who are more in number, Taurek’s thesis seems counterintuitive. The majority of authors (...) discussing Taurek’s thesis defend the importance of numbers in such decisions, and few are inclined to accept some of his intuitions, recognizing the counting of people who need help as morally problematic. However, the authors who defend the importance of numbers reject a simple utilitarian approach and try to justify the claim that the majority should have priority in such a way that no person involved in the conflict of distribution could charge the rescuer with not having taken his or her claims into account. (shrink)