Filozofia analityczna po logicyzmie Fregego i atomizmie logicznym Russella odziedziczyła szereg założeń związanych z istnieniem rodzajowej dziedziny bytów indywidualnych, których tożsamość i elementarne określenia już mamy zdefiniowane. Te „indywidua” istnieją tylko w idealnych „światach możliwych” i nie są niczym innym jak zbiorami posiadającymi strukturę bądź czystymi zbiorami matematycznymi. W przeciwieństwie do takich czysto abstrakcyjnych modeli, Hegel analizuje rolę pojęciowych rozróżnień i odpowiednich brakujących inferencji w rzeczywistym świecie. Tutaj wszystkie obiekty są przestrzennie i czasowo skończone. Nawet jeśli rzeczywiste rzeczy poruszają się (...) zgodnie z pewnymi formami, są tylko momentami w całościowym procesie. Wszelako, formy te nie są przedmiotami bezpośredniej, empirycznej obserwacji, lecz zakładają udane i powtarzalne działania i akty mowy. W rezultacie żadna semantyka odnoszącej się do świata referencji nie może obyć się bez kategorii Heglowskich, które wykraczają daleko poza narzędzia opartej wyłącznie na relacjach logiki matematycznej. (shrink)

As a speculative and abstract discipline, philosophy is traditionally considered to be in dialectical tension with physical experience and daily practice. In contrast to this conventional and idealistic perspective, and in line with aesthetics as embodied knowledge, this article attempts to show that not only do we constantly think via gestures, movements, and physical experiences but also that there is no need to disconnect a concept from practice. Passing from Wittgenstein’s idea of “form of life” to the pragmatist aesthetics initiated (...) by Dewey’s idea of “art as experience,” I propose an analysis of the philosophical framework of postmodern dance (Yvonne Rainer) and of Happenings (Allan Kaprow), in order to underline the theoretical and conceptual research that is already at work in the field of contemporary art practice, the latter being understood as a sensorial dimension intrinsically linked to ordinary life. My general argument is that gestures, which are an inescapable and vital part of everyday life, can be foregrounded by certain artistic practices without corrupting or theatricalizing their ordinariness. (shrink)

Reimagining Eroticism through Embodied Aesthetics: A Feminist Reading 1. The Epistemological and Ethical Aspects of the Arts of Love In the debate of contemporary thought and its intersections with philosophy, aesthetics, and the politics of the self, Richard Shusterman’s Ars Erotica (AE) makes a significant and inspiring contribution. The book delves into the intricate relationship between aesthetics and eroticism, offering a unique perspective on the relation between the ancient notion of d...

Résumé À l’inverse d’une thèse de la disparition de l’œuvre – thèse soutenue de la plupart de théories autour de l’art performance (Peggy Phelan, Thierry De Duve) –, cet article défend la thèse d’une itérabilité des gestes du corps et se focalise sur ce qui se conserve lors du passage de l’expérience, lorsque la performance cesse. On remarque ainsi que cette conservation ne repose en rien sur l’idée d’un maintien à l’identique, mais épouse plutôt une logique de la transformation. À (...) la suite de Derrida, il s’agit de mettre en place une pratique de la déconstruction et de dépasser les limites de l’ontologie de la présence, laquelle reste intimement liée aux principes de la théorie de la mimesis. Les concepts de « restauration » (Richard Schechner) et de « re-enactment » (Rebecca Schneider) s’avèrent utiles afin de comprendre le statut paradoxal des arts de performance : un ensemble de gestes du corps qui demeurent profondément citationnels, et qui oscillent entre l’absence absolue et la répétition. (shrink)

Que ce soit dans la vie quotidienne ou dans l'art, le geste se confronte toujours à l'œuvre dont il est la cause. Or que se passe-t-il quand le geste est œuvre? Quand œuvrer n'est plus réduit à un résultat objectif mais maintenu intact dans son état de faire? Une ouverture sur une complexité théorique du geste et de ses possibilités chorégraphiques s'affirme. Les textes réunis dans ce recueil défendent la pertinence de l'idée de geste et en décrivent la méthode: l'intempestif, (...) l'impersonnel, l'incidence. Geste à l'œuvre maintient les gestes dans leur caractère intrinsèquement pluriel: un geste se compose en effet d'une myriade de micro-gestes, d'une somme incalculable d'ajustements corporels qui viennent former imperceptiblement ce qui apparaît comme un geste. L'unité fragile de ce dernier se dissout dans une infinitude potentielle de petits gestes. Ces essais explorent ce potentiel en pratiquant le croisement de multiples, pratiques gestuelles dans le champ de l'art et de la théorie philosophique. Quand le geste est œuvre cette dernière ne disparaît pas pour autant: elle existe en tant que processus et expérience. Ainsi les différentes disciplines convoquées ici placent l'œuvre dans le geste et mettent le geste à l'œuvre. Voici donc ce qui constitue à la fois la problématique et le parti de cet ouvrage: rendre compte des gestes, de l'actualité tangible du faire et de l'identification possible entre le concept de geste et celui d'œuvre d'art. (shrink)

The paper explores the relationship between skepticism on the one hand and the metaphysical realist and the internal realist conceptions of truth on the other. After a brief description of the metaphysical realist and the internal realist positions, it is argued that the former but not the latter is committed to an important sort of skepticism, namely, that we might be wrong about practically everything at the same time. First an abstract argument is presented to this effect, then the issue (...) is further clarified through an analysis of Hilary Putnam's anti‐skeptical argument about brains in a vat. The analysis shows that the argument can be rejected only from the metaphysical realist standpoint. Since the argument is conclusive from the internal realist point of view, internal realism, in contrast with metaphysical realism, is safe from skepticism. (shrink)

In this paper, I propose some philosophical reflections arising from the encounter with a work of art, namely the Squatting Aphrodite, which is one of the Roman copies that is held in the same room as the Venus de Milo in the Louvre Museum in Paris, France. From the description of this artwork and the effect it has on the spectator, I draw three main consequences: the conceptual difference between ordinary sensibility and everyday aesthetics; the criticism of aesthetic conformity, and (...) the political implications of adopting an ordinary perspective towards aesthetic experience. (shrink)

In this paper, I propose some philosophical reflections arising from the encounter with a work of art, namely the _Squatting Aphrodite_, which is one of the Roman copies that is held in the same room as the _Venus de Milo _in the Louvre Museum in Paris, France. From the description of this artwork and the effect it has on the spectator, I draw three main consequences: the conceptual difference between ordinary sensibility and everyday aesthetics; the criticism of aesthetic conformity, and (...) the political implications of adopting an ordinary perspective towards aesthetic experience. (shrink)

Inspired by the text entitled The Collapse of the Fact/Value Dichotomy and Other Essays (2004) of Hilary Putnam, the volume focuses on the theory and practice of knowledge, but one can legitimately extend it to other fields, most especially in aesthetics. Certain observable features in the fields of aesthetics, practice and artistic creation show that old evaluation criteria may now be obsolete. This is because upon further consideration, the definition of value remains opaque : should the artwork be judged according (...) to its moral value, its market value, or its formal value ? To side with or against the concept of value in art and aesthetics does not preclude a certain number of differences concerning the very nature of what is meant by value. If traditionally the ‘fact’ was the work, taken in all its tangibility, currently the materiality of the object no longer seems to play such a major role. Art is increasingly populated by so-called ‘immaterial’ or ‘ephemeral’ works and is therefore rarely, or badly, quantifiable according to old aesthetic and economic evaluation criteria. The progressively pragmatic contextualization of works within the social space puts forward a new definition of aesthetic value, no longer eternal and ideal, but rather anchored in the sensible and the politico-economic issues of a culturally specific situation. The current changes too support the idea that the question of ‘value’ and its confrontation with the concept of ‘fact’ is urgent. What role do artistic practices and aesthetic theories play ? A role of emancipation, of liberation, escape, or transformation ? Or on the contrary, could art become another means to subject individuals to the status quo ? As can easily be noticed, the question of maintaining or rejecting the dichotomy of facts and values is at the heart of the most pressing issues. (shrink)

Dzisiejsza rzeczywistość społeczna dostarcza nam więcej powodów do zadziwienia i refleksji niż kiedykolwiek wcześniej. W zasadniczej mierze spowodowane jest to niespotykaną dotąd dynamiką przemian społecznych z jej globalnymi ekonomicznymi, politycznymi i ekologicznymi konsekwencjami. Kluczowe pytania wymuszane przez dynamikę społecznej transformacji dotyczą globalizacji, a w jej kontekście tożsamości narodowej, demokracji, wolności, środowiskowych i politycznych zagrożeń globalnych, kultury, wartości, czyli kwestii, które będą wytyczać obszar najistotniejszych problemów filozoficznych w nadchodzącym czasie. Najistotniejszych, albowiem wszystkich nas wprost dotykających, najbardziej odczuwalnych, najważniejszych dla „spójnego poczucia (...) bycia w świecie”. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na wzrastającą rangę zagadnień społecznych, a co za tym idzie - wskazanie na kwestie filozoficzne, które pojawiają się w ich kontekście. Wydaje się, że zmiany społeczne wymuszają refleksję nie tylko nad tym, co stricte społeczne, ale również nad tym, co bardziej ogólne. Wraz ze wzrastającą rangą zagadnień społecznych rośnie znaczenie pytań podstawowych. (shrink)

Wiek osiemnasty – wiek rozumności, wyzwalania umysłu z błędów, doskonalenia i rozwoju ludzkości – często uważa się także za szczególnie istotny czas postępowej dyskusji o kobiecie, jej roli społecznej, czas torujący drogę do jej instytucjonalnej edukacji i w konsekwencji emancypacji. Analizując treści prac znaczących myślicieli Oświecenia, należy jednak dojść do wniosku, że Kantowskie słowa wskazujące jako ideę przewodnią Oświecenia: „Odważ się posługiwać własnym rozumem!”, nie odnoszą się do kobiety. Podmiotem myślenia filozoficznego pozostaje mężczyzna, choć używany w dziełach filozoficznych tego okresu (...) z upodobaniem i konsekwencją termin „człowiek” może pozornie wskazywać na ogólne zainteresowanie obiema płciami i równe traktowanie mężczyzn i kobiet. Kobiety nadal postrzega się jako istoty niższe pod względem umysłowym. Umieszcza się je w pułapce małżeństwa rozumianego jako związek tworzący „jedną osobę moralną”, czy też „jedną osobę duchową”. Zmiany w edukacji kobiet, choć w dobie Oświecenia się dokonały, nadal polegają na kontroli wiedzy im przekazywanej, a nadto wiedzy ukierunkowanej na uformowanie określonych cech związanych z rolą żony i matki. Wskazane zagadnienia w artykule są rozważane na przykładzie trzech myślicieli Oświecenia: J.-J. Rousseau, I. Kanta oraz H. Kołłątaja. (shrink)

W pracy tej podejmowane jest zagadnienie form przejściowych ewolucji biologicznej w jej najbardziej znanej formie, czyli problemu „brakującego ogniwa”. Problem ten często pojawiający się w rozważaniach wczesnych darwinistów, został całkowicie zarzucony przez współczesnych ewolucjonistów. Zniknięcie kwestii brakującego ogniwa z zainteresowań współczesnej biologii tłumaczy się tym, iż poszukiwane formy przejściowe zostały już odnalezione. Sam zaś problem uważa się za nieistotny, gdyż spowodowany niekorzystnym wpływem różnych czynników pozanaukowych. Celem pracy jest wskazanie przyczyn, które doprowadziły do zmiany sposobu postrzegania owej problematyki. (...) Szczególna uwaga zostanie poświęcona relacji taksonomii do sposobu, w jaki postrzegano poszukiwane brakujące ogniwa. Cały zaś problem brakującego ogniwa, jego przyczyny i zniknięcia, jest interpretowany jako wynik przemian metanaukowych, jakie zaszły w trakcie rozwoju taksonomii. (shrink)

Przemiany społeczno-ekonomiczne, kryzysy polityczne, zmiany w kulturze, nauce i technice mogą postawić prawnika oraz „zwykłego” obywatela nie tylko przed koniecznością odpowiedzi na pytanie, „co jest zgodne z konstytucją?”, ale również przed kwestią, „czym jest sama konstytucja?”.Prezentowana monografia poświęcona jest dwóm teoriom konstytucji, których analiza pozwala uwydatnić dwa aspekty jej pojęcia. Konstytucja bowiem z jednej strony stanowi tzw. prawo wyższe, a z drugiej realizuje określoną ideę polityczną. Rozważania zawarte w niniejszej książce rozpoczynają od analizy odpowiedzi Immanuela Kanta na pytanie, w (...) jaki sposób w pojęciu konstytucji łączą się kwestie jej prawnej ważności oraz normatywnej słuszności. Następnie autor przechodzi do zbadania dwóch teorii, które wyrastają z Kantowskiej filozofii: czystej teorii prawa Hansa Kelsena i liberalizmu politycznego Johna Rawlsa. Pierwsza jest nastawiona na deskrypcję norm pozytywnych. Druga formułuje idee o charakterze normatywnym. Pierwsza chce opisywać, druga wyznaczać ustrojowe maximum, do którego powinniśmy zmierzać. W obydwu teoriach konstytucja zajmuje szczególne miejsce. Zawarta w niniejszej monografii ich interpretacja podporządkowana jest zagadnieniu istoty demokratycznej konstytucji, która w formie prawa wyższego wyraża demokratyczną treść.Na ich podstawie następuje próba odpowiedzi na pytanie o naturę demokratycznej konstytucji. (shrink)

Idea wolności jest klamrą spinającą całą filozofię Hegla. Chrześcijaństwo niesie ze sobą świadomość wolności - państwo jest jej realizacją. Dlatego też idea ta w owej podwójnej relacji jawi się jako punkt centralny systemu łączący sferę ducha absolutnego ze sferą ducha obiektywnego. Hegel przezwycięża opozycję, występującą we wcześniejszej filozofii, między "człowiekiem" i "obywatelem" poprzez zjednoczenie woli subiektywnej z wolą rozumną, konstruując w ten sposób etyczną całość - państwo - będące tą rzeczywistością, w której jednostka posiada wolność i korzysta z niej (tylko (...) o tyle, o ile partycypuje w świadomości ogółu). Treścią religii jest prawda absolutna, ale nie jest jej nadana forma myślowa - występuje raczej w postaci wyobrażenia. Stąd państwo jako twór rozumny sytuuje się pod względem formy wyżej niż religia. Pewne sformułowania Hegla, szczególnie zawarte w "Wykładach z filozofii dziejów" nasuwają myśl, że próbował on dokonać sakralizacji państwa. Jednakże w intencji Hegla nie leży oparcie aksjologii państwa o aksjologię religijną, czemu dobitnie daje wyraz w uzupełnieniu do § 270 "Filozofii prawa". Relacja między państwem a religią w planie społecznym ujęta jest przez Hegla następująco: dziedziną religii jest indywidualna wiara, podczas gdy państwo reprezentuje to, co ogólne, rozumne, etyczne. Można by dojść do przekonania, że Hegel optuje na rzecz liberalnej koncepcji rozdziału Kościoła i państwa. Wniosek taki byłby jednak pochopny, albowiem pomija się w ten sposób plan spekulatywny filozofii Hegla. Nowoczesne państwo jest wskroś rozumowe (a przynajmniej tak jest widziane przez filozofię), dlatego też każda różnica co do ich istoty jest z góry wykluczona. W państwie rozumnym świętość nie jest już czymś zewnętrznym w stosunku do rzeczywistości, lecz czystą wewnętrznością. Można zatem stwierdzić, że państwo stoi. nad Kościołem nie dlatego, iż jest sprzeczne z zasadą chrześcijańską, lecz właśnie dlatego, że jest tej zasady urzeczywistnieniem. Choć więc Hegel nie neguje wpływu religii na życie świeckie, to jednak pragnie ugruntować je na swoistych dlań wartości. (shrink)

Prezentowana tu książka jest poświęcona relacjom między filozofią a polityką, politycznemu zaangażowaniu filozofii bądź jej ucieczce przed owym zaangażowaniem. W moim ujęciu pytania o autowizerunek filozofa w XX wieku są pytaniami o jego uwikłania, i uwikłania jego filozofii, w politykę. Nigdy wcześniej filozofowie nie żywili takich nadziei na przemodelowanie społeczeństwa z pomocą polityki (i tym się różnili od licznych wcześniejszych utopistów) zgodnie ze swoją filozoficzną wizją jak właśnie w XX wieku. Jest to zarazem książka o tradycyjnych antynomiach i opozycjach filozoficznych: (...) bios teoretikos i bios praktikos, teoria i praktyka, myśl i działanie, interpretowanie świata i jego zmienianie, człowiek kontemplacji i człowiek czynu, wieża z kości słoniowej i zaangażowanie etc. etc. I dlatego, pisząc tu o autowizerunku filozofa, mam na myśli jego autowizerunek ujmowany z punktu widzenia polityki. Interesują mnie tu odpowiedzi na pytanie o stosunek między filozofią a polityką, bowiem to pytanie uważam dzisiaj z racji historycznych za fundamentalne. Dlaczego pytam tu o autowizerunek filozofa? Uważam, że w filozofii (pytającej o swoje uwikłania w politykę) sposób ujmowania siebie determinuje sposób ujmowania świata. Im bardziej filozofia zostaje odniesiona do „teraz”, tym wymaga większej precyzji, dokładniejszego usytuowania siebie w ramach dostępnych bądź wyobrażonych w kulturze możliwości. Autowizerunek to platforma, z której korzysta filozof, to pewien horyzont konstytuujący jego tożsamość, podający zakres możliwych do przyjęcia ról w kulturze. Zupełnie inny jest autowizerunek filozofa w filozofii odniesionej do „teraz”, a zupełnie inny w filozofii nastawionej na uniwersalność, wieczne i niezmienne prawa, na spoglądanie na świat sub specie aeternitatis. Kluczowe słowa w takiej perspektywie to choćby rewolucja intelektualna, przemoc, nowy świat, nowy człowiek, nowa era, zmiana, postęp, konstruktywny wkład, przyłączenie się i zaangażowanie czy wymogi chwili. Pytam tutaj o chęć wywoływania zmian politycznych mocą filozofii i poprzez filozofię jako narzędzie, pytam o filozofa jako politycznego „zbawcę” (Habermas o Martinie Heideggerze), o filozofa jako egzekutora wyroków historii dysponującego pełną świadomością doniosłości chwili, która nikomu poza filozofami nie może się w pełni odsłonić i ujawnić. Dlaczego jednak filozofia potrzebuje siły? Skąd bierze się jej odwieczne marzenie o wykroczeniu poza uniwersum teorii, myśli, kontemplacji - ku realnemu światu, w którym filozof działa? Książka ta w pewnej mierze stanowi analizę marzeń o filozofii działającej, o filozofii czynu - o filozofie przekonanym o swoim posłannictwie jako posłannictwie człowieka działania. Filozof działający to człowiek oddany wspólnocie - przekonany o politycznie sprawczej roli wypowiadanego, filozoficznego słowa; zwierciadlanym odbiciem tego ideału jest filozof oddany tekstowi, czyli (bezpośrednio) lekceważący społeczne powinności i zobowiązania — przekonany o politycznej i społecznej bezsilności tegoż słowa, skoncentrowany na dostarczaniu interpretacji kolejnych interpretacji tekstów filozoficznych. Jednak oprócz nich w perspektywie autowizerunku politycznego pojawiają się i inni: tekstualiści marzący o drobnych, choć społecznie wpływowych wspólnotach czytelników; wspólnotowcy pragnący działać poprzez filozoficzne słowo, a jednak zarazem pozbawieni złudzeń co do swojej historycznej skuteczności, poniekąd z góry świadomi, że tą drogą świata (przynajmniej w przewidywalnym horyzoncie czasowym) zmienić się nie da; miłośnicy tekstu budujący programy społecznej naprawy świata, a poszukujący wśród tekstualistów (na przykład genealogicznej czy dekonstrukcjonistycznej) „metody”, którą można by wprost zastosować w praktyce, na sposób działających w historii wspólnotowców. Tekst, wspólnota - to jedynie ogólne hasła wywoławcze mające ewokować pewne marzenia o miejscu filozofii i filozofa w kulturze. Z jednej strony stoi autowizerunek, w ramach którego naczelnym hasłem jest „robienie historii” (Emil Cioran) czy „robienie rewolucji”, z drugiej autowizerunek z naczelnym hasłem „robienia tekstów”, czyli bycia uważnym czytelnikiem tekstów filozoficznych i uważnym ich autorem. A oprócz tego, pomiędzy nimi, jest miejsce na autowizerunki pośrednie, mieszane i mniej czy bardziej skłaniające się ku któremuś ze skrajnych wyborów oraz na autowizerunki, których powyższe przeciwstawienie nie uchwytuje. Oba motywy mają do pewnego stopnia organizować prezentowaną książkę, ale nie mają stać się jakimś nowym kluczem pozwalającym na zupełnie nową odsłonę filozoficznego pejzażu. Stoi przecież za nimi długa, filozoficzna tradycja, korzystająca na przestrzeni dziejów z określeń pochodzących z różnych słowników. Kto powiedział, że filozofia ma „robić rewolucję”, tzn. gruntować ją i przygotowywać, promować i usprawiedliwiać, znajdować dla niej wielki intelektualny kontekst, stanowić jej awangardę i magazyn niezbędnych pojęć, legitymizować jej przemoc i uzasadniać jej terror, dawać jej broń w walce i podtrzymywać marzenia o jej nieuchronności, wyjątkowości, celowości i wartości? Kojeve, Heidegger, de Man, Sartre, Bataille (w analizowanych tu przeze mnie tekstach i w ściśle określonych okresach) - byli o tym przekonani. Dlaczego odpowiadał im właśnie taki autowizerunek? Co więcej - albo co innego - daje filozofowi „filozofia wspólnoty” niż „filozofia tekstu”, by sięgnąć do dwóch skrajności w ramach długiego continuum? Czym jest owa nadwyżka? Uczuciem spełnienia, świadomością realizacji marzeń, wcielenia w życie filozoficznych ideałów? Przejściem do świata rzeczywistego - a może wreszcie „pracą”, w mocnym sensie tego terminu? Jednak im filozofia była bliżej świata, tym większe rodziła napięcia. Tym większe miała wyrzuty sumienia. Kluczowy problem analizowanych tu propozycji filozoficznych można by podsumować tak: czy szukać przejść — a jeśli tak, to jakie powinny one przyjmować formy - między uniwersum. zagadnień filozoficznych a światem rzeczywistym? Jaka relacja wiąże filozofa ze światem realnym: z historią, postępem, zmianą? Kim jest filozof zanurzony w historii, kim jest filozof „robiący historię”? W jakiej mierze filozofia jest niezbędnym fundamentem społecznych transformacji i społecznych rewolucji? Jak związać filozofię z czynem i z działaniem? Jak związać spekulację i kontemplację z aktywizmem? Jaki stosunek wobec gwałtownych i radykalnych zmian w świecie społecznym ma zajmować filozof - i w jakim charakterze? Filozofa? Obywatela? Obywatela-filozofa? Czy umieszczać filozofię w głównym nurcie zmian społecznych - w ramach toczących się rewolucji — czy przyjmować w niej postawę wyczekującą, obserwującą, niezaangażowaną, która pozwala spoglądać na akcydentalne zawirowania świata rzeczywistego z perspektywy jego istoty? Czy filozofia ma brać na siebie odpowiedzialność za zmienianie świata? Czy ma się do niego dostosowywać, czy może wręcz je ugruntowywać, znajdując dla niego szeroki, metafizyczny kontekst? Spis treści Wprowadzenie. „TYRANIA HEGLA” I MYŚLENIE PONOWOCZESNE W KONTEKŚCIE PYTAŃ 0 AUTO WIZERUNEK FILOZOFA (9) „Uwolnić się od Hegla”? (10) Panorama (15) „Przyszłość świata” a „interpretacja pism Hegla” (24) Podsumowanie: filozof czynu, filozofia działania (27) Rozdział 1. Przykład wspólnotowy: Alexandre’a KOJEVE’A filozof zmieniający świat (FRANCUSKI HEGEL) (37) Antropologia, panowanie, niewola (41) Kojeve-Strauss: debata stulecia? (44) Filozof wedle Straussa (47) Filozof wedle Kojeve’a (50) Historia, filozofia, przemoc. „Humanizm” i „terror” (57) Rządzenie: zdolności i powinności (61) Kres historii (63) Podsumowanie (68) Rozdział 2. PRZYKŁAD TEKSTUALNY: DELEUZE’A 1 KLOSSOWSKIEGO FILOZOF TWORZĄCY TEKST (francuski Nietzsche) (70) „Jakiegoż to adwersarza, jakiegoś wroga należy pokonać?” (73) „Między Heglem a Nietzschem nie może być kompromisu” 77 Nietzsche, Freud, Marks 90 Historia i genealogia 96 Kwestia stylu 99 Rozdział 3. PRZYPADEK GEORGESA BATAILLE’A: MIĘDZY HEGLEM A NlETZSCHEM? 106 „Człowiek integralny” a działanie 110 Rewolucja, ekstaza, krew 115 W towarzystwie Nietzschego 124 Ekonomia nadmiaru 128 Rozdział 4. WOKÓŁ ZAANGAŻOWANIA. OD WSPÓLNOTY DO TEKSTU I DALEJ: SARTRE, BARTHES, BLANCHOT, FOUCAULT 133 „Umiłowanie mądrości” a polityka 133 Filozofia, polityka - tekst, wspólnota 136 Pisarze i piszący 138 „Co to znaczy pisać?”142 Pisanie - czysta bierność na marginesie historii? 151 Poza opozycję esteta/pisarz zaangażowany 157 Intelektualiści - władza 161 Książki-doświadczenia i książki-prawdy 166 „Tyrania prawdy”168 Rozdział 5. FILOZOF A CZASY PRZEŁOMU. FRANCUSKIE BURZE WOKÓŁ MARTINA HEIDEGGERA W PERSPEKTYWIE SPORU O MIEJSCE FILOZOFII W SFERZE OBYWATELSKOŚCI. 172 Początki 172 Heidegger - francuski „mistrz myślenia”180 „Czy można jeszcze wierzyć filozofom?” 184 Heideggera sen o przywództwie 188 Dyskusje, dyskusje 205 Specyficzna aura filozofa? 210 „Przyjdźcie do nas, a będziecie mogli przekuć waszą myśl w czyn” 230 Rozdział 6. WOKÓŁ PAULA DE MANA - EUROPEJSKIE PYTANIA O SŁOWA JAKO CZYNY 233 Kontekst europejski - rewolucja intelektualna 238 Nowy porządek, nowy początek 248 „Konstruktywne” podejście do rewolucji a „humanizm” 255 Europejski cień człowieka czynu 257 Ideologia estetyczna 262 Rozdział 7. W STRONĘ ESTETYKI EGZYSTENCJI: MICHEL FOUCAULT 266 „Dać żyjącym exempla...” 271 Kanta i Nietzschego „troska o siebie” 272 Etyka jako estetyka 283 Foucault, Kant i „ontologia teraźniejszości” 291 „Troska o siebie” jako praktyka wolności 302 Myślenie - niebezpiecznym aktem? 310 Bibliografia 313 SUMMARY 331 CONTENTS. (shrink)

W odpowiedzi na tekst Michała Chaberka, będący polemiką z moim stanowiskiem w kwestii teistycznego ewolucjonizmu, zwracam uwagę na kilka kluczowych zagadnień dotyczących filozofii i teologii arystotelesowsko-tomistycznej w kontekście teorii ewolucji, oraz wykazuję pewne nieścisłości i błędy w argumentacji mojego adwersarza. Definiując kluczowe aspekty terminu „stworzenie” w ujęciu Tomasza z Akwinu podkreślam, że zmiany ewolucyjne należą do Boskiego gubernatio, a nie creatio. Przedstawiam także nieco bardziej wnikliwą analizę zagadnienia dotyczącego konieczności bezpośredniej Boskiej interwencji w powstaniu nowych gatunków. Przechodząc do zagadnień (...) stricte metafizycznych poruszam kwestie definicji substancjalizmu arystotelesowsko-tomistycznego, analogicznego charakteru statusu bycia substancją, oraz alternatywnej systematyki organizmów żywych zaproponowanej przez Chaberka. W dziedzinie teologii filozoficznej odpowiadam na pytanie o pochodzenie formy substancjalnej pierwszego przedstawiciela nowopowstałego gatunku, w odniesieniu do zagadnień dyspozycji materii i przypadłości substancji. Wracając do kwestii metafizycznych aspektów ewolucjonizmu, proponuję charakterystykę transformacji międzygatunkowej jako procesu, na który składa się wiele zmian substancjalnych i przypadłościowych. (shrink)

Tom specjalny „Avantu” poświęcamy twórczości komiksowej Henryka Jerzego Chmielewskiego, nazywanego Papciem Chmielem (także Dziadkiem Chmielem) oraz głównym postaciom serii komiksów „Tytus, Romek i A’Tomek” (dalej: „TRiA”). Wydawana od 1966 roku w formie osobnych albumów seria liczy 31 ksiąg, stając się najdłużej wydawanym w Polsce cyklem, który zajął poczesne miejsce w historii polskiego komiksu. Początkowo przy-gody Tytusa jawiły się jako wejście w krainę wyobraźni dziecięcej (księgi III-XVIII), z czasem jednak Chmielewski przeszedł do doraźnych komentarzy na temat zmieniającej się polskiej rzeczywistości (od (...) Księgi XX). Zmiana ta nastąpiła w momencie transformacji systemowej w Polsce. Przełom 1989/1990 to okres, w którym „Tytusy” zaczęły być wznawiane przez autora w unowo-cześnionej szacie graficznej (część książeczek narysowano na nowo) i zmienionej formie fabularnej: pojawiły się nowe rysunki, przearanżowano część starszych, dodano wypowiedzi bohaterów. W tym okresie Chmielewski nie wydawał książeczek z nowymi przygodami Tytusa; te zaczęły się pojawiać od 1992 roku, a autor zaczął opisywać w nich zmiany zachodzące w Polsce. Po przełomie politycznym 1989/1990 magiczne i osadzone w wyobraźni wątki zestawione zostały z tym, co w aktualnej polskiej rzeczywistości społecznej wydawało się Papciowi zajmujące, a często – niepokojące lub wymagające interwencji. Tytus zatem stał się członkiem afiliowanego przy NATO oddziału wojskowego, walczył z handlarzami narkotyków, rysował graffiti, mistrzowsko jeździł na desce, zwalczał bądź to chuliganów na meczach piłkarskich, bądź to gangi przestępcze, czy też intensywnie poznawał internet. (shrink)

Idea integracji europejskiej nie jest wymysłem naszych czasów. Jest to proces złożony, który dojrzewał na przestrzeni kilku wieków i który w naszym stuleciu zaczął nabierać wyrazistych kształtów. Społeczeństwa europejskie znużone bezsensem wzajemnie wyniszczających wojen, zaczęły poszukiwać takiej formy koegzystencji, która umożliwiłaby im wspólne decydowanie o polityce, gospodarce czy kulturze. W roku 1950 francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zadeklarował gotowość rządu francuskiego do współpracy z rządem niemieckim w sektorze węgla i stali, w celu zagwarantowania pokoju na kontynencie. Plan Schumana (...) urzeczywistnił się z chwilą podpisania w Paryżu 18 kwietnia 1951 r. przez sześć państw zachodnioeuropejskich: Niemcy, Francję, Włochy, Luksemburg, Belgię i Holandię, układu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Kolejne dwa traktaty o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej podpisane w Rzymie 25 marca 1957 r. miały na celu rozszerzenie współpracy gospodarczej na inne sektory, takie jak rolnictwo, rybołówstwo, komunikacja, handel zagraniczny oraz utworzenie wspólnego rynku gospodarczego. Aby cel ten został osiągnięty, państwa członkowskie zdecydowały się na kolejne kroki integracyjne, jakimi były unia gospodarcza i walutowa. Drogę do tego procesu otworzył podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej. Ratyfikacja Układu z Maastricht stała się okazją dokonania pewnych zmian w niemieckiej konstytucji, do której wprowadzono nowy zapis w art. 23 o Unii Europejskiej. Unia stała się celem nadrzędnym państwa niemieckiego, a Bundestag i Bundesrat otrzymały jasne cele i zadania w sprawach dotyczących Unii Europejskiej. Fakt ten świadczy o ogromnym znaczeniu Unii dla Niemiec. Niemcy są jednym z najbogatszych państw piętnastki. Ich PKB przekracza 20 tys. ECU i jest jednym z najwyższych w Unii. Motorem niemieckiej gospodarki jest przemysł, a zwłaszcza prężnie rozwijający się przemysł samochodowy. Unia Europejska jest dla Niemiec ważnym rynkiem zbytu - 60% eksportu w ramach Unii Europejskiej zajmuje eksport niemiecki. Poziom, który Niemcy osiągnęli w przeciągu 50 lat od zakończenia drugiej wojny światowej, nie byłby możliwy bez ścisłej współpracy pozostałych państw europejskich. Zniesienie ceł oraz wszelkich barier gospodarczych stworzyło ogromne możliwości handlowe i nie tylko. Ważnym krokiem w intensyfikacji wzajemnych stosunków było utworzenie unii gospodarczej i monetarnej, mającej na celu wprowadzenie do 2002 wspólnej waluty EURO. Wraz z postępującą integracją wewnątrz Unii Europejskiej pod koniec lat osiemdziesiątych dokonały się w Europie ważne zmiany historyczne. Europa Środkowa i Wschodnia uwalnia się, w wyniku reform przeprowadzanych w Związku Radzieckim przez Michaiła Gorbaczowa, spod totalitarnych rządów komunistycznych. W roku 1991 wybucha w Moskwie pucz, który wykorzystują republiki radzieckie, ogłaszając swoją niepodległość. W Polsce i na Węgrzech odbywają się obrady okrągłego stołu, w wyniku których komuniści oddają władzę opozycji. Do ostrych konfliktów dochodzi natomiast w Czechosłowacji i Rumunii, gdzie oddanie władzy nie odbywa się bez przelewu krwi. Zmiany polityczne nie ominęły również NRD. W nocy z 9 na 10 listopada 1989 r. runął mur berliński, a 3 października 1990 r. dokonuje się zjednoczenie obu państw niemieckich. Wraz ze zjednoczeniem NRD staje się członkiem Unii Europejskiej. Proces ten odbywa się jednak na innych zasadach, niż przewidują to unijne procedury mówiące o przyjęciu nowych członków w swoje szeregi. W dniu zjednoczenia Wschodnie Niemcy przejmują prawo pierwotne oraz 80% prawa wtórnego Unii. Poza tym otrzymują znaczną pomoc w ramach funduszy strukturalnych. Wiele państw Europy Środkowo- Wschodniej chętnie podzieliłoby los NRD i szybko zintegrowałoby się z zachodnioeuropejskimi strukturami. Dlatego też od początku lat dziewięćdziesiątych zauważamy intensywne starania tych państw o przyjęcie w struktury Unii Europejskiej. W roku 1991 Polska i Węgry podpisały jako pierwsze państwa byłego Bloku Wschodniego Układy Europejskie. W ślad za nimi poszły Bułgaria, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Słowenia, Słowacja i Czechy. Od 1994 r. kraje te wystąpiły oficjalnie o członkostwo w Unii Europejskiej. Przystąpienie do Unii spotyka się w społeczeństwie z wieloma negatywnymi reakcjami. Polacy coraz bardziej sceptycznie odnoszą się do spraw Unii Europejskiej i do przyszłego w niej członkostwa, choć z pewnością można by liczyć na wiele. Chociażby na ustabilizowanie gospodarki, młodej demokracji oraz stosunków polsko-niemieckich. Przeszkodą i problemem na drodze do integracji jest sytuacja polskiego rolnictwa, kwestia wykupu ziem polskich przez Niemców oraz utraty tożsamości narodowej. Również Niemcy obawiają się rozszerzenia. Politycy natomiast wydają się być motorem integracji europejskiej. Helmut Kohl, były kanclerz Niemiec, postawił sobie nawet za cel zintegrowanie krajów środkowoeuropejskich ze strukturami zachodnimi do 2002 r., podając za powód swej decyzji utrzymanie stabilności gospodarki i pokoju w tym regionie. Jego następca Gerhard Schröder nie jest już takim optymistą. Podczas niemieckiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej ma zamiar zająć się w pierwszej kolejności interesami niemieckimi oraz sprawami dotyczącymi wewnętrznych problemów Unii Europejskiej. Kwestia rozszerzenia zeszła na plan dalszy. Czy jest to słuszna koncepcja - pokaże czas. (shrink)

In the paper, classical assumptions of the problem of change are presented and analyzed. The author considers following assumptions which make theses about: (i) identity and persistence through time; (ii) a conceptual change; (iii) intrinsic properties; and (iv) the Leibniz's Law. In the light of the analyses, it is shown that the problem of change does not have substantial nature and therefore cannot be treated as legitimization of the theories of persistence. Finally, the author acknowledges a relationship between the rethought (...) matter of change and the theories of persistence. (shrink)

Tourism is one of the fastest developing sectors of the economy and one of the sectors extremely vulnerable to climate change. As all tourism destinations rely on their unique natural or cultural values, any changes in climate and an increase in extreme climate events impact on the industry more than the other economic sectors. The article presents the relationship between climate change and tourism, focusing on the ethical dimension of sustainable tourism. The aim of the article is to present the (...) moral questions on sustainability in tourism in the context of climate change. It focuses on environmental values and presents its role in the context of sustainable tourism development. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie analizy funkcjonowania współczesnej narracjidomu na przykładzie dwóch narodów: Tatarów krymskich i Romów. Są oni bliscy terytorialniei żyją wśród nas od stuleci, ale pozostają nadal nieznani. Pierwsi są rozpatrywanijako migranci lub wygnańcy, którzy znajdują się na pograniczu bezdomności i wciąż walcząo dom. Drudzy stanowią przykład niezakorzenionej przynależności – tożsamości nomadycznej,ponieważ sami zdecydowali się na życie bez zapuszczania korzeni. Prezentowane w artykulezagadnienia odzwierciedlają różne spojrzenia na kwestię współczesnej tożsamości i jejrelacje do dwóch typów przestrzeni: absolutnej i relatywnej, (...) tak jak je rozumie Martina Löw. (shrink)

W pierwszej części artykułu charakteryzuję trzy rodzaje profesjonalizmu lekarskiego: profesjonalizm tradycyjny, odnowiony i kompleksowy. Omawiam także czynniki kulturowe, ekonomiczne i aksjologiczne wpływające na ich kształtowanie się. Stawiam tezę, że profesjonalizm kompleksowy ze względu na jego skomplikowanie i arbitralne wyodrębnianie elementów składowych jest nieprzydatny w edukacji moralnej studentów i lekarzy. W części drugiej rekonstruuję wady i zalety profesjonalizmu tradycyjnego i odnowionego. Uzasadniam pogląd, że najważniejsza zaleta profesjonalizmu wynika z jego ambiwalencji moralnej. Nie traktuję więc tej dwuznaczności jako wyłącznie wady. Lekarz profesjonalista (...) powinien mieć świadomość jasnych i ciemnych stron profesjonalizmu oraz umiejętność właściwego ich ważenia w danych okolicznościach – poszukiwania Arystotelesowskiego złotego środka. W ostatniej części argumentuję za umiarkowanie optymistycznym przekonaniem o przydatności profesjonalizmu tradycyjnego i odnowionego w moralnym formowaniu studentów medycyny i młodych lekarzy. (shrink)

W rozważaniach tych podejmuję próby pokazania, że w myśli filozoficznej XVII i XVIII stulecia pojawiły się zarówno takie formy agnostycyzmu, które określały swoją ideową tożsamość poprzez odwoływanie się do wiary religijnej, jak i takie, które określały ją poprzez opozycję do niej. Spotykały się one i niejednokrotnie spotykają do dzisiaj z surową oceną zarówno ze strony niektórych Kościołów, jak i zdeklarowanych ateistów. Warto się nieco uważniej przyjrzeć argumentacji zwolenników tych form agnostycyzmu. Być może pozwoli to uniknąć przynajmniej niektórych nieporozumień związanych (...) z ich stanowiskiem. (shrink)

Począwszy od lat 40. XIX w. w refleksji o polityce coraz większej wagi nabiera termin sprawiedliwości społecznej. Podstawowa funkcja państwa, jaką jest zaprowadzanie sprawiedliwości, czyni rozumienie tego terminu rzeczą kluczową. W niniejszym tekście głównym przedmiotem zainteresowania jest znaczenie nadawane sprawiedliwości społecznej w perspektywie celów wyznaczanych państwu opiekuńczemu. Z tego względu obiektem badania będą sensy nadawane pojęciu sprawiedliwości społecznej. W tej dziedzinie można wyróżnić przynajmniej dwa nakładające się na siebie aspekty. Pierwszy dotyczy charakteryzowania samej sprawiedliwości. Da się ją bowiem ujmować jako (...) cnotę, normę lub uprawnienie. Drugi aspekt odnosi się do odmiany sprawiedliwości utożsamianej ze sprawiedliwością społeczną. W tym przypadku w grę wchodzą takie jak: sprawiedliwość ogólna (prawna), rozdzielcza, wyrównawcza. Oprócz ujmowania sprawiedliwości społecznej jako identycznej z którymś z powyższych rodzajów sprawiedliwości bywa ona też traktowana jako idea zaprowadzania równości bądź solidarności w środowisku społecznym. (shrink)

Издание содержит: Формы и содержание мышления; Процессы анализа и синтеза; Анализ сознания в работах Маркса; Превращение формы; История познания, или Познание как история.

Сборник посвящен изучению особенностей восприятия времени в различных исторических традициях и особенностей его фиксации в текстах. Для специалистов.

The article focuses on the central problem of Kant’s philosophy, namely the separation of aesthetics and transcendental dialectic, or in other words the field of senses and the field of reason, or as seen from the point of epistemology: receptivity and spontaneity. The author attempts to give the most exact picture of the source conception, as presented by Kant, adding only his own systematization and giving an account of later interpretations made from the standpoints of Neo-Kantianism and existential philosophy.

It is obvious that changes in human culture affect changes in Nature in various ways. Changes in the domain of ecological consiousness (metanoia) can exert effective influence on Nature, if they take place on three levels: on the level of our knowledge, on the level of our convictions, and on the level of our activity. In fact, during last fifty years, real changes are carried into effect on all levels. This fact allows to nourish hope that harmonious cooperation between Human (...) Kind and Nature is still possible. (shrink)