W tych rozważaniach poddam pod dyskusję zarówno miejsce eklektyzmu w tradycji filozoficznej, jak i taki jego szczególny przypadek, jakim jest oświecony eklektyzm Denisa Diderota. Znawcy tradycji filozoficznych wskazują, że eklektyzm pojawił się już w początkach filozofii starożytnej, a później łączył się z odchodzeniem od dogmatyzmu starej Akademii Platońskiej i przechodzeniem do sceptycyzmu nowych Akademii. W czasach nowożytnych te tradycje były kontynuowane m.in. przez Erazma z Rotterdamu i Michela de Montaigne’a, a w epoce Oświecenia m.in. przez Diderota. Jego deklarowany i stosowany (...) w praktyce eklektyzm łączył się jednak nie tylko ze sceptycyzmem, ale także ze specyficznymracjonalizmem oraz naturalizmem. Skłonny jestem polemizować zarówno ze stanowiskiem, że stanowił on część składową ówczesnego sceptycyzmu (moim zdaniem to sceptycyzm był częścią składową tego eklektyzmu), jak i z poglądem, że jego miejsce można określić poprzez opozycję z jednej strony wobec kartezjańskiego dualizmu, natomiast z drugiej naturalistycznego monizmu. (shrink)

W artykule tym autor wskazuje zarówno na określone luki pojęciowe w systemie kartezjańskim, jak i wyjaśnia potrzebę wypełnienia tych luk – w przekonaniu autora może się to przyczynić zarówno do większej jasności wypowiedzi Kartezjusza, jak i do ich większej spójności logicznej. Szczegółowo analizuje jedynie dwa z takich pojęć, tj. metodyki i metodologii. Oba mają charakter kategorialny, ale pierwsze z nich jest ogólniejsze niż drugie. Krótko rzecz ujmując, metodyka dotyczyć może zarówno zasad poznawczych, jak i moralnych, wyznaniowych i innych jeszcze, natomiast (...) metodologia tych reguł, które są zalecane i stosowane w którymś z tych obszarów problemowych. Autor przyjmuje również, że z metodyką mamy do czynienia wówczas, gdy mowa jest o czynnościach przygotowawczych do intelektualnego wkroczenia na każdy z tych obszarów myślenia i praktycznego postępowania i poszukujemy tych racji, które sprawiają, że to myślenie i postępowanie staje się racjonalne. Natomiast z metodologią mamy do czynienia wówczas, gdy już znajdujemy się na którymś z tych obszarów i zmierzamy – w sposób racjonalnie zaplanowany – do wytyczonych na nim celów. (shrink)

The treatment of Descartes' philosophy within this book takes it to be a specific instance of rationalism. Descartes gave the human intellect the central role in this system; thus, it is considered a variant of an intellectual rationalism.

W rozważaniach tych podejmuję próby pokazania, że w myśli filozoficznej XVII i XVIII stulecia pojawiły się zarówno takie formy agnostycyzmu, które określały swoją ideową tożsamość poprzez odwoływanie się do wiary religijnej, jak i takie, które określały ją poprzez opozycję do niej. Spotykały się one i niejednokrotnie spotykają do dzisiaj z surową oceną zarówno ze strony niektórych Kościołów, jak i zdeklarowanych ateistów. Warto się nieco uważniej przyjrzeć argumentacji zwolenników tych form agnostycyzmu. Być może pozwoli to uniknąć przynajmniej niektórych nieporozumień związanych z (...) ich stanowiskiem. (shrink)

The author of this book speaks out again in regard to the Enlightenment. His inspiration comes not only from new observations occasioned by own studies, but also from the recently read material as well as opinions and appraisals of the era articulated lately at academic conferences. Although they have not led the author to perform a fundamental revision of his views in regard to the nature of Enlightenment and its crucial contributions to the Western culture, they did afford a better (...) understanding of its complexity. They also made him more aware that his interpretation and presentation of that era depends considerably on what its prominent representatives had to say, as well as on the worldview-based assumptions and methods of appraisal adopted by its later observers and interpreters. (shrink)

W artykule tym autor wskazuje zarówno na określone luki pojęciowe w systemie kartezjańskim, jak i wyjaśnia potrzebę wypełnienia tych luk – w przekonaniu autora może się to przyczynić zarówno do większej jasności wypowiedzi Kartezjusza, jak i do ich większej spójności logicznej. Szczegółowo analizuje jedynie dwa z takich pojęć, tj. metodyki i metodologii. Oba mają charakter kategorialny, ale pierwsze z nich jest ogólniejsze niż drugie. Krótko rzecz ujmując, metodyka dotyczyć może zarówno zasad poznawczych, jak i moralnych, wyznaniowych i innych jeszcze, natomiast (...) metodologia tych reguł, które są zalecane i stosowane w którymś z tych obszarów problemowych. Autor przyjmuje również, że z metodyką mamy do czynienia wówczas, gdy mowa jest o czynnościach przygotowawczych do intelektualnego wkroczenia na każdy z tych obszarów myślenia i praktycznego postępowania i poszukujemy tych racji, które sprawiają, że to myślenie i postępowanie staje się racjonalne. Natomiast z metodologią mamy do czynienia wówczas, gdy już znajdujemy się na którymś z tych obszarów i zmierzamy – w sposób racjonalnie zaplanowany – do wytyczonych na nim celów. (shrink)

NATURALISTIC OPPOSITION AGAINST DESCARTES’S THOUGHT My aim is to point out the foundations of Descartes’s programmatic antinaturalism, but also the margin left by Descartes in his program for a dialogue with the followers of naturalism. The latter used it more than once, but this opening for a dialogue was interpreted by them as Descartes’s support for naturalism. In my opinion it is not only a false interpretation of the philosopher’s intention, but also a false presentation of his views on human (...) nature and the world that surrounds us. Keywords: DESCARTES, ANTINATURALISM, NATURALISM. (shrink)

This book focuses on the standards of philosophical rationality, corresponding to a philosophy that aspires to be more than the wisdom that stems from and addresses everyday human needs. It is a search for standards that would, as it were, show the way to philosophical wisdom for anyone who is willing and able to assess it. One of the problems is that people have had a different understanding of the basic concept of rationality, which is the rationale. (Series: Development in (...) Humanities - Vol. 1). (shrink)

This article reminds the reader of the views of Voltaire, one of the most prominent and influential philosophers of the Age of Enlightenment. Voltaire’s radicalism manifested itself mainly in anticlericalism which was consistent, uncompromising and voiced without mincing words. A general aim of this article is to demonstrate to his contemporary imitators, who can be found in different countries including Poland, that they are in fact more or less accurate copies of him and they are not always aware of whom (...) they imitate and what value this imitation has. Perhaps this article can make them, if not more restrained in their statements and practical actions, at least more self-critical and taking into account what is expressed in public discourse. (shrink)

In the view, which is proposed here, intellectualism is what brings together and not what divides, and its rules are placed in some manner over every distinction. This means, that intellectualism is being treated by me as a collective work. Its most early versions occurred along the occurrence of first philosophers. Later on, they were often corrected, perfected or also so immensely changed, that under more than one condition they varied from the originals. Many philosophers took part in the making (...) of this work, but some had a lesser and some greater influence. To those, who significantly contributed to its emergence and functioning in European philosophy and science, there belonged such authors like Socrates, Descartes, and Popper. (shrink)