In this paper I analyse the notion of critique, its subject and scope of validity in the context of critical metaphysics of Otto Liebmann. The main argument is preceded by introductory remarks in which historical context and intellectual background of this notion are discussed. The main focus of the paper is on the standpoint of Otto Liebmann, author of curricular for neo-Kantianism "Kant und die Epigonen", and who — however usually conceived to be forerunner of neo-Kantianism — quite paradoxically takes (...) somehow different position on metaphysics. It is different from so-called late neo-Kantianism which declared itself as opposite to metaphysics. Contrary to this, Liebmann accepted the possibility of metaphysics as a kind of crowning achievement and climax of scientific theories. (shrink)

Od metafizycznej neutralności do metafizyki problemów. Status metafizyki w filozofii Husserla Streszczenie Artykuł prezentuje przejście filozofii Husserla od psychologii fenomenologicznej do fenomenologii transcendentalnej jako zwrot metafizyczny. Husserlowska fenomenologia przedtranscendentalna jako deskryptywna analiza fenomenów mentalnych wyklucza wszelkie metafizyczne pytania dotyczące istnienia świata zewnętrznego, podczas gdy fenomenologia transcendentalna nie jest metafizycznie neutralna, ponieważ ma za zadanie odsłonięcie ostatecznego sensu świata w jego faktycznym istnieniu. Z jednej strony, zgodnie z pierwszeństwem ejdetycznych możliwości przed rzeczywistością, fenomenologia transcendentalna jako nauka ejdetyczna poprzedza metafizykę jako naukę (...) o rzeczywistości i umożliwia ją. Z tego punktu widzenia fenomenologia transcendentalna może być rozumiana w znaczeniu ostatecznego ugruntowania metafizyki jako uniwersalnej i absolutnej nauki o faktach, która jest zwieńczeniem naturalnych nauk o bycie. Z drugiej strony, zasada pierwszeństwa istoty przed faktem nie znajduje zastosowania do transcendentalnego faktu konstytucji świata i ten irracjonalny fakt prowadzi do metafizyki jako filozofii dotyczącej „najwyższych i ostatecznych zagadnień”, takich jak teleologiczne, teologiczne i etyczne zagadnienia. Zagadnienia te okazują się irracjonalną resztą (metafizycznym residuum) fenomenologii transcendentalnej i jej zwieńczeniem. Słowa kluczowe: ejdetyczne możliwości, fakt absolutny, fenomenologia transcendentalna, metafizyka krytyczna, metafizyka problemów, nauka o faktach. (shrink)

Celem artykułu jest krytyczna analiza wybranych badań empirycznych z zakresu neuroestetyki. Neuroestetyka to nowa interdyscyplinarna dziedzina naukowa zmierzająca do opisu funkcjonowania mózgowia w kontekście reakcji na dzieło sztuki. W artykule przedstawiam i analizuję wyniki badań na temat mózgowych korelatów preferencji estetycznej i percepcji piękna. Pomimo wątpliwości natury interpretacyjnej, wyniki te potwierdzają hipotezę o specyfice reakcji estetycznej w stosunku do innych typów reakcji kognitywnych człowieka.

W artykule autor przedstawia dorobek o. Ziemiańskiego SJ na polu metafizyki. Okazją do tego był jubileusz 90. urodzin, z którego perspektywy można pełniej docenić wkład Jubilata w tę dziedzinę filozofii. Prezentację rozpoczyna przybliżenie kontekstu historycznego kształtowania się myśli filozoficznej o. Ziemiańskiego, gdzie podstawową rolę odegrała filozofia tomistyczna, skoncentrowana w ówczesnych polskich realiach na dyskusji z marksizmem. Dyskusja ta nie sprowadzała się wyłącznie do odkrywania ograniczeń i krytyki marksizmu. Przedstawiciele tomizmu proponowali własną interpretację rzeczywistości, odznaczającą się większym realizmem i bardziej przekonującą (...) racjonalnością. Kolejny punkt poświęcony został koncepcji metafizyki o. Ziemiańskiego, nawiązującej do tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, wzbogaconej elementami zaczerpniętymi ze współczesnych kierunków filozoficznych oraz nauk szczegółowych. Pośród najbardziej charakterystycznych cech tego ujęcia wskazano oparcie na doświadczeniu i zorientowanie na byt realnie istniejący, metodę _abstractio totius_, poznawczy realizm i maksymalizm, jak też ukierunkowanie na poznanie bytu absolutnego. W dalszej kolejności omówiono wkład Ziemiańskiego w interpretację kluczowych zagadnień metafizycznych, takich jak transcendentalia, przygodność, celowość czy struktura bytu. Podkreślono, iż opowiadał się on za egzystencjalną naturą transcendentaliów, a przez to ich niesprowadzalnością do pojęć uniwersalnych. Ponadto, w ciekawy sposób przedstawił specyfikę relacji wiążącej byt przygodny z bytem koniecznym, jak również uzasadnienie konieczności istnienia przyczyny celowej oparte na analizie wewnętrznej struktury bytu. Ważnym jego wkładem do refleksji nad strukturą bytu było także opracowanie problematyki relacji w ujęciu F. Suareza oraz ukazanie funkcjonalnych aspektów złożenia bytu z istoty i istnienia. W zakończeniu odnotowano wnioski koncentrujące się na znaczeniu metafizyki jako bazowej dziedziny poznania filozoficznego. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest recepcja filozofii Schopenhauera w Czarodziejskiej górze – najbardziej znanej powieści Tomasza Manna. Wpływ Schopenhauera na twórczość Manna jest sprawą znaną i omawianą w różnych kontekstach przez historyków literatury niemieckiej. W tym przypadku relacja głównych protagonistów powieści Hansa Castorpa i Kławdii Chauchat, zostaje przedstawiona jako literacka „ilustracja” doktryny filozofa. Tomasz Mann posługuje się „mistyką ciała” jako próbą doświadczenia Schopenhauerowskiej transcendencji. Analogiczną funkcję w oparciu o estetykę Schopenhauera wypełnia w powieści muzyka. Czarodziejska góra zostaje ukazana jako przykład koncepcji artystycznej (...) wyrosłej z systemu filozofa, choć traktowany jest on raczej jako punkt wyjścia, a nie jako cel. (shrink)

Polish translation of "Kleine Geschichte der abendländischen Metaphysik: Von Platon bis Hegel". The history of Western metaphysics is being unfold on the basis of nine outstanding philosophers. For ancient philosophy: Plato, Aristotle and Plotinus; for medieval philosophy: Augustine, Thomas Aquinas and William of Ockham; for the modern period: Descartes, Kant and Hegel. The final chapter outlines some prominent opponents of metaphysics in the 19th/20th Century (Feuerbach, Marx, Nietzsche, Wittgenstein, Heidegger). Metaphysics being a fundamental philosophical discipline, this book can also be (...) read as an introduction to philosophy as such. (shrink)

W swojej ostatniej monografii Piotr Stanisław Mazur podejmuje problematykę metafizyki klasycznej, starając się ją zaktualizować, rozszerzyć, uwiarygodnić, zwłaszcza w odniesieniu do antropologii filozoficznej, która miałaby być budowana na jej podstawach. To zainteresowanie metafizyką, jako wiedzą o całości rzeczywistości, badanej w aspekcie istniejącego bytu, ma kilka swoich przyczyn. Do najważniejszych z nich należy współczesna krytyka metafizyki klasycznej oraz coraz częściej podnoszone kwestie dotyczące tego, jak rozumieć realność istnienia. W swojej najnowszej monografii Mazur podejmuje próbę obrony tomistycznej metafizyki przez wskazanie na jej (...) nowe, poznawcze możliwości związane z podstawami antropologii. Formułuje szereg pytań dotyczących istnienia człowieka, a konkretnie, na czym polega specyfika istnienia człowieka i co je charakteryzuje. (shrink)

Stanislaw Ignacy Witkiewicz is an author of a specific and original metaphysics of embodiment developed in the late 1930s. As a supporter of realism and opponent of any type of idealism, Witkiewicz found a kind of a "guarantee" of realism in the body. He proposed a "revised" version of Leibniz's monadology, where monads are no longer spiritual beings but psycho-bodily ones. A sense of embodiment became the primary sensation grounding the metaphysical realism of the author of Shoemakers. The article presents (...) the main points of Witkacy’s philosophy of the body. The central category of "mineness" is discussed, along with the question of relations between Witkiewicz’s findings and classic phenomenological analyses of embodiment proposed by Husserl and Merleau-Ponty. (shrink)

This paper discusses main issues concerning Toulmin’s theory of evolutionary development of scientific knowledge. The reconstruction of Toulmin’s assumptions, which underlie the theory, and the presentation of the theory itself, is followed by the analysis of the difficulties of the conception in general. The author tries to show that these difficulties consist primarily in the discrepancy between what Toulmin aimed at and what he actually achieved. The problem is that although incorporating the means of Darwin’s theory may itself be — (...) in the context of describing the growth of scientifi c knowledge — justifi able, it is not consistent with Toulmin’s demand for the rationality of science. The purpose of creating the evolutionary theory was, as Toulmin claimed, to give an account of the development of scientific knowledge which would be non-relativistic and rationalistic. However, this purpose is, as the author argues, not achievable on the grounds of Toulmin’s accounts of rationality. Key words S. TOULMIN, SCIENCE, EVOLUTION. (shrink)

Donald Davidson (1917–2002) is mainly known as a philosopher of language who based his theory of meaning on Tarski's definition of truth. His theory without meanings as entities is the core of a subtle and sophisticated philosophical system that resembles very complicated puzzles. If isolated every part of his system seems arbitrary and not justified. It concerns particularly his metaphysics of events which justification can be found in Davidson's views on language, cognition and psychology. Davidson himself usually applies the term (...) "ontology" but in fact makes some metaphysical presuppositions. These presuppositions do not constitute metaphysical system but rather are used to explain the phenomenon of linguistic communication. The main categories of Davidsonian metaphysic: event, object and causal relation, are irreducible and can be described in various ways. In the paper I reconstruct Davidson's way from his philosophy of language to his metaphysic. I also indicate some consequences of his metaphysical views for his philosophy of science and psychology. (shrink)

Zapoznanie się z nieznanym tekstem filozoficznym zawsze budzi u historyka emocje, wiąże się z poznaniem nowego fragmentu historycznej rzeczywistości, rzuceniem nowego światła na obraz przeszłości, jaki był dotychczas niedostępny. Z pewnością takim tekstem jest Metafizyka W. Lutosławskiego. Warto zadać sobie zatem pytanie, co nowo wydany tekst wnosi do naszej wiedzy o filozofie, jego poglądach, filozoficznej ewolucji, do obrazu filozofii polskiej w XX wieku. Lutosławski, znany jako badacz chronologii Platońskich dialogów, w Polsce był postrzegany przez pryzmat swojej nie zawsze konwencjonalnej (...) działalności pedagogicznej. Był także jednym z ostatnich, którzy z uniwersyteckiej katedry głosili filozofię polskiego mesjanizmu narodowego. Jak wskazuje Metafizyka, Lutosławski pozostał tej filozofii wierny do końca swoich dni, jednak będąc zorientowanym w filozoficznych prądach swojego czasu potrafił filozofię mesjanizmu twórczo przeformułowywać. (shrink)