Celem artykułu jest krytyczna analiza wybranych badań empirycznych z zakresu neuroestetyki. Neuroestetyka to nowa interdyscyplinarna dziedzina naukowa zmierzająca do opisu funkcjonowania mózgowia w kontekście reakcji na dzieło sztuki. W artykule przedstawiam i analizuję wyniki badań na temat mózgowych korelatów preferencji estetycznej i percepcji piękna. Pomimo wątpliwości natury interpretacyjnej, wyniki te potwierdzają hipotezę o specyfice reakcji estetycznej w stosunku do innych typów reakcji kognitywnych człowieka.

I discuss the limits of Ingarden’s phenomenology of perception from a naturalistic perspective. Ingarden did not propose any proper method of the realization of the applied theory of perception (critics of perception). This situation enables to apply empirical data from cognitive neurosciences. The applied procedure shows that basic components of the phenomenology of perception are not valid.

Uszkodzenie mózgowia o różnej etiologii wiąże się często z następczą zmianą zdolności poznawczych, emocjonalnych i motorycznych. Dotyczy to także osób zajmujących się bardziej lub mniej profesjonalnie tworzeniem dzieł artystycznych. W związku z tym powstaje pytanie o charakter zmian w stylu artystycznym po epizodzie neurologicznym oraz neuronalne korelaty takich zmian. Neuropsychologia jest jedną z dyscyplin zajmujących się empiryczną analizą zmian artystycznych po epizodzie neurologicznym. Jak dotąd nie wypracowano spójnego modelu badań neuropsychologicznych w tym zakresie, dominują subiektywne analizy zmian artystycznych, zaś tematyka (...) badawcza jest znacznie rozproszona. Nie ma też zadowalających odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące relacji pomiędzy uszkodzonym mózgiem i zachowaniami artystycznymi. W artykule przedstawiono najpierw krytyczną analizę „koncepcji medycznej”, zgodnie z którą samo dzieło artystyczne pozwala na diagnozowanie form patologii. Następnie podejęto próbę ustalenia względnie jednolitej i adekwatnej metodologii badań zmian artystycznych po epizodzie neurologicznym. Dodatkowo przedstawiono zarys aktualnych kluczowych tendencji badawczych i wyników neuropsychologii sztuki wizualnej. Ponadto krytycznej ocenie poddano modelowe badanie określające nasilenie i zakres zmian artystycznych po uszkodzeniu mózgowia. (shrink)

Typowe stanowisko w kontekście procesów wyobrażeniowych zakłada, że takie procesy realizują się bez obecności bodźca percepcyjnego. Celem artykułu jest wykazanie, że istnieją specyficzne procesy wyobrażeniowe transformujące bodziec percepcyjny w jego obecności. Inaczej mówiąc, niektóre wyobrażenia mają status on-line w procesie przetwarzania informacji wizualnej. Można się o tym przekonać analizując przykłady prostych iluzji wzrokowych. Podczas doznawania iluzji włączają się prawdopodobnie dodatkowe operacje wyobrażeniowe, które pozwalają na wizualizację osobliwych własności w bodźcach iluzorycznych. W konsekwencji proces rejestracji iluzji ma charakter dwutorowy, tj. percepcyjny (...) i wyobrażeniowy. W procesie percepcji system wizualny przetwarza informacje o dostępnych danych i formułuje hipotezę o specyficzności obiektu. Natomiast weryfikację hipotezy przeprowadza system wyobrażeniowy, który rekonstruuje wizualnie niekompletne informacje w bodźcach. Zarysowany pogląd opieram na wynikach współczesnych badań neurokognitywnych w zakresie przetwarzania informacji wizualnej. (shrink)

Celem artykułu jest krytyczna analiza wybranych wyników neuroobrazowania procesów snu w kontekście specyfiki umysłu śniącego. Kombinacja danych hemodynamicznych i magnetycznych oraz danych fenomenologicznych i kognitywnych dopuszcza wyróżnienie czterech specyficznych typów umysłu podczas snu. Dzięki temu ogólna wizja mózgu/umysłu podczas snu, typowo sprowadzana do dystynkcji NREM/REM, jest bardziej adekwatna. Dodatkowo, kognitywna interpretacja danych neuroobrazowych pozwala na ustalenie możliwych funkcji adaptacyjnych umysłu podczas snu.

Artykuł zawiera prezentację i dyskusję wybranych zagadnień świadomości śniącej. Pierwsze z nich dotyczy znaczenia adaptacyjnego świadomości podczas snu. Drugie zagadnienie obejmuje charakterystykę kognitywnej świadomości śniącej. Efektem krytycznego przeglądu badań i koncepcji jest teza, że: (1) świadomość śniąca nie ma charakteru adaptacji biologicznej, (2) świadomość śniąca jest formą zdegradowanej reprezentacji kognitywnej w porównaniudo świadomości w stanie czuwania. W szczególności świadomość śniąca zawiera deficyty intencjonalności (uwagi) oraz wyższych form kognitywnych, w tym dysfunkcji wykonawczych.