Metageografijska kategorija Zapada svoju kurentnost u medijskom i akademskom diskursu najviše duguje temeljnoj longitudinalnoj podjeli u odnosu na Istok. Prostorno-vremenska univerzalizacija svjetske povijesti pritom je arbitrarna, izvorno europska konstrukcija. Tragamo li za podrijetlom modernoga pojma Europe i europskog identiteta, otkrivamo u kojoj je mjeri islam čimbenik njihova nastanka. Ranonovovjekovni europski humanisti reaktualiziraju antičke konstrukcije Istoka i Zapada – ili Europe i Azije – u smislu čvrstih kulturalnih i političkih granica. Ipak, oni pritom ponajviše započinju sekularizaciju kršćanstva kao srednjevjekovnog (...) oblika zapadnog jedinstva. Kako je rečeni identitet bitno oblikovan u križarskim ratovima, prirodno se nameće situiranje teme u uži, južnoeuropski i mediteranski kontekst odnosa različitih tradicija. Promišljanje diskursa filozofije povijesti o križarskim ratovima u ovom se radu nastoji povezati s novijim postignućima postkolonijalne teorije i medievistike.Metageographical category of the West retains its currency in the media and in academic discourse mainly due to the fundamental longitudinal divide severing the West from the East. The spatio-temporal universalisation of World History is at the same time an arbitrary, originally European construction. If we investigate the origin of the modern notion of Europe and the European identity, we realize the extent to which Islam was a factor in their creation. Early modern European humanists rediscovered ancient constructs of East and West or Europe and Asia as hard cultural and political boundaries. However, in so doing they have primarily begun the secularization of Christendom as the medieval form of western unity. Because the aforesaid identity was essentially formed during the Crusades, it is quite natural to situate this subject within narrower, Southern-European and Mediterranean context of relations between different traditions. This paper endeavours to link the reflection on the given portion of the discourse of the philosophy of history with the recent results of postcolonial theory and medieval studies. (shrink)

Studie pojednává o analýze a navrhovaném řešení problému „hodnotové neutrality" vědy německým kritickým racionalistou Hansem Albertem. Především Albert odmítá dvě vyhrocené pozice: novopozitivistickou ignoraci hodnotících soudů i jejich existencialistickou adoraci. Naopak se prostřednictvím takzvaných přemosťovacích principů snaží překlenout propast mezi poznáním na jedné straně a rozhodnutím na straně druhé. V návaznosti na Maxe Webera uznává princip hodnotové neutrality ve vědě, ovšem pouze v oblasti jejího objektového jazyka, neboť věda jako technologický systém výpovědí má pouze informativní, nikoli normativní charakter. To (...) však nevylučuje hodnocení v rovině předmětů věd a v rovině hodnotové báze věd. Dále se tato studie věnuje otázce hodnoty vědy o sobě a nakonec krátkému seznámení s Albertovým pojetím kritického racionalismu jako návrhu „způsobu života". (shrink)

Ratovi u bivsoj Jugoslaviji devedesetih godina proslog veka doveli su ovaj region u centar medijske paznje i probudili odgovarajuce interesovanje i u akademskoj teoriji Zapada. Posto su poslednjem "otkrivanju Balkana" posredovali upravo ratovi, navijacki, povrsni ili egzoticni pristup pitanjima raspada SFRJ kao akademskoj temi nije neocekivan. S druge strane, u tematizovanju pitanja svoje savremenosti i najblize proslosti akademska javnost Srbije nije bila ni priblizno aktivna; iz najrazlicitijih razloga ali pre svega zbog nesklonosti sistematskim istrazivanjima, formiranje znanja i predstava o (...) ovim temama uglavnom je ostavljala medijima, publicistima kolegama izvan svoje akademske zajednice ili nekom kasnijem vremenu. Uprkos tome sto su predstave o poslednjim ratovima neretko pocivale na stereotipima i propagandi, kao i cinjenici da formirano znanje o ovoj problematici pati od grubog pojednostavljivanja, ova pitanja su retko bila podsticajna za domace istrazivace. Posebno su izbegavane teme velikog nasilja, pa su izvan akademske paznje ostali i najmarkantniji ratni dogadjaji, mozda i zato sto se smatralo da bi ono po cemu su region i Srbija postali poznati najbolje bilo sto pre zaboraviti. U retrospektivi, pak, savremeno akademsko cutanje o poslednjim ratovima tesko je posmatrati izvan kontinuiteta sa cutanjem iz vremena socijalizma i rata koji mu je prethodio. Zato se ovim tekstom ne pokrecu samo pitanja razloga netematizovanja najblize proslosti i uticaja cutanja u socijalizmu na ono sto je doslo posle njega, vec se podstice istrazivanje semantike i funkcija cutanja i precutkivanja u poslednjim ratovima, kao i uzajamni odnos izmedju cutanja i konstrukcija drustvenog pamcenja. (shrink)

v. 1. Religija Njegoša. Besede pod gorom -- v. 2. Reči o svečoveku. Indijska pisma. Iznad istoka i zapada. Srednji sistem. Niče i Dostojevski. Šekspir--svečovek -- v. 3. Homilogija. Simboli i signali. Rat i biblija. Carev zavet. Vasionik. Rahabilitacija tela. U harmoniji sa beskrajnim. Pravoslavna crkva u uzročost u svetu -- v 4. Omilije -- v. 5. Omilije -- v. 6. Nove besede pod gorom. Iznad greha i smrti. Oče Naš. Rajska piramida. Ljubostinjski stoslov. Misli o dobru i zlu (...) -- v. 7. Tesdul. Kroz tamnički prozor -- v 8. Misionarska pisma -- v. 9. Srpski narod kao Teodul. Divan. Emanuel. Kasijana. Zemlja nedođija -- v. 10. Molitve na jezeru. Pesme molitvene. Molitve. Žetve Gospodnje. Ledini čovekoljubac -- v. 11. Vladika Nikolaj u službi Bogu i rodu. Život svetog Save. Članci, besede i poslanice. Sveri srbi. Blažena Stojna -- v. 12. Kosovo i vidovdan. Dobrovoljci. Mudra igumanija Ljubostinjska. O srpskom patriotizmu. O znamenitim ličstima. Konkordatska borba 1937. godine -- v. 13. Ustanak robova. Srbija u svetlosti i mraku. O istoriji. Duhovni preporod Evrope. O Evropi. Agonija crkve. O zapadnom hrišćanstvu -- v. 14. Biblijske teme. Jevanđelske teme. Egzegeza. O vrlinama. Eseji -- v. 15. Bogomoljački pokret. Duhovne pouke. O ekologiji -- v. 16. Besede -- v. 17. Knjiga o Isusu Hristu. Vera obrazovanih ljudi. Vera svetih. Prvi zakon božji. Molitva gospodnja. Misli o dobru i zlu -- v. 18. knj. 1. Ohridski prolog -- v. 19. knj. 2. Ohridski prolog -- v. 20. knj. 3. Ohridski prolog. (shrink)

Koje su mogućnosti čovjeka da preokrene putove razvoja prema mogućim civilizacijskim rješenjima, osnovno je pitanje na koje Fritjof Capra pokušava odgovoriti. Rad prikazuje na koji način Capra vidi krizu suvremenog društva i znanosti, te koje alternative vidi kao rješenja; njegov angažman pokazuje se u cjelini kao etički usmjeren na spoznaju načina odnosa u svijetu, čovjekove naravi i njegova najvišeg dobra, te je praktički usmjeren na razumijevanje konkretnog čovjekova opstanka. U radu se postavlja pitanje o mogućnosti uspoređivanja uvida istočnjačkih mistika i (...) suvremenih fizičara, onako kako to radi Fritjof Capra, te na koje se probleme nailazi kada se metode, nekada udaljenih kultura, postavljaju kao relevantni učesnici naše svakodnevne prakse. Caprini uvidi u uzroke krize, analizom mehanicističko-znanstvenog pristupa i prikaz posljedica koje je takav pristup prouzročio, pogađaju u srž problema. Njegove opservacije i primjedbe na stanje u svijetu razložne su i korisne široj stručnoj publici. Međutim, njegovo viđenje izlaska iz krize, odnosno njezino rješenje ili nadvladavanje zapada u svojevrsni religijsko-znanstveni sinkretizam, s jedne strane, a s druge u scijentizam i konstruktivizam.This work questions the possibility of comparing the insights of eastern mysticism and modern physical science in a way of Fritjof Capra and also tries to present the problems of stating the methods of once distant cultures as relevant factors in our daily practice. While arguing for such comparison we face a lot of questions: are mysticism and modern physical science on different levels of reality; is there any sense in considering these levels “restricted”; are mysticism and modern physical science operating inside separated realms of reality with non-existent trans-level concepts and relations; – these being only a few questions opened by this perspectival comparison. In the last case, for example, if two realms of reality exist, one is opened to symbolic consciousness and linguistically expressible, and the other one is opened to non symbolic consciousness and linguistically non-expressible. Though this Capra’s approach is in many aspects obscure and questionable in substantive level, it, however, on methodological level completely fits into orientational frame of bioethics as multi-perspectival area. (shrink)

The article deals with the images of Lithuania found in Czesław Milosz’s poetry. The novels and essays have only been used to confirm the conclusions drawn from the interpretation of selected poems. Despite the frequently-declared unwillingness of the author of Dolina Issy [The Valley of the Issa] to accept and use any autobiographical elements in literature, the land of his childhood has always been present in all the poet’s works. The explanation of this fascination with nostalgia seems to be unsatisfactory. (...) The author of the article perceives the poetic images of Lithuania created by the uprooted immigrant as a symbol of his inner, not purely geographical, settlement. The subject of the discussion is the ever-changing perception of the Eastem-Borderland, which corresponds to particular stages of the protagonist’s journey through life. The starting point is the experience of eviction. It modifies the originally idealized vision of the „little homeland” and makes the hero’s attempt to reject or „amputate” it. The poems from the volume Światło dzienne [Daylight] surprise the reader by a hostile attitude towards the poet’s youth spent in Lithuania and the perception of these early memories as some destructive forces threatening the artist. It is only after a many-years’ quest that the borderland heritage is appreciated and conquered again. Now, however, it acquires a different, more symbolic form. The cycle Miasto bez imienia [A Town without a Name] and the poem Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada [Where the Sun Rises and Sets] are evidence of a gradual transformation. The faithful recreation in the poet’s memory of particular places and people changes into the construction of some outside religious space, built from the traces of the real world. Lithuania changes into a perfect reality, a Super-Land, capable of retaining the past and combining it with the present. It is a prop freeing the poet from the waste land of Urizen. (shrink)

Teoriju anticke komedije Hegel neprestano razvija tokom svoje akademske karijere, od ranog spisa o prirodnom pravu, preko Fenomenologije duha do svojih berlinskih predavanja iz estetike. Hegel uvek razmatra komediju u bliskoj vezi sa svojom teorijom tragedije, te otuda u kontekstu politickih, religioznih i filozofsko-istorijskih odredjenja. Imajuci to u vidu, ovaj rad istrazuje Hegelov pojam dramskog zanra komedije u odnosu na duhovno-filozofske kategorije obicajnosti i supstancijalnosti kao kraja klasicne umetnosti i ujedno nastanka moderne subjektivnosti u njenom slobodnom samoodnosenju. Centralno pitanje je, (...) na koji nacin se razvijanje apsolutnog duha reflektuje u domenu estetskog na razvijanje objektivnog duha u sferi drzave i drustva, kao sto je, recimo, u grckoj komediji dovedena do svesti buduca propast svetsko-obicajnog statusa polisa. Samo razvijanje Hegelove filozofije umetnosti, od ranih spisa do zrelog filozofskog sistema, daje nam mogucnost da uvidimo estetsku formu komedije kao jednog vanrednog oblika umetnosti kao i da razmotrimo duhovno-filozofske linije rascepa moderne. (shrink)

Teoriju anticke komedije Hegel neprestano razvija tokom svoje akademske karijere, od ranog spisa o prirodnom pravu, preko Fenomenologije duha do svojih berlinskih predavanja iz estetike. Hegel uvek razmatra komediju u bliskoj vezi sa svojom teorijom tragedije, te otuda u kontekstu politickih, religioznih i filozofsko-istorijskih odredjenja. Imajuci to u vidu, ovaj rad istrazuje Hegelov pojam dramskog zanra komedije u odnosu na duhovno-filozofske kategorije obicajnosti i supstancijalnosti kao kraja klasicne umetnosti i ujedno nastanka moderne subjektivnosti u njenom slobodnom samoodnosenju. Centralno pitanje je, (...) na koji nacin se razvijanje apsolutnog duha reflektuje u domenu estetskog na razvijanje objektivnog duha u sferi drzave i drustva, kao sto je, recimo, u grckoj komediji dovedena do svesti buduca propast svetsko-obicajnog statusa polisa. Samo razvijanje Hegelove filozofije umetnosti, od ranih spisa do zrelog filozofskog sistema, daje nam mogucnost da uvidimo estetsku formu komedije kao jednog vanrednog oblika umetnosti kao i da razmotrimo duhovno-filozofske linije rascepa moderne. (shrink)

Clanak je proistekao iz studije koja je izvedena u okviru Grupe za materijalisticka istrazivanja, i za cilj ima kritiku neokolonijalne ideoloske matrice koja stoji iza slavnog i kontroverznog govora koji je Nikola Sarkozi odrzao u Dakaru 2007. Stavovi bivseg predsednika Republike Francuske odmah su povezani sa kolonijalnim stereotipima pozvao na ponovno ispitivanje ove stranice istorije. Taj poziv nije toliko upucen francuskoj desnici koliko francuskim i zapadnim elitama uopste. Iako priznaje da je veliki deo africkih politicara ucestvovao u stvaranju haosa na (...) svom kontinentu, u njegovom rasparcavanju i u ratovima koji ga unistavaju, on zeli da se Sarkozijevom govoru suprotstavi recima trojice najznacajnijih predstavnika panafrikanizma: Kvamea Nkrumaha, Patrisa Lumumbe i Tomasa Sankara. Ova tri politicara cvrsto su se suprotstavili neokolonijalnim ekonomskim interesima koji stoje na putu istinske africke nezavisnosti. Povrh toga, treba istaci da su zaboravljanje i potiskivanje patnji koje je donela kolonizacija, a sto je na delu u zapadnim zemljama, znak da je vecina njihovih stanovnistava prihvata stanje stvari u Africi kao nesto sto je na neki nacin prirodno. To precutno prihvatanje predstavlja osnovni uslov svakodnevne reprodukcije pacifikatorskog diskursa nadmocnog zapada. Africke nevolje, otud, svoj uzrok nemaju toliko u stavu africkog coveka, koliko u sistemu ekonomske i ideoloske dominacije koji osiguravaju medjunarodne ustanove poput Ujedinjenih nacija, Svetske banke ili MMF-a. (shrink)

t. 1. Putʹ dukhovnogo obnovlenii︠a︡ ; Osnovy khristianskoĭ kulʹtury ; Krizis bezbozhii︠a︡ -- t. 2, kn. 1-2. Nashi zadachi -- t. 3. Shleĭermakher i ego "Rechi o religii" : religioznyĭ smysl filosofii : tri rechi, 1914-1923 ; I︠A︡ bgli︠a︡dyvai︠u︡sʹ v zhiznʹ : kniga razdumiĭ ; Poi︠u︡shchee serdt︠s︡e : kniga tikhakh sozert︠s︡aniĭ ; Putʹ k ochevidnosti -- t. 4. Poni︠a︡tii︠a︡ prava i sily ; Obshchee uchenie o prave i gosudarstve ; O suchnosti pravosoznanii︠a︡ ; O monarkhii i respublike -- t. 5. (...) Osnovnoe Nravstvennoe protivorechie voĭny ; O sopotivlenii zlu siloi︠u︡ ; Statʹi, Pisʹma -- t. 6, kn. 1. O li︠u︡beznosti sot︠s︡ialʹno-psikhologicheskiĭ opyt ; Osnovy khudozhestva, o sovershennom v iskusstve ; O tʹme i prosvetlenii : kniga khudozhestvennoĭ kritiki, Bunin, Remnozov, Shmelev -- t. 6, kn. 2. O Rossii ; Russkie pisateli, literatura, teatr, muzyka ; Khudozhnik i khudozhestvennostʹ -- t. 6, kn. 3. O Rossii i russkoĭ dushe ; Genii Rossii -- t. 7. O bolʹshevizme i kommunizme ; Muchenichestvo t︠s︡erkovʹ v sovetskom gosudarstve ; Sovetskiĭ soi︠u︡z ne Rossii︠a︡ ; O nat︠s︡ionalʹnom prievanii Rossii ; Tvorcheskai︠a︡ idei︠a︡ nashego budushchego -- t. 8. Bolʹshevist︠s︡kai︠a︡ politika mirovogo gospodstva ; Vzgli︠a︡d vi︠a︡alʹ ; Kniga razmyshleniĭ i upovaniĭ -- t. 9-10. Dnevnik ; Pisʹma ; Dokumenty (1903-1938) -- [t. 10.] Pisʹma ; Memuary (1939-1954) -- [t. 11. kn. 1] Perepiska dvukh Ivanov (1927-1934) -- [t. 11. kn. 2.] Perepiska dvukh Ivanov (1935-1946) -- [t. 11. kn. 3.] Perepiska dvukh Ivanov (1947-1950) godov -- [t. 12.] Stat·i, lekt︠s︡ii, vystuplenii︠a︡, ret︠s︡enzii (1906-1954) -- [t. 13.] Kto my?; O revoli︠u︡t︠s︡ii ; O religioznom krizise nashikh dneĭ -- [t. 14. kn. 1.] Filosofii︠a︡ Gegeli︠a︡ kak uchenie o konkretnosti Boga i cheloveka : uchenie o Boge -- [t. 14. kn. 2.] Filosofi Gegeli︠a︡ kak uchenie o konkretnosti Boga i cheloveka : uchenie o cheloveke -- [t. 15. kn. 1.] Aksiomy religioznogo opyta : issleovanie -- [t. 15. kn. 2.] Aksiomy religioznogo opyta issledovanie -- [t. 16. kn. 1.] Mir pered propastʹi︠u︡ -- [t. 16. kn. 2.] Mir pered propastʹi︠u︡ ; Analiticherskie zapiski i publit︠s︡istika -- [t. 17.] Gitler i Stalin. Publit︠s︡istika 1939-1945 godov -- [t. 18.] Spravedlivostʹ ili ravenstvo? ; Publit︠s︡istika 1918-1947 godov -- [t. 19.] Russkiĭ kolokol : zhurnal volevoĭ idei [No special title]. (shrink)

Religija se vratila na mjesto političkog i kulturnog čimbenika. Nakon što su političke ideologije, čija su sekularna i svjetovna obećanja spasenja utjecala na povijest 20. stoljeća na radikalan način, obesnažena, ponovna pojava religije na globalnom nivou ne može biti zanemarena: kao žarišna sila po pitanju vođenja vlastitog života, kao jamac kulturnom identitetu i kao religijsko-politička kreativnost. Ne možemo više razumjeti trenutno stanje u svijetu, njegove krize, konflikte i ratove, ali također i samopercepciju i samosvjesnost izvaneuropskih kultura i naroda, ako isto (...) tako ne shvatimo da se religija kao »moć života« vratila. U dodatku skice ovog procesa ovaj članak postavlja pitanje: koji su kulturni i politički izazovi s kojima se posebno suočavaju sekularna društva Zapada? (shrink)

Islamski je svijet, tijekom modernizacije Zapada, stagnirao. U najboljem slučaju, postupno, je napredovao. Spektar suvremenih društava islamskoga svijeta veoma je raznovrstan – od tradicionalnih do demokratskih. Tradicija i modernost mogu zajedno, ukoliko je moderniziranje autonomno djelo i ako se staro ne uništava, nego preobražava. Bez vlastite refleksivnosti i autonomne modernizacije, islamski svijet i sve tzv. »zemlje u razvoju«, u uvjetima planetarne dominacije neoliberalizma i mondijalizacije zapadnog moderniteta, te u uvjetima islamskoga konzervativizma – biti će osuđeni na siromaštvo i nerazvijenost. (...) Autonomnim moderniziranjem, islamski će svijet postati moćnijim i respektabilnijim subjektom globalnoga komuniciranja, što bi stvorilo pretpostavke i za prevladavanje islamskoga konzervativizma. Islamic world, during of the modernization of West, has stagnated. In the best case, it has, step by step, maked progress. Spectrum of contemporary societies of islamic world is very different – from traditional to demokratic of societies. Tradition and modernity can be in common, if a modernization autonomic work and if an old doesn’t destroy, than transforms. Without one’s own of reflexion and of autonomic modernization, islamic world will be poor and undeveloped world as and all poor countries during of planetary domination of neoliberalism and mondialization of west modernity; then on the understandings of islamic conservatism. By autonomic modernization, islamic world will become more powerful and more respectable subject of global communication. It should make some suppositions for a overcoming of islamic conservatism, too. (shrink)

U drugom delu teksta o Filotejevoj doktrini o Moskvi kao?Trecem Rimu? autor se bavi njenom recepcijom u kasnijim periodima ruske intelektualne i politicke istorije. Iako u svom izvornom obliku to ucenje nije sadrzavalo imperijalnu, spoljno-politicku konotaciju, u radu su analizirane interpretacije ideje Treceg Rima koje su imale i znacajne politicke konsekvence. Na unutrasnjem planu ona je posluzila knezu Kurbskom za kritiku vlasti Ivana Groznog, kao i za odbacivanje crkvenih reformi patrijarha Nikona u literaturi Staroveraca. Ipak, obnova interesovanja za ideju Treceg (...) Rima karakterise ruski XIX vek u kome su vodjene diskusije o odnosu Rusije i Zapada. Slovenofilski kriticari reformi Petra Velikog u proslosti Moskovskog carstva nasli su potvrdu kulturne originalnosti i superiornosti Rusije. Autor naglasava razlike izmedju slovenofilske i panslovenske interpretacije ruskog mesijanizma. U zavrsnom delu rada mesijanska ideja dovodi se u vezu sa radjanjem nacionalizma u imperijalnom kontekstu. Na taj nacin, autor dovodi u pitanje rasirene interpretacije o njenim distinktivno ruskim karakteristikama. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 179014. (shrink)

Dvesta dvadeset godina nakon Francuske revolucije, problem odredjenja pojma prosvetiteljstva i dalje istrajava. U radu ce se pokazati da odredjenje ovog pojma nikada i nije bilo sasvim jasno. Stoga se predlaze pravljenje distinkcije izmedju prosvecenosti i prosvetiteljstva. Prosvetiteljstvo kao period koji se vezuje za Evropu XVIII veka, moze se tumaciti kao deo sireg procesa prosvecenosti, ili, bolje, prosvecivanja. Videcemo da se prosvetiteljstvo ne moze posmatrati kao homogen, jedinstven proces, vec da bi ga pre trebalo videti kao tkivo, koje i dalje (...) utice na misao i kulturu Zapada. Medjutim, utvrdice se i da optuzbe na racun?naknadnog projektovanja prosvetiteljstva? nisu narocito korisne, buduci da osujecuju mogucnost razumevanja jednog slozenog fenomena i veoma znacajnog pokreta u evropskoj povesti. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 149029: Prosvecenost u evropskom, regionalnom i nacionalnom kontekstu - istorija i savremenost. (shrink)

Dvesta dvadeset godina nakon Francuske revolucije, problem odredjenja pojma prosvetiteljstva i dalje istrajava. U radu ce se pokazati da odredjenje ovog pojma nikada i nije bilo sasvim jasno. Stoga se predlaze pravljenje distinkcije izmedju prosvecenosti i prosvetiteljstva. Prosvetiteljstvo kao period koji se vezuje za Evropu XVIII veka, moze se tumaciti kao deo sireg procesa prosvecenosti, ili, bolje, prosvecivanja. Videcemo da se prosvetiteljstvo ne moze posmatrati kao homogen, jedinstven proces, vec da bi ga pre trebalo videti kao tkivo, koje i dalje (...) utice na misao i kulturu Zapada. Medjutim, utvrdice se i da optuzbe na racun?naknadnog projektovanja prosvetiteljstva? nisu narocito korisne, buduci da osujecuju mogucnost razumevanja jednog slozenog fenomena i veoma znacajnog pokreta u evropskoj povesti. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 149029: Prosvecenost u evropskom, regionalnom i nacionalnom kontekstu - istorija i savremenost. (shrink)

Taĭna trekh : Egipet i Vavilon -- Taĭna zapada : Atlantida, Evropa.

Taĭna trekh : Egipet i Vavilon -- Taĭna zapada : Atlantida, Evropa.