Waldenfelsovo fenomenološko razumijevanje moderne zasnovano je na razumijevanju stranog kao bitnog određenja moderne. Strano je ovdje odrednica mišljenja koja se eksplicira u kulturnim i društvenim odnosima te ga stoga treba interpretirati upravo u njegovom fenomenalnom realitetu. Kultura i politika u tom značenju više su od pukog imena za skupni naziv značenja i opravdanja djelovanja. One postaju izraz smisaonog konteksta u kojem se iščitava odnos spram stranog kao referentnog mjesta za razumijevanje samog značenja moderne, njene unutarnje diferenciranosti, tokova koji je određuju (...) i karakteristika koje se uspostavljaju u individualnim odrednicama što obilježavaju njenu povijest. Strano se, u cjelini svojega određenja, zasniva iz tjelesnosti kao realiteta njegovog postojanja. U cjelini uzevši, moderna se, smatra Waldenfels, razumijeva u njenoj postranjenosti , u njenom odnošenju spram stranog koje na koncu rezultira i postranjenjem moderne u cijelosti. Ona kao takva nije zastranila, nego po-stranila, i sama se priklonila stranosti kao vlastitom identitetu, u kojem je čvrsto uspostavljen i filozofijski diskurs na kojem se taj identitet brani. Odnos spram tjelesnosti, koji se postulira u modernoj teoriji, u tom smislu je konzekvenca odnosa spram stranog. Zato se problem transformacije filozofije ne nalazi u novom razumijevanju umstvenosti, nego u diskursu nove racionalnosti, fenomenološkom mišljenju partikulariteta okrenutom kritici obuhvatnosti metafizike subjektiviteta i bilo kojeg oblika umstvenih pretpostavki realiteta. Waldenfelsova interpretacija moderne proistječe iz cjelovitog uvida u kontinuitet mišljenja koje je određuje i iskazuje se kroz njegovo sažimanje u ključnim problemima koji određuju njene tokove. U tom smislu fenomenološki diskurs njegove filozofije dobiva svojevrsno značenje ishodišta filozofijskog mišljenja na prijelazu stoljeća.Waldenfels’ phenomenological understanding of modernity is based on the understanding of “the foreign” as an essential definition of modernity. “The foreign” here is the characteristic of thinking explicated in cultural and social relationships, which should therefore be interpreted precisely in its phenomenal reality. Culture and politics in this context are more then a mere names for a collection of meanings and justifications of action. They become the expression of a meaningful context from which one can read-off the relation to “the foreign” as the reference point forunderstanding the very meaning of modernity, its inner differentiation, the streams that determine it and the characteristics that are established in the individual determinants that denote its history. “The foreign” as a whole is grounded in corporality as the reality of its existence. Waldenfels maintains that modernity, taken as a whole, is understood in its orientation towards the foreign, in its relationship with the foreign that, eventually, results in the entire modernity being oriented towards the foreign. Modernity as such did not go astray, but it became oriented towards the foreign, it decided itself to accept some sort of “the foreign” as its identity, in which the philosophical discourse is established for its defence. The relationship towards corporality, postulated in this sense in modern theory, is a consequence of the relationship towards “the foreign”. That is why the problem of transformation of philosophy is not found in the new understanding of the mind, but in the discourse of new rationality, of phenomenological thinking of the particularity oriented towards the critique of the encompassing metaphysics of subjectivity and towards all sorts of rational assumptions bout the reality. Waldenfels’ interpretation of the modernity follows from the integrative insight into continuity of the thinking that determines it, and it is expressed by his summarisation of the crucial problems that determine its paths. It is in this sense that the phenomenological discourse is established, signifying the starting point of philosophical thinking at the turn of the century. (shrink)

Autor pita može li se intencionalnost opisati kao unutarnji ili kao izvanjski odnos. Nakon što je pokazao da je nemoguće reducirati intencionalnost na puke izvanjske odnose, on naglašuje da nije moguće niti pojmiti ju ekskluzivno kao unutarnji odnos. Nema intencionalnog unutarnjeg odnosa bez njegova konteksta izvanjskih odnosa koji mu dopuštaju da djeluje. Autor pokušava pokazati primjer za to analizirajući problem determiniranja intencionalnosti kao povezane s anticipativnom strukturom intencionalnosti, s posebnom pozornošću, s jedne strane, prema stvari ambigviteta, te s druge strane, (...) prema onoj nemogućnosti. On pokušava pokazati da sposobnost intencionalnosti da sebe determinira ovisi o uvjetima koji pripadaju okolnostima. Njegova demonstracija je na liniji s nekom vrstom eksternalizma u filozofiji uma.The author asks whether intentionality could be described as an internal or an external relation. Afterhe has shown that it is impossible to reduce intentionality to mere external relations,he emphasizes that it is not possible either to consider it to be an internal relation exclusively.There is no intentional internal relation without its context of external relations that permit it towork. The author tries to make a case for that by analyzing the problem of the determination of intentionalityas related to the anticipative structure of intentionality, with special attention on theone hand to the issue of ambiguities and on the other hand to the one of impossibilities. He tries toshow that the ability for the intentionality to self-determine depends on conditions which pertain tocircumstances. His demonstration is in line with some kind of externalism in the philosophy of mind. (shrink)

U prvom delu ovog teksta autorka se bavi teorijskim i metodoloskim posledicama upotrebe pojma polja Pierrea Bourdieua u istrazivanju oblasti knjizevne proizvodnje. Ove posledice su ispitane kroz opozicije karakteristicne za tradicionalnu sociologiju umetnosti i knjizevnosti, izmedju sociologije i hermeneutike, internalisticke i eksternalisticke analize konteksta i teksta, sadrzaja i forme, socijalnog i estetskog. Drugi deo je posvecen analizi glavnih ideja Bourdieuove sociologije kulturne proizvodnje. Teorija knjizevnog polja koju predlaze Bourdieu, dopusta da se razume specificnost svojstava i zakona polja knjizevne proizvodnje. Ispituje (...) se u kojoj meri je ovaj sociolog modifikovao svoj metod analize da bi realno konstruisao polje proizvodjaca kulturnih dela, polje dela, kao i sistem odnosa koji se uspostavljaju izmedju ova dva skupa odnosa. (shrink)

1960-ih i 1970-ih godina odbačeno je viđenje znanosti kao neutralne i bez utjecaja klase, rase, roda, nacionalnosti i politike. Neki od pokreta, koji su usmjereni na društvenu upotrebu znanosti, prepoznali su znanost kao produženu ruku kapitalističkog poretka i sredstvo eksploatacije te je proglasili suučesnicom u podčinjavanju žena, manjina i nerazvijenih zemalja. Jedan od tih pokreta je feministički. Do pojave ovih kritika znanost je bila shvaćena kao objektivna i vrijednosno neutralna.1970-ih godina suvremena feministička teorija podastrijela je kritički teorijski koncept roda predstavljen (...) kao način razlikovanja društvene konstrukcije maskulinosti i femininosti od bioloških kategorija muškog i ženskog. Polazeći od toga i usvojivši socijalni konstruktivizam, feministkinje su artikulirale feminističku teoriju stajališta koja pokušava konstruirati znanje iz perspektive života žena. Navedeni su bitni momenti zbog kojih je nepristranost u znanosti dosad bila onemogućena. Ključna postavka epistemologije stajališta sadrži tezu da epistemologija neutralnog, nezainteresiranoga promatrača svijeta treba biti zamijenjena epistemologijom senzibilnom na sve specifičnosti socijalnoga konteksta, a u slučaju feminističke inačice ove teorije drži se da način na koji žene doživljavaju društveni život daje jedinstveni uvid u način funkcioniranja društva, a stajalište žena, ili feminizma, manje je pristrano i iskrivljeno, za što se navode brojni razlozi.The view of science as neutral and not subject to the influence of class, race, gendernationality and politics, was largely rejected during the 1960s and 1970s. Certainmovements that focused on the social use of science had recognized science as a vehicleof the capitalist movement and as a means of exploitation, pronouncing sciencean extended accomplice to the subordination of women, minorities, and underdevelopedcountries. One of these movements is the feminist movement. Prior tothe criticism of these movements, science was thought of as objective and valueneutral.Modern feminist theory in the 1970s submitted a critical and theoretical concept ofgender presented as a way of differentiating between the social construction of mas-culinity and femininity and the biological categories of male and female. Using thisconcept as a starting point and incorporating social constructivism, the feministshave articulated the feminist standpoint theory which attempts to construct knowledgefrom the perspective of women’s lives. They stated key moments that have preventedthe impartiality of science. The key concept of the standpoint epistemologyincorporates the thesis that there exists a need to replace the epistemology of theneutral, disinterested observer of the world with the epistemology sensitive to allspecificities of the social context. The feminist version of the theory states that theway women experience social life gives them a unique view to the way the societyfunctions, and that the women’s, or feminist’s standpoint is less biased and distorted,for which they offer a number of arguments. (shrink)

Straipsnyje nagrinėjamas Lietuvos Respublikos darbo ginčų instituto reformavimas ir kaita Nepriklausomybės laikotarpiu atskirų Europos Sąjungos valstybių patirties kontekste. Darbo ginčų reforma Lietuvoje minimu laikotarpiu vyko keliais etapais, iš jų paskutinysis, prasidėjęs 2013 m. sausio 1 d., pakeitė darbo ginčų komisijų organizavimo tvarką, šias komisijas pradėjus kurti teritoriniu principu, prie veikiančių Valstybinės darbo inspekcijos teritorinių padalinių, nustačius, kad į darbo ginčų komisiją su skundu gali kreiptis ne tik darbuotojas, bet ir darbdavys, įvedus kitas naujoves. Tačiau šie pokyčiai vis dar neatspindi europinių (...) tendencijų, kiek įmanoma mažiau institucionalizuoti ikiteisminę individulių darbo ginčų nagrinėjimo tvarką. Straipsnyje akcentuojama mintis, jog darbo ginčų instituto reforma laikytina nebaigta ir, tikėtina, bus tęsiama, remiantis pažangiausia kai kurių ES valstybių praktika šioje srityje, tačiau išlaikant nacionalinį teisinio reguliavimo ypatumą. (shrink)

Krizu moderne kao krizu politickog, autor vidi, pre svega kao krizu "mere" kriterija politickog odlucivanja i delovanja. Ta kriza se u prvom redu shvata kao kriza samosaznanja i prakse obicajnosti. Ovaj problem prvi je pokusao je da resi Makijaveli uvodeci pojam virtus, koji je postao temeljni princip moderne politicke filozofije. Medjutim, mnogi moderni i savremeni tumaci Makijavelijevog ucenja cesto zanemaruju socijalni i politicki konteksta u kojem je nastalo politicko ucenje Firentinskog mislioca. Naime, Makijavelijevo nastojanje da pronadje autenticnu formu politickog cina (...) kojim bi bila omogucena harmonizacija i stabilizacija tadasnjih dramaticnih politickih prilika koje su vladale u italijanskim gradovima, zahtevala je pouzdanu dijagnozu i adekvatna sredstva za uspesnu terapiju obolelog organizma zajednice. Epohalni novum u Makijavelijevoj politickoj teoriji predstavlja prelazak sa anticke teoretizacije vrline na njenu modernu operacionalizaciju. Medjutim, ova promena cesto se tumaci kao radikalno suprotstavljanje grckog pojma arete i rimske virtus, koja se grubo svodi samo na srcanosot i snagu koje su neophodne za osvajanje i ocuvanje politicke vlasti. Vazan deo puta u svojoj filozofiji politike Hegel - vise nesvesno nego svesno - ide s Makijavelijem i Selingom - posebno kad je u pitanju shvatanje neophodnosti snage i srcanosti u procesu operacionalizacije duha slobode u istoriji posredstvom "negacije" kao "moci zla". Posredovanje subjektivnosti i supstancijaliteta zbiva se, po Hegelu, u drzavi surovim krocenjem svetskog duha u kojem on zrtvuje ne samo pojedinca, vec i citave narode - prema slobodi, odnosno njenom ostvarenju u obicajnosnoj zajednici. "Nevolja vremena" posledica je razdvajanja ja i sveta (Entzweiung), i proistice iz redukovanog politickog uma koji za politicko delovanje i odlucivanje nema kriterijuma obicajnosnog totaliteta. Ovaj se um rutinizira razdvajanjem obicajnosti koja redukuje politicko delanje na ogoljenu tehniku osvajanja i zadrzavanja politicke moci. Autor na kraju razmatra krizu politickog odlucivanja i ukazuje u cemu je njen globalni i supstancijalni smisao za povesnu stvarnost na kraju XX veka. (shrink)

The paper examines the meanings of representations of Serbia, the Balkans and Europe at the time of encounter between Enlightenment and Romanticist traditions. The analysis starts from the assumption that the emergence of negative representations of South Eastern Europe cannot be discussed without placing it within the broader context of 18th and 19th century philosophy and literature and the consequences of new philosophical and literary ideas. Underlying the substantial change of the previously dominant paradigms that is expressed in the symbolic (...) division into 'West' and "East', there was a factual rather than symbolic division into an industrial and an agricultural Europe, whose boundaries coincided with the reference points of the symbolic distinction. Insisting on the importance of both analytic levels - the 'symbolic' and the 'factual' - the first section of the paper briefly outlines the development of symbolic geography in the context of 'Balkan' studies in the 1990s, as well as the failure of this genre and the constructivist paradigm in Serbian social theory. The second section is devoted to the discourses of conceptualizing broader communities in symbolic, linguistic, imagological, cultural, political, economic etc. terms, focusing on the beginnings of ideological and linguistic unification of South Slavs and their inclusion into the "enlightened Europe". By analyzing Vuk Stefanovia: Karadzix's writings, as well as correspondence, articles and commentaries referring to Vuk's work in the first half of the 19th century, the author takes the perspective of the past in order to identify the reasons for the failure of imagological and constructivist approach today. U ovom tekstu autorka istrazuje znacenja predstava o Srbiji, Balkanu i Evropi u vremenu susreta prosvetiteljske i romanticarske tradicije. Polaziste je u pretpostavci da se o pocecima negativnih predstava o jugoistocnom delu Evrope ne moze govoriti izvan sireg konteksta filozofije i knjizevnosti XVIII i XIX veka i posledica novih filozofskih i knjizevnih ideja. Sustinska pramena do tada vladajucih paradigmi, izrazena simbolickom podelom na 'Zapad'i 'Istok', u osnovi je imala manje simbolicku a vise fakticku podelu na industrijsku i zemljoradnicku Evropu, cije su se granice uglavnom poklapale sa referentnim tockama simbolicke distinkcije. Potencirajuci vaznost obaju nivoa u analizi, 'simbolickog 'i 'faktickog', prvi deo teksta odnosi se na sazeto predstavljanje razvoja simbolicke geografije u kontekstu studija o Balkanu devedesetih godina proslog veka, kao i na neuspeh ovog zanra i konstruktivisticke paradigme u srpskoj drustvenoj teoriji. Drugi deo teksta posvecenje diskursima osmisljavanja vecih zajednica na simbolickim, jezickim, imagoloskim, kulturnim, politickim, ekonomskim i dr. osnovama, sa fokusom na pocetke idejnog i jezickog ujedinjenja Juznih Slavena, kao i njihovog ukljucenja u prosvecenu Evropu. Analizom tekstova Vuka Stefanovica Karadzica, kao i prepiskama, clancima i komentarima koji su se odnosili na Vukov rad u prvoj polovini XIX veka, autorka iz perspektive proslosti pokusava da ukaze na razloge neuspeha imagoloskog i konstruktivistickog pristupa u savremenosti. (shrink)

This text is part of a research conducted under the working title "What do we talk about when we are silent and what are we silent about when we are talking? - premises for the anthropology of silence about the nearest past." In the first part the author investigates the meaning of silence in the Croatian and Serbian press right before and during Croatia's Operation Storm. The ratio between silence, suppression of information and forgetting, on the one hand, and social (...) memory, on the other, has been elaborated in the final part of the text by following reports about the anniversaries of Operation Storm in both Croatian and Serbian publics. The starting point lies in the belief that the phenomenon of silence, being an immanent part of each discourse, represents an important factor in the creation of social relationships and system of value models, that it has important communication and cognitive functions and that the performance character lies in its essence. In short, silence makes it possible to form the prevailing image about this event, even if it does not construct it indirectly - through speech. The author has elaborated on the meaning of silence in the context of Operation Storm partly because studies about the breakup of Yugoslavia frequently mention silence as a manipulation strategy employed by some of the sides in the conflict, while not a single study systematically investigates the semantic of silence and suppression of information in these conflicts. Most importantly, taking into account the frequency of direct silence in the newspaper discourse and rhetoric strategies that point at silence indirectly from the context and discourse, the author focuses on the relationship between the event and silence. In order to shed light on the way in which Operation Storm is remembered, i.e. forgotten, in the stakeholders' publics and political imageries, she follows the dailies - Vecernje Novosti Politika, Danas - Vecernji List, Jutarnji List, Magazin supplement of the Jutarnji List, as well as texts about Operation Storm in weeklies such as the NIN and Vreme of Belgrade or Globus of Zagreb in the period between August 2, 1995 and mid-August 2006. Ovaj tekst je deo istrazivanja koje se odvija pod radnim naslovom "O cemu govorimo kada cutimo i o cemu cutimo kada govorimo? - polazne pretpostavke za antropologiju cutanja o najbilizoj proslosti". U prvom delu autorka ispituje znacenja cutanja u pisanju hrvatske i srpske stampe neposredno pre hrvatske akcije Oluja i tokom same akcije. Odnos cutanja, precutkivanja i zaboravljanja, s jedne strane, i drustvenog pamcenja, s druge strane tematizovan je u zavrsnom delu teksta, pracenjem napisa o godisnjicama akcije Oluja u obe javnosti - hrvatskoj i srpskoj. Polaziste je u uverenju da je fenomen cutanja, buduci imanentni deo svakog diskursa znacajan cinilac kreiranja drustvenih odnosa i sistema vrednosnih modela, da ima vazne komunikativne i kognitivne funkcije i da je u svojoj sustini performativnog karaktera. U najkracem, cutanje pomaze formiranju dominantne slike o ovom dogadjaju, ako je, na posredan nacin - preko govorenja - i ne konstruise. Tematizovanje znacenja cutanja u kontekstu akcije Oluja preduzeto je delom i stoga sto se precutkivanje u studijama o kraju Jugoslavije neretko pominje kao manipulativna strategija neke od strana u sukobu, a da nema ni jedne studije koja bi sistematski ispitivala znacenja cutanja i precutkivanja u ovim konfliktima. I najvaznije, uvazavajuci frekventnost neposrednog izrazavanja cutanja u novinskom diskursu, kao i retorickih strategija koje posredno, iz konteksta i uspostavljenog sveta diskursa, upucuju na cutanje, autorka se usredsredjuje upravo na odnos dogadjajnosti i cutanja. Kako bi osvetlila nacin na koji je operacija Oluja zapamcena, odnosno zaboravljena u zainteresovanim javnostima i politickim imginarijumima, prati pisanje dnevne stampe - Vecernje novosti, Politika, Danas - Vecernji list Jutarnji list, Magazin - dodatak Jutarnjeg lista, kao i napise o Oluji u nedeljnicima, poput beogradskog NIN-a, Vremena ili zagrebackog Globusa u periodu od 02. avgusta 1995. do sredine avgusta 2006. godine. (shrink)

In every legal system, consumer law indicates problems that it is supposed to solve: imbalance, unfairness and unconscionability. It raises important questions about a legal system’s pre-existing ability to deal with those problems. In a way, consumer law’s very presence in a legal system judges that system. When considering consumer law as a part of the system, an opposition arises between two kinds of discourse. First, there is a discourse, which constructs consumer law as a legal entity apart from the (...) others, sometimes leftist, founded on a defense of social justice or on market regulation. From this angle, consumer law might easily appear to be subversive. Second, there is a discourse, which results from the effort to accommodate consumer law within the legal tradition’s general private law. Under this discourse, rather than disrupting the core private law, consumer law is integrated into it. A gap may thus be noticeable between the initial intentions that sustain consumer law and the effects it produces. The author’s claim in this paper is that this gap, which generates ambivalence about consumer law, results from western legal systems’ main way of formalizing law in the contemporary era by writing. (shrink)

Straipsnyje analizuojami Maskvos patriarchatui pavaldžios Lietuvos ortodoksų arkivyskupijos bendruomenės etninis ir religinis identitetai, šių identitetų pobūdį ir sąveiką lemiantys istoriniai veiksniai, šiuolaikiniai demografiniai, socialiniai ir geopolitiniai aspektai. Analizei pasitelkti 2019–2021 m. atlikti kokybiniai interviu su įvairaus amžiaus ortodoksų tikėjimą išpažįstančiais rusais arba mišrios tapatybės rusakalbiais bei ortodoksų bažnyčios atstovais (dvasininkais, religinių organizacijų atstovais, kt.) ir oficialaus arkivyskupijos žurnalo „Vestnik“ (2012–2022 m.) tekstai. Atskleista, kad tyrimo laikotarpiu šiai ortodoksų bendruomenei Lietuvoje buvo svarbūs istoriškai susiklostę glaudūs ryšiai su Rusija, rusų etninis identitetas (...) ir Rusijos ortodoksų tradicija, bet nemaža dalis šios bendruomenės tapatinosi su visuotine (Bizantijos) ir (ar) vietine (Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės) ortodoksų tradicijomis, taip pat susidūrė su iššūkiu prisitaikyti prie dabartinėje Lietuvos visuomenėje vykstančių socialinių demografinių ir politinių procesų (asimiliacija, mišrios šeimos, lietuvių kalbos vartojimas, geopolitiniai pokyčiai). (shrink)

Tekst analizira nacin na koji nastavno osoblje na Beogradskom univerzitetu percipira bolonjski proces, nacelno i unutar lokalnog srpskog socijalnog i univerzitetskog konteksta; razlicite upravne instance unutar univerzitetskog obrazovnog sistema, mesto nastavnika unutar obrisa novog visokoskolskog obrazovnog sistema u procesu bolonjske transformacije. Empirijsku osnovu predstavlja istrazivanje o uslovima rada nastavnog osoblja koje je Centar za obrazovne politike iz Beograda izveo na pet fakulteta Beogradskog univerziteta tokom 2008 godine.

Tekst analizira nacin na koji nastavno osoblje na Beogradskom univerzitetu percipira bolonjski proces, nacelno i unutar lokalnog srpskog socijalnog i univerzitetskog konteksta; razlicite upravne instance unutar univerzitetskog obrazovnog sistema, mesto nastavnika unutar obrisa novog visokoskolskog obrazovnog sistema u procesu bolonjske transformacije. Empirijsku osnovu predstavlja istrazivanje o uslovima rada nastavnog osoblja koje je Centar za obrazovne politike iz Beograda izveo na pet fakulteta Beogradskog univerziteta tokom 2008 godine.

U radu se nudi opis konteksta unutar kojeg je formuliran poznati dokaz za nužnost identiteta. Iznosi se formalni prikaz ovog dokaza kako ga je formulirao poznati filozof i logičar Saul Kripke. Također se razmatra gledište filozofa Allana Gibbarda koji nasuprot Kripkeu brani tvrdnju da neki iskazi identiteta mogu biti kontingentni. Osnovni cilj rada je upoznati domaćeg čitatelja s formalnim aspektom rasprave o nužnosti identiteta te dati kratki pregled konteksta unutar kojeg su formulirani argumenti za nužnost identiteta. In the paper, we (...) offer an overview of the context within which the well-known proof of the necessity of identity is formulated. A formal account of this proof is presented as formulated by the renowned philosopher and logician Saul Kripke. Furthermore, we discuss the account of the philosopher Allan Gibbard, who defends the claim that some statements of identity can be contingent. The main goal of the paper is to acquaint the readers who understand the Croatian language with the formal aspect of the discussion on the necessity of identity and to give a brief overview of the context within which the arguments for the necessity of identity are formulated. (shrink)

U članku se etimološki istražuju ključne riječi globalizacije: bios, technē i logos, te se dodatno interpretiraju u kontekstu egzistencijalne fenomenologije. U ovu svrhu se poziva samo na Heideggera, koji je pokrenuo egzistencijalnu interpretaciju antičkih pojmova, nego i na Husserla, Gadamera, Lévinasa i Bakhtina. Predstavljene su tri teze: 1) naše tijelo je neodvojivo od duhovnog okoliša, gdje sazrijeva dobivajući duhovne funkcije, tj. poduhovljenjem, imenovanjem i ostvarivanjem; 2) duhovni okoliš je istovremeno tehnološki, gdje se technē treba interpretirati kao umijeće stvaranja interaktivne komponente (...) okoline kao što je tijelo i duh; 3) logos kao riječ i ime pretpostavlja tekst, tj. knjigu koju piše naš život i kontekst tj. interakcija tekstova kao životnih priča. Tvrdi se da se bios, technē i logos trebaju interpretirati analogno, tj. kao interaktivne komponente egzistencijalnog stvaranja, koji uključuju različite nivoe veza između duhovnog okoliša i životne priče koja se razvija u njemu. Bios je povezan s tjelesnim aspektom egzistencijalnog stvaranja: naš je život od rođenja do smrti nerazdvojiv od uključenosti fenomenâ u tjelesnu vremensku i prostornu cjelinu koja je uključena u duhovni okoliš. Logos odražava lingvističko-skriptualnu narav duhovnog konteksta okoliša. Technē se interpretira istodobno kao čin stvaranja egzistencijalne cjeline i kao čin njezinog zapisa u ovaj kontekst. Kao rezultat toga, bios, technē i logos se interpretiraju alternativno diskursu globalizacije. (shrink)

Diskurso analitinis požiūris propagandos tyrime gali padėti ne tik ištirti propagandos turinį, žodyną, bet ir jo kūrimo kontekstą, kurio analizė tampa vis svarbesnė, plėtojantis sunkiau atpažįstamoms propagandos formoms. Šiame straipsnyje, taikant pusiau sisteminę literatūros apžvalgą ir dedukcinę teminę analizę, nagrinėjama, kaip jungiant propagandos ir diskurso terminus suvokiama propaganda bei kokiose tyrimų tematikose, interpretaciniuose kontekstuose ir kokius metodus pasitelkiant naudojama tokia jungtis. Į apžvalgą įtraukti anglų kalba 2012–2021 m. publikuoti mokslo darbai, kurių pavadinimuose minimi propagandos, diskurso ar propagandinio diskurso terminai. Tyrimo (...) rezultatai rodo, kad propagandos analizei pasitelkdami diskurso analitinį požiūrį, tyrėjai propagandą daugeliu atveju suvokia kaip neigiamą reiškinį, todėl jos analizei dažniausiai pasitelkia kritinę diskurso analizę. Propagandos ir diskurso terminų jungtis moksliniuose tyrimuose naudojama vis dažniau ir yra ypač būdinga visuomenę poliarizuojančių propagandinių pranešimų analizei. Tačiau moksliniuose darbuose propagandos ir diskurso terminų jungtis ne visada išplėtojama tinkamai. (shrink)

Būtų netikslu Konstitucijos taikymą apibūdinti vien kaip elementarų loginį silogizmą, jos teksto prasmės interpretavimas moksle yra aiškinamas įvairiais kompleksiniais modeliais. Vienas iš veiksnių, kuris į tuos modelius Lietuvos moksle nėra adekvačiai inkorporuotas, yra kontekstas. Šiame straipsnyje pristatomas konteksto vaidmuo Konstitucinio Teismo jurisprudencijoje aiškinant Konstitucijos tekstą. Tyrimo rezultatai rodo, kad šis vaidmuo nėra mažareikšmis ir net gali lemti tokį Konstitucijos išaiškinimą, kuris prasilenkia su tuo, kurį gautume pažodžiui vadovaudamiesi Konstitucijos tekstu. Tikimasi, kad šio fenomeno pažinimas padės tiksliau suprasti ir išartikuliuoti (...) Konstitucinio Teismo sprendimų priėmimo metodologiją bei patikimiau prognozuoti galimų konstitucinių ginčų baigtį. (shrink)

[straipsnis ir santrauka lietuvių kalba; santrauka anglų kalba] Straipsnyje pristatomas svarbių M. Heideggerio technikos filosofijos elementų formavimosi kontekstas tarpukario Vokietijos autorių tekstuose. Aptariamos paralelės tarp Heideggerio ir E. Cassirerio, E. Jüngerio bei O. Spenglerio industrializacijos proceso filosofinių apmąstymų. Nagrinėjant šių mąstytojų moderniosios technikos koncepcijų ryšius išryškėja, kaip vystėsi Heideggerio tekstams būdinga industrializacijos proceso artikuliacija bei jo technikos filosofijai svarbi problematika, liečianti planetarinį moderniosios technikos išplitimą ir poveikį bei technikos, kaip Vakarų ir šiuolaikinės žmonijos apskritai lemties, sampratą.

Although the question of relationship between basic concepts of traditional ontology and central concepts of fundamental ontology is not a topic which is systematically dealt with in Being and Time, it is obvious that some of the theses which are crucial not only for Heidegger's interpretation of philosophical tradition, but also for the whole project of fundamental ontology, concern this 'conceptual scheme'. In fact, the backbone of Heidegger's critical confrontation with dominant philosophical conceptions is the question of relationship between the (...) concept of 'substance' and the concept of 'Being', i.e. the discussion of philosophical doctrines in which 'Being' is reduced to 'substance'. Besides this context, which concerns the ontological problematics in the strict sense, it is possible to show that the refutation of the basic categories of traditional ontology is an issue which has a decisive role in more concrete phases of the realization of the project of fundamental ontology. This is especially confirmed in Heidegger's discussion of the concept of 'Being-There'. The interpretation of Heidegger's treatment of the relationship between the concepts of 'Being-there', 'existence' and 'existentials' on the one hand, and the concepts of 'substance', 'essence' and 'categories' on the other, shows that one of Heidegger's basic theses is that a transformation of concepts of traditional ontology is necessary for an appropriate understanding of human being. Iako pitanje odnosa izmedju temeljnih pojmova tradicionalne ontologije i centralnih pojmova fundamentalne ontologije nije tema koja je sistematicno obradjena u Bitku i vremenu, evidentno je da se neke od teza koje su kljucne ne samo za Hajdegerov odnos prema filozofskoj tradiciji, vec i za celokupan projekat fundamentalne ontologije, ticu suceljavanja pomenutih 'pojmovnih aparatura'. Naime, okosnicu u Hajdegerovom distanciranju od nasledjenih filozofskih koncepcija cini upravo propitivanje odnosa izmedju pojma 'supstancija' i pojma 'bitak', odnosno, osporavanje filozofskih ucenja u kojima se pojam 'bitak' svodi na pojam 'supstancija'. 'Destrukcija' tradicionalne ontologije, kao interpretativni model kojim Hajdeger pristupa filozofskoj povesnoj predaji, postavljena je kao problematizovanje nasledjenog poimanja bitka kao 'supstancije', nasuprot kojem se razvija fundamentalnoontolosko razmatranje 'problema bitka'. Pored naznacenog konteksta, u kome je rec o ontoloskoj problematici u uzem smislu, moguce je pokazati da je osporavanje temeljnih kategorija tradicionalne ontologije tema koja ima odlucujucu ulogu i u konkretnijim etapama realizacije projekta fundamentalne ontologije. Prethodno se posebno potvrdjuje u Hajdegerovoj tematizaciji pojma 'tubitak'. Sagledavanjem Hajdegerovih izvodjenja u kojima se razmatra veza izmedju pojmova 'tubitak', 'egzistencija' i 'egzistencijalije', sa jedne strane, i pojmova 'supstancija', 'sustina' i 'kategorije', sa druge, i procenjuje merodavnost navedenih pojmova tradicionalne ontologije u izlaganju ljudskog bitka, dolazi se do uvida da Hajdeger polazi od teze prema kojoj je u svrhu dosezanja izvornog razumevanja coveka nuzno izvrsiti prevrat u pojmovnosti tradicionalne ontologije. (shrink)

Šiame straipsnyje pateikiu naują prieštaravimą Chalmerso kertiniam argumentui prieš „B tipo“ fizikalistų privilegijuotą strategiją pagrindžiant aiškinimo spragą („fenomenalių sąvokų strategija“). Aš konkrečiai teigiu, kad antrasis kertinio argumento dėmuo neteisingai interpretuoja, kodėl zombiai negali patekti į mūsų episteminę situaciją sąmonės atžvilgiu. Zombiams negali būti būdingos tokios mentalinės būklės, kurias turime mes. Jeigu visi mūsų psichologiniai atributai yra būtina mūsų episteminės situacijos sąlyga, tai zombiai negali pasitarnauti kaip antrasis dilemos dėmuo. Kalbėdamas apie kontekstą, aš visų pirma trumpai aptariu susijusį argumentą, nukreiptą prieš (...) fizikalizmą, kurį taip pat naudojo D. Chalmersas – „suvokiamumo argumentą“. Aš akcentuoju kai kuriuos svarbiausius iššūkius šiam argumentui, kartu pateikdamas ir papildomų kritikos elementų. Galiausiai, glaustai panagrinėjęs panprotopsichizmą, aš svarstau, kas mūsų lauktų, jei priimtume Chalmerso argumentus. Prieinu išvadą, kad fenomenaliųjų konceptų strategija yra patikimas paaiškinimas, kodėl zombių suvokiamumas veikiausiai nereiškia jų metafizinės galimybės. (shrink)

Pravo na privatnost složen je koncept koji je prolazio svoje povijesne i društvene promjene. Premda je ponekad značio depriviranost i neravnopravnost, ipak mu se priznavala važnost za slobodu, demokraciju, autonomiju i razvoj pojedinca. S umreženim društvom pojavili su se novi aspekti problema privatnosti i socijalne uključenosti koji zahtijevaju njihova nova, kritička promišljanja u svjetlu različitih društvenih vrijednosti i tehnologijskog konteksta.Right to privacy is a complex concept with historical and social changes of its own. Although sometimes it was connected with deprivation (...) and inequality, today it is usually conceived as a condition for freedom, democracy, autonomy and self-development. The network society brought new aspects of the problem of privacy and social inclusion that demand their new, critical rethinking in the light of different social values and new technology context. (shrink)

Osoba odnosno osobni identitet kao izvorno filozofski pojmovi nalaze primjenu i u medicinskim diskursima. Usto se njihova tumačenja ne izvode isključivo iz historijskog konteksta filozofijskih i teologijskih predodžbi, već poprimaju etičku dimenziju na razini ljudskog ponašanja. Njihovo osebujno značenje dosežu u interakciji između liječnika i pacijenta, interakciji koja se manifestira u tjelesno-fenomenalnoj interpretaciji personaliteta: isti se proteže od autonomije i svojevoljnosti refleksivno ustrojene svijesti do prividne disocijacije tijela i osobe u okviru pojma moždane smrti. Razumijevanje čovjeka kao osobe pritom je (...) dio one antropološke paradigme koja u medicinskim kriznim situacijama predstavlja temelj etički opravdanog ophođenja s njime. Deficit izazvan gubitkom osobne autonomije time postaje smjernicom k onoj deficijentnoj tjelesnosti koju je medicina definirala kao predmet vlastita istraživanja.Person and personal identity, originally philosophical concepts, find its application also in medical discourses. Moreover, their interpretations are not derived exclusively from historical context of philosophical and theological ideas, but acquire an ethical dimension on the level of human behaviour. Their special meaning is obtained in the patient-physician interaction, which is manifested in the bodily-phenomenal interpretation of personality: this ranges from autonomy and purposiveness of a reflectively structured consciousness to the apparent dissociation of the body and the person in the concept of brain death. The understanding of the human being as person is thereby a part of the anthropological paradigm that presents the basis for ethically acceptable action in medical crisis situations. The deficiency caused by the loss of personal autonomy is therefore an indication of a deficient corporeality, which medicine has chosen as its research object..La personne et l’identité personnelle, en tant que concepts à l’origine philosophiques, trouvent également leur application dans les discours médicaux. Ce faisant leurs inteprétations ne sont pas tirées uniquement du contexte historique des représentations philosophiques et théologiques, mais gagnent une dimension éthique à l’échelle du comportement humain. Ils prennent leur signification particulière dans l’interaction entre le médecin et le patient, laquelle se manifeste dans l’interprétation physico-phénoménale de la personnalité : celle-ci s’étend de l’autonomie et de l’arbitraire d’une conscience organisée de manière réflexive jusqu’à la dissociation apparente du corps et de la personne dans le cadre de la notion de mort cérébrale. La compréhension de l’homme en tant que personne fait en même temps partie de ce paradigme anthropologique qui dans des situations médicales de crise représente la base d’un rapport avec lui éthiquement justifié. Le déficit subi par la perte de l’autonomie personnelle est ainsi également une indication de ce physique déficient que la médecine a désigné comme objet de sa recherche.Person und personale Identität finden als ursprünglich philosophische Begriffe auch in medizinischen Diskursen Anwendung. Dabei leiten sich ihre Deutungen nicht allein aus dem historischen Kontext philosophischer und theologischer Vorstellungen ab, sondern gewinnen eine ethische Dimension auf der Ebene menschlichen Verhaltens. Ihre besondere Bedeutung erlangen sie in der Auseinandersetzung zwischen Arzt und Patient, die sich in einer leiblich-phänomenalen Interpretation der Personalität offenbart: diese reicht von der Autonomie und Willentlichkeit eines reflexiven geordneten Bewusstseins bis zur scheinbaren Dissoziierung von Leib und Person im Begriff des Hirntodes. Das Verständnis des Menschen als Person ist dabei Teil jenes anthropologischen Paradigmas, das die Grundlage eines ethisch verantwortbaren Umganges mit diesem in medizinischen Krisensituationen darstellt. Der im Verlust personaler Autonomie erlebte Mangel ist damit auch ein Hinweis auf jene defiziente Leiblichkeit, welche sich die Medizin zum Forschungsgegenstand erkoren hat. (shrink)

This text reflects on the book written by Milorad Stupar, Political Philosophy. Based on the perspectives given in Stupar?s book, the author?s intention is to illustrate the problems regarding certain topics such as: citizenship, the dispute about the nature of Hobbes?s philosophy, as well as social, political and historical background of Kant?s political philosophy. The article points at dilemmas related to the meaning of citizenship in modern states, to the compatibility between absolutism and certain elements of liberalism in Hobbes?s work, (...) and to the possible reconstruction of the context within which Kant produced his last works. Ovaj tekst predstavlja osvrt na knjigu Milorada Stupara Politicka filozofija. Oslanjajuci se na stavove izlozene u ovoj knjizi, autor teksta nastoji da problematizuje pojedine teme kao sto su pripadnost drzavi, spor oko karaktera Hobsove filozofije, kao i drustvena, politicka i istorijska pozadina Kantove politicke filozofije. U clanku se ukazuje na dileme oko znacenja gradjanstva u savremenim drzavama, na kompatibilnost apsolutizma i pojedinih elemenata liberalizma kod Hobsa, kao i na mogucu rekonstrukciju konteksta u kojem su nastali Kantovi poslednji spisi. (shrink)

John Dewey, one of the most important thinkers of pragmatism, elaborated a specific conception of law partially and gradually in the long course of his intellectual career. This part of his broader philosophical outlook is analyzed here through one of its most important segments - application of law - and interpreted in its historical, social and cultural background. The first part of the article concentrates on the 'objective' reasons for giving emphasis to the application of law in his legal philosophy. (...) This domination of the application of law in his legal thought is derived from the needs of a rapidly changing structure of the American society in the first half of the XX century, and theoretically has its place in an all around phenomenon in American intellectual history in general that Morton White terms antiformalism. The second part of the article analyses his legal conceptions and their connection with the general philosophical position of this pragmatist. Dewey formed his conception of application of law as an integral part of his broader philosophical standpoint, and especially on the basis of his radical reinterpretation of logic and truth. Since his understanding of the legal process has roots in his experimentalist conception of logic that encompasses the apprehension of the process of experimentation as the only warrant for the validity of propositions, he regards application as conditio sine qua non of the legality of norms in general. This leads us to the last part of the article that scathes possible lines of critical approach to Dewey's work in this field. The view that the legality of norms is derived from their application is in legal theory often regarded as sociologism, inasmuch as it disregards the normative aspects of the legal process and emphasizes the social ones to the point of making it void of the normative aspects in the totality of the process itself. The proper understanding of possible lines of criticism of Dewey's standpoints in legal philosophy guides us back again to confront his conceptions with their cultural background, with which the article begins. Autor se u clanku bavi koncepcijom primjene prava u filozofiji Dzona Djuija, pragmatiste bez presedana u obuhvatnosti i temeljnosti bavljenja filozofskim problemima, cije je misljenje na ovim prostorima rijetko bilo predmet razmatranja. Zamisljen kao uvodno ispitivanje filozofsko-pravne problematike u Djuijevoj filozofiji, clanak u prvom dijelu razmatra odnos njegove filozofije prava i americkog kulturnog konteksta. U drugom dijelu je izlozeno Djuijevo shvatanje primjene prava i konfrontirano je s njegovim opstim filozofskim tezama, u prvom redu s koncepcijom logike kao 'ispitivanja ispitivanja'. Konacno, autor pokusava da ocrta osnovne smjernice kritickog pristupa Djuijevim rjesenjima filozofsko-pravnih problema. (shrink)

Plėtojant sociologijos istorijos tyrimus Lietuvoje aktualu įtraukti ir lyties aspektą. XX amžiaus pirmosios pusės Lietuvos istorijos naratyvuose vyrauja vyriškos pavardės, tačiau, nusakius istorinį kontekstą ir apibrėžus kriterijus, galima suformuoti pirmosios moters sociologės Lietuvoje paieškos metodą. Po 2004 m. Michaelio Burawoy įkvėptų viešosios sociologijos diskusijų atsirado galimybė praplėsti sociologijos mokslo sampratą. Kritiškai išanalizavus turimus duomenis apie Lietuvos feministinio judėjimo pradžią, literatūrines rašytojų biografijas ir kūrinių analizes, XIX a. – XX a. Lietuvos istorijos tyrimus, biografinius mokslinius straipsnius, buvo atrinktos ir pasiūlytos penkios (...) asmenybės – Gabrielė Petkevičaitė-Bitė (1861–1943), Julija Beneševičiūtė-Žymantienė-Žemaitė (1845–1921), Stefanija Paliulytė-Ladigienė (1901–1967), Cezaria Baudouin de Courtenay (1885–1967) ir Ieva Simonaitytė (1897–1978), kurių veiklą galima sieti su sociologijos sritimi ir jas galima būtų priskirti prie Lietuvos sociologijos pradininkių. (shrink)

The article examines the practice of the applicability of the Article 18 of the International Covenant on Civil and Political Rights (hereinafter—ICCPR) and Article 9 of the European Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms (hereinafter—ECHR). Through the case—law of the European Court on Human Rights (hereinafter—ECtHR) and insights of the Human Rights Committee the author is investigating the content and limits of the freedom of religion. The article examines in detail the limiting clauses to the freedom of belief (national (...) security, public order, public health, public morals) and the possibility to apply derogation clause. The author comes to the conclusion that due to the complexity of this right it is difficult to forecast the future developments of this right. The jurisprudence of the ECtHR is numerous as well as the decisions of the Court are often accompanied by dissenting opinions. Moreover, some potential cases related to the freedom of religion are not considered by the ECtHR as the admissibility criteria are not met. Therefore the author looks forward to the forthcoming jurisprudence of both—regional and universal human rights bodies. (shrink)

John Dewey je, mimo Ch. S. Peircea i W. Jamesa, znan ne samo kao utemeljitelj klasičnog američkog pragmatizma, već i po bitnom obolu razvoju suvremene reformske pedagogije, kao i obolu legitimaciji demokratskog društvenog modela, što je u međuvremenu postalo poznato i izvan okvira akademskog konteksta obrazovanja. U sljedećem članku valja iz perspektive teorije djelovanja sistematski detektirati implicitan odnos među njegovim konceptima pragmatizma, pedagogije i demokracije, kao i manevarski prostor ili ograničenja koja odatle proizlaze za sadašnjost. Uslijed spomenutog, u središte dospijeva (...) pitanje uspješne životne prakse, zrcaljene u Deweyevom pledoajeu za dokidanje klasičnog dualizma teorije i prakse na socijalnoj, političkoj, etičkoj i znanstvenoj razini. (shrink)