Popularyzacja tworzenia kodeksów zaadresowanych do różnych grup społecznych jest jedn¸a} z cech współczesnego świata. Wśród badaczy tego zjawiska nie ma jednak pełnej zgody na zasadność i użyteczność moraln¸a} tej działalności. Artykuł przybliża przegl¸a}d literatury przedmiotu w zakresie dotycz¸a}cym argumentów za stworzeniem umiarkowanego stanowiska na rzecz kodyfikacji norm etycznych. Przybliżono główne pojȩcia dotycz¸ace kodeksów etycznych i stanowiska za ich przyjȩciem i odrzuceniem. Zwrócono uwagȩ na sposoby zwiȩkszania skuteczności kodeksów oraz procedurȩ podejmowania decyzji etycznych w sposób godz¸acy podejścia zwolenników i przeciwników kodyfikacji. (...) * The popularisation of code elaboration addressed to various social groups is one of the features of the modern world. However, among researchers of this phenomenon a full consensus on the moral validity and usefulness of this activity does not exist. The article closely reviews the literature with regard to the reasons for the creation of a moderate position on the codification of ethical standards. The essay brings closer the main concepts of ethical codes and positions for their adoption and rejection. Attention is paid to ways of increasing the effectiveness of codes and the ethical decision-making procedure in a manner that undermines supporters and opponents of codification approaches. (shrink)

Współcześnie obserwujemy popularyzacjȩ kodeksów zaadresowanych do różnych grup społecznych. Zasadne jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania dotycz¸a}ce przesłanek ich konstruowania i możliwości praktycznego ich wykorzystywania. Celem artykułu jest przedstawienie krytycznego przegl¸a}du literatury przedmiotu w obszarze stanowisk szczególnie zwi¸a}zanych z kwesti¸a kodyfikacji etyk zawodowych. W pierwszej kolejności omówiono znaczenia przypisywane pojȩciu kodeksu etycznego i podstawowe stanowiska etyczne. W dalszej czȩści artykułuprzedstawiono analizȩ argumentów zwolenników i przeciwników kodyfikacji norm. ** Nowadays we observe the popularization of codes addressed to various social groups. It is (...) reasonable to search for answers to questions about the conditions of their construction and the possibility of their practical use. This article presents a critical review of the literature in the field of positions specifically related to the issue of codification of professional ethics. In the first place the importance attributed to the concept of an ethical code and basic ethical positions are discussed. The rest of the paper contains an analysis of the supporters and opponents of codification standards arguments. (shrink)

Współcześnie obserwujemy popularyzację tworzenia kodeksów zaadresowanych do różnych grup społecznych. Zasadne jest jednak poszukiwanie odpowiedzi na pytania dotyczące przesłanek ich konstruowania i możliwości praktycznego ich wykorzystywania. Celem artykułu jest przedstawienie krytycznego przeglądu literatury przedmiotu w obszarze stanowisk szczególnie związanych z kwestią kodyfikacji etyk zawodowych. W pierwszej kolejności omówiono znaczenia przypisywane pojęciu kodeksu etycznego i podstawowe stanowiska etyczne. W dalszej kolejności przeprowadzono dyskusję nad argumentami zwolenników i przeciwników kodyfikacji norm. * Today we observe popularization of elaboration of codes addressed to various (...) social groups. However, it is reasonable to search for answers to questions about conditions of their design and possibilities of their practical use. This article aims to provide a critical review of the literature in the field of opinions specifically related to the issue of codification professional ethics. Article first describes meanings attributed to the concept of a code of ethics and basic ethical positions. Next review leads to a discussion on supporters and opponents arguments on codification standards. (shrink)

This paper presents considerations on altruism and prosocial behaviour formulated on the basis of some experiments with the ultimatum game. In the first part it will discuss relations between expected utility theories, the characteristics of homo oeconomicus and a modern understanding of altruism. It will focus in particular on conceptual differences, indicating that we can find more than one definition of altruism in modern literature. The second part of the text will provide an overview of selected behavioural theories of prosocial (...) behaviour. It will also present the manner in which needs, social determinants, norms, and individual psychological features affect the propensity to behave in a prosocial fashion. (shrink)

Badania dotyczące pojawiania się myśli oderwanych od zadania wykonywanego przez podmiot pokazują, że takich myśli jest tym mniej, im większe wymagania stawia ono systemowi poznawczemu, jeśli chodzi o zaangażowanie procesów zarządczych, złożoność, trudność bądź częstość wykonywanych operacji. Jednym z możliwych wyjaśnień tych zależności jest hipoteza biernej regulacji zasobowej: aktywność umysłowa oderwana od zadania rozwija się w takim zakresie, w jakim procesy realizujące zadanie pozostawiają wolne zasoby niezbędne do jej rozwoju. Analizy przedstawione w artykule motywowane są pytaniem o teoretyczną konkretyzację tej (...) idei. Jaka jest natura zasobowych ograniczeń, które mają uniemożliwiać równoczesne rozwijanie się aktywności umysłowej dotyczącej zadania i oderwanej od niego? Na jakim etapie rozwoju aktywności umysłowej prowadzącej do pojawienia się myśli oderwanej od zadania występuje w związku z tymi ograniczeniami zasobowa blokada? Pod tym kątem rozważane są cztery współczesne znaczące ujęcia „roboczej” części umysłu: modele pamięci roboczej Baddeleya i Cowana oraz architektury kognitywne ACT-R i CAPS. Chociaż w tych teoriach są uwzględnione ograniczenia dotyczące przetwarzania lub aktywnego przechowywania, z którymi może wiązać się bierna regulacja zasobowa, to ważne pytania dotyczące mechanizmów takiej regulacji pozostają bez odpowiedzi. Wyjaśnienie odwołujące się do idei biernej regulacji zasobowej stawia przed modelami funkcjonowania umysłu nowe wyzwania. (shrink)

Currently, in the sphere of relationships at work, the issue of behaviours classified as unethical, which cause the violation of the employee’s dignity and other personal rights, is increasing. Mobbing is one of the manifestations of such behaviours described in the provisions of the Labour Code. The phenomenon of mobbing refers to the quality of interpersonal relationships at work and affects the operation of the entire organisational structure of the employer. This is the most severe example ofthe violation of personal (...) rights because this is a kind of harassment, namely psychological terror effected by one person or more against (typically) one person. Thus, the subject of the study is an analysis of mobbing especially with regards to the employer’s obligation to oppose mobbing practices. Ethical behaviour towards staff is not only the condition of observing the principles of community life in the work environment, but is a building block for creating a positive image ofthe employer in business. Therefore, such behaviours as mobbing, which endanger that image, pose a significant problem for the employer and bring about severe effects, also for finance. (shrink)

Zarówno wybór zachowań na poziomie jednostkowego umysłu, jak i wybór na poziomie zachowań poszczególnych komórek układu immunologicznego przebiegają zgodnie z wymogami maksymalnej skuteczności dla zachowania istnienia w sytuacjach granicznych. Wspólna zasada owych wyborów jest logika populacyjna darwinowskiej sekwencji dobru naturalnego: proliferacja, selekcja i przetrwanie, wraz z formuła „zwycięzca bierze wszystko”. Wybory te, raz zaadaptowane, ulegają zautomatyzowaniu i nie wymagają bezpośredniego udziału świadomości, co zwiększa świadoma refleksje, która łatwiej może skupić uwagę na jeszcze nieznanych problemach. W neuronauce mechanizm ten (...) nazwano „markerem somatycznym”. Sposób jego powstawania i funkcjonowania pokrywa się ze struktura systemu nerwowego ludzkiego ciała. Krzyżujące się osie układów ośrodkowego i autonomicznego tworzą uniwersalna formę relacji, wspólna zarówno najogólniejszej mapie ludzkiego ciała, jak i strukturze umysłu odwzorowującego te mapę, oraz wszystkich znaków, które służą do konstruowania oraz interpretacji obrazów świata i kosmosu, w którym żyje człowiek. Można ukazać zasadnicza, syn- chroniczna i diachroniczna zgodność kształtu i rozwoju ludzkiego ciała zapisana w każdej komórce ludzkiej z uniwersalna forma każdego znaku oraz forma i funkcjonowaniem wszystkich faktów kulturowych oraz poszczególnych umysłów i społeczeństw. (shrink)

Nauczanie etyki w szkole uznawane jest za ważne i potrzebne. Ale czy etyki można się nauczyć? I czy nauczanie jej powinno polegać na przekazywaniu wiedzy o koncepcjach etycznych, ewentualnie dyskusji wokół nich, czy raczej na kształtowaniu moralnych postaw uczniów i właściwych zachowań? Artykuł podejmuje namysł nad tymi problemami w nawiązaniu do różnych tradycji myśli etycznej i teorii moralności. Za główny punkt odniesienia i podstawę praktyki edukacyjnej proponuje przyjąć odnowioną współcześnie Arystotelesowską etykę cnót. Koncepcja phronesis jako rozumności praktycznej, pozwalającej tworzyć (...) sądy moralne wrażliwe na kontekst i uwzględniające złożoność trudnych do uzgodnienia interesów i dóbr, wydaje się dla edukacji moralnej wciąż aktualnym modelem. Nauczanie i dyskusja nastawione na rozważanie konkretnych przypadków i opowieści, czyli kształcenie umiejętności tego typu osądu, pozwala uniknąć zagrożeń, jakie niesie nauka skupiona na zagadnieniach teoretycznych: uwikłania w definicyjne niejasności w określaniu wartości moralnych, czy myślenia oderwanego od emocji i od doświadczenia. Nauka polegająca na analizie filozoficznej tradycji wiąże się z ryzykiem, iż przekazywana wiedza okaże się nieadekwatna do wieku i poziomu osobistego rozwoju ucznia, generując moralny subiektywizm i relatywistyczny sceptycyzm. Argument ten nie jest jednak skierowany przeciwko teoretyzowaniu i wprowadzaniu abstrakcyjnych rozważań w procesie kształcenia, nawet na najwcześniejszych etapach: teoretyzowanie i budowanie racjonalnych uzasadnień jest potrzebne, ale powinno wynikać z inspiracji i rozwoju intelektualnych predyspozycji, a nie z przekazu gotowej wiedzy. (shrink)

Praca stanowi przyczynek do badań nad życiem i twórczością Ignacego Dąbrowskiego – pisarza przełomu wieków XIX i XX. Jego rękopisy, zachowane przeważnie w znakomitym stanie, zgromadziła Aniela Skórska, siostrzenica literata. Dziś przechowywane są one w zbiorach Biblioteki Narodowej. Cyzelowane i wielokrotnie poprawiane utwory stanowią świadectwo złożonego procesu twórczego, jaki towarzyszył prozaikowi w pracy nad kolejnymi dziełami. Analiza zachowanych brulionów i manuskryptów pozwala na głębsze poznanie literackiej osobowości Dąbrowskiego – postaci skrytej i introwertycznej, a uporządkowanie materiałów rękopiśmiennych pomocne będzie w odtworzeniu (...) oraz weryfikacji faktów z jego życia. (shrink)

Przedmiotem rozważań artykułu jest próba określenia postaci występujących w twórczości dramatycznej znanego pisarza austriackiego, tworzącego w okresie międzywojennym, Ödöna von Horvátha. Przystępując do analizy poszczególnych postaci autorka artykułu przyjmuje za punkt wyjścia stwierdzenie samego pisarza na temat własnej twórczości, której posłannictwo widział w wypełnieniu dwóch zadań: w zwalczaniu wszelkiej głupoty i kłamstwa oraz w walce o zwycięstwo rozsądku i prawości. Walkę tę podjął przez „rejestrowanie“ różnych form zachowań ludzkich, na które składała się sytuacja polityczno-gospodarcza lat międzywojennych. W centrum zainteresowania (...) pisarza znajduje się zawsze drobnomieszczanin. Ho rv a th próbuje określić jego stanowisko wobec problemów społecznych, kulturalnych i politycznych, posługując się przy tym niepowtarzalną satyrą, humorem, symboliką i muzyką. Pisarz szczególnie ostro atakuje obojętność ludzi wobec losu innych oraz okrucieństwo zawarte w ich postępowaniu. Świadomie nawiązuje przy tym d o tradycji wiedeńskiej sztuki ludowej, w tym przede wszystkim do głównych jej przedstawicieli Ferdinanda Raimunda i Johanna Nepomuka Nestroya. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest ukazanie realizmu strukturalnego jako stanowiska realistycznego w dyskusji, prowadzonej wokół realizmu naukowego – jego wybranych zalet i słabości. Realizm strukturalny jest odpowiedzią na wyzwanie, jakie realizmowi naukowemu stawiają historyczne fakty zmiany teorii w nauce. Nawiązuje on do semantycznego ujęcia teorii naukowych i wypracowanego w tym podejściu aparatu pojęciowego. Zgodnie z realizmem strukturalnym to, co zostaje zachowane z dojrzałych teorii naukowych po zmianie teorii, to ich sformułowania matematyczne, będące abstrakcyjnymi modelami teorii. Są one aproksymacyjnie prawdziwe, gdyż reprezentują realne (...) struktury rzeczywistości w sposób wolny od ontologicznej interpretacji, narzuconej przez język teorii. Realizm strukturalny i nawiązujący do niego semirealizm, który rozszerza niezmienniczość dojrzałych teorii na własności detekcyjne obiektów fizycznych, bronią tezy realizmu naukowego w kwestii aproksymacyjnej prawdziwości teorii naukowych, interpretując realistycznie zmiany teorii naukowych. Pozostawiają jednak na boku istotny dla realizmu problem reprezentowania rzeczywistości w teoriach naukowych. Oba wspomniane stanowiska, nawiązując do modelowego ujęcia teorii naukowych, przyjmują, że reprezentacja jest izomorfizmem struktur matematycznego modelu teorii i rzeczywistości. Takie rozumienie reprezentacji jest zbyt wąskie, nie uwzględnia, że struktura zjawisk nie jest jednoznacznie określona. Strukturę tę dla teorii zastępuje matematyczny model danych, który odzwierciedla zjawiska przedstawione jako związki własności określonych przez teorię. Realistyczna interpretacja modelu danych stanowi dla realizmu strukturalnego konieczne uzupełnienie, aby spełniał on naczelną tezę realizmu, głoszącą, że nauka poznaje świat taki, jaki jest niezależnie od teorii. Stanowi to podstawę, aby broniona w realizmie strukturalnym aproksymacyjna prawdziwość teorii naukowych miała ugruntowane uzasadnienie. Wskazanie potrzeby rozszerzenia realizmu strukturalnego i semirealizmu o odpowiednią dla nich koncepcję reprezentacji jest tezą tej pracy. W artykule zostały przedstawione podstawowe elementy współczesnej dyskusji wokół realizmu naukowego oraz stanowiska realizmu strukturalnego i semirealizmu jako uzgodnienie realizmu naukowego z faktem radykalnej zmiany teorii. Następnie zostały ukazane konsekwencje, jakie dla realizmu strukturalnego wynikają z semantycznego (modelowego) ujęcia teorii naukowych i związanego z tym pojęcia reprezentacji jako izomorfizmu struktur. Ostatni fragment został poświęcony wskazaniu, że aby spełnić postulaty realizmu naukowego zarówno realizm strukturalny, jak i semirealizm powinny być uzupełnione o interpretację reprezentacji rzeczywistości w modelu danych w duchu realizmu naukowego. -------------- Zgłoszono: 17/09/2020. Zrecenzowano: 12/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 09/11/2020. (shrink)

W 1983 roku Benjamin Libet wraz ze współpracownikami po raz pierwszy wykazał, że w prostym działaniu dobrowolnym świadoma intencja nie pełni funkcji inicjującej. Czasowy przebieg tego typu działania wskazuje również, że intencja oraz samo działanie to produkty procesów nieświadomych. Na podstawie wyniku Libeta oraz wybranych koncepcji psychologicznych Daniel Wegner zaproponował teorię pozornej mentalnej przyczynowości, w ramach której intencja to rodzaj konstruktu umożliwiającego agentowi zrozumienie własnego zachowania w kategoriach przyczynowych, gdzie jego stan mentalny (intencja) jawi mu się jako przyczyna, a działanie (...) jako skutek. Ujęcie Wegnera rodzi jednak pytanie, jaka jest faktyczna relacja pomiędzy intencjami, a celami kształtującymi nasze decyzje. Biorąc pod uwagę wyjaśnienie amerykańskiego psychologa, nie możemy być pewni, że te dwa elementy mają ze sobą jakiś związek. Może to prowadzić do zaskakującego wniosku, że nasza świadoma wola jest w gruncie rzeczy iluzją. Korzystając z wyników badań Read’a Montague nad mechanizmami ustanawiania i osiągania celów wskazuję na alternatywną możliwość rozumienia roli intencji. Zgodnie z analizą Montague, możemy postulować, że przynajmniej w wybranych przypadkach treść intencji działania oraz przebieg zachowań celowych oparte są na tej samej abstrakcyjnej reprezentacji. Znaczy to, że interpretacja świadomej woli, jako przydatnej iluzji jest za szeroka, gdyż znamy (wskazane w tekście) przypadki, kiedy treść intencji jest tożsama z reprezentacją pełniącą rolę nagrody w systemie ustanawiania i osiągania celów. (shrink)

Koncepcja ryzyka należy do podstawowych kategorii współczesnej medycyny. Wskazując na trzy typy ryzyka: środowiskowe, związane ze stylem życia i genetyczne, medycyna podkreśla zarazem osobistą odpowiedzialność za zdrowie i zarządzanie ryzykiem. Efektem jest redukcja złożonych problemów społecznych do perspektywy jednostkowej. Taka polityka kozła ofiarnego jest wzmacniana przez genetykę, która kreuje swoistą „optykę molekularną”. Akcentuje ona genetyczne predyspozycje chorób organicznych, zaburzeń psychicznych i zachowań ludzkich, przerzucając odpowiedzialność za zdrowie z państwa na jednostki. Twierdzi bowiem, że zdrowie czy choroba zależą zarówno od (...) praw biochemicznych i genetycznych, jak i od osobistych wyborów. Powszechność informacji sprawia, że trudno być nieświadomym ryzyka, zaś bierność i obojętność uznaje się za przejaw nieodpowiedzialności. I tak medycyna szerzy ideę, że choroby można uniknąć, i obliguje w ten sposób jednostki do poszukiwania wiedzy i niwelacji ryzyka. Odwraca to jednak uwagę od społecznych uwarunkowań chorób i maskuje konieczność reform. (shrink)

Część II pracy objaśnia molekularne podłoże pamięci w oparciu o założenia Neuro-Elektro- Dynamiki postulowanej przez Aura i Yoga. Wskazano na biofizyczne mechanizmy generacji wspomnień, refleksji i odczuć dzięki efatycznym sprzężeniom synaptycznym, spełniającym wymagania indukowania impresjonów Vadakkana. Wykazano, że działanie mechanizmu selekcyjnego WTA może być dobrym modelem opisującym funkcję przełączania uwagi. Wskazano na relacje między pamięcią roboczą, krótkoterminową i trwałą i ich spójność z molekularnymi procesami zapamiętywania i rozpoznawania wzorców. Wskazano, że trwała pamięć epizodyczna wymaga konwersji sekwencji czasowych sygnałów bottom-up do (...) rozkładu przestrzennego tworzącego impresjony dynamiczne. Odwrotna transformacja tych impresjonów umożliwia przypominanie epizodów z przeszłości. Omówiono znaczenie wrodzonych struktur sieci neuronowych zapewniających dziedziczenie zachowań instynktownych. Struktury te nie wykluczają zachowania plastyczności umysłu umożliwiającej efektywne uczenie. (shrink)

W 1964 roku Herbert Marcuse postawił słynną tezę o jednowymiarowości współczesnego człowieka. Stanowi ona jedną z jego najważniejszych koncepcji teoretycznych, a także rozwinięcie tezy postawionej przez Marcusego już w 1937 roku w eseju O afirmatywnym charakterze kultury. Celem mojego artykułu jest krytyczna rewizja tej koncepcji. Z jednej strony kapitalizm kognitywny wzmocnił mechanizmy kontroli zachowań konsumenckich. Z drugiej strony społeczeństwo ponowoczesne jest jednak refleksyjne: produkcja wiedzy i samowiedzy ma w nim charakter systemowy. Połączenie tych dwóch procesów prowadzi – jak twierdzę (...) – do wytworzenia raczej dwubiegunowej niż jednowymiarowej jednostki oraz kultury. Represywna desublimacja idzie dziś w parze z refleksyjnością. W rezultacie, podmiot ponowoczesny to akratyk – człowiek systematycznie postępujący wbrew własnej woli. W drugiej części tekstu dowodzę, że dwubiegunowa struktura ponowoczesnego podmiotu tworzy warunki sprzyjające rozwojowi współczesnego populizmu. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest opis przechowywanych w Bibliotece Narodowej rudymentów Archiwum Stanisława Jachowicza. Jest to zaledwie kilka (z wielu zaginionych) jednostek rękopiśmiennych, które wiele wnoszą do badań nad myślą pedagogiczno-wychowawczą poety w kontekście jego ultrakatolickiego światopoglądu. W wyniku wstępnej analizy zwartości trzech tomów skrupulatnie prowadzonych Dzienników dotyczących rozwoju psychofizycznego synów Jachowicza oraz Wierszy poświęconych własnej rodzinie wyprowadzono wnioski co do postawy poety wobec potomstwa oraz formuł pedagogicznych, jakie wprowadzał w życie. Zachowane teksty ukazują go jako ojca świadomego swoich obowiązków rodzicielskich, a (...) przy tym kreatywnego, tworzącego dla swoich dzieci miniatury literackie osnute wokół rozpoznawalnych dla nich kontekstów. Zarówno Dzienniki, jak i wiersze zawierają refleksje i pouczenia, których fundamentem jest altruizm i miłosierdzie, wartości, które określały życie małżeństwa Jachowiczów. (shrink)

Autorka chciałaby prześledzić niektóre schematy cielesnych zachowań i podstaw w odniesieniu do indywidualnego śpiewu oraz do gry na wiolonczeli w odniesieniu do pojęć piękna, wolności i przemocy. W rezultacie tych analiz chciałaby wskazać na przełamywanie zastanych cielesnych schematów na rzecz muzyki (lepszej gry, lepszego dźwięku, lepszego brzmienia) np. u wirtuozów instrumentalistów Mstislava Rostropovicha czy 2 Cellos a także we współczesnej pedagogice muzycznej oraz u śpiewaków wirtuozów muzyki popularnej, np. Whitney Houston. Zastanawianiu się nad tym, jak dochodzi do przełamania oraz (...) „uwolnienia się” ciała, o ile rzeczywiście z tym mamy do czynienia, w ekspresji wykonania towarzyszyć będzie pytanie o to, w jaki sposób i o ile to właśnie ciało/cielesność (rozumiana tutaj organicznie i funkcyjnie) dyktuje konkretne zachowania wyzwalając się stopniowo z nawyków i dyktatów kultury, a na ile należałby tutaj mówić o rewolucji estetycznej i zastępowaniu jednych schematów (a może ideałów) przez inne. (shrink)

Artykuł przedstawia rozważania oparte na regulacji prawa unijnego oraz polskiego dotyczące wytwarzania oraz stosowania produktów leczniczych terapii zaawansowanej – wyjątków szpitalnych. Autorka omawia unijne źródło regulacji ATMP-HE, jej funkcję oraz cel wprowadzenia do prawa unijnego, a następnie relację tej regulacji do polskiego uregulowania dotyczącego eksperymentu leczniczego. W ocenie autorki na gruncie obowiązującego stanu prawnego nie jest zasadne stanowisko, zgodnie z którym produkt leczniczy terapii zaawansowanej – wyjątek szpitalny jest na tyle legalnie odrębnym pojęciem, a wręcz instytucją prawną, że nie stosuje (...) się do niego regulacji krajowej. Jest to bowiem stanowisko nie tylko niespójne z regulacją unijną oraz krajową, ale również skutkujące przerzuceniem ciężaru ryzyka zastosowania tego produktu bez jakiejkolwiek kontroli oraz odpowiedzialności na pacjenta. Autorka wyraziła stanowisko, zgodnie z którym de lege lata zastosowanie produktu leczniczego terapii zaawansowanej – wyjątku szpitalnego należy kwalifikować jako eksperyment leczniczy, do którego stosuje się także granice dopuszczalności jego przeprowadzenia. Autorka przedstawia skutki uznania zastosowania ATMP-HE za eksperyment leczniczy oraz skutki przyjęcia stanowiska odmiennego. Ponadto w artykule zawarte zostały rozważania na temat niezasadności utożsamiania stosowania ATMP-HE z off-label use oraz compassionate use. Autorka sformułowała również postulaty de lege ferenda. (shrink)

Przedmiotem opracowania jest omówienie dopuszczalności udzielania i finansowania terapii spoza katalogu świadczeń gwarantowanych w niemieckim ubezpieczeniu zdrowotnym. Punktem wyjścia jest analiza tzw. uchwały mikołajkowej niemieckiego federalnego trybunału konstytucyjnego (BverfG) oraz konkretyzujących zawarte w niej wytyczne wyroków federalnego sądu socjalnego (BSG). Następnie na tym tle przedstawiona zostanie kodyfikująca je regulacja § 2 ust. 1a księgi piątej niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB V), statuująca – na zasadzie wyjątku – prawo ubezpieczonych do świadczeń opieki zdrowotnej nie objętych systemową gwarancją.

We współczesnych dyskusjach dotyczących szczegółowych zagadnień z zakresu etyki medycznej sporo uwagi poświęca się kwestii odstąpienia od interwencji medycznej lub zasadności stosowania pewnych rodzajów terapii nie rokujących poprawy stanu zdrowia chorej osoby. W publikacjach autorów chrześcijańskich tematyka ta nie zajmowała nigdy centralnego miejsca, aczkolwiek różnego typu kwestie dotyczące kontynuacji bądź przerwania leczenia znaleźć można już na kartach wczesnochrześcijańskich filozoficznych i teologicznych traktatów i rozpraw. Dopiero współcześnie w związku z szybkim rozwojem nauk medycznych poświęca się temu zagadnieniu więcej uwagi. Niniejszy artykuł (...) przedstawia poglądy wybranych wczesnochrześcijańskich i scholastycznych myślicieli na kwestię odstąpienia od interwencji medycznych. Zachowane do naszych czasów teksty i opinie różnych autorów pozwoli nam, w pewnym stopniu, zrozumieć historyczny kontekst oraz kulturowe uwarunkowania proponowanych wówczas rozstrzygnięć etycznych. (shrink)

We współczesnych dyskusjach dotyczących szczegółowych zagadnień z zakresu etyki medycznej sporo uwagi poświęca się kwestii odstąpienia od interwencji medycznej lub zasadności stosowania pewnych rodzajów terapii nie rokujących poprawy stanu zdrowia chorej osoby. W publikacjach autorów chrześcijańskich tematyka ta nie zajmowała nigdy centralnego miejsca, aczkolwiek różnego typu kwestie dotyczące kontynuacji bądź przerwania leczenia znaleźć można już na kartach wczesnochrześcijańskich filozoficznych i teologicznych traktatów i rozpraw. Dopiero współcześnie w związku z szybkim rozwojem nauk medycznych poświęca się temu zagadnieniu więcej uwagi. Niniejszy artykuł (...) przedstawia poglądy wybranych wczesnochrześcijańskich i scholastycznych myślicieli na kwestię odstąpienia od interwencji medycznych. Zachowane do naszych czasów teksty i opinie różnych autorów pozwoli nam, w pewnym stopniu, zrozumieć historyczny kontekst oraz kulturowe uwarunkowania proponowanych wówczas rozstrzygnięć etycznych. (shrink)

Autor podejmuje zagadnienie przypadkowości i możliwości generowania losowego zachowań. Wskazuje, iż możliwe jest określenie i nauczanie tzw. nieprzewidywalnego rytmu w odniesieniu do sytuacji potocznych.

Współcześnie ludzkość zmaga się z różnymi problemami społecznymi. Coraz częściej mówi się o problemach ekologicznych, do rozwoju których w dużej mierze przyczynia się działalność człowieka. Różne podmioty próbują wpłynąć na zachowanie światowego społeczeństwa. Korzystają w tym celu z różnych narzędzi. Jednym z nich są kampanie społeczne propagujące proekologiczne i prozwierzęce postawy. Przyjmowanie i realizowanie tych postaw pozwala łagodzić bądź niwelować dane problemy dotykające obszar ekologii i środowiska naturalnego. W niniejszym artykule autor przedstawił istotę kampanii społecznych, postawy i zachowania propagowane przez (...) ich nadawców oraz opisał zjawisko perswazji mające wpływ na zmianę reprezentowanych postaw i zachowań. (shrink)

W historii filozofii występują dwa przeciwstawne ujęcia ludzkiego istnienia. 1. Filizofie esencjalistyczne, które upatrują istotę człowieka w spójności i harmonii Jego bytu, równowadze zewnętrznej i wewnętrznej, w zgodności jednostki ze sobą i otoczeniem. Od czasów Platona postulowały one utożsamienie się jednostki z funkcją pełnioną przez nią w społeczeństwie i państwie. Dla myśli filozoficzno-politycznej, określającej warunki harmonijnego współżycia ludzi w społeczeństwie było ważne wyodrębnienie przede wszystkim stałych składników istnienia tworzących tożsamość bytu człowieka oraz regularność i przewidywalność jego zachowań. 2. W (...) innym nurcie filozoficznej refleksji nad człowiekiem widzi się swoistość istnienia w egzystencjalnym ruchu samotworzenia się jednostki, w jej nieustającym stawaniu się człowiekiem w procesie stałego przezwyciężania nieodłącznych od egzystencji napięć. Myśl egzystencjalna (np. Pascal, egzystencjaliści, ale podobne intuicje można też spotkać u innych filozofów) traktuje istnienie człowieka jako strukturalne "transcendowanie" - przekraczanie przez wolny wybór jednostki przedmiotowo-tożsamościowego składnika egzystencji, jej harmonii i równowagi. Tożsamość jednostki (także jej roli społecznej) jawi się w tej optyce jako zjawisko ontologicznie względne, wtórne w stosunku do swobodnego określania przez jednostkę globalnego sensu swego życia. Z kolei, na płaszczyźnie ontycznej człowiek istnieje, wedle koncepcji egzystencjalnej, w dwóch równoległych niesprowadzalnych do siebie sposobach istnienia. Uwzględnienie tego faktu wymaga dualnego patrzenia na człowieka zarówno jako na tożsamość (określonej osobowości i roli społeczno-zawodowej) i jako na transcendencję - egzystencjalny proces samotworzenia się jednostki. Filozofia polityczna uważa za najważniejszy tożsamościowy aspekt istnienia, zaś filozof-moralista interesuje się przede wszystkim aspektem transcendencji, wolności jednostki do ustanawiania sensu swego istnienia. Każdy z tych punktów widzenia powinien akceptować dwoistość egzystencjalnej sytuacji człowieka i nie rościć pretensji do posiadania globalnej wiedzy o człowieku i jego obowiązkach. Zarówno polityk-ustawodawca mający na uwadze harmonię i stabilność społeczną (tożsamość ról społecznych, stałość zachowań jednostki, przewidywalność jej działań), jak i filozof-moralista ma swoje dobrze uzasadnione racje. Rozwojowi kultury służy utrzymanie na zasadzie komplementarności obu odmiennych poglądów na człowieka i zachowanie między nimi pewnych napięć, które nigdy całkowicie usunąć się nie dadzą. (shrink)

Tekst ten jest częścią zapisków autobiograficznych i niniejszym publikowany jest po raz pierwszy. Traktuje on o złożonej kwestii: jak mają pokolenia później urodzonych, którzy występują w roli współobywateli, zachować się wobec winy moralnej i politycznej, jaką obarczone są ostałe przy życiu postacie ze świata publicznego z okresu najnowszych dziejów, w sytuacji, gdy ciąży na tych postaciach odpowiedzialność za udzielanie przez nie niegdyś szczególnego – z uwagi na wysoką pozycję i zakres ich społecznego oddziaływania – wsparcia pokonanemu tymczasem zbrodniczemu reżimowi. W (...) szczególności chodzi w tym wypadku o kwestię, jaką rolę przy osądzaniu budzącego zastrzeżenia postępowania odgrywa czasowy dystans. W poniższym tekście przyjmuje się w punkcie wyjścia, że retrospektywny osąd minionych zachowań – przy niezmiennych standardach moralnych – może ostatecznie wypaść inaczej, to znaczy, może być bardziej powściągliwy, aniżeli osąd, jaki na temat ekskulpacji ostałych przy życiu postaci ze świata publicznego wypowiadany będzie przez ich rówieśników w sytuacji obecnego ich ze sobą kontaktu face to face. Trzeba bowiem w wypadku asynchronicznego aplikowania tych samych zasad moralnych baczyć na okoliczności historyczne, którym onegdaj przypisywano inną wagę niźli waga, jaka jest przypisywana im obecnie. Ma to miejsce wówczas, kiedy w czasie, który od tamtej pory upłynął, miały miejsce procesy uczenia się, które zmieniły standardy kultury politycznej oraz rozumienie politycznej i moralnej odpowiedzialności obywateli. (shrink)

Jesteśmy istotami społecznymi. Fakty ukazują niesamodzielność jednostki, jej potrzebę usytuowania i znalezienia sensu w ramach większej całości. Akceptacji powyższej diagnozy powinna towarzyszyć świadomość zagrożeń wypływających ze społecznego wymiaru natury ludzkiej. Pragnienia uzależniają od obiektów pożądania, potrzeba społeczna uzależnia od społeczeństwa. Z lęku przed wykluczeniem godzimy się odgrywać role sprzeczne z naszym sumieniem. Z drugiej strony, w każdym człowieku istnieje potencjał do zachowań autonomicznych, indywidualnych, nieposłusznych. Rzadko wykorzystywany, niemniej obecny, stanowi uniwersalne zaplecze naszych możliwości sprawczych i obowiązków etycznych. Poziom indywidualnej (...) podmiotowości moralnej jest dla nas wyzwaniem, celem wysiłków. W takiej interpretacji ma szansę stać się poszukiwanym remedium na zgubne skutki społecznego podporządkowania. (shrink)

W wyniku kontaktów polsko-niemieckich na płaszczyźnie kultury, polityki i gospodarki na przestrzeni dziejów pojawiły się w języku polskim liczne wyrazy pochodzenia niemieckiego. We współczesnej polszczyźnie występuje bardzo wiele zapożyczeń niemieckich, z czego większość stanowią rzeczowniki. Najczęściej jednak ich obce pochodzenie nie jest znane przeciętnemu użytkownikowi języka polskiego, gdyż wyrazy te zasymilowały się w polszczyźnie zarówno na płaszczyźnie fonologicznej, graficznej, jak i morfologicznej. Największą grupę rzeczowników pochodzenia niemieckiego stanowią te, w których przypadku zachowane zostało ich pierwotne znaczenie, co wiąże się z (...) faktem, że jako pojęcia i terminy fachowe nie miały w języku polskim swoich odpowiedników, pod wpływem których mogłoby ulec zmianie ich znaczenie. Wśród zapożyczeń znajdują się również takie, których znaczenie całkowicie różni się od pierwotnego znaczenia słowa niemieckiego. Znaczenie zapożyczeń ulegało zawężeniu, gdy dany wyraz pojawiał się w języku polskim nie we wszystkich swych znaczeniach pierwotnych lub też rozszerzeniu, gdy został on zapożyczony zс wszystkimi pierwotnymi znaczeniami i dodatkowo obok nich pojawiło się zupełnie nowe znaczenie. Częstym zjawiskiem jest występowanie równocześnie różnych typów zmian znaczenia wyrazu zapożyczonego, np. zawężenia i przesunięcia lub/i rozszerzenia znaczenia. (shrink)

W filozofii od dawna trwa spór dotyczący podstaw moralności. Myśliciele tacy jak Arystoteles, Immanuel Kant, czy John Stuart Mill podstawową funkcję w podejmowaniu decyzji moralnych przypisują rozumowaniu. Z kolei David Hume oraz Artur Schopenhauer podkreślają pierwszoplanowe znaczenie emocji. Celem niniejszego tekstu jest rewizja sentymentalistycznej teorii moralności Hume’a i Schopenhauer’a w perspektywie 1) doniesień z badań analizujących pracę mózgu ludzkiego podczas podejmowania decyzji moralnych 2) roli neuronów lustrzanych 3) obserwacji zachowań empatycznych naczelnych. Badania te wnoszą w obszar etyki nową perspektywę, (...) pozwalającą spojrzeć na problem dotyczący powstania i rozwoju moralności w zupełnie innym świetle. (shrink)

In the article I argue for replacing the opt-out system of organ donation, currently applied in Poland, with the Active Donor Registration system. The basic idea of the ADR system is to send a special form to all adult citizens, which would give them an opportunity to consent or dissent to the removal of organs, or to delegate their decision to their next of kin. Granting priority to declared donors – an additional assumption of ADR – would make it possible (...) for them to acquire better access to transplantation if they ever contract a disease whose effective treatment will require transplantation. I highlight the basic assumptions of both systems and describe the functioning of the Polish opt-out regulations. I also analyze the statistical data illustrating the scale of organ shortage in Poland, and I present and criticize the basic ethical principles of evaluating organ procurement systems and compare the Polish system with the ADR system from the perspective of those principles. (shrink)

Człowieczeństwo to pojęcie, które oznacza cechy wspólne dla wszystkich ludzi, w tym ogół takich, które stanowią o różnicy gatunkowej pomiędzy człowiekiem a zwierzętami. Problem ten podejmował Jerzy Chmurzyński, entomolog, etolog i filozof, „ojciec polskiej etologii”, zadając pytanie: ile człowieka jest w zwierzęciu? Perspektywa badawcza etologii, przyjmując paradygmat ewolucyjny, obejmuje wszelkie organizmy żywe, zdolne do zachowania się. Artykuł przedstawia etologiczne ujęcie natury ludzkiej przez Chmurzyńskiego i formułowane na tej podstawie wnioski antropologiczne, etyczne i estetyczne. To ujęcie ukazuje z jednej strony zakorzenienie (...) człowieka w świecie przyrody, a z drugiej takie cechy jego natury, nabyte w procesie ewolucji, które sprawiają, że człowiek przerasta poziom biologiczny. Wśród tych cech można wyróżnić: myślenie abstrakcyjne, język, etykę, estetykę i kulturę. Jerzy Chmurzyński, ukazując biologiczne korzenie człowieczeństwa, pomaga lepiej zrozumieć, co to znaczy: „być sobą w swojej ludzkiej naturze”. Wnioski w ten sposób formułowane stanowią formę „biologicznych drogowskazów”, które, mając uniwersalny charakter, mogą wzmocnić tradycyjny system etyczny, przeciwstawiając się zagrożeniu w postaci dewiacji zachowań Homo sapiens. --------------------- Zgłoszono: 17/12/2021. Zrecenzowano: 04/02/2022. Zaakceptowano do publikacji: 11/04/2022. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest paradoks Zenona z Elei Korzec prosa. Wszystkie zachowane argumenty Zenona znane są z przekazów filozofów późniejszych. Korzec prosa jest zdawkowo przedstawiony przez Arystotelesa w Fizyce oraz znajduje się w Komentarzu do „Fizyki” Arystotelesa autorstwa Simplikiosa. Obydwa fragmenty, które stanowią przedmiot rozważań, zawierają częściowo odmienną terminologię oraz występują w nich rozumowania, oparte na innych schematach wnioskowania. Celem analiz zawartych w tekście jest uzasadnienie, że fragment z Fizyki Arystotelesa może sytuować omawiany paradoks jako argument przeciw ruchowi, a nie jako (...) argument przeciw wielości, jak przedstawia się go zazwyczaj w świetle przekazu Simplikiosa. W artykule zostały przedstawione obydwa fragmenty w języku greckim wraz z autorskimi tłumaczeniami oraz szczegółową analizą ich treści. -------------- Zgłoszono: 28/09/2020. Zrecenzowano: 30/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 18/11/2020. (shrink)

Tematem rozważań jest ludzka agresja. Czy agresja jest wrodzona? Jak sposób rozumienia tego, czym jest agresja, wpływa na sposoby radzenia sobie ze szkodliwymi skutkami zachowań agresywnych?

W świecie współczesnych mediów prasa nadal odgrywa znaczącą rolę w przekazywaniu informacji ze świata polityki, kultury, nauki i życia społecznego. Obok funkcji poznawczej ma ona za zadanie wprowadzić elementy rozrywki – w postaci karykatury, żartów rysunkowych czy krótkich śmiesznych tekstów, piętnujących ludzkie zachowania, przedstawiających w krzywym zwierciadle rzeczywistość, w której żyjemy. Ciekawą rzeczą jest znaczenie niemieckiego określenia Pressewitz, które może być rozumiane jako `żart prasowy` oraz `żart o prasie`. Niniejszy artykuł jest próbą udzielenia odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odgrywają żarty (...) prasowe w kształtowaniu obrazu rzeczywistości poprzez ośmieszające przedstawienie zjawisk społecznych, ludzkich zachowań i postaw oraz jaki obraz funkcjonowania prasy pojawia się jako temat żartów. (shrink)

Artykuł stanowi analizę relacji z debaty sejmowej towarzyszącej gło - sowaniu nad wprowadzeniem ustawy o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z 1956. Treść ustawy oraz dyskusja wokół niej stały się przyczynkiem sporów dotyczących regulacji uro - dzin. Po wprowadzeniu ustawy w życie w dyskursie dotyczącym nowego prawa partycypowali liczni autorzy, zarówno komunistyczni, jak i katoliccy. Omawiana relacja może być również po - strzegana jako przegląd chwytów retorycznych, których używało się w PRL-u w dyskusji na temat przerywania ciąży oraz stanowisk poszczególnych opcji (...) politycznych wobec tej problematyki. (shrink)