Autorzy artykułu argumentują, że libertarianie (tacy jak Murray Rothbard, Stephan Kinsella), którzy jednocześnie podpisują się pod zasadą proporcjonalności w obronie własności prywatnej oraz pod poglądem, iż posiadanie prawa własności prywatnej oznacza posiadanie prawa do jej obrony, popadają tym samym w dylemat polegający na tym, iż jeżeli jedynym sposobem obrony prawa własności prywatnej jest jego nieproporcjonalna obrona, to to własności tej - wbrew temu, co ów pogląd głosi - nie towarzyszy prawo do jej obrony. Najlepiej uzasadnionym sposobem wyjścia z tego (...) dylematu jest osłabienie peremptoryjności praw własności prywatnej, czyli skonceptualizowanie tychże praw jako absolutnych jedynie w słabym sensie tego słowa (korzystając z dystynkcji zaproponowanej przez Matthew H. Kramera). Z kolei libertarianie, którzy tak jak Walter Block chcieliby wybrnąć z rzeczonego dylematu poprzez zastąpienie zasady proporcjonalności zasadą delikatności, popadają w innego rodzaju problemy (nieintuicyjność moralną czy ogólną niekoherencję), co jest tylko kolejnym argumentem na rzecz tezy, iż osłabienie wymogów praw własności prywatnej jest najlepiej uzasadnionym sposobem przezwyciężenia rozważanego tu dylematu. (shrink)

Celem artykułu jest obrona tezy o izolacji informacyjnej systemu wczesnego widzenia przed zarzutami odwołującymi się do eksperymentów świadczących rzekomo o wpływie przekonań o typowych barwach przedmiotów na budowę płytkich reprezentacji wzrokowych. Przez płytkie reprezentacje wzrokowe rozumiem doznania percepcyjne reprezentujące bodźce zewnętrzne wyłącznie za pomocą takich własności, jak kształt, wielkość, położenie i barwa. Twierdzę, że doniesienia eksperymentalne przytaczane przez przeciwników tezy o izolacji informacyjnej można wyjaśnić za pomocą hipotezy, w myśl której system wczesnego widzenia tworzy płytkie reprezentacje wzrokowe korzystając z (...) lokalnej bazy informacji o typowych barwach określonych kształtów, przy czym baza ta ma postać modyfikowanej przez doświadczenie sieci związków asocjacyjnych. Opisuję też eksperymenty, za pomocą których można by powyższą hipotezę testować. (shrink)

Artykuł charakteryzuje zmianę francuskiej pluralistycznej demokracji zmierzająca do bipolaryzacji systemu partyjnego i podziału ideologiczno - programowego na prawicę i lewicę społeczną. Dwubiegunowo ść bvła pochodną prezydenckiego ustroju V Republiki przy odpowiedzialności premiera przed parlamentem. Ważne były także przemiany w strukturze społeczeństwa na dwie podstawowe klasy i siły społeczne, tj. pracodawców i pracowników najemnych. W kryterium stosunku do własności i zakresu ingerencji państwa w gospodarkę, orientacja prawicowa obejmuje gaullistowski Ruch na Rzecz Republiki i liberalną Unię Demokracji Francuskiej, natomiast do orientacji lewicowej (...) zalicza się nurt socjalizmu reformistycznego i ruch komunistyczny. Omówione zostaną także organizacje skrajne. (shrink)

Amerykański filozof Richard Rorty wytrwale pracował na etykietkę intelektualnego enfant terrible. Jednym z przejawów jego oryginalności w akademickim milieu była zdecydowana obrona amerykańskiego patriotyzmu przedstawiona w Spełnianiu obietnicy naszego kraju i innych pismach. W niniejszym artykule staram się uwypuklić pewne cechy Rortiańskiego patriotyzmu oraz powiązać je z jego krytyką lewicy kulturowej. Jego zdaniem utraciła ona polityczne wpływy i uczyniła swoim fetyszem radykalne teoretyzowanie właśnie na skutek swojego antyamerykanizmu. Na koniec stawiam pytanie o to, czy wzrost znaczenia lewicy kulturowej w (...) USA w ostatnich latach nie poddaje w wątpliwość diagnozy Rorty’ego. (shrink)

Schopenhauer uważa, że wzniosłe uczucie między dwojgiem osób zawsze jest wyrazem miłości płciowej, perfidnie wywołanej i atrakcyjnie ukazanej przez wolę życia. W gruncie rzeczy w miłości chodzi o to, aby właściwie dobrane jednostki łączyły się w pary i płodziły dzieci, przedłużając w ten sposób trwanie gatunku, a ostatecznie - zapewniając odpowiednią jakość i trwałość życia jako takiego. Osoby oszukane przez wolę życia zwykle nie osiągają spełnienia ani szczęścia, a ich jednostkowe egzystencje naznaczone są trudnym do zniesienia bólem i cierpieniem. Schopenhauerowska (...) metafizyka miłości płciowej ujawnia stosowane przez wolę kryteria absolutne i relatywne w doborze kochanków, rozpatruje kwestię rzadkiego fenomenu miłości metafizycznej oraz wskazuje na możliwość częściowego wyzwolenia się spod wpływu woli i zadbania o własne dobro. (shrink)

Fenomenológia ducha, zdôrazňuje Heidegger, je prvou časťou Hegelom plánovaného systému vied. Jej podtitul znie: Veda o skúsenosti vedomia. Tou vedou (Wissenschaft) bude filozofia, chápaná ako veda o skúsenosti vedomia, teda o skúsenosti, ktorú má vedomie seba samého. Filozofii, podľa Hegela, ide o absolútne poznanie, teda o poznanie v najvšeobecnejšom zmysle slova. Možno teda tvrdiť, že kým Hegelovi išlo vo Fenomenológii ducha o vzťah človeka, poznávajúceho subjektu, schopného sebauvedomenia, k absolútnu, tak Heideggerovi v jeho interpretácii Hegelovej Fenomenológie ducha išlo predovšetkým o (...) absolútno samé, teda o bytie, ako ho chápal. Pre Heideggera nie je problematika obsiahnutá vo Fenomenológii ducha ničím iným ako artikuláciou protikladu: nekonečnosť bytia verzus konečnosť jestvujúcna. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest ukazanie realizmu strukturalnego jako stanowiska realistycznego w dyskusji, prowadzonej wokół realizmu naukowego – jego wybranych zalet i słabości. Realizm strukturalny jest odpowiedzią na wyzwanie, jakie realizmowi naukowemu stawiają historyczne fakty zmiany teorii w nauce. Nawiązuje on do semantycznego ujęcia teorii naukowych i wypracowanego w tym podejściu aparatu pojęciowego. Zgodnie z realizmem strukturalnym to, co zostaje zachowane z dojrzałych teorii naukowych po zmianie teorii, to ich sformułowania matematyczne, będące abstrakcyjnymi modelami teorii. Są one aproksymacyjnie prawdziwe, gdyż reprezentują realne (...) struktury rzeczywistości w sposób wolny od ontologicznej interpretacji, narzuconej przez język teorii. Realizm strukturalny i nawiązujący do niego semirealizm, który rozszerza niezmienniczość dojrzałych teorii na własności detekcyjne obiektów fizycznych, bronią tezy realizmu naukowego w kwestii aproksymacyjnej prawdziwości teorii naukowych, interpretując realistycznie zmiany teorii naukowych. Pozostawiają jednak na boku istotny dla realizmu problem reprezentowania rzeczywistości w teoriach naukowych. Oba wspomniane stanowiska, nawiązując do modelowego ujęcia teorii naukowych, przyjmują, że reprezentacja jest izomorfizmem struktur matematycznego modelu teorii i rzeczywistości. Takie rozumienie reprezentacji jest zbyt wąskie, nie uwzględnia, że struktura zjawisk nie jest jednoznacznie określona. Strukturę tę dla teorii zastępuje matematyczny model danych, który odzwierciedla zjawiska przedstawione jako związki własności określonych przez teorię. Realistyczna interpretacja modelu danych stanowi dla realizmu strukturalnego konieczne uzupełnienie, aby spełniał on naczelną tezę realizmu, głoszącą, że nauka poznaje świat taki, jaki jest niezależnie od teorii. Stanowi to podstawę, aby broniona w realizmie strukturalnym aproksymacyjna prawdziwość teorii naukowych miała ugruntowane uzasadnienie. Wskazanie potrzeby rozszerzenia realizmu strukturalnego i semirealizmu o odpowiednią dla nich koncepcję reprezentacji jest tezą tej pracy. W artykule zostały przedstawione podstawowe elementy współczesnej dyskusji wokół realizmu naukowego oraz stanowiska realizmu strukturalnego i semirealizmu jako uzgodnienie realizmu naukowego z faktem radykalnej zmiany teorii. Następnie zostały ukazane konsekwencje, jakie dla realizmu strukturalnego wynikają z semantycznego (modelowego) ujęcia teorii naukowych i związanego z tym pojęcia reprezentacji jako izomorfizmu struktur. Ostatni fragment został poświęcony wskazaniu, że aby spełnić postulaty realizmu naukowego zarówno realizm strukturalny, jak i semirealizm powinny być uzupełnione o interpretację reprezentacji rzeczywistości w modelu danych w duchu realizmu naukowego. -------------- Zgłoszono: 17/09/2020. Zrecenzowano: 12/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 09/11/2020. (shrink)

Artykuł nawiązuje do jednej z najbardziej intensywnych dyskusji we współczesnej filozofii języka, jaką jest spór o zasięg i charakter wpływu kontekstu wypowiedzi na znaczenie użytych w niej wyrażeń, gdzie kontekst jest rozumiany bardzo ogólnie, jako „zewnętrzne okoliczności, które wykorzystywane są przez uczestników sytuacji komunikacyjnej do określenia pewnej własności pewnej jednostki językowej”. Jest to w istocie spór o autonomię semantyki. Spornymi stanowiskami w toczonej debacie są kontekstualizm i minimalizm semantyczny. Zaproponowane ujęcie wypowiedzi jako celowego i racjonalnego aktu komunikacji, w którym wyrażenie (...) językowe i kontekst stanowią odrębne źródła informacji będącej przedmiotem interpretacji wypowiedzi, pozwoliło bardziej szczegółowo określić rolę kontekstu i znaczenia językowego w determinowaniu treści wypowiedzi. Z tej perspektywy została przeprowadzona analiza wypowiedzi zdania ‘Jan jest wysoki’ w trzech różnych kontekstach, co pozwoliło lepiej ocenić siłę argumentów badanych stanowisk. Rozważania zostały przeprowadzone jako próba obrony minimalizmu semantycznego, który utrzymuje, że grupa wyrażeń, których znaczenia zależą od kontekstu, ogranicza się do typowych wyrażeń okazjonalnych. Wpływ kontekstu na wyrażenia spoza tej grupy zaznacza się jedynie na płaszczyźnie pragmatycznej. Procesy pragmatyczne nie zmieniają znaczenia językowego wyrażeń użytych do sformułowania wypowiedzi, a jedynie wpływają na interpretację wypowiedzi. Zdania języka po usunięciu typowych wyrażeń okazjonalnych wyrażają sądy minimalne i nie wymagają dodatkowej informacji kontekstowej. Minimalizm semantyczny pozostaje w opozycji do stanowiska kontekstualizmu głoszącego, że niemal wszystkie wyrażenia języka naturalnego są wrażliwe na kontekst, który moduluje ich znaczenie na poziomie semantycznym. Zgodnie ze stanowiskiem kontekstualizmu zdania języka, takie jak np. ‘Jan jest wysoki’, nie mają określonych warunków prawdziwości, gdyż warunki prawdziwości można przypisać tylko konkretnym wypowiedziom, a nie zdaniom rozumianym jako wyrażenia językowe. Przeprowadzona analiza użycia w różnych kontekstach zdania należącego do spornej grupy dostarcza argumentów na rzecz minimalizmu semantycznego. Pokazuje ona, że zarówno samo słowo ‘wysoki’ posiada pewną treść wspólną dla wszystkich kontekstów i odniesień, jak też zdanie ‘Jan jest wysoki’ formułuje pewien sąd minimalny o określonych warunkach prawdziwości. (shrink)

W artykule przedstawione i analizowane są trzy kontrprzykłady dla tezy, że wszystkie zdania matematyczne są konieczne, tzn. koniecznie prawdziwe lub koniecznie fałszywe: argument z przygodnych relacyjnych własności empirycznych, argument z własności wynikających z konwencjonalnych reprezentacji i argument z relatywizacji do modelu. Pierwsze dwa argumenty poddają się łatwemu podważeniu, do zakwestionowania trzeciego natomiast potrzebne jest przyjęcie dość silnego stanowiska realistycznego w teorii mnogości.

W badaniach nad kontrolą elementarnych procesów poznawczych osiągnięto ostatnio znaczący postęp. Na przykład, wyodrębniono w systemie poznawczym człowieka różnorakie funkcje i mechanizmy kontrolne. Jednakże, nauki o poznaniu nie poradziły sobie dotąd z wyjaśnieniem zjawiska samokontroli, czyli zdolności przejawiającej się na poziomie całego systemu poznawczego, polegającej na skutecznym podążaniu za odległymi celami oraz unikaniu dystrakcji. W pracy przedstawiona została koncepcja samokontroli odwołująca się do pojęcia emergencji, która prowadzi do nowych i nieprzewidywalnych własności systemu, wynikających ze złożonych, dynamicznych i nieliniowych interakcji jego (...) elementów składowych. Koncepcja ta pozwala wyobrazić sobie teorie samokontroli umysłu unikające dobrze znanego „problemu homunkulusa”. Dzięki symulacjom obliczeniowym, teorie takie umożliwiają (na razie, w bardzo prosty sposób) odtworzenie emergentnej zdolności umysłu do samokontroli, mimo że — ze względu na odpowiednią złożoność — nie możemy w pełni prześledzić ciągu przyczynowo\dywiz skutkowego, który do niej prowadzi. Tak więc, deterministycznie opisujemy i wyjaśniamy warunki konieczne do pojawienia się samokontroli, ale odnosząc się do modelowanego systemu wciąż możemy mówić o jego autonomii i autodeterminacji. Jak dowodzą najnowsze wyniki badań nad zaburzeniami samokontroli, owa autonomia bywa jednak znacznie ograniczona. (shrink)

Wspólne dla różnego typu strukturalizmów matematycznych jest stwierdzenie, że dla matematyki jako nauki prawdziwa jest koniunkcja: a) matematyka jest nauką o strukturach oraz b) matematyka jest nauką dedukcyjną. Przedstawiane są odmienne argumenty na rzecz tych dwóch własności matematyki i różnie rozumiane są pojęcia strukturalności i dedukcyjności, co skutkuje powstawaniem różnego rodzaju strukturalizmów. Twierdzimy, że przy pewnym ustalonym sposobie rozumienia tych pojęć możliwa jest ich równoważność. Argumentujemy na rzecz takiego rozumienia strukturalizmu, które streszcza się w stwierdzeniu: a) matematyka jest nauką o (...) strukturach wtedy i tylko wtedy, gdy b) matematyka jest nauką dedukcyjną. (shrink)

Współczesna kosmologia wskazuje na pewne przejawy jedności Wszechświata, np. uniwersalność praw przyrody, globalną czasoprzestrzeń, możliwość wyróżnienia uniwersalnego czasu i jednej, wspólnej historii, czy też ścisłe zależności między parametrami kosmologicznymi i stałymi fizycznymi a faktem istnienia życia. Wykorzystanie metody abstrakcji i wnioskowania analogicznego w analizie własności Wszechświata pozwalają, bez naruszania zasady autonomiczności nauki i filozofii, zasadnie argumentować za tezą o jego nomologicznej jedności. Z drugiej strony w kosmologii przyjmuje się założenia związane z określeniem przedmiotu jej badań oraz warunkujące jej uprawianie. Ich (...) podstawą jest przekonanie o stałym, niezależnym od czasu i miejsca, sposobie funkcjonowania przyrody. Pozwala to na formułowanie opisujących ją niezmiennych czasoprzestrzennie praw i ekstrapolowanie ich na cały Wszechświat. Uzasadnieniem takiej praktyki badawczej jest zgodność konstruowanych modeli kosmologicznych z obserwacją, efektywność wyjaśniania problemów badawczych, spójność z innymi działami wiedzy przyrodniczej oraz sukcesy programów unifikacyjnych i badań interdyscyplinarnych. (shrink)

What grounds my experience of my body as my own? The body that one experiences is always one’s own, but it does not follow that one always experiences it as one’s own. One might even feel that a body part does not belong to oneself despite feeling sensations in it, like in asomatognosia. The article aims at understanding the link between bodily sensations and the sense of ownership by investigating the role played by the body schema.

Recenzja koncentruje się na filozoficznej krytyce adaptacjonizmu – jednego z filarów teorii ewolucji – przeprowadzonej przez Fodora i Piattelli-Palmariniego. Ich główny zarzut dotyczy eksplanacyjnej słabości teorii Darwina, a dokładnie jej niezdolności przewidywania, na jakie cechy będzie działać dobór naturalny? Z tego powodu autorzy recenzowanej pracy klasyfikują teorię ewolucji jako należącą do nauk historycznych i zaprzeczają, by przedstawiała ona jakieś prawo przyrody.

Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie osiągnięć Stanisława Judyckiego w dziedzinie antropologii filozoficznej. Zajmuje on stanowisko dualizmu absolutnego, głoszącego istnienie duszy jako bytu samodzielnego (prostej, niematerialnej i atemporalnej substancji), typu augustyńsko-kartezjańskiego (stwierdzającego możliwość uchwycenia „ja” w strumieniu własnej świadomości, choć za zasłoną ogółu semantycznego). W tekście przedstawiam argumenty Judyckiego na wsparcie tego stanowiska: (a) wyjaśnienie takich cech doświadczenia wewnętrznego, jak jedność strumienia świadomości, jest możliwe tylko w dualizmie, (b) argument modalny, (c) argumenty przeciw naturalizmowi (według Judyckiego jedyną alternatywą wobec materializmu jest dualizm.

Rozprawa Doktora Piotra Domerackiego zatytułowana Horyzonty i perspektywy monoseologii. Filozoficzne studium samotności stanowi ciekawą i oryginalną propozycję intelektualną. Jako oczywiste plusy przedstawionego opracowania wskazać należy oryginalność tematyki, rozległość studiów oraz dojrzały charakter refleksji autora. Samotność stanowi temat ciągle aktualny i powracający, a jednocześnie zaskakujący złożonością i wielowymiarowością. Jest to przy tym temat, który prowokuje do pytań o naszą własną tożsamość, stanowi punkt wyjścia dla autoanalizy i pytania o relacje z innymi. Odpowiedzi na pytanie o mechanizm rozprzęgania się tych więzi i (...) konsekwencje tych procesów dla człowieka ukazują paradoksy i sprzeczności myślenia o tym zagadnieniu. […] W przedstawionym opracowaniu dr Piotr Domeracki podejmuje ogromny wysiłek przedstawienia całej tej złożoności i wewnętrznych napięć organizujących badania i refleksję nad samotnością. Realizując podjęte zadanie, Autor odnosi wiele sukcesów. Z recenzji wydawniczej dr hab. Heleny Ciążeli, prof. APS, Warszawa Wszelki system wiedzy o samotności, jeśli aspiruje do zupełności oraz jeśli ma być wiarygodny, miarodajny i funkcjonalny, powinien być komplementarny, to znaczy powinien umiejętnie łączyć minimalistyczną oraz maksymalistyczną (w sensie Walzerowskim) perspektywę oglądu i deskrypcji. Zasadniczą trudnością w precyzyjnym i kompleksowym opisie samotności jest jej wysoce ograniczona komunikowalność na poziomie doznaniowości. Samotność jest bowiem niezwykle oporna wobec możliwości empatycznego jej współprzeżywania. Z tego powodu jawi się ona jako agregat takich negatywnie percypowanych własności i określeń, jak monadyczność, solipsystyczność, apatyczność, autystyczność czy outsiderstwo. Zasadniczym celem niniejszej monografii – oprócz intencji wyłożenia i popularyzacji standardów wiedzy monoseologicznej – jest dążenie do przedstawienia jak najszerszego spektrum problemowego oraz siatki pojęciowej filozofii samotności. (shrink)

Celem artykułu jest analiza etycznej wersji ewidencjalizmu XIX-wiecznego matematyka i filozofa W.K. Clifforda i obrona go przed zarzutami formułowanymi przez pragmatystów. Znana teza Clifforda brzmi: „Zawsze, wszędzie i bez względu na osobę niesłusznie jest żywić przekonania oparte na niedostatecznym świadectwie”. Argumentacja Clifforda na rzecz tej tezy, wpisująca się zasadniczo w XIX-wieczny program pozytywistycznej epistemologii, świadomie uwzględniała elementy pragmatyczne, wykluczające jej przesadnie radykalne odczytanie i krytykę. Okazuje się też, że współczesne koncepcje pragmatyczne właściwie wspierają normatywne intuicje, kryjące się za programem (...) „etyki przekonań”, zaproponowanym przez Clifforda prawie 150 lat temu. Te ostatnie obejmują twierdzenie o normatywnych-etycznych podstawach epistemologii. (shrink)

Teoria własności intelektualnej Kennetha E. Himmy ma na celu uzasadnienie prawa naturalnego do intelektualnej "zawartości" dzieł sztuki i wynalazków. Uważa się przy tym dość powszechnie, że ową zawartość stanowią obiekty abstrakcyjne. Himma proponuje modyfikację znanego argumentu Johna Locke'a z uwzględnieniem koncepcji wartości. Utrzymuje, że nawet jeśli obiekty abstrakcyjne istnieją przed ich rzekomym "stworzeniem", to ich "konsumpcja" nie jest możliwa, dopóki wynalazca lub artysta nie wykona określonej pracy. Praca ta ma jego zdaniem być niezbędna dla zapewnienia dostępu do tychże obiektów. Himma (...) interpretuje ten akt jako "tworzenie wartości" które uzasadnia przyznanie wynalazcom i artystom praw własności intelektualnej. W niniejszej pracy założenia na których opiera się teoria Himmy poddane są krytycznej analizie. Argumentuje się, że ludzka praca nie może zwiększyć dostępności obiektów abstracyjnych oraz że pojęcie wartości nie ma do nich zastosowania. Spostrzeżenie to podważa zasadność proponowanej teorii. Ponadto rozważana jest zasadność postulowanych przez Himmę praw. Argumentuje się, że prawa te są niemożliwe do wyegzekwowania w odniesieniu do obiektów abstrakcyjnych i nie implikują praw do kontroli nad obiektami materialnymi. (shrink)

Czy eutanazja gwałci prawo do życia ("the right to life")? Odpowiedź na to pytanie zależy od rozumienia terminu "prawo do życia". Autor, odwołując się do pojęcia uprawnienia i typologii uprawnień, zaproponowanej przez Stiga oraz Helle Kanger, wyróżnia i analizuje w kategoriach formalnologicznych cztery rozumienia tego terminu. Każdemu z nich odpowiada odmienne stanowisko w sprawie dopuszczalności eutanazji. Pierwszym z tych stanowisk jest "mocna doktryna świętości życia", według której prawu do życia towarzyszy obowiązek przedłużania życia za pomocą wszelkich możliwych środków. Eutanazja (...) zatem, według zwolenników tego stanowiska, jest niedopuszczalna pod żadną postacią. Takie zdecydowane odrzucenie eutanazji stoi w sprzeczności z zasadą szacunku dla autonomii pacjenta oraz zasadą niezadawania zbędnego cierpienia (the principle of nonmaleficence). Uwzględnienie tych dwóch zasad prowadzi do modyfikacji powyższego stanowiska, w wyniku czego otrzymujemy "słabą doktrynę świętości życia". Według tego stanowiska dopuszczalna jest pod pewnymi warunkami eutanazja bierna, czyli zaniechanie leczenia czy też podtrzymywania życia pacjenta. Odmienne stanowisko od zwolenników doktryny świętości życia w obu jej odmianach zajmują zwolennicy liberalnego podejścia do eutanazji. Tutaj także możemy wyróżnić dwa stanowiska. Według słabego stanowiska liberalnego, w pewnych warunkach dopuszczalne moralnie jest popełnienie samobójstwa, niemniej jednak ściśle zakazana jest pomoc osób trzecich w samobójstwie, jak też pozbawienie z rozmysłem życia drugiej osoby na jej własną prośbę. Mocne liberalne stanowisko uznaje za moralnie dopuszczalną pomoc w samobójstwie czy też pozbawienie z rozmysłem życia drugiej osoby na jej własną prośbę. Innymi słowy, za moralnie dopuszczalną uznaje eutanazję czynną. (shrink)

W artykule proponuje się aksjomatyzację fragmentu klasycznej logiki zdań, który zostaje nazwany logiką niesymplifikacyjną. Nazwa pochodzi stąd, że unika się w nim, jak przypuszcza pewna ilość badaczy – wskazanych w tekście – paradoksalnych własności klasycznej implikacji i równoważności. Twierdzenie o niewyprowadzalności tez paradoksalnych nie jest jeszcze definitywnie udowodnione. Ale cały bieg myśli wydaje się interesujący z filozoficznego punktu widzenia ze względu na możliwość odróżnienia kilku rodzajów implikacji i równoważności.

Artykuł rekonstruuje najważniejsze elementy filozofii polityki Dawida Hume’a dotyczące możliwość ukonstytuowania się państwa. Zdaniem szkockiego filozofa warunkiem wyjścia ze stanu natury jest określenie praw własności, które w dalszej konsekwencji prowadzi do stworzenia prawa pozytywnego oraz wskazania reguł sprawowania władzy. Hume wskazuje na psychologiczne przesłanki powstania państwa, odnajdując je w naturalnej dla wszystkich ludzi motywacji egoistycznej i ograniczonej życzliwości. Wizja powstania państwa, wynikająca ze sposobu, w jaki Hume rozumiał udział rozumu i namiętności w ludzkim doświadczeniu, stanowi jednocześnie kontynuację krytycznego namysłu nad (...) filozofią praktyczną wywodzącą się w brytyjskiej filozofii od Locke’a i Hobbesa. (shrink)

Klasyczne teorie ekspresji, identyfikując treści uczuciowe dzieła sztuki z przeżyciami twórcy czy też odbiorcy, zdawały się wyprowadzać je poza dzieło. W konsekwencji formalizm treści takie – jako wobec dzieła zewnętrzne – uznawał za obojętne dla jego wartości i istoty. Sposobem wyjścia z dylematu okazało się dostrzeżenie i uznanie istnienia jakości psychicznych w samych zmysłowo postrzegalnych przedmiotach, a jednym z prekursorów tej idei był Henryk Elzenberg (1937). Koncepcja taka – ekspresywności jako własności – stała się, począwszy od lat pięćdziesiątych, za sprawą (...) Bouwsmy i Beardsleya, szeroko akceptowana w estetyce amerykańskiej. Jednocześnie autorzy ci postulowali całkowite usunięcie terminu „ekspresja” z języka estetyki. Jednak powszechna skłonność do wiązania sztuki z ekspresją domaga się interpretacji. Dostarcza jej koncepcja ekspresywności jako ekspresji fikcyjnego podmiotu, opracowana znowu przez Elzenberga (1950/1960). Później podobne ujęcie wykształciło się w estetyce anglosaskiej, ale dopiero w latach dziewięćdziesiątych doczekało się satysfakcjonującej wersji, stając się koncepcją szeroko dyskutowaną. (shrink)

W niniejszym artykule proponuję odczytanie antropologii filozoficznej Stanisława Judyckiego jako rodzaj eksperymentu myślowego, polegającego na próbie wyznaczenia optymalnego ze względu na najsłabsze jednostki ludzkie metafizycznego kształtu świata. Odwołując się do jego tekstów, będę chciał pokazać, dlaczego zza „metafizycznej zasłony niewiedzy” powinniśmy wybrać świat, który ma określone własności, pozwalające najsłabszym z ludzkich osób żyć spełnionym życiem. Następnie, posługując się argumentami, które można znaleźć w tekstach Judyckiego, pokażę, iż taki pożądany ze względu na egzystencjalnie najsłabsze osoby kształt świata jest możliwy jedynie przy (...) założeniu, iż istnieje Bóg. Będę sugerował, iż nawet jeśli ktoś nie chciałby zgodzić się z argumentami Judyckiego na rzecz tezy o istnieniu Bogu, powinien, biorąc pod uwagę ten postulowany kształt świata, stać się pro-teistą, a zatem chcieć, aby Bóg istniał. Na koniec spróbuję pokazać, iż w tekstach Judyckiego widać wyraźnie, iż opis doktryny chrześcijańskiej pokrywa się z zawartością tego, co należałoby wybrać zza „metafizycznej zasłony niewiedzy”. Jeśli tak, to nawet jeśli w tekstach Judyckiego nie znajdujemy wystarczająco mocnych uzasadnień prawdziwości chrześcijańskiego teizmu, to otrzymujemy bardzo mocne argumenty na rzecz tezy, iż powinniśmy chcieć, aby istniał Bóg, o jakim mówi chrześcijaństwo. (shrink)

Celem artykułu jest prześledzenie wpływu polemicznych dzieł księdza Piotra Skargi (1536–1612) na życie religijne Ukrainy i kulturę ukraińską ówczesnej epoki. Źródłem badań są prace Piotra Skargi, Stanisława Orzechowskiego, Benedykta Herbesta, Herasyma Smotrzyskiego, Iwana Wyszeńskiego, Hipacego Pocieja. Podstawą naukową analizy wpływu Skargi na kulturę ukraińską są poświęcone jego osobie i czasom, w których żył i tworzył, prace: Józefa Tretiaka, Ludowika Piechnika, Janusza Tazbira, Stanisława Cieślaka oraz publikacje traktujące o międzywyznaniowej polemice epoki unii brzeskiej: Volodymyra Antonovycha, Nikolaja Skabalanovicha, Stepana Golubeva, Vladimira Zavitnevicha, (...) Ivana Franki, Mykhaila Hrushevskiego, Kyryla Studynskiego, Porfyrego Yaremenki, Ihora Mytska, Borysa Gudziaka, Vitalija Shevchenki, Leonida Tymoshenki, Ruslana Tkachuka, a także kursy z historii literatury ukraińskiej. W analizie preferowana jest metoda porównawcza. Przebudzenie się pisarskiego talentu Skargi związane jest z jego pobytem w Wilnie, jednym z ośrodków ruchów reformacyjnych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, katedrze głównej prawosławnej metropolii kijowskiej (1415–1795). Wyzwaniem dla Skargi stała się wielowyznaniowość Wilna. Napisał książkę _O jedności Kościoła Bożego _(1577), w której wykłada trydencką koncepcję eklezjologiczną, odsłania obraz herezji i schizm prześladujących prawosławny Wschód, zarysowuje perspektywy powrotu metropolii kijowskiej do jednoś i ze Stolicą Apostolską. Książka ta, wznowiona w 1590 r., była ważnym impulsem do rozpoczęcia polemiki międzywyznaniowej i poszukiwania przez ukraińskich i białoruskich biskupów prawosławnych środków do przezwyciężenia schizmy. W 1596 r. Synod Brzeski ogłosił zjednoczenie z Kościołem katolickim. Skarga był obecny na synodzie jako obserwator i doradca. W 1597 r. opublikował dokumentalny opis jego przebiegu – księgę _Synod Brzeski _i jej załącznik: _Obrona Synodu Brzeskiego_, które bronią kanonicznej ważności synodu, dodając retrospektywę historyczną uzasadniającą konieczność przezwyciężenia schizmy. Dzieła te stały się ważnym czynnikiem w rozwoju Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, który udowodnił swoją żywotność w okresie prześladowań i wszedł w epokę postkomunistyczną jako najbardziej twórcza siła duchowa, łącząc staranne pielęgnowanie lokalnej tradycji kościelnej z uniwersalnością misji apostolskiej. (shrink)

Článek analyzuje původní verzi Husserlovy kritiky Brentanova pojetí časového vědomí, která je obsažena v Husserlových Přednáškách k fenomenologii vnitřního časového vědomí, a Husserlovu snahu vyřešit Brentanův argument nekonečně nekonečného regresu v rukopisném textu O primární modifikaci paměti. Z Husserlovy kritiky si všímá jen dvou bodů. Za prvé kritiky Brentanova prezentismu, tj. názoru, že časové vědomí je založeno v bodu přítomnosti, v němž jsou psychické fenomény, které názor času konstituují, dány současně. Za druhé Husserlovy výtky, že Brentano nepoužívá pro výklad vědomí (...) času schéma počitkový obsah – pojetí počitkového obsahu. Za tímto účelem rekonstruuje text Brentanovu teorii v podobě, v které ji znal Husserl, a vykládá jak Brentanovy důvody pro odmítnutí časové povahy vnitřního vnímání, tak nedořešené problémy Brentanova hlediska. Následně se pokouší dokázat, že Husserl Brentanův prezentismus podcenil a že věcné problémy, které s jeho odmítnutím souvisely, musel řešit zavedením absolutně „kvazi-prezentního“ vědomí a odmítnutím schématu obsah – pojetí pro výklad konstituce imanentních časových jednot. Oba zvolené body Husserlovy kritiky Brentana se tak v pozdějších vrstvách přednášek ukazují jako částečně neoprávněné.The article discusses the original version of Husserl’s critique of Brentano’s concept of time consciousness, which forms a part of Husserl’s Lectures on the Phenomenology of the Consciousness of Internal Time. Next, it gives an overview of Husserl’s attempt to solve Brentano’s argument from the infinitely infinite regress against the consciousness of internal time. Two points of Husserl’s critique of Brentano are analyzed. The first point concerns Husserl’s critique of Brentano’s presentism. Brentano holds that consciousness of time is contained in the time point of the present now, in which psychical phenomena constituting our time consciousness are given simultaneously. The second point concerns the lack of content – apprehension scheme in Brentano’s explanation of the time consciousness. The article reconstructs Brentano’s position in the form known to Husserl and explains Brentano’s reasons for refusing the internal consciousness of time as well as problems connected with this refusal. An analysis of Husserl’s text proves that Husserl underestimated Brentano’s presentism and that he was forced to introduce a concept of the absolute time consciousness to solve the problems connected with his refusal of Brentano’s position. Since Husserl had to eventually give up the content – apprehension scheme in his explanation of immanent time unities, his original critique of Brentano is shown to be partly unjustified. (shrink)

The purpose of this article is to analyze the issue of delusions as natural kinds in the context of the problem of scientific basis of psychiatry. In the analysis the author points out that the claim that delusions are a natural kind (perceived rather classically) cannot be maintained and delusions should be analyzed rather as a homeostatic property clusters. This concept is very popular recently in philosophy of psychiatry and will be the subject of analysis of the second part of (...) the article. (shrink)

Patentowanie ludzkich genów jest zjawiskiem, które w obecnych czasach nabrało intensywności i znaczenia. Jest jedną z kluczowych form zabezpieczania praw własności przemysłowej, zwłaszcza dla ośrodków badawczych i koncernów farmaceutycznych. Ze względu na naturę produktu podlegającego opatentowaniu, pomysł patentowania genów budzi wiele kontrowersji i rodzi spory na różnych płaszczyznach. Celem artykułu jest naszkicowanie ram prawnych dla tego zjawiska (m.in. porównanie regulacji europejskich i amerykańskich) oraz krytyczne omówienie argumentów przemawiających zarówno w obronie tej procedury, jak i przeciwko niej, wysuwane z różnych perspektyw: (...) prawnej (kwestia posiadania przez geny tzw. zdolności patentowej, kontrowersje związane z prawem własności do ludzkiego ciała), społeczno-ekonomicznej (wpływ zjawiska na rozwój badań naukowych oraz na ceny leków i dostępność różnych terapii) oraz etycznej (omówionej na podstawie wybranych kazusów). Artykuł zarysowuje również kilka propozycji rozwiązań praktycznych, które mają usuwać przynajmniej niektóre kontrowersje związane z patentowaniem genów. (shrink)