"Galileo on the Distinction between Primary and Secondary Qualities (I). A Superessentialist Argument" Galileo’s distinction between primary and secondary qualities has hitherto been examined almost exclusively from a contextual, historical perspective. This paper, the first of two planned, aims to fill this gap by providing a systematic, theoretical analysis of his principal argument for the distinction, as advanced in "The Assayer". I begin with a reconstruction of the key steps in the argument, and then proceed to identify and discuss the (...) epistemological and ontological presuppositions underpinning it. I argue that the most crucial and original assumption behind Galileo’s reasoning is the superessentialist principle, implying the mutual conditionality of the essentiality and reality of a material body’s properties. An in-depth analysis of the assumptions underlying Galileo’s reasoning paves the way for further examination of the most controversial aspect of his theory, that is, the ontological status of the secondary qualities. This issue will be addressed in the second forthcoming paper. (shrink)

Pytanie Molyneux brzmi następująco: „Wystawmy sobie, iż niewidomy od urodzenia, obecnie człowiek dorosły, nauczył się odróżniać dotykiem sześcian od kuli i że stojący opodal ów niewidomy przejrzał; zapytuję, czy za pomocą odzyskanego wzroku, zanim dotknie tych przedmiotów, będzie mógł je rozpoznać i powiedzieć, który z nich jest kulą, a który sześcianem?” W niniejszym artykule wskazuję, że odpowiedź twierdząca, udzielona na to pytanie przez brytyjskiego filozofa Garetha Evansa jest nieprzekonująca, przede wszystkim dlatego, iż Evans nieświadomie pomija ilościowy czynnik dostępności informacji zawartej (...) w doświadczeniu zmysłowym. (shrink)

The main topic of the article is the issue of pre-reflective consciousness, which was Sartre’s subject matter is an early phase of his work, when he was inspired by Husserl’s fenomenology. Sartre distinguished three types of pre-reflective consciousness: perception, imagination and emotion. In my article I try to explain essence of abovementioned types of consciousness, point their features and define relations between them.

The aim of the present article is to reconstruct the theory of the moral perception held by G.E. Moore, with a special regard to its ontological and epistemological features. The author tries to prove first that Moore’s theory of ethical reality has been strongly influenced by his ontology and epistemology. Secondly, he indicates that the two mentioned views are interdependent ones. However the article is intended not only to give an account of the doctrine of Moore but also to be (...) a particular interpretation of it. A discerning analysis of Moore’s act of the moral perception shows that he understood it on the analogy with the sense perception. The author tries therefore to interpret the theory of the moral perception in the sense-data language. (shrink)

Autorka recenzji omawia tezy zaprezentowane w książce L’être et la conscience. Recherches sur la psychologie et l’ontophénoménologie sartriennes autorstwa Philippe’a Cabestana. Pracę francuskiego badacza można potraktować jako analizę i opracowanie wczesnych założeń filozoficznych Jean-Paula Sartre’a oscylujących wokół pojęcia świadomości. Cabestan pokazuje, w jaki sposób Sartre’owskie – krytyczne – podejście do fenomenologii wpłynęło na kształt jego ontologii, wyłożonej przede wszystkim w książce Byt i nicość.

W artykule analizuję sposób, w jaki psychologiczne i neuronaukowe teorie percepcji wzrokowej posługują się pojęciem przedmiotu. Skupię się na dwóch koncepcjach, które wychodząc z odmiennych perspektyw badawczych, starają się rozwiązać tzw. problem scalania (binding problem) w percepcji. W analizie wykorzystuję pojęcia używane na gruncie analitycznej metafizyki, wskazując, że teoretyczna odmienność rozważanych koncepcji przekłada się na różnice w zakładanej przez nie charakterystyce przedmiotu. W metodologicznej części tekstu staram się odpowiedzieć na pytanie, jak za pomocą kategorii zaczerpniętych ze współczesnej metafizyki można zanalizować (...) używane w teoriach problemu scalania pojęcie przedmiotu. W części drugiej prezentuję wyniki analizy w odniesieniu do psychologicznej teorii FIT (Feature Integration Theory, np. Treisman 1999) oraz modelu neuronalnej synchronizacji Schillena i Königa (1994, dalej model SK). (shrink)

Artykuł jest próbą analizy pojęcia „wstępnego rozumienia”, i stanowi próbę odtworzenia i wyjaśnienia hermeneutyki Arendt, tzn. zrozumienia, o ile to możliwe, problemu wiedzy w sensie w jakim rozumie ją Arendt, na historycznym i filozoficznym gruncie jej myśli. Dokonanie tego zwrotu w hermeneutyce polityki Arendt, a ściślej w jej epistemologicznym aspekcie związanym z pojęciem „wstępnego rozumienia” możliwe stało się na tle odkrycia przez Heideggera „prestruktury rozumienia”.

Niniejszy artykuł poświęcony jest zagadnieniu wyjaśnienia poznania w teleosemantyce, która jest najbardziej zaawansowaną wersją reprezentacyjnej teorii umysłu. Krytyka reprezentacjonizmu ze strony teorii poznania ucieleśnionego powoduje, że założenia i tezy teorii reprezentacyjnych powinny zostać poddane analizie w kontekście pytania o adekwatność i sukces tego podejścia. Głównym założeniem tego podejścia jest teza, że procesy poznawcze jak percepcja, myślenie pojęciowe, wiedza itp. polegają na wytwarzaniu reprezentacji mentalnych i operowaniu nimi. Materialną składową reprezentacji mentalnych są stany neuronalne mózgu, będące nośnikami treści poznawczych. Głównym (...) problemem tego podejścia jest wyjaśnienie przypisywania stanom mózgu treści pełniących funkcję reprezentacji. Teleosemantyka łączy wyjaśnienie nadawania treści z zagadnieniem intencjonalności stanów mentalnych i tezą o reprezentacyjnym charakterze poznania. Jako punkt wyjścia, zostały omówione związki jakie zachodzą pomiędzy ogólnym pojęciem reprezentacji a intencjonalnością. Ogólna struktura reprezentacji jest strukturą spełniającą warunki intencjonalności zarówno w sensie „bycia o czymś”, jak i skierowania na przedmiot intencjonalny. Problemem do rozwiązania jest konstytuowanie relacji reprezentacji i przypisywanie treści stanom mózgu. Następnie podana została analizie propozycja rozwiązania tego problemu przedstawiona przez R. Millikan w jej teorii teleosemantyki. Upatruje ona źródło intencjonalności w biologicznych funkcjach zdobywania informacji niezbędnej do przetrwania. Funkcje te spełniane są przez relacje konstytuujące reprezentacje mentalne. Semantyka reprezentacji jest nadana przez cel funkcji biologicznej, natomiast warunki prawdziwości skorelowane są z własnościami otoczenia. Końcowa część poświęcona jest omówieniu ograniczeń takiego ujęcia i przedstawieniu krytyki ze strony stanowisk antyreprezentacyjnych. Prowadzi to do konkluzji, że teleosemantyka, rozwijając relacyjne rozumienie reprezentacji wnosi do wyjaśnienia poznania ważny element. Łączy pojęcie intencjonalności z reprezentowaniem świata w umyśle. Nie daje jednak jeszcze pełnej odpowiedzi na pytanie o konstytucję treści poznawczych. Nie powinna też być traktowana jako jedyny i uniwersalny sposób rozwiązania problemu treści, ale jako jedna z propozycji wyjaśnienia elementów poznania wyposażonych w treść intencjonalną. (shrink)

W systemie filozoficznym Jana Szkota Eriugeny wszystko, co istnieje, to natura złożona z bytów i niebytów. Poznawalne dla ludzkiego intelektu części natury to byty, natomiast niepoznawalne części natury to niebyty. Bytem jest zmysłowa część natury ludzkiej oraz rzeczywistość materialnych form. Dla ludzkiego intelektu Niebytem jest Bóg oraz ustanowione przez Niego prymordialne przyczyny i materia. Bóg stworzył wszystko z niczego w ludzkiej naturze. Nierozumny wybór człowieka doprowadził do upadku ludzkiej natury i stworzenia, które z doskonałości przeszło do istnienia w świecie (...) doczesnym. Syn Boży – Bóg-Logos stał się człowiekiem, który dokonał odkupienia ludzkości. W ostatecznych czasach rzeczywistość materialna zostanie zniesiona i stworzenie w ludzkiej naturze dostąpi powszechnego powrotu do pierwotnej doskonałości. Ludzkie intelekty dokonają własnego – ostatecznego sądu i wybrani skierują się ku Stwórcy. Następnie dojdzie do przebóstwienia wybranych – zjednoczenia stworzenia ze Stwórcą bez zmieszania natur, bez zniesienia fundamentalnych różnic ontologicznych oraz bez panteizmu, który w tej koncepcji jest wykluczony. Przebóstwieni będą kontemplować Boga, co oznacza, że będą wiecznie poznawać Niepoznawalnego. Wydaje się, że nawet dla ludzi zgłębiających załomy filozoficznej wiedzy o Bogu w XXI wieku ta szczęśliwa wizja przebóstwienia, które będzie nieustannym procesem poznawania Niepoznawalnego, może być atrakcyjna. (shrink)

Konfabulacja to błędnie ugruntowane przekonanie, które jest skutkiem wypełniania luk w systemie poznawczym. Konfabulację należy odróżnić od kłamstwa, gdyż osoby konfabulujące nie mają intencji oszukania odbiorcy. Wyróżniam konfabulacje patologiczne oraz konfabulacje normalne. Przedstawiam dwa podejścia do problematyki konfabulacji: podejście pamięciowe i epistemiczne. Wedle tego pierwszego, wąskiego podejścia, konfabulacje są wynikiem uzupełniania luk w systemie pamięci. Zgodnie z drugim, szerszym podejściem, konfabulacje mogą być związane także z innymi domenami wiedzy, takimi jak np. percepcja wzrokowa czy percepcja ciała. W artykule (...) proponuję, by przyjrzeć się konfabulacjom jako różnego rodzaju trybom pracy umysłu w sytuacji braku dostępu do informacji. Wyróżniam konfabulacje wypełniające, scalające i addytywne. (shrink)

William Molyneux w liście kierowanym do Johna Locke’a zapytał, czy osoba, która była niewidoma od urodzenia, jest w stanie po odzyskaniu wzroku odróżnić sześcian od kuli, tzn. bryły, które były jej znane wcześniej wyłącznie dotykowo? Przegląd współczesnych rozważań dotyczących pytania Molyneux prowadzi do spostrzeżenia, że nie bez znaczenia dla omawianej kwestii pozostają empiryczne badania nad percepcją, niemniej wielu autorów podkreśla, iż pomimo niewątpliwej pomocy ze strony nauki, problem Molyneux jest z zasady nieempiryczny i ostatecznie jego rozwiązanie wynika z czysto teoretycznego (...) namysłu. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, że świadectwa empiryczne są niezastąpione przy próbie rozwiązania problemu Molyneux. Odwołuję się do danych na temat percepcji u osób niewidomych od urodzenia. Analizując argumentację G. Evansa przeciwko pozytywnej odpowiedzi na pytanie Molyneux oraz posiłkując się analizą S. Gallaghera na rzecz stanowiska przeciwnego, staram się wykazać, że informacje o kształcie przedmiotów są kodowane w odmienny sposób w zależności od kanału sensorycznego, którym docierają do mózgu. Mówiąc krótko, informacja o kształcie widzianym i odczuwanym dotykowo ma charakter modalny. (shrink)

Artykuł podejmuje namysł nad kategorią lektury z perspektywy estetycznej. Śledzi rozmaite spo­soby użycia tego pojęcia i różne sensy kryjące się za figurą czytania, nie zawsze pokrywające się z tradycyjnymi definicjami odnotowywanymi współcześnie w słownikach. W punkcie wyjścia leży rozpoznanie, że kategoria lektury ma dziś szerokie zastosowanie, tzn. jej przedmiotem są nie tylko utwory piśmiennicze czy literackie. Artykuł stara się odpowiedzieć na pytanie, co sprawia, że pojęcie lektury bywa tak chętnie aplikowane do przestrzeni estetycznej i dlaczego czytaniu poddawane są także zjawiska (...) – co szczególnie frapujące – o wyraźnym wizualnym nacechowaniu, do których zasadniczo przystaje przede wszystkim postawa widza, a nie czytelnika. O atrakcyjno­ści lektury jako narzędzia służącego do kontaktu ze zjawiskami o charakterze pozaczytelniczym decyduje splot jej właściwości. Lekturę można bowiem traktować z jednej strony jako dyspozycję mentalną i poznawczą, służącą wyjaśnianiu znaczeń, a z drugiej strony jako praktykę, która ma swoje psychosomatyczne, sensualne, percepcyjne uwarunkowania. To dzięki temu tak dobrze sprawdza się w przestrzeni estetycznej, pozostając m.in. w symbiotycznej relacji z oglądaniem. (shrink)

Odczytywanie filozoficznego przedsięwzięcia Locke’a przede wszystkim jako krytyki kartezjańskiego natywizmu przysłania zwykle napięcia, jakimi obciążona jest myśl Anglika, oraz skutkuje przemilczeniem sporej części stojących za nią motywów. Choć nie zamierzam w prezentowanym tekście całkowicie zerwać z tą popularną wykładnią, chciałbym zaproponować ujęcie wolne od właściwych jej uproszczeń. Dzięki temu możliwe będzie ukazanie złożoności stosunku filozofii Locke’a do podstawowych idei natywizmu, wydobycie sprzecznych interesów, które Locke chciałby dzięki swojej refleksji pogodzić, oraz zasygnalizowanie w zakończeniu znaczenia wypracowanych przez niego rozwiązań dla późniejszych (...) form antropologicznego dyskursu. (shrink)

A Review of Paweł Sikora’s Pojęciowa treść percepcji w filozofii nowożytnej, Wyd. UMCS, Lublin 2016.

Przyglądam się tej kognitywistycznej książce z kognitywistycznej perspektywy. Zastanawiam się nad recepcją wydanej przed pięciu laty pracy, jej aktualnością i wpływem na rozwój relacji między fenomenologią a kognitywistyką.