During the last two decades virtue ethics has become the focal point of renewed ethical and theological interest. To lead a good life, it proves useful to watch those who have mastered the art of living. The conviction that living is an art is at the heart of virtue ethics. Living a good life requires exercise, and is a question of acquiring a virtuous character rather than of complying with external ethical and legal rules. This renaissance partly builds on Thomas (...) Aquinas. He in turn recovered Aristotelian, Ciceronian and Augustinian thought on virtue ethics. The interpretation and development of virtues and vices form the core of his authorship, as the 'secunda pars' of his 'Summa Theologiae' readily displays. And yet, the most important virtues for him are not the moral ones, such as Justice, Temperance, Prudence and Fortitude, but those virtues that are both infused by and aimed at God: Faith, Hope and Love. These are virtues that the philosophers of antiquity were not aware of. To account for them, Aquinas had to adapt the classical understanding of virtues. For Aquinas, the moral virtues come to full fruition only when they are embedded in a life before God, a life lived exercising the God given theological virtues. By ignoring Faith, Hope and Love, the present discussion of virtue ethics not only ignores those virtues that were for Aquinas of utmost importance, but also fails to arrive at a complete understanding of his view of the moral virtues. (shrink)

Voor wie geen troost kan vinden in het al-te-menselijke, valt hoop te putten uit de natuur. Daarvan getuigt ook Thomas Hardy’s gedicht op de nachtegaal. Het dier is verminkt door mensen, maar het zingt nog altijd en bezorgt de mens levensvreugde.

Amsterdam University Press is a leading publisher of academic books, journals and textbooks in the Humanities and Social Sciences. Our aim is to make current research available to scholars, students, innovators, and the general public. AUP stands for scholarly excellence, global presence, and engagement with the international academic community.

Nu we de totale vrijheid hebben bereikt, heeft het weinig zin meer om over zonden te spreken. Als vanzelf wordt het toch weer interessant om over deugden na te denken: een positieve eigenschap waarover we beschikken of een goede manier van handelen. Rik Torfs treft die deugden aan op onverwachte momenten, wanneer we ons met humor proberen te beschermen, de eindeloosheid van onze wereld toch begrenzen of eenvoudigweg praten met elkaar. Even scherpzinnig als verontrustend beschrijft Torfs hoe wij, (...) hypermoderne mensen, meer mens proberen te zijn en hoe we onderweg het spoor bijster raken. Een teveel aan rationaliteit ligt volgens hem bijna altijd aan de basis van overspannen gevoelens over onszelf en foute inschattingen van de wereld, of het nu gaat over de manier waarop we ons persoonlijke geluk benaderen, over migratie denken of met onze eigen sterfelijkheid omspringen. Net omdat mensen geen rationele of volmaakte wezens zijn, is het beter om van de nood een deugd te maken. (shrink)

De Franse existentialist Jean-Paul Sartre heeft altijd een problematische verhouding tot het humanisme gehad. In zijn roman ‘Walging’ walgt hoofdpersoon Antoine Roquentin van het humanisme van de autodidact. Jaren later verklaart Sartre dat het existentialisme een humanisme is. Geen christelijk humanisme, zoals bij de filosofen Karl Jaspers en Gabriel Marcel bijvoorbeeld, maar een goddeloos humanisme. De vraag is of het humanisme van Sartre wel echt goddeloos is? Om hierop een antwoord te vinden, leest en herleest de auteur het hoofdwerk van (...) Sartre: ‘Het zijn en het niet’, samen met enkele van zijn andere (literaire) werken. Dit boek is geen zuiver filosofische analyse van een meesterwerk, maar is geschreven vanuit een maatschappelijk engagement. Als Sartre de ‘condition humaine’ ontkent, zo stelt de auteur, geeft hij elke mogelijkheid tot samen leven op. Voor Sartre is de ander de hel. Christian Van Kerckhove gaat uiterst verfijnd en rustig te werk. Zijn analyse is vlijmscherp, snijdt tot op het bot maar getuigt tegelijk van een liefde voor de meesterfilosoof en zijn existentialisme. (shrink)

In this paper I argue that all proposals for demarcation criteria distinguishing between scientific and non-scientific knowledge, have failed. Moreover, there is not a single set of epistemic virtues that characterizes 'good' knowledge, nor is there such a set that characterizes science. There are many different epistemic virtues and no universal rules about how they are to be applied in particular cases. Different virtues may dominate in different knowledge domains. In the 'same' domain there are neither universal nor domainspecific rules (...) as to how to weigh different virtues. Different virtues may provide conflicting assessments of a knowledge claim. After glancing at contemporary epistemology in the analytic tradition, I conclude there is little interest in the question of metajustification of epistemic virtues. When it does come up, appeal is made to intuitions that are not grounded in philosophy , but in manifest life forms. Finally, I present pointers that should guide the application of the very general meta-epistemic virtues 'fitting with experience' and 'fitting with earlier knowledge': [i] rationality should be understood as bridled irrationality, [ii] knowledge should be evaluated in terms of rightness, not truth, [iii] any final grounding of epistemic virtues has to fall back on the manifest life forms. (shrink)

Grace is defined by Thomas as a participation of the divine nature. By the gift of grace man is said to become a „god by participation”. In this study an interpretation is proposed of the meaning of participation as applied to grace. Grace, according to Thomas, is the free gift of God himself to man by which man becomes united with God in knowledge and love. It is through the gift of grace that man achieves his ultimate perfection which consists (...) in the vision of God. Why must grace be understood as a matter of participation, so it is asked? Does the notion of participation befit the Christian experience of grace as a personal encounter between man and God? It appears that the expression participation of the divine nature is intended as a solution to the following problem: how can man be understood to attain his ultimate perfection of seeing God's infinite essence, if this vision is only connatural to an infinite intellect? Because the act of seeing God is proper to the divine nature, it is not a desirable good for man precisely insofar as he is a man. This means that human nature as such cannot be understood as the subject of the act of faith by which the vision of God is anticipated within the context of human life on earth. The only way open to man to be subject of faith, thus to attain God in his divinity, is by becoming a god himself, while remaining a human being. Since the act of faith is properly a divine act, this act cannot perfect man in relation to his human nature, but only in relation to the divine nature as participated in him by grace. Only in this way, by receiving a participated likeness of God, is the human intellect capable of an act with respect to God himself, which is nevertheless a free and spontaneous act of man himself as it proceeds from an intrinsic principle. The conclusion is that participation provides an answer to the question of how man must be understood if a personal encounter between man and God, between creature and creator, should be possible. (shrink)

Amsterdam University Press is a leading publisher of academic books, journals and textbooks in the Humanities and Social Sciences. Our aim is to make current research available to scholars, students, innovators, and the general public. AUP stands for scholarly excellence, global presence, and engagement with the international academic community.

Essays over filosofen die als vertegenwoordigers van de deugdenethiek kunnen gelden.

Amsterdam University Press is a leading publisher of academic books, journals and textbooks in the Humanities and Social Sciences. Our aim is to make current research available to scholars, students, innovators, and the general public. AUP stands for scholarly excellence, global presence, and engagement with the international academic community.

In this paper the scholastic question 'On the Subject of Virtues' is taken as starting point for a discussion of the vision of man that supports Thomas Aquinas' moral doctrine. According to Thomas not the will, but the sensualitas itself must be the subject of moral virtues. For a virtuous action the right decision and the right intention in the will do not suffice, there must also exist „a perfect disposition in the sensitive appetite to follow the judgement of reason”. (...) If the principle of all virtues is the will, their perfection and completion is in the emotional life which makes someone act with pleasure and spontaneously. Thomas' ethical doctrine is confronted with the sharp criticism of William of Ockham. According to Ockham only dispositions of the will can be moral virtues. It is even questionable whether the sensitive faculties may acquire any habits, and certainly those habits are never intrinsically good, but only good „denominatione extrinseca”. In Ockham's view it is superfluous to postulate habitus in the irrational soul besides the corporeal qualities (which we may acquire through drugs or physical training). Ockham's vision about man is dichotomic. Morality is situated exclusively on the level of reason and will. The body with its sensitive functions is the realm of the passionate life, the indifferent material that must be ordered by the virtuous man. The ethical life is understood as a struggle, requiring will power and firmness. In this context, the difference between temperance and continence disappears. In Thomas' view the sensitive appetite is much more than a biological function, because it can be integrated in a rational desire. The relation between nature and morality is understood als 'participation'. When this metaphysics of participation is abandoned we find a rigoristic voluntarism, as is evident in Ockham. (shrink)

Amsterdam University Press is a leading publisher of academic books, journals and textbooks in the Humanities and Social Sciences. Our aim is to make current research available to scholars, students, innovators, and the general public. AUP stands for scholarly excellence, global presence, and engagement with the international academic community.

The article deals with the classical idea that God's will is the foundation of moral obligation. The particular theory should be understood as a theory of a certain moral practice. Therefore, its 'Sitz im Leben' is first invoked by means of an episode of Walter Scott's The Heart of Midlothian. Then a strong version of the theory is stated and defended against a couple of current and classical objections. A successful defense would give rational support to the theory, but it (...) would not qualify the theory as the best in the field. That depends on the quality of its rivals. One of those, Christine Korsgaard's recent impressive Kantian reflective endorsement view is discussed. The conclusion is that it does not provide stronger grounds for the reality and inescapability of moral obligations than the divine command theory. (shrink)

Can theological virtues be integrated in a secular moral philosophy?In the early days of the revival of virtue ethics (in Germany and France since the beginning of the 20th century, in the Anglophone world since the 19-fifties) the ‘theological’ or ‘Christian virtues’ (faith, hope and charity) played an important role. In contemporary virtue ethics they seem to almost be forgotten outside of theology. The question is asked whether (and if: how) these virtues can be integrated in a secular moral philosophy. (...) This seems at first hand to be very problematic, because of their definition, which states among other things that these virtues are God-given and orientated towards God. However: hypothesizing that religious conceptions are related to general human experiences, it may be worth the effort to try and also interpret these theological virtues in a philosophical theory about what makes a human life flourishing. The suggestion is made that these virtues remind us of the importance of a certain passivity or receptivity and of an transcendental openness of our conceptions of happiness. (shrink)

Amsterdam University Press is a leading publisher of academic books, journals and textbooks in the Humanities and Social Sciences. Our aim is to make current research available to scholars, students, innovators, and the general public. AUP stands for scholarly excellence, global presence, and engagement with the international academic community.

Amsterdam University Press is a leading publisher of academic books, journals and textbooks in the Humanities and Social Sciences. Our aim is to make current research available to scholars, students, innovators, and the general public. AUP stands for scholarly excellence, global presence, and engagement with the international academic community.

Kerngedachten uit de nagelaten manuscripten van deze jong gestorven schrijfster, doordrongen van een mystiek, die zich richt zowel op de schoonheid van de schepping als op de goddelijke volmaaktheid, en van medeleven met de lijdende mensheid.

In dit artikel onderzoek ik of de standaardbenaderingen van burgerschapsonderwijs in de Lage Landen geschikt zijn om jonge mensen voor te bereiden om de huidige politieke realiteiten tegemoet te treden, laat staan om onrecht te bestrijden. Ik laat zien waarom een nadruk op ‘democratische principes’ of de rechtsstaat de status quo waarschijnlijk niet zal veranderen zolang opvoeders er niet in slagen de aandacht voor de waarheid te cultiveren die nodig is om te kunnen oordelen over rivaliserende normatieve claims. Met name (...) op tolerantie gebaseerde interpretaties van burgerschap zullen weinig bereiken in afwezigheid van burgerlijke deugden – vooral moreel oordelen en morele moed – die nodig zijn voor dissent. Dissent omvat minimaal een bereidheid om de waarheid te spreken tegen de macht. Maar het ernstigste probleem betreffende burgerschapsonderwijs op school betreft de legitimiteit ervan, gegeven dat dat onderwijs gebaseerd is op een door de overheid opgelegd curriculum met als doel een gewenste respons op de boodschap ervan op te leggen en te conditioneren. Daardoor staat het per definitie vijandig tegenover dissent. (shrink)

De mythe van de verdrijving van Adam en Eva uit de Hof van Eden en die van de wetgeving op de berg Sinaï vormden de grondslag van alle theorieën over de moraal. Vele denkers hebben in de loop van de tijd de moraal verbonden met de gehoorzaamheid aan de goddelijke wetten. Knud Logstrup en Emmanuel Levinas daarentegen houden het erop dat de kennis van goed en kwaad, waarvoor Adam en Eva uit het paradijs van het onbewuste bestaan zijn verdreven, (...) de voorwaarde voor een morele levenswandel is. (shrink)

Als er iéts duurzaam kan worden genoemd, zijn het wel levensbeschouwingen. Vermoedelijk is bij de mens de reflectie op het eigen leven begonnen toen het cognitieve vermogen om te reflecteren ontstond. Rotstekeningen van tienduizenden jaren oud zijn de eerste tastbare aanwijzingen in die richting. En sindsdien is de mensheid blijven reflecteren op zijn eigen bestaan, op de wereld om hem heen, op het firmament erboven en op de samenhang tussen dat alles. Op welk moment daarbij het bovennatuurlijke, spirituele of (...) class='Hi'>goddelijke in de reflecties werd betrokken is onbekend, maar zeker ook al duizenden jaren geleden. Wereldbeschouwingen hebben in de regel implicaties voor het menselijk handelen, ze zijn zelden uitsluitend beschouwend van karakter. Ze bevatten bijvoorbeeld impliciete of expliciete opvattingen over de ontologie, de ‘aard der dingen’, ons vermogen om de werkelijkheid te kennen en ze hebben meestal implicaties voor de ethiek. (shrink)

Laat me vanaf het begin duidelijk maken welke betekenis ik wel — en niet — aan de term “universalisme” zal hechten. Zoals ik de term gebruik, heeft “universalisme” betrekking op het standpunt dat alle menselijke wezens uiteindelijk gered zullen worden en bij Christus eeuwig leven zullen mogen genieten. Dit standpunt is verenigbaar met de opvatting dat God vele mensen na hun dood zal straffen. Vele universalisten nemen aan dat er van Goddelijke vergelding sprake zal zijn, hoewel enkelen daar wellicht (...) niet van uitgaan. Universalisme verplicht iemand wel om aan te nemen dat zo’n straf niet altoos zal voortduren. Universalisme is ook onverenigbaar met de verschillende opvattingen die leren dat sommige mensen uiteindelijk vernietigd zullen worden (na allereerst al dan niet straf te hebben ontvangen). Zulke opvattingen stemmen met het universalisme overeen in het opzicht dat de straf ook volgens hen niet altoosdurend is, maar ze verschillen van het universalisme in die zin, dat zij geloven dat het eeuwige leven sommige mensen zal worden onthouden. Enkele universalisten willen de verzoening ook op dieren betrekken, een enkeling op gevallen engelen of zelfs op de satan zelf, maar ik ben geneigd om aan te nemen dat hij uitsluitend op menselijke wezens van toepassing is. Kort samengevat: universalisme is het standpunt dat elk menselijk wezen, uiteindelijk althans, de feestzaal zal mogen binnengaan. (shrink)

Aan de hand van het meesterwerk van Bach reflecteert Kessels op zijn eigen leven. Hij verbindt de wendingen, kenteringen, harmonie en disharmonie uit Bachs muziek aan episodes uit zijn persoonlijke geschiedenis. Het gevolg van Kessels' zoektocht is dat de lezer onwillekeurig ook over het eigen leven gaat nadenken. Het ogenschijnlijk particuliere project van 'Het welgetemperde gemoed' krijgt zo een universele zeggingskracht.0Kessels laat zien hoe hij streeft naar harmonie en verzoening van tegenstellingen, zich verdiept in de klassieke filosofie, de ideeënleer ontdekt (...) en zich als filosoof op de markt begeeft om het 'ideeënkijken' in praktijk te brengen. Hij is een denker die doener wil zijn, een gespletene die een geheel wil worden, een sterveling die het goddelijke zoekt. Hij wil zelf muziek worden, het eigen gemoed en dat van anderen temperen, zoals Bach het getemperde klavier laat klinken. Maar uiteindelijk blijkt dat het zuivere ideaal nooit te realiseren is: mensen zijn nu eenmaal zot en troebel. Muziek kan alleen een spiegel zijn. (shrink)

Deze studie wil de wijsgerig-ethische stromingen van de 19e en 20e eeuw op een overzichtelijke wijze presenteren. Zij biedt veel en ongetwijfeld kan zij dienst doen als een eerste oriëntatie. De continentale filosofie komt goed aan de orde, zij het dat de auteurs de aandacht voor de bibliografische notities vaak laten gaan ten koste van de toch al summiere inhoudelijke inleidingen. De auteurs beschrijven en beoordelen - dikwijls in moraliserende termen - maar gaan niet in dialoog noch met de behandelde (...) auteur noch met de lezer. De angelsaksische wereld komt nauwelijks aan de orde (29 blz.). De betekenis van de analytische ethiek voor de normatieve ethiek wordt niet gezien. Het boek stopt ook te vlug. De recente ontwikkelingen komen niet aan de orde. Over narratieve ethiek wordt niet gesproken. Maar evenmin over de hernieuwde aandacht voor de deugden-ethiek. Deze studie laat duidelijk zien dat de gigantische onderneming om een goede inleiding in de wijsbegeerte en de ethiek van de 19e en 20e eeuw te schrijven, niet door een of twee personen kan worden voltooid. (Biblion recensie, Prof. dr. F.J. Heggen.). (shrink)

In een vruchteloos debat van een filosoof en een bisschop komen vele vragen aan de orde, die de zoekende mens vanaf de oudheid hebben beziggehouden, waaronder het wezen God, de rechtvaardiging van het kwaad in de wereld en hoe dit te rijmen is met de goddelijke liefde.

Toen de jonge Duitse natuurkundige Werner Heisenberg in 1925 ontdekte dat het gedrag van deeltjes op atomair niveau onbepaalbaar is, ontketende hij een wetenschappelijke revolutie die het moderne wereldbeeld op zijn kop zette. Tot het moment van Heisenbergs ontdekking dachten wetenschappers dat alles meetbaar was en leek het een kwestie van tijd voordat de mens de natuur geheel en al zou hebben doorgrond. Met de quantumfysica, waarvoor Heisenberg de grondslag legde, kwam aan dit optimisme een abrupt einde. Er bleek een (...) kloof te gapen tussen onze waarneming en de dynamiek waar alles uit voortkomt.00In?Quantum, de oerknal en God? onderneemt Maarten van Buuren een filosofische verkenning van de consequenties van Werner Heisenbergs ontdekking. Dat brengt Van Buuren tot een nieuw inzicht over de oorsprong van de dingen.?God is Natuur? stelde Baruch Spinoza in de 17e eeuw, maar met de opkomst van de moderne natuurkunde in de 18e en 19e eeuw raakte de natuur haar goddelijke status kwijt. Volgens Van Buuren keert God dankzij de quantumfysica terug als alomvattende kiemkracht in de Natuur. Het idee dat alle natuurprocessen gehoorzamen aan de wet van afkoeling en verval moet volgens hem worden herzien. Aan afkoeling en verval gaat een dynamische impuls vooraf waaruit alle dingen ontstaan en die de energie levert voor alles wat groeit en bloeit.?Vormkracht? is de motor van het universum.0. (shrink)

The contributors to this volume examine the diverse roles played by moral virtues in the political writings of the Later Middle Ages. Medieval political thought has a long tradition of scholarship, and its ethical dimension has always received sustained attention. This volume specifically concentrates on the meaning and function of virtues in a political context, a theme which has thus far been neglected. The authors deal with Latin texts (occasionally in combination with vernacular ones) from the 13th to 15th centuries (...) that define, legitimize, or criticize secular rule by using catalogues of virtues, originating from ancient philosophy as well as Christian moral theology. The medieval texts under discussion are of French, German, English, Italian, and Spanish origin, and vary from educational treatises and historiography to moral theology and political philosophy. (shrink)

‘Waar blijven de intellectuelen?’ vroeg Balkenende in het najaar van 2006 . Waar blijven die maatschappelijke wetenschappers die eens in de zoveel jaar met een nieuw boek komen dat Nederland een Spiegel voorhoudt en aan het Denken zet? Een doorwrocht wetenschappelijk, maar toch uitstekend leesbaar boek dat de opiniepagina's wekenlang beheerst en ons zelfbegrip voor altijd verandert. Waar blijven de nieuwe Bram de Swaan, Trudy Dehue, Cees Schuyt, Hans Achterhuis, Christien Brinkgreve, Anton Zijderveld of Lolle Nauta? Wie gaat ons waarschuwen (...) voor de gevaren van utopieën of protoprofessionalisering of ons aansporen tot kleine deugden ? (shrink)

Behalve onze volledige erkenning dat in het Stoïcisme een duidelijke herinnering ligt aan Gods overmachtige openbaring van zijn scheppingsorde, is ook met waardering te melden dat de Stoa een sterk besef heeft gehad van een onder de oppervlakte van het actieve leven gelegen diepere dimensie van de zogenaamde zedelijke deugden. Zelf spreek ik liever van ‘disposities’, de eerste onderlaag in de structuur van de concrete menselijke activiteiten.De genoemde stoïsche gedachte is van belang in het licht van de latere ontwikkelingen (...) van de praxeologie, met name in de zogenaamde goederenethiek, plichtenethiek of verantwoordingsethiek. ‘Gezindheidsethiek’ in diverse wijsgerige stromingen kon daarbij aanknopen. Dit was inderdaad een bij de Stoa positief te waarderen voortzetting van een reeds bestaande Sokratische, Platonische en Aristotelische traditie. Het is een goede weerstand tegenover elke tot de oppervlakte van het handelen beperkte visie, die dit oppervlakte-niveau, deze boven- of buitenkant, abstraheert, verzelfstandigt en overschat. Een denken in deze trant van wetticisme en activisme, van formalisme, legalisme en verjuridisering van de moraal, is met de reformatorische wijsbegeerte te weerstaan vanuit haar analyse van de dieptedimensies in de actstructuur: acten, disposities, ethos en centraal-religieuze worteldimensie in het menselijk hart. (shrink)