During the past 25 years, the words “theory of action” and “agency theory” have become key-terms in a new branch of philosophy. The themes appear to gain a centrality and influence such that one is led to think that they should cover most of philosophy, including the foundation for all of the human sciences. The number of treatises on human action and on philosophical and special-scientific theories of action is staggering. For the most part inspired by analytic philosophy, the new (...) approach threatens to take over that school’s central place on the stage of international philosophical concern. Having ousted theory of science from that position with an avalanche of analytic studies, analytic philosophy, in turn, is now being overrun by philosophy of action as supposedly suitable basis for the sciences. (shrink)

‘GRONDSLAGEN christelijke ethiek’ van de theoloog-ethicus J. Douma geeft een goede gelegenheid de ‘Reformatorische Wijsbegeerte’, speciaal die van H. Dooyeweerd, en haar toepassing op een vakwetenschap, te vergelijken met traditioneel-theologische c.q. klassiek-gereformeerde opvattingen over de grondslagen van de ethiek. Die vergelijking ligt voor de hand omdat het hoofdonderwerp van dit tamelijk omvangrijke boek van 413 pagina’s een filosofisch onderwerp is, geen theologie, zelfs geen theologische ethiek, maar een vakfilosofisch onderwerp. We zullen dus niet discussiëren met de schrijver over allerlei onderwerpen (...) die men gewoonlijk als ethische problemen beschouwt, want daarover zal een geplande reeks van vijf andere boeken gaan. Bovengenoemd boek echter gaat niet over een of ander ethisch vraagstuk, maar over wat de titel alleen al door de gebruikte hoofdletters, met veel nadruk stelt: grondslagen van de eigenlijke ethiek. (shrink)

In het eerste deel van deze studie zagen we dat de levensbeschouwelijke idee van een normatieve kosmische wereldorde oorspronkelijk een mythische geloofsidee was, die in vrijwel alle grote godsdiensten voorkwam. In de joodse en christelijke tradities werd deze idee in niet-wetenschappelijke zin geloofsmatig, vanuit het Oude Testament verstaan. Temeer omdat de Schrift op dit punt bepaald niet haaks stond op de algemeen gangbare, religieus-heidense publieke opinie, noch in de tijd van Homerus en Hesiodus, noch in de begintijd van het christendom.89 (...) Vervolgens werden de beide genoemde geloofstradities levensbeschouwelijk, theologisch en wijsgerig verwerkt met hantering van uit het heidendom, voornamelijk uit de Stoa, overgenomen gedachten en denkpatronen. (shrink)

Behalve onze volledige erkenning dat in het Stoïcisme een duidelijke herinnering ligt aan Gods overmachtige openbaring van zijn scheppingsorde, is ook met waardering te melden dat de Stoa een sterk besef heeft gehad van een onder de oppervlakte van het actieve leven gelegen diepere dimensie van de zogenaamde zedelijke deugden. Zelf spreek ik liever van ‘disposities’, de eerste onderlaag in de structuur van de concrete menselijke activiteiten.De genoemde stoïsche gedachte is van belang in het licht van de latere ontwikkelingen van (...) de praxeologie, met name in de zogenaamde goederenethiek, plichtenethiek of verantwoordingsethiek. ‘Gezindheidsethiek’ in diverse wijsgerige stromingen kon daarbij aanknopen. Dit was inderdaad een bij de Stoa positief te waarderen voortzetting van een reeds bestaande Sokratische, Platonische en Aristotelische traditie. Het is een goede weerstand tegenover elke tot de oppervlakte van het handelen beperkte visie, die dit oppervlakte-niveau, deze boven- of buitenkant, abstraheert, verzelfstandigt en overschat. Een denken in deze trant van wetticisme en activisme, van formalisme, legalisme en verjuridisering van de moraal, is met de reformatorische wijsbegeerte te weerstaan vanuit haar analyse van de dieptedimensies in de actstructuur: acten, disposities, ethos en centraal-religieuze worteldimensie in het menselijk hart. (shrink)