Celem niniejszego artykułu jest prezentacja koncepcji brytyjskiego filozofa zorientowana na normatywną stronę jego myśli, ze szczególnym uwzględnieniem (w części pierwszej) rewolucyjnego, wyrastającego z marksistowskiego zaplecza MacIntyre ujęcia problematyki moralnej. W części drugiej omawiam etyczny składnik „rewolucyjnego arystotelizmu” MacIntyre’a, akcentując emancypacyjny, zakorzeniony w owym zapleczu charakter rozwijanej przez niego teorii cnót i praktyk, by w części trzeciej omówić przynajmniej niektóre konsekwencje społeczne (praktyczne) omawianego projektu.

Obszar etyki jest najczęściej ograniczany do człowieka i świata ludzkiego: tylko ludzie mogą działać moralnie lub niemoralnie, tylko ludzie mogą być z moralnego punktu widzenia godni pochwały lub nagany; tylko ludziom przypisuje się status podmiotów moralnego działania i podmiotów moralnych praw. W jakim stopniu ten antropocentryzm etyczny daje się utrzymać? Czy współczesna wiedza biologiczna, uwydatniająca ciągłość i stopniowalność cech właściwych dla istot żywych, nie podważa takiego mocnego rozgraniczenia i założenia o uprzywilejowanej pozycji człowieka? Czy nie powinniśmy wyjść poza gatunkowy (...) egoizm, a przynajmniej go ograniczyć? W niniejszym artykule rozważę argumenty na rzecz stanowiącej osobny paradygmat, wyjątkowej pozycji etycznej człowieka oraz zbadam argumenty na rzecz etycznego gradualizmu [czyli stopniowalnych różnic] między istotami ludzkimi a pozostałymi ssakami oraz między człowiekiem a przyrodą. (shrink)

Artykuł zawiera zarys rekonstrukcji poglądów etycznych Tadeusza Kotarbińskiego. Analiza pism etycznych Kotarbińskiego — niestety dalekich od ideału precyzji — pozwala sądzić, że na jego system etyczny składają się m.in. następujące tezy. Podstawową negatywną normą moralną jest norma „Nie powinieneś nikomu czynić zła ponad niezbędną potrzebę”, a podstawową pozytywną normą moralną jest norma „Powinieneś komuś czynić dobro”; stąd etykę Kotarbińskiego wolno nazwać „altruizmem lokalnym”. Za naczelną cnotę moralną uznaje Kotarbiński opiekuńczość ; stąd jego system etyczny nazywany bywa „etyką spolegliwego (...) opiekuna”. Działanie opiekuna polegać powinno przede wszystkim na zapobieganiu i usuwaniu nieszczęścia; stąd system etyczny Kotarbińskiego wolno nazwać „minimalistycznym”. Normy etyczne uzasadniane są za pomocą procedury indukcyjnej wspartej intuicją etyczną. Najpierw intuicyjnie rozpoznajemy czyny ewidentnie dobre lub ewidentnie haniebne, a następnie wyabstrahowujemy z nich istotę czcigodności i haniebności. System etyczny Kotarbińskiego pretenduje do niezależności: względem poglądów filozoficznych i religijnych; pozostaje jednak «treściowo» bliski etyce ewangelicznej. (shrink)

Artykuł prezentuje podstawowe założenia filozoficzno-moralne leżące u podłoża ocen działań militarnych formułowanych w obrębie katolickiej nauki społecznej. Wskazując na ciągłość nauczania Kościoła odnoszącego się do etycznego aspektu konfliktów zbrojnych oraz jego głębokie osadzenie w wielowiekowej tradycji filozofii chrześcijańskiej, autor zwraca uwagę na uwidaczniające się we współczesnym stanowisku Kościoła przesunięcie akcentu z przypisywania wartości wojnie jako takiej na uzasadnianie konieczności obrony pokoju – w określonych warunkach obejmującej również zastosowanie środków militarnych.

Self-regulation initiatives are undertaken by many lobbing circles in various countries. The key element of those initiatives are codes of ethics including a postulated model of lobbying activities, a specific pattern of ethical standards of lobbying. The aim of the article is a reconstruction of this pattern on the basis of the analysis of eight codes representing American, Polish, British, European and German lobbying. The analysis leads to the following conclusions. An axiological base of the lobbyist profession is created by (...) such values as honesty, reliability, integrity, trust, professionalism, civil responsibility, openness, transparency, loyalty, respect, courtesy. Norms included in the codes are concentrated on the following issues: legality, transparency of actions, care of reputation and dignity of profession, avoiding corruption, conflict o f interest, customer relationship, duties toward society, public relations. A weak element of lobbying self-regulation is a system of norm execution. (shrink)

Two parallel problems come under close scrutiny in my paper. First of them concerns the question whether victims of a (politically or economically) stronger thief are ethically entitled to steal their property in revenge? I argue that this kind of theft could be seen as a hidden form of protection because the symbolic relation between the first aggressor and his victim is extremely unequal. An ordinary man usually has no public means to oppose corporation or political institution. He has then (...) to decide whether he chooses ethical perfection, which would stop him from doing anything; or he is ready, by himself, to inflict punishment on an (institutionalized) thief. The other problem concerns the consequences of the acceptance of ‘the balancing strategy’. The case of modern state shows how hidden fighting against a stronger thief brings about opposite results. On one hand, an unfair political institution is deprived of its rights. But, on the other hand, the insubordinate citizen, who plays the part of the only owner of the criterion of fairness, destroys the rules of common life. (shrink)

Representatives of business ethics examine the economic challenges of our time. They believe that in the use of ethics they are able to keep under control this sphere of human activity. Alas, this attempt meets the following obstacle. This ethical claim does not work as an objective criterion for measuring good vs evil as long as it is not supported by epistemological evidence (on its validity). Therefore business ethicists focus their attention on the codes of ethics which they see as (...) the expected solution to the problem. A code of ethics is drawn up by an economic organisation which – in this way – declares its acceptance. Meanwhile, this declaration leads to the question of how to sift the ethical guarantees from empty promises? Can the social addressee of an ethical code trust its author? This doubt relates in particular to professional associations. Having a legal prerogative they are expected to recognize their fiduciary duty of loyalty to their social interlocutor. When they do not want to meet these obligations, they may use a code of ethics as a tool of manipulation. Under those circumstances, the code is something opposite to what is expected. (shrink)

The ethical aspects of patriotism include in particular connected with the relation of an individual to the national community, of national community to the class communities, as well as that of national community to the mankind. Modern patriotism includes the recognition of an ethical primacy of value, which is welfare of the nation, over individual values, even such as own life and security of own family. The categorical recognition of the primacy of national interests over individual ones is an expression (...) of the opposition of patriotism against utilitarianism in an individualistic meaning. (shrink)

Artykuł zawiera rozważania na temat eseju Bronisława Trentowskiego pt. „Radykalizm polityczny” z 1843 roku. Rozważania autorki dzielą się na cztery części: 1. Samodzielność ludzi i ożywienie polityki – dwie główne cechy „radykalizmu politycznego”; 2. Lud u Trentowskiego: masa czy wielość różnych jednostek?; 3. Diagnoza „radykała politycznego” a dzisiejsza spolaryzowana demokracja 4. Zakończenie: „demokratyzm” jako „przychodzenie do swego uczucia”. Autorka zauważa, że Trentowski wypracował argumentację, która dzisiaj naturalnie narzuca się zwolennikom demokracji partycypacyjnej – jak choćby zarzut wobec liberałów takich jak (...) Benjamin Constant, że traktują wolność w sposób selektywny, dozwalając na nią w sferze prywatnej, ale już nie w sferze politycznej. Właśnie tę selektywność Trentowski zwie „półptakiem”. Ponadto argumentacja Trentowskiego pozwala uznać polityczną polaryzację za martwotę – „rządy rozumu” zamiast „rządów umysłu”. (shrink)

AIDS is an example of the global threat. In my article I would like to present the most important ethical dilemmas related to global outspreading of AIDS/HIV epidemic in the world and also make an attempt of finding a possible solution. I assume that the dilemmas could be described in three basic dimensions: The first discussed ethical problem is related to treating sick people by the healthy people. We observe the discrimination of people suffering from AIDS/HIV and it stands in (...) opposition to Christianity and Church which commands to accept sick people, to respect and help them. The second discussed aspect concerns ethical challenges that modern medicine must face regarding the outspread of AIDS and HIV. On one hand, medical stuff who have contact with blood must incessantly confront their fear of infection with duty of helping people and providing medical care. On the other hand, medical professionals may encounter the moral dilemma how to keep medical records in secret and protect interests of people who are exposed to infection. The last important ethical dimension of global AIDS epidemic and other civilisation illnesses, which has been recently observed, is the polarization of the world in the field of health. (shrink)

W państwach, które określają się demokratycznymi, są takie cykliczne momenty, które mobilizują sporą część społeczeństwa. Mobilizacja ta widoczna jest w różnych obszarach, które dotyczą przestrzeni publicznej: w jednostkach samorządu terytorialnego, w organach władzy samorządowej i centralnej, w środkach społecznego przekazu, we wspólnotach religijnych itd. Ta pewnego rodzaju „nadaktywność” wynika z tego, iż w porządku demokratycznym władze są wybierane przez lud poprzez akt wyborczy. Doświadczenie życiowe oraz przykład polskiej demokracji po 1989 r. pokazuje, iż powyższe założenia w przeważającej części nie zawsze (...) są realizowane. Można jednak mówić o przynajmniej dwóch niepożądanych działaniach kandydatów w ramach kampanii wyborczej: obietnicach wyborczych i korupcji wyborczej. Celem artykułu jest przedstawienie problematyki dotyczącej korupcji wyborczej w świetle etyki personalistycznej. Wybór, pomimo że subiektywny, wydaje się uzasadniony z tego powodu, iż personalizm dotyka kwestii problemów społeczno-politycznych z perspektywy koncepcji dobra wspólnego. (shrink)

For the last few months the financial crisis is being widely discussed. However, it was foreseen some time ago by at least two people who named its deep causes. A philosopher of culture, Zygmunt Bauman, claims that a postmodern utopia of “morality without ethical code” makes it impossible to solve problems created by our era of “liquid modernity”. George Soros, an American currency speculator, stock investor, businessman, philanthropist, political activist, and a pupil of Karl Popper, maintains that the crisis is (...) a result of a victory of “transaction morality” over “morality of the open society”. The two diagnosis of the present crisis show that the process of deregulation of the economy should not lead to the point where ethics loses its normative functions. This is the lesson of the crisis. Capitalism must be ethical or none. (shrink)

W ostatnich latach mamy do czynienia z dynamicznym rozwojem neuroetyki, tj. subdyscypliny nauk o mózgu badającej rozmaite zagadnienia etyczne w kontekście funkcjonowania ludzkiego umysłu i mózgu. Centralnym przedmiotem tych badań jest specyficznie ludzka zdolność do wydawania sądów moralnych oraz jej mechanizmy. Tymczasem twierdzenia neuroetyki mają znacznie szerszy wymiar; wykracza on bowiem poza kwestie czysto opisowe i obejmuje swym zasięgiem zagadnienia teoretyczne etyki. W niniejszym artykule rozważam znaczenie badań neuroetycznych dla analiz przeprowadzanych w obszarze etyki normatywnej oraz metaetyki.

It is the individualistic approach which prevails in previous analysis of the problem of ethics in economy. The problem of the ethical attitude concerns individuals, business people, managers, politicians and economists. The publications about business ethics lack analysis of system circumstances in which individuals and companies act. If capitalism is just the power of capital owners over workers and if, according to Schumpeter, it is “the civilization of inequality and of the family fortune”, than it can be easily judged as (...) a system of predominantly unethical tendencies. Nevertheless, it is worth raising questions about ethical character of various types of capitalism. Participation capitalism is one which ensures (nearly) full employment, a social minimum wage for everyone and the real power of society including workers’ participation in decision processes. The structural conditions of such capitalism force and even encourage ethical behaviour. The capitalism of the protective state was founded by J.M. Keynes, W. Beveridge and Will Hutton with his stakeholder capitalism. Many European countries approach this standard of capitalism. Predacious capitalism (turbo-capitalism) is a maximum-profit-oriented capitalism with no regard to social costs. The nearest example is the post-Reagan American capitalism. Polish capitalism fails to pass muster even in regard to the liberal capitalism. (shrink)