Niniejszy esej stanowi piąty rozdział tomu The Realm of Spirit kończącego cykl The Realms of Being. Podstawą przekładu jest pierwsze wydanie dzieła: George Santayana, The Realms of Being (London: Constable and Co., Ltd., Toronto: The Macmillan Company, 1940), 67–89. -/- This essay is the fifth chapter of The Realm of Spirit volume concluding The Realms of Being series. The translation is based on the first edition of the work: George Santayana, The Realms of Being (London: Constable and Co., Ltd., Toronto: (...) The Macmillan Company, 1940), 67-89. (shrink)

The essay reviews references to Immanuel Kant’s transcendental philosophy in the work of Helmuth Plessner. First discussed is the Krisis der transzendentalen Wahrheit im Anfang, in which Plessner effects a critique of the transcendental method and shows that overcoming its crisis requires philosophy to rigorously restrict the applicability of theory to the experimental sphere and put it up for judgment by the tribunal of practical reason. Next under scrutiny is Plessner’s programmatic text in philosophical anthropology, in which he strives to (...) employ Kant’s deductive method for the construction of his own system of organic forms. (shrink)

Obecna dominacja hedonizmu, a ściślej eudajmonistycznego ideału „udanego życia” jako samorealizacji opierającej się na potęgowaniu jednostkowego szczęścia stanowi symptom procesów modernizacyjnych, które dogłębnie zmieniły naszą społeczną i kulturową rzeczywistość. Poziom względnego dobrobytu osiągnięty w najbardziej rozwiniętych częściach świata sprzyja upowszechnianiu się wiary w nieomal bezgraniczną wolność jednostki, która coraz częściej i intensywniej poddaje krytycznej refleksji panujące dotąd systemy aksjologiczne. Świat wartości etycznych pluralizuje się, rozprasza i traci na naszych oczach swoje stabilne fundamenty. Pomimo licznych symptomów kryzysowych wciąż jednak utrzymuje się (...) powszechny stan względnego samozadowolenia, który syci się przekonaniem o „etycznej wyższości” kultury Zachodu. Wprawdzie przyznajemy, że świat liberalnej demokracji, w jakim żyjemy, stopniowo traci swój „moralny kręgosłup", ale nadal żywimy przekonanie, że nie ma dla niego żadnej lepszej realnej alternatywy. Opisywany przez prezentowanych w niniejszej monografii autorów proces estetyzacji życia codziennego, historii i polityki bynajmniej nie poprawia tej sytuacji, lecz wydaje się jedynie pogłębiać nasze etyczne rozchwianie. (shrink)

The article reconstructs main assumptions and the theoretical context of Arnold Gehlen’s conception of institution. I argue that this conception is mainly a theory of action. At its centre Gehlen sets not so much specific institutions but rather specific forms of human activity that bring to life the over-individual normative structures. He describes them by means of a series of categories which, in his opinion, have a universal character. We do not find any genealogical analyzes here, but only a constellation (...) of concepts deduced a priori, referring to empirical facts. (shrink)

Author: Michalski Rafał Title: ANCIENT SOURCES OF MEANING OF THE TERM “MIMESIS” (Antyczne źródła pojęcia mimezis) Source: Filo-Sofija year: 2005, vol:.5, number: 2005/1, pages: 45-64 Keywords: ‘MIMESIS’, PLATO, PYTHAGORAS Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:In this article I show the evolution of meaning of the term ‘mimesis’ in ancient Greece. I distinguish its two basic meanings: copying (imitation) and expression. The older meaning (mimesis as expression) comes from the Pythagorean tradition, (...) whereas the newer one (mimesis as copying) can be traced back to the philosophy of Plato. Analysis of Plato’s dialogues step by step reveals ambivalence of the notion, and, what is most important, points out how useful it can be in epistemology, philosophy of language, psychology and aesthetics. (shrink)

. Uwagi na temat teorii rewolucji Hanny Arendt Niniejszy artykuł zawiera krytyczny komentarz do teorii rewolucji Hannah Arendt. W pierwszej części artykułu zostaną omówione główne kategorie, za pomocą których filozofka definiuje istotę każdej rewolucji: polityka, wolność publiczna, demokracja bezpośrednia, działanie jako praxis, system rad, nowość, pluralizm. W drugiej części wskazane zostaną deficyty argumentacyjne, które można sprowadzić do dwóch punktów: ukrytej irracjonalności pojęcia tego, co polityczne oraz zbyt ostrego przeciwstawienia demokracji bezpośredniej i parlamentarnej.

The author of the article reconstructs the aesthetic motives in Arnold Gehlen’s project of philosophical anthropology. The first part of the essay presents the process of emerging of artistic creativity from ritual-presenting actions. In the second part author elaborates the conception of abstract art, which Gehlen treats as a specific laboratory in which artists explore the possibilities of deep, previously undiscovered layers of human perception.

Niniejszy artykuł jest próbą wyjaśnienia pojęcia politycznego entuzjazmu, za pomocą którego Immanuel Kant wyraził stosunek do rewolucji francuskiej. Entuzjazm jako czysto rozumowy afekt, a nie jako kolektywnie przeżywana, irracjonalna euforia, pełni w rozważaniach królewieckiego filozofa ważną heurystyczną funkcję. Pozwala mu bowiem uzasadnić pozytywne znaczenie rewolucji, która na poziomie empirycznych faktów okazała się godną moralnego potępienia eskalacją przemocy. W pierwszej części przedstawiono definicję polityki, przydatne w dalszej analizy kategorii entuzjazmu. Głównym punktem odniesienia jest tu teoria polityczna Hannah Arendt. W drugiej części (...) postaram się wyjaśnić dwuznaczną postawę Kanta wobec rewolucji francuskiej, która z punktu widzenia moralnego została przez niego jednoznacznie potępiona, natomiast z punktu widzenia estetycznego i politycznego – oceniana została bardzo pozytywnie. Kluczem do zrozumienia tej ambiwalencji jest kategoria jawnej publiczności. W trzecim rozdziale przechodzę do głównego tematu tego artykułu, czyli kwestii entuzjazm w kontekście politycznym. (shrink)

Artykuł podejmuje próbę rekonstrukcji teorii wyparcia Sigmunda Freuda. Punktem wyjścia jest wykazanie sprzeczności pomiędzy dwoma odmiennymi ujęciami wyparcia: według pierwszego z nich, wyparcie polega na całkowitym wykluczeniu patogennego impulsu z obszaru świadomości, według drugiego zaś, wyparcie pozbawia odrzucany impuls energii emocjonalnej, ale nie odcina go od świadomości. W dalszej części artykułu omówione są paradoksy, które pojawiają się w topicznym i ekonomicznym modelu psychiki.

Druga część artykułu omawia paradoksy teorii wyparcia w kontekście zakłóceń językowych oraz na przykładzie nerwicy natręctw. W obydwu przypadkach wykażemy sprzeczność polegającą na tym, że nieświadome wyparcie zostaje dokonane przez świadome Ja. Następnie analizie poddana zostaje koncepcja pierwotnego wyparcia oraz oparte na niej rozróżnienie między procesem wtórnym i pierwotnym. Na zakończenie podjęta zostanie problematyka utrwalenia w kontekście teorii seksualności i nerwicy pourazowej.

W artykule podjęto problem związków zachodzących między retoryką a współczesną antropologią filozoficzną. Głównym punktem odniesienia jest dzieło Hansa Blumenberga. Rekonstrukcja założeń antropologicznych odwołujących się wprost do tradycji retorycznej zostanie uzupełniona analizą jego programu metaforologii – dyscypliny badającej logikę poznania przedpojęciowego. Koncept człowieka jako istoty nacechowanej brakiem – zarówno biologicznymi deficytami, jak i przypadkowością egzystencji, prowadzi do interesującej zmiany paradygmatu rozumienia samej antropologii. Skoro homo defectus zdany jest na prowizoryczność wiedzy o świecie i o sobie samym, antropologia powinna zrezygnować z perfekcjonistycznych (...) roszczeń poznawczych i zwrócić się ku badaniu metaforycznych zasobów języka, które determinują zarówno dyskurs filozoficzny, jak i potoczny język. (shrink)

The purpose of this article is a critical reconstruction of the Platonic conception of laughter, which is presented primarily in Republic and Philebus. A comic quality calls, in his opinion, to lower emotions, it throws human mind out of balance and undermines the prevailing order of values. The philosopher associates a laughter with the feeling of envy, which comes down to the joy of humiliating of someone weaker. The comic envy - as opposed to passive jealousy - almost automatically leads (...) to the activity, to the enhancement of humiliation. Laughter is caused according to Plato by a defect resulting from the ignorance about himself. The key feature of the comic situation is the asymmetry between the victim's weakness and the strength of a laughing person. Plato's concept of laughter turns out to be one-sided, when we compare it with "laughter of Democritus" which serves as a therapeutic and catharctic means. Laughter is here a clear signal that initiates the critical reflection on himself and gives impetus to a change of attitude towards the world. In his writings Plato did not include such educational and cognitive aspects of laughter because in his philosophy it becomes a specific antagonist of true knowledge. The negative attitude towards laughter does not go hand in hand with Plato’s recognition of Socrates, who used irony as a key element in his method of inquiry leading to truth. (shrink)

Author: Michalski Rafał Title: IN SEARCH OF PARADISIAC NAMES – PHILOSOPHICAL ANTHROPOLOGY AND THE PROBLEM OF ORIGIN OF LANGUAGE (W poszukiwaniu „rajskich imion” – antropologia filozoficzna wobec problemu genezy języka) Source: Filo-Sofija year: 2006, vol:.6, number: 2006/1, pages: 101-117 Keywords: WALTER BENJAMIN, HERDER, GEHLEN, ORIGINS LANGUAGE Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The article deals with the problem of origin of an individual, particular speech and its relation to the language of (...) intersubjective communication. Paradisiac names – the term used by Walter Benjamin – are words which release suppresed semantic potentiality originated in the early phase of childhood. The author of the article shows the way J.G. Herder and A. Gehlen make clear this phaenomen in their conceptions of anthropology. (shrink)