The aim of the paper is to investigate the relations between the basic moral categories, namely those of norms, ideals and supererogation. The subject of discussion is, firstly, the ways that these categories are understood; secondly, the possible approaches towards moral acting that appear due to their use; and thirdly, their relationship within the moral system. However, what is of a special importance here is the relationship between the categories of norms and ideals (or in a wider aspect — laudable (...) acts) and a thesis about their complementary character. For it seems that the omission of one of the elements that are analysed within a moral system must result in an essential limitation of both the possibilities of finding an adequate approach to a given moral problem (on a descriptive level), as well as defining the full set of normative guidelines. Therefore, as I shall argue, resigning from a two-level method of moral analysis may lead to the atrophy of the very idea of ethics itself. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest rozważenie znaczenia zmian, jakie dla form działania podmiotowego (duchowości) mają zmiany technologicznie. Przyjmując, że pewne punkty zaczepienia takiej refleksji dostępne są w popkulturowych formach oswajania postępu, jako osiowe wybieram pojęcie „dżihadu buteriańskiego” z powieści Diuna Franka Herberta, scalające kilka istotnych aspektów tak rozwoju technicznego, jak i refleksji nad nim. W części pierwszej, koncentrując się na drugim składniku tego wyrażenia, omawiam pogląd Samuela Butlera oraz wskazuję na znaczenie wystąpienie luddystów w początkach XIX w. W części drugiej rozwijam ten (...) wątek, omawiając krytykę społeczeństwa technologicznego formułowaną przez współczesnych anarchoprymitywistów. W części trzeciej zwracam uwagę na pierwszy element wyrażenia Herberta by wskazać na podmiotowe aspekty zmian technologicznych. W konsekwencji wskazuję kierunki analizy, dzięki którym etyka cnót może wypracować adekwatną odpowiedź na zagrożenia płynące ze strony technologii przy akceptacji korzyści zeń płynących. (shrink)

My aim in this paper is to discuss the general idea of a Central-European ethos in comparison with the values that shaped the contemporary form of Western societies. My argument is threefold. First, I briefly discuss the emergent character of Western modernization. Second, I pinpoint those historical and material conditions that have shaped the general situation of Central Europe in the last two hundred years in order to indicate their influence on what Charles Taylor calls "social imaginaries", shared by the (...) peoples of the region. And in part three, I attempt to point out some consequences of the otherness of the Central-European mode of modernization for regional ethos and its perspectives. My general thesis is that the countries of Central Europe, members of what-is-now the Visegrad Group, that is to say, for the last two hundred years (and some of them, like Poland for instance, for last three or even four centuries) are in the process of some kind semi-modernization, This semi-modernization concerns not only their economies and social relations, but also certain moral and world views (Weltsschauungen), whose basic outlines are derived from inferiority complex about the modernized West. But at the same time they are mostly unable, for the reason I shall refer to below, to propose their own way of modernization. Hence, claims to equality and justice made within Central-European are are of a special kind, which involves a strong recognition of history as the source and basis for them. (shrink)

The aim of this paper is to address the possibility of explaining the nature of moral cognition as being rooted in an agent’s involvement in a social practice. Seen along such lines, not only does the recognition of the extent of moral standards show up as based in the agent’s experience that has been gathered in the process of education and developing their capacities for acting autonomously, but it is also thanks to the engagement in the set of such social (...) practices that the agent is able to define the moral aspect, which exceeds the practical aims of a certain area of life. Hence, I argue that in order to redefine the borders of shared morality, a practical experience is necessary to link the various practices that enable ethical reflection based on the moral resources that are obtained in this way. (shrink)

The question I address in the paper is “What is the ideal of MacIntyre’s moral philosophy? What is the telos of human nature?” Considering MacIntyre’s critique of modern culture, politics and philosophy, anti-intellectualism emerges as the main reason for his refutation of these values. So is it a reason for moral and political distortion that leads to the interpassivity of the modern self. Taking into account MacIntyre’s idea of characters I pinpoint the character of the philosopher as a moral ideal (...) of MacIntyre’s thought. For it is not only intellectual activity within any practice that enables us to develop our distinctively human nature but also philosophy that is the highest form of that kind of activity. From this point of view, it is crucial to grasp philosophy as a required way of life and the craft that enables us to be moral and political agents. (shrink)

The aim of the paper is to present moral philosophy of Alasdair MacIntyre in its relation to Hans-Georg Gadamer’s hermeneutics. For that purpose, his specific understanding of the tradition, a mode of its relation with an individual, and the distinction between practical and theoretical knowledge are discussed in the paper. Considered primarily as Thomist and Marxist thinker, MacIntyre’s conceptions emerge as strongly influenced by continental hermeneutics. From the hermeneutical point of view, some key elements of MacIntyre’s thought can be understood (...) in a new way, enabling in this way to overcome the most commonly expressed reservations formulated against his views.Key words MORAL PHILOSOPHY, HERMENEUTICS. (shrink)

My aim in this paper is twofold. Firstly, I argue for the thesis of the necessity of involvement of a concept of social imaginary1 into the traditional dialectic of freedom and responsibility. Secondly, I trace those forms of social imaginary which are crucial for development of contemporary Central-European ethos, and particularly its Polish version. My general thesis is that to understand contemporary form of the ethos, we need to look for its roots in certain social and world views shared by (...) the societies of the region in the last few decades based in their political and economic environment of the late communist era. The call for freedom, at least from the beginning of the Solidarity movement to the Velvet Revolution and the Round Table, should not only be seen as the call for self-governance, but primarily as rejection of the poverty of conditions of life compared with those of the Western world. For this reason there is no simple symmetry between the demand of freedom (and well-being) and the consciousness of responsibility among the societies of the region. (shrink)

The paper addresses some of the aspects of the neo-Aristotelian concept of good on the basis of Martha Nussbaum’s capabilities approach. The author’s general thesis is that the idea of good organizes its normativity along two vectors pointed towards nature and emancipation, which are interlinked, that is — the normativity of the good is always organized by both of them and it is inappropriate to refer to one of them only. This fault is made, the author believes, by Nussbaum who (...) does not offer enough resources to establish a sound naturalistic evaluative standard in her theory. To address this issue the author starts by discussing the capabilities approach as a form of the concept of good and proceeds by analysing Nussbaum’s view on family as an exemplar of the inadequacies of the approach. (shrink)

The aim of this chapter is to examine tentatively the difference between two kinds of moral frameworks based on the concepts of the good and that of interest. I shall start with some introductory remarks on language taken as an explanatory framework rooted in Gadamer and a hermeneutical reading of MacIntyre. In parts two and three, I use this hermeneutical background to analyse the difference between the concept of the good as seen within the classical tradition and that of interest (...) as it came up with the turn of modernity. I also deal with some consequences of this distinction for ethics. Finally, in part four I discuss the possibilities of using the Aristotelian idea of the ethical in a contemporary social and philosophical context. I argue for the necessity of including some references to developed economics by pointing out those aspects of Martha Nussbaum’s and Amartya Sen’s projects, which promote a conception of the good within liberal economics. (shrink)

Celem pracy jest przedstawienie wzorca moralnego formułowanego na gruncie koncepcji Alasdaira MacIntyre’a. Filozof ten w cyklu swoich prac, rozpoczętym publikacją Dziedzictwa cnoty, rozwija ideę etyki zogniskowanej wokół pojęcia cnoty i dobrego życia, którego spełnienie ma być możliwe dzięki praktyce cnót. W tym kontekście pojawia się idea człowieka rozumianego jako jednocześnie przedmiot i podmiot poszukiwań dobrego życia. Koncepcja ta powraca do starożytnego rozumienia etyki jako eudajmonologii, przy czym MacIntyre czerpie tu nie tylko z tradycji filozofii klasycznej, ale pozostaje w ścisłym związku (...) z ideami Hansa-Georga Gadamera. Wskazanie na wpływ koncepcji Gadamera na badania MacIntyre’a ma na celu nie tyle wykazanie kolejnego źródła inspiracji, ale ukazanie jego koncepcji z nowej perspektywy, która umożliwia przezwyciężenie niektórych wskazywanych przez licznych interpretatorów aporii. Chodzi tu przede wszystkim o kwestie budowy postulowanych przez MacIntyre’a lokalnych wspólnot, identyfikację ludzkiego dobra i wizję dobrego życia jako poszukiwania istoty dobrego życia. Analizując MacIntyre’owską wizję konstrukcji podmiotowości ludźmi i jej umiejscowienie w sieci relacji z innymi podmiotami oraz tradycją moralna i intelektualną, wskazuję na restytucję phronesis jako głównej cnoty, umożliwiającej hermeneutyczną w istocie relację do tradycji i innych oraz praktyczne odniesienie wyników refleksji do praktyki, co z kolei uwypukla rozumienie etyki jako filozofii praktycznej, czy też raczej jako filozofii praktyki. Oznacza to jednocześnie określenie filozofii jako podstawowej praktyki, dzięki której osiągalna będzie możliwość adekwatnej samowiedzy. To z kolei oznacza przywrócenie arystotelesowskiego ideału życia poświęconego kontemplacji, jako spełnienia ludzkiego życia (eudajmonii); powrót ten wyznacza nowy ideał moralny, który można określić MacIntyre’owskim terminem postać – człowiek-filozof byłby więc, jako moment skupiający centralne elementy omawianej propozycji, wzorem i podstawą dla formułowanych przez MacIntyre’a rozwiązań społecznych i politycznych. Centralne znaczenie dystynktywnej dla człowieka zdolności działania rozumnego okazuje się bowiem źródłem wezwania do upodmiotowienia człowieka jako członka wspólnoty kulturalnej i politycznej. (shrink)

Public opinion has it that ethics should be concerned with studying and providing precise and reliable rules of conduct. This view is based in a long philosophical tradition which begins with the Stoics and continues at least to Kant; it is, however, a false view. There are good reasons to turn our attention to these aspects of moral thinking which refer to and emphasize the element of risk and uncertainty. In the article I briefly discuss two of such reasons: the (...) problem of moral luck and the problem of action based on ignorance. Consideration of these two problems leads to the conclusion that the most tricky element in moral thinking is the firm belief of the subject in the truth of the premises on which they base their actions and in the irrelevance of external factors to the assessment of their deeds. In this light I argue that the basic requirement for a moral justification of a particular action is not its conformity to a certain set of rules but the subject’s critical reflection on their course of action. Indeed, what turns an attitude into a moral attitude is an amoral, epistemological factor: criticism and openness to uncertainty. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na pewne, z rzadka jedynie podnoszone aspekty pojęcia dobra. Zadanie takie poprzedzić należy pewnymi wstępnymi założeniami, ponieważ pojęcie to, będąc kluczowym terminem filozofii moralnej od początku jej historii, obrosło wieloma konotacjami i stało się częścią wielu, często wzajemnie sprzecznych, koncepcji moralnych. Należy zatem zaznaczyć, że w opracowaniu poniższym chodzić zatem będzie o pojęcie dobra rozumiane na sposób arystotelesowski, a rozważania koncentrować się będą w głównej części na rozstrzygnięciach normatywnych wysuwanych w obrębie współczesnego anglosaskiego neoarystotelizmu. (...) Zasadniczą tezą mojej pracy jest, że tak ujmowane, pojęcie to charakteryzuje się dwiema cechami, czy też może należałoby raczej powiedzieć, że jego normatywność organizuje się według dwóch wektorów wyznaczających sposób orientacji bardziej szczegółowych normatywów: natury jako źródła idei dobra, oraz pewnej formy emancypacji wynikającej z jej zastosowania. (shrink)

The aim of the paper is to investigate into the relations between basic moral categories, namely those of norms, ideals and supererogation. I discuss, firstly, the ways of understanding these categories, secondly, how moral acting can be described using them and thirdly, how they relate within certain moral system. Yet, what is of a special importance is the relation between norms and ideals and their complementary character. For it might be argued that omission of one these categories may lead to (...) posing important limitations on the possibilities of grasping certain moral issue adequately and setting the full range of possible solutions. Hence, I argue that to resign from two-level form of moral analysis may lead to the atrophy of the very idea of ethics itself. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest prezentacja koncepcji brytyjskiego filozofa zorientowana na normatywną stronę jego myśli, ze szczególnym uwzględnieniem (w części pierwszej) rewolucyjnego, wyrastającego z marksistowskiego zaplecza MacIntyre ujęcia problematyki moralnej. W części drugiej omawiam etyczny składnik „rewolucyjnego arystotelizmu” MacIntyre’a, akcentując emancypacyjny, zakorzeniony w owym zapleczu charakter rozwijanej przez niego teorii cnót i praktyk, by w części trzeciej omówić przynajmniej niektóre konsekwencje społeczne (praktyczne) omawianego projektu.

Celem artykułu jest próba analizy cnoty sprawiedliwości jako cnoty intelektualnej (dianoetycznej). Przyjmując Arystotelesowy pogląd o proporcji jako istocie sprawiedliwości zwracam uwagę na zasadnicze znaczenie sprawiedliwości rozumianej nie tylko jako umiejętność oddania każdemu tego, co mu się słusznie należy, ale też jako miary przykładanej do wygłaszanych opinii i stanowisk. W tym sensie proporcja ta oznacza w istocie umiejętność wyjścia poza własne stanowisko i zważenia racji niezależnie od emocji. W ten zaś sposób sprawiedliwość okazuje się być cnotą umożliwiającą ukonstytuowanie się fundamentalnej nie (...) tylko w myśli Arystotelesa cnoty roztropności (phronesis). Choć zatem Stagiryta przedkłada przyjaźń nad sprawiedliwość, to ta ostatnia okazuje się mieć charakter fundamentalny nie tylko dla życia społecznego, ale też dla właściwego uformowania charakteru jednostki, umożliwiając jej nie tylko porozumienie z innymi, ale też wspomagając samorozumienie. (shrink)

The aim of the article is to present the sources of Alasdair MacIntyre’s political conception. Considering his criticism of contemporary culture as known, the issue of man’s subjectivity, its intellectual character, and perception of community as a place of thereby understood realization of the human nature follow. At the same time, an emphasis of the importance of philosophical reflection for self-knowledge of an average member of such a community somehow forces a conclusion on a political nature of an intellectual activity.

Praca poświęcona jest naturze dobrego życia. Zastosowanie odnowionej w połowie XX wieku myśli Arystotelesa pozwala tu uchwycić i przezwyciężyć zarówno miałkość propozycji „przemysłu szczęścia”, jak i akademickiej filozofii. Autor interpretuje koncepcję starożytnego filozofa przy użyciu współczesnych narzędzi filozoficznych wskazując jak ich zastosowanie pozwala uchwycić węzłowe problemy życia (jak pytanie o szczęście i sens) oraz wskazać te metody myślenia, które umożliwiają krytyczny namysł nad rzeczywistością społeczną. Pytanie o dobro jest zatem zarówno o to, jak kształtować własne życie, ale też jak myśleć (...) o relacjach z ludźmi, z innymi istotami oraz jak współdziałać w dążeniu do dóbr wspólnych. Te ostatnie okazują się przy tym nie tylko dobrami publicznymi, infrastrukturalnymi, ale przede wszystkim formami kooperacji i współżycia. (shrink)

In this paper I shall investigate the nature of education as seen from the neoAristotelian perspective. My thesis is that education should be seen as a part of political activity in the source sense of the term, that is, as an element of human development rooted in the idea of the good, which makes this concept at odds with the modern concepts of politics and education. I start with a brief discussion of the classical concept of politics with special attention (...) being paid to the relation between ethics, education and politics. I then address the changes in the philosophical background of this concept of politics introduced in early modernity, in order to indicate the consequences of this process for education as subordinated to an economy-influenced politics. Following is the discussion of some aspects of contemporary Aristotelianism. I argue for the thesis that education is the basic form of policy understood along Aristotelian lines. (shrink)