This paper reflects on how civic culture is shaped in consumer society. Contemporary society is now often described as a ‘consumer society’. In this society, identity and status are acquired and social inclusion or integration is considered to be achieved through participation in consumer activity.

The article presents the contemporary situation of teaching ethics in secondary schools in Spain. It highlights the historical and systemic contexts related to the introduction of this subject into the curriculum in the 1980s, as well as its position in the curriculum as an alternative to religious education. It also diagnoses problems and deficits resulting from multiple legislative changes, inconsistent and instrumental treatment of this subject by legislators and its still visible undervaluation in the Spanish education system. Finally, it proposes (...) a number of practical solutions related to the methodology of teaching ethics and the role that a teacher can play in the education process. These suggestions are an attempt to respond to the assumptions formulated by law regarding the objectives of teaching the subject “Ethical Values”, and above all, they emphasize the close connection of ethics with the development of civic attitudes, practical development of critical thinking skills, responsibility, and autonomy. (shrink)

W ostatnich latach obserwujemy intensywną debatę publiczną dotyczącą implementacji koncepcji miast i gmin przyjaznych starzeniu się (age-friendly cities and communities) oraz jej nowszej i szerszej odsłony związanej z inteligentnymi i zdrowymi przestrzeniami przyjaznymi starzeniu się (smart healthy age-friendly environments, SHAFE). Rozdział koncentruje się na zwięzłym przeglądzie obejmującym te zagadnienia. W pierwszej części artykuł przybliża podstawowe pojęcia i wybrane działania Komisji Europejskiej w obszarze upowszechniania dialogu międzypokoleniowego oraz programowania polityk relacji międzypokoleniowych. Następnie zaprezentowano krótkie omówienia studiów przypadku dotyczące wybranych projektów innowacji (...) społecznych i metodyk mających na celu: (1) wzmocnienie pozycji facylitatorów koncepcji miast i gmin przyjaznych starzeniu się oraz inteligentnych, zdrowych i inkluzywnych przestrzeni; (2) ułatwienie obywatelom, szczególnie osobom starszym, radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi w obszarze zdrowia publicznego; oraz (3) wspieranie głosu seniorów i seniorek w podejmowaniu decyzji co do celów i zadań polityk publicznych (współprojektowanie), ich wdrażania (współzarządzanie, współrealizowanie/koprodukcja usług publicznych) oraz ich monitorowania i ewaluacji (współocena). Ostatnia część zawiera rekomendacje dla wybranych podmiotów odpowiedzialnych za politykę publiczną wobec starzenia się ludności oraz propozycje kierunków dalszych badań. (shrink)

By the late 1920s in Europe new art directions were regarded as already completed phenomena, a part of “avant-garde tradition.” Such views were expressed by Jean Arp and El Lissitzky’s in their book Kuntismen, and by Amédée Ozenfant’s in Art. Bilan des arts modernes en France. Similar opinions were also voiced by Jan Brzękowski, a Polish poet and critic, who regarded this time as a period of “establishing certain values” rather than new breakthroughs. In this article I discuss Brzękowski’s strategies (...) as a spokesman of modern art, an intermediary between the Parisian artworld and Polish avant-garde, an author connected with constructivism, and also with surrealist circles in Paris. My main focus is his magazine “Sztuka Współczesna – L’Art Contemporain” and his series of articles “Mileages,” in which he summarizes the developments of modern art. Conscious of the “wearing up” of avant-garde ideas and critical about seeking “novelty” for its own sake, Brzękowski tried to establish a progressive position based on the idea of formal discipline and creative construction. While rejecting a mimetic conception of art, he argued for abstract artistic form that would be “anchored to the bottom of life,” thus emphasizing the interplay of abstract and figurative elements and their dialectic. (shrink)

In the concept of revolution there are two essential elements of political life. The first one is the fragility and sensitivity of the world of things created by human beings, lack of durability and strong support of the political order. The other element is the human ability to create and build a new order with hope for its survival. However, a more adequate approach to understand these elements is conceptualization of politics and political actions that anticipate the opening of the (...) public sphere to the traditional and religious arguments, and also to the problems of dignity of human work. What is also important is the awareness that it requires redefinition of the anthropological assumptions and a radical broadening of understanding how humans act according to what Hannah Arendt proposes. Moreover, it is important to understand that the redefinition means something more than just retouching as it is defined by Habermas, who believes in “laic communicative power” even in spite of mentioning “complementary learning process” of religion and secular outlook from yourself. (shrink)

Stanley Cavell (1926–2018) jest jednym z tych filozofów, którzy świadomie wychodząc od założenia wzajemnego dopełniania się filozofii i literatury, rozwijają swą refleksję teoretyczną na przecięciu obu tych dziedzin, traktując ową refleksję jako formę pisarstwa. W opinii Cavella literatura w niczym nie ustępuje poznawczo filozofii w kategoriach wartości poznawczych. Cavell posuwa się nawet do zakwestionowania zasadności sztywnego, nieprzezwyciężalnego podziału na te dwie dziedziny, zaś własne pisarstwo określa mianem krytyki epistemicznej, będącej swego rodzaju krytyką literacką. Choć sam wywodzi się ze szkoły analitycznej, (...) Cavell pozostaje niezwykle krytyczny wobec tej tradycji filozofowania, zarzucając jej, jak sam to ujmuje, „zapomnienie o ludzkim głosie”, utratę kontaktu z rzeczywistością, jak również wyalienowanie się z życia – ostatecznie nazywając filozofię analityczną „dyscypliną najbardziej obcą życiu i pisaniu”. Równocześnie sam zwraca się ku tradycji kontynentalnej, próbując połączyć te dwie odmienne tradycje intelektualne w ramach własnej refleksji filozoficznej. Tak oto Cavell sytuuje się na skrzyżowaniu rozmaitych obszarów i nurtów intelektualnych, zaś jego pole badawcze jest niezwykle szerokie i zróżnicowane – obejmuje filozofię, literaturę, film, teatr i muzykę. W niniejszym artykule zamierzam skupić się na kilku wybranych aspektach dzieła Cavella, nadal nie do końca rozpoznanych w ramach poświęconych mu studiów – takich jak użytek z pojęć filozoficznych oraz wybrane metody, wykorzystywane przez Cavella do interpretacji tekstów literackich, jak problem parafraz, metoda literalizacji języka (w kontekście Cavellowskiej analizy _Końcówki _Becketta), problem dzieła otwartego, zagadnienie zwyczajności związane z Cavellowską wersją filozofii języka potocznego (w kontekście wybranych cech filozofii Wittgensteina). Pod koniec tekstu kilka uwag poświęcam również hermeneutyce Cavella i sugeruję kontekst, w jakim można ją powiązać z innymi nurtami filozofii, zwłaszcza z filozofią Innego, wypracowaną przez Emmanuela Levinasa. (shrink)

In the paper author discusses ideas of L. Wittgenstein who renounced formalism which was characteristic of the "Tractatus" epoch. The change is connected with the adoption of a different conception of language which refers, among other, problems to the new approach to "generality" (e.g. to generalized sentences). Wittgenstein rejected the proposition of analytical reductionism which is a conviction that it is possible to reduce and analyse "generality". He changed his opinion connected with the theory of meaning. The problems discussed above, (...) dealt with by earlier conceptions of Frege and Russell belong to important problems of the philosophy of logic and the philosophy of language. (shrink)

Artykuł analizuje krytycznie pewne linie argumentacji stosowane przez wielu badaczy Nowego Testamentu na poparcie negatywnej oceny przekazów na temat wypowiedzi Jezusa i wydarzeń w Ewangeliach synoptycznych.

Celem artykułu jest prezentacja i rekonstrukcja argumentów sformułowanych przez tomistów egzystencjalnych przeciwko ontologii uprawianej przez fenomenologów. Całość dyskusji zaprezentowano na ogólnym tle krytyki fenomenologii jako sposobu uprawiania filozofii. W artykule zaprezentowano najważniejsze argumenty, następnie oceniono ich wartość merytoryczną, biorąc pod uwagę kontekst historyczny, przedmiotowy i metodologiczny. Zwrócono uwagę na wartość tej dyskusji dla kształtowania dialogu filozoficznego między tomizmem a fenomenologią oraz na aktualność podejmowanej problematyki. Dialog ten u niektórych tomistów doprowadził do nowego przemyślenia szeregu kwestii metafizyki tomistycznej. Wskazano również, że (...) współcześnie tomizm i ontologia fenomenologiczna mają wspólnego przeciwnika jakim jest naturalizm w różnych wariantach. W związku z tym rekomendowano, że między tomizmem a ontologią fenomenologiczną powinna zachodzić głębsza współpraca, gdyż tylko wtedy będzie można podjąć sensowną debatę z naturalizmem, który sięgając nawet po środki administracyjne stara się wprost wyeliminować tak metafizykę klasyczną, jak i fenomenologię. (shrink)

W artykule omówiono ważniejsze argumenty przeciw operacjonizmowi Percy’ego W. Bridgmana sformułowane na przestrzeni ostatnich dekad oraz przedyskutowano operacyjne sposoby definiowania czasu w mechanice klasycznej oraz nierelatywistycznej mechanice kwantowej. O ile w mechanice klasycznej nie napotyka się większych trudności w sformułowaniu operacyjnej definicji czasu, o tyle w formalizmie teorii kwantowej zadanie to staje się niemożliwe. Co, niezależnie od dyskusyjnego statusu czasu w mechanice kwantowej, prowadzi do ogólniejszego pytania, czy można pogodzić mechanikę kwantową z podejściem operacyjnym.

The paper contains a comment on the criticism of the author's book Początek jest wszędzie (Prószynski i S-ka, 2002) by Marek Lagosz ("Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 14, 2005, 121-133). The comment focuses on the following issues: (1) the conception of philosophy of physics; (2) some methodological questions, especially the role of models in physics; (3) some explanations concerning the model proposed by the present author and his coworkers. A few "ideological remarks" are also made.

Badania prezentowane w niniejszej publikacji miały na celu dostarczenie danych koniecznych do prowadzenia polskiej polityki zagranicznej rozszerzonej o wymiar samorządowy i obywatelski w województwie podlaskim. Głównym celem diagnozy było zbadanie, jak jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa oraz uczelnie wyższe nawiązywały współpracę transgraniczną z partnerami na Litwie, Białorusi, Ukrainie i w Rosji (Obwód Kaliningradzki). W publikacji wskazano miejsca największego potencjału, jak również barier na drodze do takiej współpracy w regionie. Zwrócono szczególną uwagę na kooperację tych podmiotów, łączenie swoich potencjałów i (...) tworzenie wspólnych projektów. * Studies presented in this publication were aimed at provide data necessary for the conducting of local government and citizenship dimension of the enlarged Polish foreign policy in Podlaskie region. The main objective was to investigate the diagnosis, as the local government units, non-governmental organizations, businesses and universities alluded cross-border cooperation with partners in Lithuania, Belarus, Ukraine and Russia (Kaliningrad). The publication indicated areas of the greatest potential, as well as barriers to such cooperation in the region. Particular attention was paid to the cooperation of these entities, combining their potentials and create joint projects. (shrink)

The aim of this paper is to present two arguments against the dialectical interpretation of Nagarjuna's philosophy. This interpretation understands Nagarjuna's philosophy as a method of deconstruction, abstracting from Nagarjuna's own standpoint. The first argument refers to the metaphysical presuppositions of this method. The second argument refers to the positive statements asserted by Nagarjuna and focuses mainly on those concerning Buddhist practice. Furthermore, the conception of 'skilful means' and 'the two truths' will be discussed. The conclusion of this paper is (...) that Nagarjuna's philosophy is based upon determining the conditions of the possibility of the Buddhist practice rather than on a dialectic without any metaphysical assumptions. (shrink)

Husserl’s contribution to the investigation of problems concerning the epistemological and ontological status of value resulted in the creation of a new well defined solution. The starting point of this conception was the refutation of sensualistic psychologism. By granting to emotional acts possession of content which points to intentional objects Husserl revealed their epistemological function and ability to objectivise. The new interpretation of emotions attributing existence not only to affective inner states of the self but also to conscious acts that (...) transcend beyond the self introduced a conception of value conceived as an objective correlate of emotions. Values may consequently be said to have been the universe of the objects whose existence was not determined by individual psychological emotions. This meant that Husserl’s professed axiological objectivism. By assigning objective character to value Husserl outlined a new field of investigation that may be called ontology of value. It concerned both problems of existence and problems of qualitative and structural characteristics of value. (shrink)

The article presents Richard Rorty’s religious metaphors in the context of the concept of civil religion derived from The Social Contract of Jean Jacques Rousseau and primarily used today for the sociological analysis of the relationship between religion and the state. It is paired with Rorty’s conception of pragmatism as romantic polytheism and its fundamental notions of romance, polytheism, and poetry. Parallels between social and religious institutions formulated by the American neo-pragmatist, such as priesthood and sanctuary, provide the details of (...) his proposition. The article opposes the interpretation of Jason Boffetti, who suggests that the use of religious language is a sign of a considerable change in Rorty’s standpoint. A characteristic feature of Rorty’s philosophy is its secularism. Therefore, there is a discrepancy between his vision of civil religion and that of other scholars. This discrepancy has its source in Rorty’s pragmatist position and underlines the political character of his philosophy. (shrink)

Artykuł ten stanowi próbę omówienia wpływu, jaki poglądy Williama Ockhama wywarły na przejście od średniowiecznego do nowożytnego rozumienia celowości świata natury. Rozważeniu poddaje się sposób, w jaki do idei celowości świata natury odnosili się wybrani autorzy nowożytni. Krytyce poddaje się „tradycyjną” interpretację przejścia, jakie dokonać miało się w tym aspekcie między średniowieczem a nowożytnością, podług której nowożytność miała przynieść całkowity kres posługiwaniu się celowością w filozofii natury, zastępując ją odwołaniami do przyczynowości sprawczej. Następnie wskazuje się na nowsze, bardziej subtelne próby (...) podejścia do tego zagadnienia, wskazujące na to, iż w filozofii nowożytnej mamy raczej do czynienia z reinterpretacją, a nie porzuceniem idei przyczynowości celowej. W związku z tym autor artykułu proponuje wyróżnienie w obrębie owej filozofii dwóch głównych nurtów. Dalszą część stanowi analiza koncepcji Ockhama, polegająca na wskazaniu w niej tych wątków, które – jak się twierdzi – mogły wywrzeć szczególny wpływ na narodziny nowożytnego rozumienia celowości świata natury. Autor wymienia cztery takie wątki, próbując je powiązać z wyróżnionymi wcześniej dwoma nurtami nowożytnego rozumienia teleologii natury. (shrink)

Artykuł stanowi próbę kulturowej analizy powieści kryminalnej Jerzego Putramenta Strachy w Biesalu (1958). Utwór osadzony został w literackim i społecznym kontekście epoki, co pozwoliło na scharakteryzowanie jego genezy, formy oraz recepcji. W toku analizy omówione zostały trzy główne aspekty dzieła Putramenta. W pierwszej części tekstu autor opisuje, w jaki sposób powieść wpisywała się w charakterystyczny dla okresu postalinowskiej odwilży proces przemiany oficjalnego stosunku do literatury sensacyjnej. Zaakceptowano wówczas powieść kryminalną jako gatunek rozrywkowy i oczekiwano, że sięgną po niego cieszący się (...) uznaniem pisarze – wierzono bowiem, że zapewni to wysoki poziom powstającym w ten sposób utworów. W drugiej części artykułu analizie poddano metafikcjonalny i pastiszowy charakter powieści Putramenta, która dzięki licznym odwołaniom do metaforyki teatralnej ujawnia i tematyzuje mechanizmy rządzące konwencją kryminalną. W części ostatniej zrekonstruowany został społeczny kontekst Strachów w Biesalu – powieść odnosi się bowiem do charakterystycznych dla drugiej połowy lat 50. procesów emancypacji kobiet i wykorzystuje genderowe stereotypy związane z tymi procesami. Powieść Putramenta stanowi zatem także satyrę wykpiwającą środowisko artystyczne oraz młode, zafascynowane modą i kulturą Zachodu kobiety. Autor artykułu dowodzi jednak, że krytycznemu tonowi powieści towarzyszy także mimowolna fascynacja wyemancypowaną kobiecością. (shrink)

Religious beliefs and religion are usually interpreted in terms of their social functionality and motivating social cooperation, as well as in terms of their alleged truthfulness. Here I suggest interpreting religious beliefs and religion with regard to their psychological function. I claim that their pro-social function is an accidental property, reducible to some mechanisms of tribal psychology, rather than a feature of religion itself. I emphasize that the epistemic function is not the main function of religious beliefs and religion. These (...) beliefs are in some sense immune to critique due to their merely psychological function. Throughout my paper I refer to the cognitive science of religion. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest krytyczna prezentacja głównych tez pewnej wersji współczesnego deizmu, zaproponowanej przez Roberta Corfe’a, autora książki Deism and Social Ethics: The Role of Religion in the Third Millennium. Nie jest to prosta kontynuacja osiemnastowiecznego angielskiego deizmu Jana Tolanda i Mateusza Tindala. Deizm Corfe’a jest refleksją filozoficzną, biorącą pod uwagę osiągnięcia współczesnych nauk przyrodniczych. Autor podejmuje taką refleksję w przekonaniu, że główne zagrożenie światowego pokoju wypływa z konfliktów między przedstawicielami religii monoteistycznych: chrześcijaństwa i islamu. Jego zdaniem głównym zadaniem współczesnego (...) deizmu jest budowanie porozumienia ponad religiami poprzez odwołanie się do racjonalnej perswazji, możliwej do przyjęcia przynajmniej przez niektórych przedstawicieli tych religii. Proponowana wersja deizmu miałaby być globalną etyką, odniesioną do nieosobowego kosmicznego Bóstwa (Dobra), zrywającą ze wszystkimi nadnaturalnymi religiami, które Corfe oskarża o kultywowanie irracjonalizmu, szkodliwego samego w sobie. Mimo że deizm Corfe’a nie przeradza się w ateizm, wbrew zapewnieniom autora Deism and Social Ethics nie stanowi skutecznej zapory przeciw temu ostatniemu. Autor niniejszego artykułu pokazuje, że koncepcja Corfe’a nie jest wewnętrznie spójna, jest niedopracowana teoretycznie i w znacznie mniejszym stopniu racjonalna, niż się Robertowi Corfe’owi wydaje. W istocie nie stanowi ona przekonującej alternatywy dla religii monoteistycznych takich jak chrześcijaństwo. (shrink)

Bertrand Russell’s Critique of the Arguments for the Existence of God The paper presents Bertrand Russell’s critique of arguments for the existence of God. I divided the theistic arguments which Russell criticizes into three groups. The first group involves arguments concerning the relation between Universe and God: the First Cause argument, the Natural law argument and the argument from Design. The second group is related to the concept of God as a moral Lawmaker and it contains the argument from morality (...) and the argument from remedy for injustice. The last group of arguments pertains to the relation between God and human beings. Here, I consider Russell's reflections on the validity of the argument from religious experience and his approach to the issue of the foundation of religion. The aim of this article is to consider whether Russellian argumentation against evidence for God's existence is justified. Keywords: Bertrand Russell, existence of God, argument, philosophy of religion, evidence. (shrink)

Eksperymenty na zwierzętach mają długą tradycję, sięgającą antyku. W czasach nowożytnych wraz z ożywieniem badań anatomicznych w XVI wieku zaczęto je wykorzystywać do wyjaśniania funkcji organów ciała, określenia różnicy pomiędzy ciałem żywym a martwym i obrony koncepcji krążenia płucnego krwi. Dopiero jednak w kolejnym stuleciu podjęto zakrojone na szeroką skalę badania z zakresu fizjologii, w których wiwisekcje stały się kluczowym elementem. Odkrycia dokonane w latach 20. XVII wieku przez Williama Harveya, układu krwionośnego jako zamkniętego układu cyrkulacyjnego, jak również przez Gaspare (...) Aselliego, naczyń limfatycznych, zostały dokonane dzięki przeprowadzeniu licznych doświadczeń na zwierzętach. Eksperymenty te, jak i ich wyniki stały się przedmiotem polemik i debat, które dotyczyły zarówno kwestii wiarygodności uzyskanych w ten sposób danych, jak i etycznej strony przeprowadzonych badań. Artykuł jest próbą opisu tych sporów. (shrink)

Obliczeniowa teoria umysłu wywarła znaczący wpływ na kształt współczesnej filozofii zajmującej się tym fenomenem. Dopuszczenie możliwości algorytmizacji ludzkich procesów umysłowych pociąga za sobą konsekwencje zarówno w postrzeganiu umysłu pod kątem funkcjonalnym, jak i treściowym. Generuje to również pytanie o naturę tychże procesów. Odradza się tym samym znany z tradycji filozofii kontynentalnej problem relacji ciało-umysł. Odrzucenie kartezjańskiego dualizmu doprowadziło wielu przedstawicieli kognitywnego nurtu do przeświadczenia, że źródeł naszych treści mentalnych poszukiwać należy w procesach zachodzących w mózgu. Celem artykułu jest analiza argumentów (...) adwersarzy obliczeniowej teorii, ze szczególnym uwzględnieniem ich konsekwencji dla programu wyjaśniania fenomenu umysłu w zgodzie z paradygmatem materialistycznym. (shrink)