The aim of the article is to define the relationship between the meaning included in an utterance and its formal shape. The author based his discussion on the study of natural communication. The notion of meaning is in the article associated with that which in communicational grammar is referred to as cognitive configuration. It is expressed through texts, but texts indicate the meaning a sender intends to send in only a conventional manner. The author stressed the mechanism of the emergence (...) of meaning in the process of paraphrasing utterances and its consequences for the practice of translation. He included the notion of discoursive meaning assuming that every discourse has specific individual self-organisation rules without considering which communication within it would not be possible. (shrink)

Der vorliegende Aufsatz berührt zwei bis heute nur im geringen Maße erforschte und thematisierte Probleme der Übersetzungstheorie. Es geht hier vor allem um eine möglichst kompakte Darstellung einer Diskussion über solche Begriffe wie Kultur, Fremderfahrung, Fremdverstehen, oder Alienation und Alterität. Der wissenschaft1iche Diskurs, in welchem beide der erwähnten Themen immer wieder zur Sprache kommen, gewinnt heutzutage für eine einheitliche Beschreibung der literarischen Übersetzung einen interessanten, obwohl methodologisch noch nicht ganz sicheren Boden. In erster Linie liegt das Problem des Kulturphänomens auf (...) dem Gebiet der Übersetzung in der Art und Weise seiner Analyse. Wie funktioniert der fremde und fremdsprachige Kontext in der kommunikativen Situation der Übersetzung, was doch eine Begegnung der Kulturen bedeutet? Wie ist es mit den Artefakten der fremden Kultur, Kunst und Literatur umzugehen? Welche Sprache soll die Aufgabe der Beschreibung leisten? Es werden hier nur die wichtigsten Fragen einer kulturspezifisch orientierten Übersetzungswissenchaft aufgezahlt. Ein Versuch, nur auf diese Fragen eine allgemeine Antwort zu erteilen, würde den Rahmen jenes kurzen Aufsatzes mit großter Sicherheit sprengen. Nichtsdestotrotz lohnt es sich über die immer aktuellen Quästionen der literarischen Übersetzung ein paar Worte zu sagen. Ich heiter, meine kurze und notwendigerweise oberflächliche Arbeit möge doch als ein guter Ansatz zum Thema: Kultur in der literarischen Übersetzung dienen. (shrink)

O szacowaniu rzeczy niepewnych (przekład Grzegorz Słowiński).

The study poses the question about the consequences of incommensurability for the problem of linguistic relativity. One can reasonably argue that if two languages are incommensurable, contradiction cannot exist between the judgments formulated inside them. Therefore it is possible to compile linguistic worldviews of two incommensurable languages into one coherent cognitive perspective. The latter view is called into question; hence the article examines the problem of relation between linguistically determined incommensurable worldviews. In order to analyze the issue there are distinguished (...) three dimensions of incommensurability: linguistic incommensurability, incommensurability of experience and ontological incommensurability. Conclusion excludes possibility of compilation of two ontologically incommensurable into one coherent cognitive perspective. (shrink)

This is the Polish translation with introduction and commentary in the footnotes of Sextus Empiricus' work "Against the Professors" (AM I-VI).

Zbiór reportaży z wojny domowej w Hiszpanii pt. W czerwonej Hiszpanii Ksawerego Pruszyńskiego, został wydany po raz pierwszy w 1937 roku, a jego pierwszy przekład na język hiszpański opublikowano 70 lat później. Artykuł podejmuje problematykę kontekstów odbioru tej książki w różnym czasie i w różnych przestrzeniach kulturowych, czyli w Polsce międzywojennej i w okresie powojennym oraz w Hiszpanii u progu XXI wieku.

Przekład na podstawie: Tim Maudlin, „Distilling Metaphysics from Quantum Physics”, w: The Oxford Handbook of Metaphysics, red. Michael J. Loux i Dean W. Zimmerman, 461–487 Przełożony tu na język polski tekst „Distilling Metaphysics from Quantum Physics” Tima Maudlina stanowi rozdział z The Oxford Handbook of Metaphysics. Autor omawia w nim sześć ważnych zagadnień metafizycznych, na które fizyka kwantowa rzuca nowe światło. Każde z nich naświetla z punktu widzenia trzech podstawowych interpretacji mechaniki kwantowej: teorii kolapsu funkcji falowej, teorii zmiennych ukrytych (...) i interpretacji wieloświatowej. Omówione zagadnienia to determinizm, dookreśloność wartości wielkości fizycznych, rola obserwatora, nieoznaczoność i komplementarność, logika kwantowa, a także splątanie kwantowe i nielokalność. (shrink)

[Przekład] Tekst niniejszy jest wprowadzeniem do książki Eda Cohena A Body Worth Defending: Immunity, Biopolitics and the Apotheosis of the Modern Body. Autor bada, w jaki sposób immunologia wpływa na postrzeganie tak ciała ludzkiego, jak i bytów politycznych, ukazując współczesne konceptualizacje tych zjawisk jako wzajemnie od siebie zależne. Zastosowane ujęcie historyczne pozwala na prześledzenie historii metafory odporności w polityce i medycynie.

Przekład na podstawie: „Which Naturalism?”, New Blackfriars 2022: 1–16, DOI: https://doi.org/ 10.1111/nbfr.12765. Przekład za zgodą Autora. Program „naturalizacji” bywa we współczesnej laickiej filozofii przedstawiany w opozycji do tradycyjnego teizmu. Biorąc jednak pod uwagę historię terminów „natura” i „naturalny”, widać brak ciągłości między tym, jak owe terminy są rozumiane obecnie, a jak rozumiano je w przeszłości. Nowożytny „naturalista”, który domaga się, by wszystkie zjawiska umieścić w dziedzinie tego, co naturalne, stawia tezę, którą wielu klasycznych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych filozofów i (...) teologów uznałoby za dość samooczywistą. Zmiana, która tu zaszła, nie polega na decyzji, by do dziedziny naturalnej włączyć to, co poprzednio było z niej wykluczone, lecz na zupełnie innym rozumieniu tejże dziedziny. W artykule argumentuję, że filozoficznie ciekawe jest nie tyle pytanie, czy powinniśmy być naturalistami, ile pytanie, który z dwóch naturalizmów należy przyjąć: świecki naturalizm, z jego neutralistyczną koncepcją natury w ogóle i ludzkiej natury w szczególności, czy teistyczny naturalizm, wedle którego świat naturalny i nasza własna natura noszą znamię boskości. Okazuje się, że ujęcie sekularystyczne musi zmierzyć się z poważnymi wyzwaniami epistemicznymi i moralnymi. (shrink)

[Przekład] Czy nasze umysły wykraczają poza nasze mózgi? W serii swoich publikacji Mark Rowlands argumentuje za pozytywną odpowiedzią na to pytanie. Zgodnie z Rowlandsem pewne typy działań w cielesnych lub materialnych układach należy rozpatrywać jako właściwe i dosłowne elementy naszych procesów poznawczych czy mentalnych. W niniejszym artykule dokonuję krytycznego omówienia stanowiska Rowlandsa.

Przekład na podstawie: „Do We Believe in Penal Substitution?”, Philosophical Papers 26 : 203-209. Przekład za zgodą Wydawcy Artykuł D. Lewisa rozważa dopuszczalność poniesienia kary w zastępstwie za winowajcę w odniesieniu do aktualnie obowiązującego systemu prawa karnego, w którym kara nie pełni funkcji rekompensaty, i do chrześcijańskiej interpretacji śmierci Chrystusa w kategoriach Odkupienia. Może wydawać się, że obecnie kara zastępcza nie jest akceptowana, okazuje się jednak, że de facto akceptowana jest wybiórczo. Przynajmniej niektórzy chrześcijanie rozumieją śmierć Chrystusa w (...) kategoriach spłacenia długu win grzeszników, ale jednocześnie nie dopuszczają możliwości, by przyjaciel mordercy poniósł za niego karę więzienia. Większość z nas uznaje możliwość kary zastępczej w odniesieniu do kar pieniężnych, ale nie w odniesieniu do dowolnej innej kary. W obu wypadkach w przekonaniach na temat dopuszczalności kary zastępczej wyraźnie brakuje spójności. Skoro jednak wybiórcze dopuszczenie kary zastępczej jest tak powszechne, być może nie jest pozbawione sensu. (shrink)

[Przekład] Mamy do czynienia z problemem reprezentacji oraz aparatury reprezentacji, która została wynaleziona do rozwiązania tego problemu. Artykuł ten ma dwa cele. Po pierwsze: pokaże on, dlaczego problem reprezentowania przerasta aparaturę reprezentacji w takim sensie, że nawet jeżeli pozbędziemy się owej aparatury, problem pozostanie. Po drugie: wykaże, że pytanie o to, czy poznanie to proces angażujący, czy nieangażujący reprezentacje, to pytanie słabo zdefiniowane i zbyt uproszczone, by mogło pomóc w zrozumieniu natury procesów poznawczych.

[Przekład] W artykule dokonano przeglądu historiografii immunologii od 1999 roku, co w pewnym stopniu jest odpowiedzią na stanowisko takich historyków jak Thomas Söderqvist, którzy twierdzili, że to pole badawcze nie było wówczas dość rozwinięte (Söderqvist i Stillwell). Najpierw wskazano przeszłe i teraźniejsze problemy, które historiografia ma ze zdefiniowaniem immunologii, a następnie skomentowano ostatnie studia nad pojęciem immunologicznego „ja”. W dalszym toku przeglądu przeanalizowano i oceniono nowe publikacje poświęcone zróżnicowanym zagadnieniom immunologii oraz niektóre charakterystyczne oskarżenia formułowane wobec niedostatku pewnych dziedzin (...) historii, na przykład historii biograficznych i historii instytucji. W podsumowaniu przedstawiono konkurujące ze sobą kierunki, w których rozwinęła się historia immunologii, wychodząc poza wstępne, tymczasowe stadia uchwycone w poprzednim przeglądzie, i stając się wielogłosową, pluripotencjalną dyscypliną, podobną do przedmiotu jej badań. Pokazano też, że historia immunologii nadal rozwija się na wiele nowych i ekscytujących sposobów. (shrink)

[Przekład] To, czego w ciągu ostatnich sześciu lub siedmiu tego nauczyliśmy się na temat wirtualnej maszynerii w wyniku dużego postępu nauki i techniki, umożliwia nam zaoferowanie stanowisku darwinowskiemu nowej obrony przeciw krytykom, którzy twierdzili, że jedynie forma fizyczna – a nie zdolności umysłowe czy świadomość – może być produktem ewolucji poprzez dobór naturalny. Obrona ta porównuje zjawiska umysłowe, wspominane przez przeciwników Darwina, z treściami maszynerii wirtualnej w systemach obliczeniowych. Obiekty, stany, zdarzenia i procesy w owej maszynerii, które dopiero od (...) niedawna umiemy projektować i konstruować, a które nie mogły być nawet przedmiotem rozmyślań w czasach Darwina, mogą współdziałać z maszynerią fizyczną, w której są zaimplementowane, nie będąc identycznymi ze swoją fizyczną implementacją, ani też nie będąc jedynie agregatami fizycznych struktur i procesów. Istnienie różnych rodzajów maszynerii wirtualnej (w tym zarówno „platformowych” maszyn wirtualnych, mogących hostować inne takie maszyny, na przykład systemy operacyjne, jak i „aplikacyjnych” maszyn wirtualnych, na przykład korektorów pisowni i gier komputerowych) zależy od skomplikowanych sieci połączeń przyczynowych związanych ze strukturami hardware’u i software’u, zdarzeniami i procesami, gdzie specyfikacja takich sieci przyczynowych wymaga konceptów, które nie mogą być zdefiniowane w kategoriach konceptów nauk fizycznych. Ta niedefiniowalność, a także możliwość zachodzenia różnych rodzajów automonitorowania w maszynerii wirtualnej, wydaje się wyjaśniać niektóre z rzekomo tajemniczych i nieredukowalnych cech świadomości, które motywowały krytyków Darwina, a także bardziej współczesnych filozofów, krytykujących sztuczną inteligencję. Wynikają z tego konsekwencje dla filozofii, psychologii, neurobiologii i robotyki. (shrink)

[Przekład] Author comments Rick Grush’s statements about emulation and embodied approach to representation. He proposes his modification of Grush’s definition of emulation, criticizing notion of “standing in for”. He defends of notion of representation. He claims that radical embodied theories are not applicable to all cognition.

[Przekład] Pogląd głoszący, że układ odpornościowy rozróżnia to, co swoje, od tego, co obce, był jednym z centralnych założeń immunologii w drugiej połowie XX wieku. Pogląd ten miał wpływ na projekty eksperymentalne i interpretowanie danych. Jednakże w obliczu nowych dowodów empirycznych konieczny jest w immunologii nowy aparat konceptualny.

[Przekład] Autor komentuje zmiany w filozofii immunologii, które zaszły od czasu opublikowania jego książki The Immune Self: Theory or Metaphor?, a także istniejące w tej dziedzinie zagrożenia, nieporozumienia i oczekiwania. Wreszcie – przedstawia w tym kontekście własne ujęcie działania moralnego, odnosząc się do własnych prac.

[Przekład] W artykule tym opowiadam się za zunifikowaną kognitywistyką, przyjmując dla swej argumentacji niecodzienny punkt wyjścia: stanowisko określane czasem jako „teza o kontinuum życia-umysłu”. Zamiast więc traktować jako pewnik powszechnie akceptowane założenia początkowe, a następnie proponować odpowiedzi na pewne dobrze określone pytania, muszę najpierw dowieść, że koncepcja kontinuum życia-umysłu może w ogóle stanowić właściwy punkt startowy. Zacznę zatem od oceny pojęciowych narzędzi, odpowiednich do budowania teorii umysłu na tej podstawie. Czerpiąc spostrzeżenia z wielu różnych dziedzin – szczególnie z połączenia (...) egzystencjalistycznej fenomenologii ze skoncentrowaną na organizmie biologią – dowodzę, że można pojmować umysł jako zakorzeniony w życiu, ale tylko wtedy, gdy równocześnie zgodzimy się, że interakcja społeczna gra konstytutywną rolę w naszych zdolnościach poznawczych. (shrink)

Przekład i opracowanie naukowe - Rafał Michalski, Jarosław Rolewski, redakcja naukowa przekładu - Stanisław Czerniak, rozdział 7, 8 i 10 przełożyła - Elżbieta Paczkowska-Łagowska Arnold Gehlen (1904–1976), wybitny niemiecki filozof i socjolog, współtwórca antropologii filozoficznej. Autor licznych prac podejmujących zagadnienia antropologiczne w kontekście współczesnych przemian społeczno-kulturowych. W swojej twórczości rozwijał oryginalną filozofię techniki, psychologię społeczną, teorię instytucji oraz antropologiczną estetykę. Prezentowane polskiemu czytelnikowi ostatnie dzieło filozofa Moralność i hipertrofia moralności zawiera koncepcję pluralizmu etycznego oraz antropologiczną teorię genezy norm moralnych. (...) Gehlen opiera swoje wywody na rozbudowanych socjologiczno-historycznych analizach, które uwzględniają kulturową zmienność wyróżnionych przez niego etosów, a jednocześnie wskazuje na inwariantny charakter popędowych źródeł moralności. W swojej rozprawie antropolog przeprowadza również krytyczną diagnozę stanu współczesnej kultury i życia politycznego. W zglobalizowanej, przemysłowej kulturze opanowanej przez „superstruktury” (zintegrowane systemy techniki, gospodarki i nauki) dominuje według niego zuniwersalizowany etos eudajmonistycznego humanitaryzmu, marginalizujący pozostałe imperatywy, a zwłaszcza nakaz ochrony państwa. W rezultacie tego rodzaju hipertrofii moralności zanika biologicznie ugruntowana metaetyczna równowaga równorzędnych systemów wartości, narażając na szwank, o czym świadczą skutki uboczne nadmiernej subiektywizacji, antropologiczne zdrowie ludzkiego gatunku. Po opublikowaniu Moralności i hipertrofii moralności Gehlen zaczął uchodzić za nieprzejednanego krytyka lewicowych intelektualistów i wywarł znaczący wpływ na niemiecki neokonserwatyzm. (shrink)

[Przekład] Ja immunologiczne jest naszym zreifikowanym opisem procesów, dzięki którym układ odpornościowy utrzymuje wyodrębnioną tożsamość organizmu i siebie samego. Jest to proces interpretacyjny, i żeby badać go w sposób naukowo konstruktywny, powinniśmy połączyć długoletnią hermeneutyczną tradycję pytania o naturę interpretacji ze współczesnym rozumieniem układu odpornościowego, pojawiającymi się technologiami badawczymi oraz zaawansowanymi narzędziami obliczeniowymi analizującymi dane sensoryczne.

Przekład na podstawie: “The Frankfurt Cases: The Moral of the Stories”, Philosophical Review 119 : 315–336. Przekład za zgodą Autora Autor argumentuje, że morał przykładów frankfurtowskich jest następujący: jeśli determinizm przyczynowy wyklucza odpowiedzialność moralną, to nie na mocy eliminacji alternatywnych możliwości, a następnie odpowiada na najważniejsze wyzwanie dla tej tezy, mianowicie argument nazywany „obroną przez dylemat”.

Przekład na podstawie: „Responsiveness and Moral Responsibility”, w: Responsibility, Character, and the Emotions: New Essays in Moral Psychology, red. Ferdinand Schoeman, 81–106; przedruk w: John Martin Fischer, My Way: Essays on Moral Responsibility, 63–83. Przekład za zgodą Autora. Autor przedstawia model odpowiedzialności moralnej oparty na faktycznej sekwencji i pojęciu zdolności reagowania na racje, a następnie przeprowadza analogię między tym modelem a opracowanym przez Roberta Nozicka modelem wiedzy opartej na faktycznej sekwencji, oraz wprowadza pojęcie semikompatybilizmu.

Przekład dostępny tylko w formie papierowej.

In 2017, Pope Francis appointed a commission to investigate the continued suitability of the Liturgiam Authenticam Instruction, approved by John Paul II, on the rules of translating liturgical texts. This article shows the genesis of this event, not necessarily the one which is marking the next stage of a “dewojtylization” of the Church, as conservative Vatican commentators would have it. The main reason for the establishment of this commission is the controversy over the two translations into English: the official one, (...) approved in 2010, which is maintained in the spirit of Liturgiam Authenticam, and the earlier one, from 1998, done in accordance with the principles of the Instruction of Paul VI of 1969, which, in fact, recommended the use of the so-called dynamic equivalence, which in practice implied the usage of contemporary colloquial language. In order to understand the essence of the dispute, the author of this article presents the concept of dynamic equivalence developed by Pastor Eugene Nida, pointing to its strengths and weaknesses. The former mainly lies in the fact that in the years around the Council it was the first serious scientific theory of translation. That concept is also full of weaknesses, which are reflected in the significant development of translation theory over the past 60 years. The most serious of these is the fact that it reduces the act to the already existing resources of the target language thus inhibiting its development. Therefore, it is essentially the opposite of the method of St. Jerome, adopted in the Catholic tradition. According to the author the Liturgiam Authenticam Instruction takes into account several decades of biblical translation practice in the post-Conciliar spirit, with its successes and failures. The conclusions of this analysis are as follows: The absolutization of dynamic equivalence as “the only scientific theory of translation” proves that there is no cooperation between the biblical studies communities and those developing contemporary theories of The Liturgiam Authenticam Instruction focuses on what is preventing the process of desacralization of liturgy, as occurring in many Protestant Churches, but also in many post-conciliar Catholic. (shrink)

Kontakty z innymi narodami na przestrzeni dziejów przyczyniają się do przejmowania przez dany system językowy leksyki obcego pochodzenia. W tym momencie zanikają ich pierwotne powiązania z innymi leksemami, które miały w języku wyjściowym. Wchodzą one w nowe relacje semantyczne w danym polu wyrazowym i w ten sposób stają się jego nieodłącznym elementem. Na płaszczyźnie semantycznej podlegają procesowi asymilacji, co znacznie wpływa na strukturę danego pola wyrazowego i przyczynia się do zmian w jego obrębie. Zapożyczenia z innego języka mogą ze (...) względu na swe znaczenie stać się w danych polach hiperonimami lub też pojawić się w nowym otoczeniu leksykalnym obok rodzimych synonimów i pojawić się tam jako hiponimy i kohiponimy. Ich użycie zależy jedynie od użytkownika języka, w zależności od kontekstu językowego i sytuacyjnego. Niniejszy artykuł obejmuje analizę grupy rzeczowej PRASA I DRUKARSTWO we współczesnej polszczyźnie wraz z jej polami wyrazowymi w aspekcie zapożyczeń ze źródła niemieckiego. (shrink)

Zjawisko autotranslacji czy autoprzekładu zawiera się w schemacie komunikacji dwujęzycznej przy udziale nowej instancji tłumacza = autora. Ważne staje się pytanie o inwariancję translatorską, tym bardziej że lego rodzaju przekładowi przypisuje się większą swobodę i częstszą tendencję do przetworzeń. Postulowana przez Christiane Nord lojalność tłumacza wobec tekstu wyjściowego oraz odbiorcy docelowego nabiera w tym kontekście innego wymiaru. Autoprzekład porusza się, podobnie jak przekład tradycyjny, na płaszczyźnie interlingwalnej, która niesie czasem większe ryzyko „melanżu” językowego w przypadku, jeśli autor poza tym, (...) że jest osobą bilingwalną, to jeszcze publikuje dwujęzycznie. Porównanie wersji paralelných T. Rittnera pokazuje przykładowe pomyłki interlingwalne, pojawiające się w tekstach autorskich. (shrink)

Autor niniejszego artykułu stawia tezę, iż w _Biblii Paulistów_, w szczególności zaś w tłumaczeniu Ewangelii i Psalmów, zastosowano tylko pozornie „język współczesny”, gdyż jej tekst w wielu wypadkach zapożycza pełne frazy z _Biblii Tysiąclecia_. Powstaje w ten sposób pewna hybryda językowa, mieszająca język potoczny i już utrwalony tradycją „polski styl biblijny”. Tezę tę ilustrują liczne przykłady oparte o analizowany tekst. Kolejną poruszaną kwestią jest teoretyczna i praktyczna zasadność samego faktu sięgania po język współczesny, a w istocie po język potoczny w (...) przekładzie Pisma Świętego. Z teoretycznego punktu widzenia jest to jednoznacznie sprzeczne z tradycją wyznaczoną przez _Wulgatę _św. Hieronima, którego przekładowy język naruszał kanony łaciny cycerońskiej (a więc języka naturalnie brzmiącego dla ówczesnego wykształconego odbiorcy) w trosce o jak największą wierność wobec oryginału. Święty Hieronim zderzał łacinę ze strukturami składniowymi języka hebrajskiego, w wyniku czego powstała pewna nowa jakość, odbierana jeszcze długi czas później jako „dobroczynny zgrzyt językowy” (sformułowanie A. Bermana), prowadzący również do poszerzenia zasobów języka docelowego. Ta zasada została przyjęta w późniejszych katolickich przekładach Biblii, w tym w przekładzie ks. Jakuba Wujka, i odrzucona dopiero przez nową tradycję protestancką zainaugurowaną przez Marcina Lutra. Z praktycznego natomiast punktu widzenia wolno zadać pytanie o duszpasterską skuteczność używania takiego języka i sięganie do tradycji protestanckiej w sytuacji, gdy kościoły protestanckie Europy pustoszeją mimo propozycji „chrześcijaństwa ułatwionego”. (shrink)

W niniejszym artykule proponuję pewną klasyfikację wyrażeń ocennych. Uznaję, że podstawowym kryterium odróżnienia ich od wyrażeń deskryptywnych jest test bezbłędnej niezgody. Następnie omawiam kilka zjawisk, które mogłyby podawać w wątpliwość linię tego podziału: zależność kontekstową, nieostrość i używanie wyrażeń deskryptywnych do wyrażania sądów ocennych. Przytaczam propozycję Christophera Kennedy’ego, zgodnie z którą przymiotniki stopniowalne mogą wyrażać dwa rodzaje subiektywności. Modyfikuję to stanowisko przez postulat wyróżnienia dodatkowego podrodzaju wyrażeń subiektywnych, które nie są ocenne i proponuję test językowy, który pozwala je identyfikować. (...) W końcu sprawdzam, gdzie moja klasyfikacja umiejscawia predykat smaku „smaczny”. Sugeruję, że niesie on semantycznie zakodowaną pozytywną ocenę oraz warunek swojego użycia – tj. informację, że można go użyć do pozytywnego ocenienia smaku czegoś, co strukturalnie upodabnia go do terminów ocennych nietreściwych, nie mówi bowiem nic deskryptywnego. (shrink)

W artykule analizuję pojęcie podmiotu w dialektyce w hermeneutyce F. Schleiermachera. Wychodzę od tezy: Schleiermacher poddaje krytyce refleksyjny model podmiotowości, który w tradycji filozofii niemieckiej najpełniej został wyartykułowany w pojęciu samougruntowującego się podmiotu. W "Dialektyce" stawia Schleiermacher oryginalną, na tle tradycji idealizmu niemieckiego, tezę o dialogicznej naturze procesu myślenia. Rozmowa nie jest - w myśl tego ujęcia - żadnym dodatkowym środkiem wymiany myśli, lecz oznacza konieczną drogę do poznania i do wiedzy. Dialektyka nie jest dlań, jak dla Hegla, samoświadomością myślenia (...) poruszającego się w zapośredniczeniu, lecz jest strukturą wspólnoty indiwiduów wzajem ze sobą rozmawiających. Komunikacja między podmiotami jest historią dialogicznego procesu rozgrywającego się między indiwiduami, na którego początku znajduje się spór, a na końcu zgoda. W ten sposób dokonuje on w Kaniowskiej koncepcji transcendentalnej filozofii zasadniczego zwrotu: do dwuczłonowej relacji podmiot-przedmiot wprowadza trzeci człon-inny podmiot; zamiast pytać o transcendentalny warunek poznania, pyta Schleiermacher o transcendentalny warunek dialogicznego procesu nakierowanego na zdobycie wiedzy. Krytyka refleksyjnego modelu podmiotu ma hermeneutyczne konsekwencje, ponieważ podmiot prawdy swoich poznań musi szukać na polu międzyludzkiej komunikacji. W artykule koncentruję się na pojęciu języka jako uniwersalnym przedmiocie hermeneutyki Schleiermachera. Teza moja jest następująca: język jest dla Schleiermachera systemem nieistniejącym, niezależnie od procesu mówienia. Dzięki hermeneutyce znak językowy staje się naprawdę znakiem językowym. Teza Heiedeggera i niektórych neostrukturalistów o autonomii języka jest fikcją. Każdy akt interpretacji odsyła do podmiotu, który go przeprowadza. Opowiadam się za hermeneutyką, która posługuje się kategorią podmiotu. (shrink)

Rezultaty badan filozofów religii związanych z nurtem analitycznym są w naszym kraju mało znane, w każdym razie znacznie mniej, niż na to zasługują. Tłumaczenia prac zaliczanych już do klasyki w tej dziedzinie badan filozoficznych można policzyć na palcach jednej ręki. Są to następujące pozycje: Ludwig Wittgenstein, Uwagi o religii i etyce; John L. Mackie, Cud teizmu; John Hick, Argumenty za istnieniem Boga; Alvin C. Plantinga, Bóg, wolność, zło; Richard Swinburne, Spójność teizmu, oraz cenna antologia ważniejszych esejów wydana w serii: Fragmenty (...) filozofii analitycznej pod zbiorczym tytułem: Filozofia religii. Niedawno nakładem PWN, w cyklu publikacji z szeroko pojętego religioznawstwa, ukazał się przekład pierwszej pracy, którą można traktować jako elementarne wprowadzenie do zagadnień podejmowanych przez analityczną filozofię religii. (shrink)

Nie ulega wątpliwości, ze jak na książkę filozoficzną praca L. Boreckiego jest pozycją nietypowy i zarazem wyjątkową. Jej nietypowość wynika przede wszystkim z faktu, że autor nie jest zawodowym filozofem, a jego filozoficzne zainteresowania wynikają z problemów, na które natknął się w dziedzinach nie związanych z filozofią. Mamy tutaj do czynienia z książką „filozofującego lekarza", tak osoby autora określa się we Wstępie. Tego rodzaju prac pojawia się dość sporo. Wiele z nich - właśnie dzięki swemu potocznemu, pozbawionemu specjalistycznych wyrażeń językowi (...) - zdobywa popularność, jednakże stosunkowo nieliczne mają rzeczywisty wartość poznawczy, która nie polega wyłącznie na dostarczeniu czytelnikowi porcji przyciągających uwagę ciekawostek i kontrowersyjnych interpretacji, lecz jest odkrywcza z punktu widzenia filozofii. (shrink)

Nie ulega wątpliwości, ze jak na książkę filozoficzną praca L. Boreckiego jest pozycją nietypowy i zarazem wyjątkową. Jej nietypowość wynika przede wszystkim z faktu, że autor nie jest zawodowym filozofem, a jego filozoficzne zainteresowania wynikają z problemów, na które natknął się w dziedzinach nie związanych z filozofią. Mamy tutaj do czynienia z książką „filozofującego lekarza", tak osoby autora określa się we Wstępie. Tego rodzaju prac pojawia się dość sporo. Wiele z nich - właśnie dzięki swemu potocznemu, pozbawionemu specjalistycznych wyrażeń językowi (...) - zdobywa popularność, jednakże stosunkowo nieliczne mają rzeczywisty wartość poznawczy, która nie polega wyłącznie na dostarczeniu czytelnikowi porcji przyciągających uwagę ciekawostek i kontrowersyjnych interpretacji, lecz jest odkrywcza z punktu widzenia filozofii. (shrink)