W studium dokonano rekonstrukcji i analizy procesu pisania dwóch opowiadań Włodzimierza Odojewskiego (1930–2016) powstałych w latach 1976–1993. Autor bada bruliony (rękopisy i maszynopisy) przechowywane w archiwum pisarza na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu. Praca nad dokumentacją genezy opowiadań odbywa się przy pomocy narzędzi zaproponowanych przez francuskich genetyków tekstu (P-M. de Biasi, J. Bellemin Noël) i amerykańskiego badacza J. Bryanta (pojęcie płynnego tekstu /fluid text/). Analiza dotyczy wybranych skupisk zmian w brulionach utworów Odojewskiego – redakcje tytułu, początkowych akapitów, (...) a także skreślenia, poprawki, uzupełnienia. Punktem dojścia studium jest stwierdzenie, że toku długotrwałego aktu twórczego pisarz dąży do konstrukcji, które w sposób maksymalnie precyzyjny oddają niuanse stanów psychicznych bohaterów oraz scenerii akcji opowiadań. Akt twórczy w wykonaniu Odojewskiego jest przykładem niestabilności pisania, którego efektem są kreacje płynnych postaci. (shrink)

Koncepcja ryzyka należy do podstawowych kategorii współczesnej medycyny. Wskazując na trzy typy ryzyka: środowiskowe, związane ze stylem życia i genetyczne, medycyna podkreśla zarazem osobistą odpowiedzialność za zdrowie i zarządzanie ryzykiem. Efektem jest redukcja złożonych problemów społecznych do perspektywy jednostkowej. Taka polityka kozła ofiarnego jest wzmacniana przez genetykę, która kreuje swoistą „optykę molekularną”. Akcentuje ona genetyczne predyspozycje chorób organicznych, zaburzeń psychicznych i zachowań ludzkich, przerzucając odpowiedzialność za zdrowie z państwa na jednostki. Twierdzi bowiem, że zdrowie czy choroba zależą zarówno od praw (...) biochemicznych i genetycznych, jak i od osobistych wyborów. Powszechność informacji sprawia, że trudno być nieświadomym ryzyka, zaś bierność i obojętność uznaje się za przejaw nieodpowiedzialności. I tak medycyna szerzy ideę, że choroby można uniknąć, i obliguje w ten sposób jednostki do poszukiwania wiedzy i niwelacji ryzyka. Odwraca to jednak uwagę od społecznych uwarunkowań chorób i maskuje konieczność reform. (shrink)

Określenie statusu etycznego embrionu ludzkiego wymaga znalezienia sztywnej miary wartości człowieka – pewnego układu odniesienia, który da nam jednoznaczność w dokonywaniu trudnych wyborów moralnych i ustalaniu prawa. Zwolennicy kryteriów człowieczeństwa od poczęcia w pierwszej kolejności muszą uzasadnić podstawy, na których opiera się stałość statusu moralnego człowieka, mimo widocznych zmian ilościowych i jakościowych ciała w okresie embrionalnym. W tym celu należy wykazać, że embrion i dorosły człowiek, który się z niego rozwinie, to substancjalnie ta sama istota. Celem niniejszego artykułu jest przegląd (...) wymiany myśli na temat jednego z istotnych i najbardziej zgrabnych argumentów za człowieczeństwem od zapłodnienia – argumentu z kontinuum genetycznego. Linia dyskusji jego zwolenników opiera się na fakcie, że w momencie zapłodnienia ludzkiej komórki jajowej ludzkim plemnikiem powstaje wyjątkowy zestaw genów, który nie zmienia się w czasie dalszego wzrostu i rozwoju ciała. Krytyka tego stanowiska polega na wskazaniu związanym z tym trzech problemów: tożsamości genetycznej bliźniąt jednojajowych, genetycznego determinizmu i nieostrości wyznaczonej w ten sposób granicy. (shrink)

Według standardowej koncepcji krzywdy, inkorporującej test kontrfaktyczny, osoba B została skrzywdzona, jeśli na skutek działania x osoby A znalazła się w gorszej sytuacji niż ta, w której znajdowałaby się, gdyby osoba A nie zrealizowała tego działania. Zastosowanie tej koncepcji do wyborów prokreacyjnych napotyka jednak dwa poważne problemy teoretyczne: tzw. problem nie-istnienia, będący także istotą spraw sądowych z tytułu „wrongful life”, oraz problem nie-tożsamości, opisany przez Derka Parfita. Problemy te ujawniają, że standardowa koncepcja krzywdy prowadzi do wniosków, które są całkowicie sprzeczne (...) z powszechnie podzielanymi intuicjami dotyczącymi obowiązków moralnych rodziców wobec przyszłych dzieci. Celem niniejszego artykułu jest analiza alternatywnej koncepcji krzywdy – tzw. krzywdy progowej. Wykazane zostanie, że koncepcja ta jest oporna na problem nie-istnienie, ale nie jest w stanie w sposób satysfakcjonujący rozwiązać problemu nie-tożsamości. (shrink)

Tekst jest wyborem fragmentów przypisywanych Janowi Potockiemu. Jean Potocki, mistrz ironii, twardo usadowiony w nieuchwytnym na pozór miejscu pomiędzy oświeceniem a romantyzmem, pozostaje najczęściej plagiatowanym autorem Europy. Zapewne przysłużył się pośmiertnie sprawie praw autorskich, ale i stało się tak, jakby oryginalność i płodność jego myśli była na tyle inna, że nie sposób przedstawić go inaczej jak wymazując jego imię, jeśli po prostu nie niszcząc. Choć historia jego francuskich i amerykańskich plagiatów jest wyczerpująco udokumentowana, nie istnieje jeszcze definitywne wydanie jego arcydzieła: (...) Rękopisu znalezionego w Saragossie, już w 1809 roku przełożonego po części na niemiecki, a w 1847, również w Lipsku, zapewne z udziałem Societas Jablonoviana, w całości na polski. W latach pięćdziesiątych XX wieku trud przywrócenia należnego mu miejsca podjęli R. Caillois, L. Kukulski, W. Has, Emanuel Rostworowski i Maria-Ewelina Żółtowska-Weintraub, której wciąż nieopublikowany doktorat stanowi najpełniejszą biografię hrabiego Jana, powiązaną z karierą bohatera Rękopisu. Skromny ów oficer gwardii walońskiej: Alfons van Worden, po wielu straszliwych próbach, które w gruncie rzeczy niczym innym dla niego nie były jak straszliwymi, teatralnie zaaranżowanymi opowieściami, awansował na gubernatora Saragossy, gdzie wiódł spokojny żywot troszcząc się o córeczkę swą Fatimę. […]. (shrink)

Celem artykułu jest sformułowanie koncepcji przedsiębiorcy na podstawie dziedzin filozofii społecznej, odnoszących się do materialnych uwarunkowań życia jednostki w społeczeństwie, a więc do jej własności, bogactwa i ubóstwa, działania i pracy. Zarysowana zostaje kwestia wkładu myśli Thorsteina Veblena oraz Wernera Sombarta w teorię współczesnej przedsiębiorczości. Autor stawia tezę, że zaczątkiem przedsiębiorczości leżącej u źródeł współczesnego kapitalizmu jest samodzielność w zarabianiu na utrzymanie oraz, że współczesne przedsiębiorstwo kapitalistyczne oddziela się od swojego założyciela jako podmiot gospodarczy, dzięki czemu nie jest przez niego (...) ograniczane. (shrink)

Pour autant que nous lisions Sade dans la perspective de la métaphysique platonicienne, il nous apparaít comme un scélérat psychopathe, dont l'oeuvre est digne de bûcher. Car si ses romans sont le reflet de la réalité, il n'у a pas de justification pour lui. Mais le monde sadique, prétend-il, en effet, à être une copie du monde réel, dont l'existence n'est encore que potentielle? Faut-il alors craindre Sade et le prendre pour un fou en le mettant sous le boisseau? L'analyse (...) de la conscience sadique enlève des doutes et des hésitations qui naissent en nous. Sade n'est pas aliené dans le sens que nous voulions imputer. D'un coté la perversion, de l'autre coté l'experience à laquelle il soumet, sous la pression des forces obscures, sa propre conscience, excluent les raisons de nos accusations. L'oeuvre de Sade est, en vérité, une manifestation de ce que G. Deleuze a nommé "renversement du platonisme". En tant que telle elle se développe en dehors de la distinction platonicienne fondamentale: Originel - Copie, en devenant une évocation du troisiéme "élément platonicien" - "faux prétendant", soit du Simulacre. С'ést en "faux" ou "simulé" qu elle retrouve sa vérité. Ce contexte permet de traiter Sade comme un grand precurseur de Nietzsche et de voir en lui un penseur anticipant beaucoup de problibnes actuels de la philosophie contemporaine, comme par exemple le problème du nihilisme. Le systeme sadique c'ést une singuliére synthése qui se compose, en outre de "motifs nietzschéennes", d'un mécanisme du siécle des lumiéres et d'une philosophie kantienne de volonté, alors de deux conceptions antinomiques de la pensée du XVIIIе siécle. Done on ne peut pas exagérer en disant que Sade est un penseur traversant son époque et ouvrant des horisons nouveaux devant la "philosophie de l'homme". II est très significatif que le dévoilement de ces horizons n'est pas pour Sade un effort exclusivemant théorique, mais qu'il est une tentative d'une dimension pratique. Ses solutions philosophiques, Sade les paye de la géhenne de sa propre conscience, qui, tourmenté par la nécessité d'une négation, culmine en anéantir un proche ainsi que soi-méme. (shrink)

Article enumerates memoirs and diaries written between the late 16th and the middle of the 17th century in which Russian threads occur. As the review of source texts, it acts as an introduction to research on rich and detailed image of Russia and Russians, emerged from many relics of Old Polish memoirism. Paper debriefs also a current studies related to this issue.

L'auteur de ce livre est depuis longtemps professeur de philosophie de I'homme a la Faculte de Philosophie de l'Ecole Universitaire de Philosophie et de Pedagogie Ignatianum a Cracovie. II a publie notamment deux ouvrages collectifs sur ce sujet: Człowiek i świat [L'homme et le monde], Cracovie 1972, et Człowiek - istnienie i działanie [L'homme - son existence et son agir], Cracovie 1974. La philosophie de l'homme est un manuel universitaire, destine surtout aux etudiants de ladite Faculte. La premiere edition de (...) ce manuel a paru a Cracovie en 1995 et la deuxieme - en 1996. Apres l'Avant-propos et la Bibliographie, ce livre contient 4 parties inegales : 1) Questions preliminaires ; 2) L'histoire de l'antropologie philosophique ; 3) Principaux problemes de la philosophie de l'homme ; 4. Anthologie de textes concernant l'homme. (shrink)

L'auteur de ce livre est depuis longtemps professeur de philosophie de I'homme a la Faculte de Philosophie de l'Ecole Universitaire de Philosophie et de Pedagogie Ignatianum a Cracovie. II a publie notamment deux ouvrages collectifs sur ce sujet: Człowiek i świat [L'homme et le monde], Cracovie 1972, et Człowiek - istnienie i działanie [L'homme - son existence et son agir], Cracovie 1974. La philosophie de l'homme est un manuel universitaire, destine surtout aux etudiants de ladite Faculte. La premiere edition de (...) ce manuel a paru a Cracovie en 1995 et la deuxieme - en 1996. Apres l'Avant-propos et la Bibliographie, ce livre contient 4 parties inegales : 1) Questions preliminaires ; 2) L'histoire de l'antropologie philosophique ; 3) Principaux problemes de la philosophie de l'homme ; 4. Anthologie de textes concernant l'homme. (shrink)

This book contains five lectures which had been delivered at the Jesuit Faculty of Philosophy in Cracow. Each of them is different in subject-matter, but what makes them one book is the common concern for the social affairs. It is addressed to the general reader. Those readers who are uninitiated in the field of broadly-understood politology could find there a short dictionary of political-ethical terms. It would not just facilitate the reports' comprehension, but also widens an outlook by introducing the (...) semantic aspects of terminology that sometimes is left out of account. (shrink)

This book contains five lectures which had been delivered at the Jesuit Faculty of Philosophy in Cracow. Each of them is different in subject-matter, but what makes them one book is the common concern for the social affairs. It is addressed to the general reader. Those readers who are uninitiated in the field of broadly-understood politology could find there a short dictionary of political-ethical terms. It would not just facilitate the reports' comprehension, but also widens an outlook by introducing the (...) semantic aspects of terminology that sometimes is left out of account. (shrink)

Drawing on phenomenological literature author presents understanding of the aesthetic experience of the musical work pointing to several things: 1. the deep grounding of the experience in myth and Orphic tradition, 2. to the metaphor of building worlds and 3. to being in the moment as one of the most important description of the experience of musical work. Further on author underlines the dynamic as well as fickle character of the experience of musical work, suspended between the sensual audio experience (...) and the conscious mental one. Phenomenological descriptions capture the aesthetic experience of musical work as processual, subjective, emotional, quality based and unfinished, in which they realize perfectly the complexity of the experience, claims the author. (shrink)

This article consisting of four points, shows the subject of multiple relationships between the realities of politics, ethics and the Catholic Church. The issue was presented on the basis of the writings and speeches of Joseph Ratzinger, the current Pope Benedict XVI. Article begins with a presentation of the relationship between politics and ethics as seen in historical perspective. The second section presents the so-called „political ethics” of the first Christian communities in the light of the indications contained in some (...) of the New Testament writings (cf. 1 Thess; 1 Peter) being the basis for the Christian way of acting in the area of policy. The third section indicates some realities like: progress, science and freedom – considered sometimes as an unquestioned idols and that`s why named once by Ratzinger „myth of modernity” – as a threat to connectivity between politics and ethics. The fourth section discusses the teaching of the Catholic Church on politics and the need for its ethical practice. In addition it contains some concrete proposals of Ratzinger that can be used in contemporary debates on the fundamental values of a democratic state in contemporary pluralistic societies. It also refers to Pope Benedict XVI appeals for more ethics of politics. (shrink)

Zbiór tekstów pochodzących z różnych czasopism z lat 1952-1979.

Antologia tekstów poświęconych etycznym aspektom agresji i przemocy stosowanej przez państwo. Obejmuje teksty najwybitniejszych naukowców z dziedziny etyki praktycznej i filozofii politycznej.

Zawiera wybór tekstów wokół artykułu Immanuela Kanta ""Was ist Aufklärung?".

Książka ta ukazała się jedyny raz w 1965 roku w Państwowym Wydawnictwie Naukowym. Z tamtego opracowania za uprzejmą zgodą PWN korzystamy, za co Wydawnictwu dziękujemy. Inicjatywa wznowienia Filozofii na rozdrożu w Wydawnictwie Naukowym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wiąże się nie tylko z obowiązkiem troski o dziedzictwo intelektualne założyciela toruńskiej filozofii, ale także z przekonaniem o ciągłej aktualności jego myśli tworczej oraz zdolności porządkowania i inspirowania myślenia filozoficznego młodszych badaczy. To, co ceni się od dziesięcioleci w pracach Tadeusza Czeżowskiego, to przecież niezwykła (...) zwięzłość i logika wykładu fundamentalnych problemow filozoficznych. Jego filozofia koresponduje - jak się przekonujemy - z głownymi nurtami i pomysłami filozofii XX wieku, wyrastając jednak ze źrodeł charakterystycznych dla Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, ktorej był wybitnym przedstawicielem. Wznawiamy więc książkę podsumowującą przemyślenia filozoficzne jej Autora, ktora w znacznej mierze i przede wszystkim jest - jak sugeruje jej tytuł - pracą o charakterze metafilozoficznym. Taki charakter ma zwłaszcza filozofia i metodologia nauki, a także koncepcja etyki naukowej. Czeżowski traktował przedmiot filozofii szeroko i w tym sensie widział w niej zespoł nauk filozoficznych, zaliczając do nich metafizykę, epistemologię, psychologię, etykę, estetykę, logikę i historię filozofii. Jakkolwiek dziedzinami tymi zajmował się z nierownym zaangażowaniem, łączył podejście merytoryczne, w aspekcie historycznym i empirycznym, z podejściem formalnym, kładąc nacisk na logiczny charakter struktur i procedur naukowego badania przedmiotu. Jan Woleński określił kiedyś Czeżowskiego koncepcję nauki jako „skrajnie logiczną", i idą śadem tej oceny, moża powiedzieć ż jest on typowym przedstawicielem polskiej filozofii logicznej. Z drugiej strony, nawiąująe do Franza Brentana, szerokie traktowanie dośiadczenia, rozciąająe je na sferęetyki i estetyki, wyrożia polskiego filozofa na tle skrajnie antymetafizycznych i antyaksjologicznych zwolennikow empiryzmu logicznego z kręu Koł Wiedeńkiego. MetodologicznąotwartośćCzeżwskiego na problemy egzystencjalno-moralne ceniono szczegolnie w nurcie etycznym i metodologicznym Lubelskiej Szkoł Filozoficznej. Wiele wybitnych umysłw wyrażł swąwdzięznośćintelektualnądla tekstow filozoficznych Tadeusza Czeżwskiego i moża miećuzasadnionąnadzieję ż nie sąoni ostatnimi. Do tych należątakż inicjatorzy wznowienia tej książi w 120. rocznicęurodzin jej Autora. Włodzimierz Tyburski, Ryszard Wiśniewski. (shrink)

Książka _Józef Tischner _opublikowana przez Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie w ramach serii „Polska Filozofia Chrześcijańska XX wieku” jest wieloautorską monografią napisaną pod redakcją Jarosława Jagiełły. Publikacja wprowadza czytelnika przede wszystkim w filozofię sławnego „księdza na manowcach” i autora popularnej _Historii filozofii po góralsku_, ale wzbogacona jest również w rys biograficzny tego myśliciela oraz zwraca uwagę na czasy, w których przyszło Tischnerowi żyć i filozofować, co w jego przypadku miało duży wpływ na tematykę, którą podejmował. Ponadto w wydaniu tym (...) znajdziemy wybór oryginalnych tekstów Tischnera z jego czołowych dzieł filozoficznych (wydanych jeszcze za jego życia), jak _Filozofia dramatu_, _Myślenie według wartości _czy _Spór o istnienie człowieka_. Głównymi autorami artykułów w monografii są ludzie, którzy poświęcili się studiom nad myślą tischnerowską – Jarosław Jagiełło oraz Mirosław Pawliszyn. Redaktor publikacji – Jarosław Jagiełło – nie tylko znał księdza Tischnera osobiście, ale dotąd pozostaje jego wiernym uczniem i kultywatorem jego myśli, która, na tle współczesnych filozofii, pozostaje niezwykle oryginalna. O tym, z jakimi tradycjami filozoficznymi Tischner natomiast polemizuje (tomizm, marksizm), oraz o tym, o kształt których koncepcji nieraz zacięcie walczy (odpowiedzialność, człowiek), pisze Miłosz Hołda. (shrink)

Postęp medycyny bez wątpienia ma w swym założeniu troskę o człowieka. Nowe technologie zawsze budziły jednak kontrowersje i strach przed nieodpowiednim ich wykorzystaniem. Nie jest nowym stwierdzeniem, iż to nie w samej metodzie, a w sposobie jej wykorzystania tkwi ryzyko. Nowa genetyka rozbudziła w społeczeństwach ogromne nadzieje, co pozwoliło rozwinąć się nowej gałęzi przemysłu nie zawsze związanego z medycyną. Podstawowym celem genetyków medycznych jest opracowanie metod leczenia chorób dotąd nieuleczalnych, na co mogą pozwolić metody edycji DNA. Entuzjastycznie podchodzący do (...) nowych technologii transhumaniści będą dopatrywali się w edycji DNA najwyższej troski o ludzkość oraz przybliżania jej do wyższego stadium rozwoju. (shrink)

W artykule dokonuję krytycznej analizy dotychczasowych ujęć filozoficznych aspektów psychiatrii Antoniego Kępińskiego ze szczególnym zwróceniem uwagi na dyskusję wokół jej etycznych i aksjologicznych implikacji. Analiza ujawnia wiele rozbieżnych inter­pretacji wyrażających się przypisywaniem tym samym terminom stosowanym, przez Kępiń­skiego nieco odmiennych lub całkowicie róż­nych znaczeń podkreślaniem ważności jed­nych zagadnień a pomijaniem innych, równie intensywnie występujących w pismach anali­zowanego autora; wreszcie istotne różnice wy­nikają z nakładania przez komentatorów na poglądy Kępińskiego własnych inklinacji filo­zoficznych. Istotne różnice interpretacyjne pojawiły się w takich zagadnieniach jak: (...) miejsce i rola koncepcji metabolizmu informacyjnego, w psy­chiatrii i antropologii Kępińskiego, w Proble­matyce świata aksjologicznego jako szczegól­nej modalności egzystencji człowieka oraz su­mieniu i jego roli w strukturze wewnętrznej człowieka. Wskazane zagadnienia, w ujęciu najważniejszych znawców i komentatorów myśli Kępińskiego, podejmowane są w różnym stopniu i uzyskują w poszczególnych opracowaniach odmienne rozumienie. Uwzględniając poczynione przy okazji analizy poszczególnych zagadnień uwagi i zastrzeżenia co do właściwego rozumienia tekstów Kępińskiego proponuję przyjęcie, jako głównej kategorii interpretacyjnej, pojęcia „Podmiotowość moralna”. Pozwoli to, mam nadzieję, na szerszą analizę filozoficznych implikacji psychiatrii Kępińskiego. (shrink)

Pod pojęciem technik interpretacji scenicznej rozumie się działania, które łącząc recepcję tekstu literackiego z pedagogiką dramy, przyczyniają się do intensywnej analizy i interpretacji tekstów. Twórcą i głównym przedstawicielem tego nurtu dydaktyki literatury jest w Niemczech profesor nauk o estetyce i komunikacji Ingo Scheller. Swoją koncepcję pracy z tekstami literackimi Scheller zbudował na gruncie estetyki recepcji - teorii, która nadawała szczególną rolę czytelnikowi w konstytuowaniu znaczenia dzieła literackiego. Ogromny wpływ na powstanie interpretacji scenicznej wywarły także rozwijające się w latach osiemdziesiątych (...) koncepcje dydaktyczne, bazujące na kreatywnym pisaniu i kładące nacisk na powiązanie interpretacji tekstu z produktywnym działaniem czytelnika. Opracowana przez Schellera metoda interpretacji scenicznej nabrała ostatecznego kształtu pod wpływem różnorodnych teorii i koncepcji teatru, reprezentowanych m. in. przez Stanisławskiego, Grotowskiego, Boala, Strasberga i Brechta. W wyniku wieloletnich doświadczeń powstała metoda, która podkreśla znaczenie emocji i imaginacji w procesach uczenia się, pozwala rozwijać umiejętność empatii oraz respektuje indywidualne doświadczenia czytelnika. Niniejszy artykuł poświęcony jest możliwościom zastosowania technik interpretacji scenicznej w nauczaniu języków obcych. Sposoby wykorzystania poszczególnych technik na lekcjach języka niemieckiego zilustrowano na przykładzie dziewiątego rozdziału z podręcznika Tangram 2B. (shrink)

Punktem wyjścia artykułujest rozważanie i konfrontowanie ze sobą różnych znaczeń terminu „wola”, formułowanych i dyskutowanych w XII-wiecznej antropologii. Znaczna część tych historycznych dociekań poświęcona jest takim zagadnieniom, jak charakterystyka i specyfika działania ludzkiej woli, jej odniesienie do całej dziedziny pragnienia, zwłaszcza zaś wzajemne funkcjonalne i hierarchiczne relacje między wolą a rozumem jako władzą poznawczą. Na podstawie porównawczej i krytycznej analizy tekstów źródłowych z epoki autor artykułu bada poglądy tych i innych ówczesnych myślicieli na temat przynależności woli do sfery racjonalności (...) w człowieku, udziału intelektu w jej wyborach i decyzjach z jednej strony, a zarazem jej autonomii i możliwości samoporuszania się z drugiej. Swoje badanie koncentruje na tym, w jaki sposób XII-wieczni myśliciele próbują wyjaśnić fenomen wolnego wyboru czy też wolnej decyzji i odpowiedzieć na pytania dotyczące właściwego podmiotu, źródła, przyczyny sprawczej bądź koniecznego i wystarczającego warunku ludzkiej wolności. Czyni to w kontekście średniowiecznych dyskusji i sporów między woluntaryzmem i intelektualizmem antropologicznym. (shrink)

Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)

Głównym celem artykułu jest prezentacja wyobraźni poetyckiej i doświadczeń grupy twórców skupionej w 2 Korpusie Polskim w czasie II wojny światowej, jak również analiza jej najbardziej charakterystycznych motywów w kontekście tradycji polskiego romantyzmu, „odgrywanych” na trasie i w rolach poetów-żołnierzy Korpusu. Studium wykorzystuje wszystkie tomiki poetyckie, a także inne literackie publikacje wytworzone na długiej trasie ze Związku Sowieckiego, gdzie trzon Korpusu się uformował w 1941–1942, przez Bliski Wschód, Włochy, aż do ostatniej stacji – emigracji, najczęściej w Londynie. Materiał ten jest (...) analizowany w nawiązaniu do badań nad polską poezją czasu II wojny oraz porównawczych studiów nad polską tradycją romantyczną, zwłaszcza literaturą Wielkiej Emigracji. Ten porównawczy punkt widzenia i metoda stosowane są we wszystkich częściach ułożonej chronologicznie analizy. Od prezentacji zróżnicowanego życia kulturalnego Korpusu, przechodzi ona do zwięzłego zobrazowania grupy ponad 80 czynnych w nim poetów. Studium skupia się na analizie głównego tematu, który formuje postrzeganie czasu w świecie przedstawionym przez żołnierską poezję: motywu drogi czy ścieżki. Odsłania fenomen pewnego zbliżenia nader różnych „szkół” i stylów (od awangardy i futuryzmu, poprzez neoromantyzm do tekstów kabaretowych) pod naciskiem doświadczeń wojny i wygnania, jak również siły wielkiej romantycznej tradycji poezji polskiej, która formowała się na podobnej trasie: od Rosji, Syberii, przez Bliski Wschód, do Włoch, gdzie Polacy walczyli pod Napoleonem, do Londynu i Paryża – centrów Wielkiej Emigracji. Toposy męczeństwa, wzmocnione przez Syberię i pobyt na Ziemi Świętej, bezdomności, doświadczeń bojowych, „zdrady” zachodnich sojuszników (Teheran, Jałta) są efektywnie „odświeżone” w takim właśnie komparatystycznym podejściu. (shrink)