Historia religii jednoznacznie wskazuje, że religia nie stanowi wyłącznie jakiejs idei ani że nie jest jedynie systemem praktyk kultowych. Jest przede wszystkim spotkaniem czlowieka z sacrum, z boskością, i nawiązaniem dialogu z rzeczywistością transcendentną. Do spotkania z sacrum moze dojść na drodze poznania wewnętrznego, na podstawie obserwacji świata odczytywanego jako symbol czegoś ponad nim, słuchania słowa Bożego, doznawania wizji lub oświecenia. Jest ono uwarunkowane działaniem całego czlowieka, zarówno jego uczuć, jak i rozumu. W tym spotkaniu człowiek otwiera się na (...) sacrum całym sobą, w swej psycho-fizycznej strukturze. Antoine Vergote, współczesny psycholog belgijski, ukończył studia fiozoficzne i teologiczne w Lowanium. Formację psychologiczną i psychoanalityczną zdobył w Paryżu. W praktyce zawodowej i w badaniach naukowych zajął sie problematyką religijnosci jednostki. Interesuje go przede wszystkim problem doświadczenia religijnego. Szuka odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu potrzeby, pragnienia i frustracje oddziałują na postawy religijną człowieka? W szczególności, w jakim stopniu obrazy ojca i matki mają wpływ na postawy religijny dziecka? Co sprawia, ze człowiek jest religijny? (shrink)

Zasadnicza teza tekstu brzmi, że możliwość totalnego chaosu empirycznego, która jest rozpatrywana w ramach eksperymentu unicestwienia świata, nie jest możliwością realną, lecz możliwością logiczną. Według Husserla hipoteza totalnego chaosu empirycznego pozostaje w związku z zasadniczą nieadekwatnością doświadczenia świata, która nie wyklucza możliwości nieistnienia świata. Unicestwienie świata jako efekt całkowitego załamania się doświadczenia świata mogę jednak przyjąć tylko hipotetycznie i taka fikcyjna możliwość nie ma charakteru możliwości realnej, ponieważ absolutny fakt mojego doświadczenia poprzedza wszelkie możliwości, nadając (...) im dopiero znaczenie możliwości realnych. Doświadczenie w swej pierwotnej strukturze obejmuje zarówno doświadczenie świata, jak i doświadczenie ego cogito i jest jednym, absolutnym doświadczeniem, tak że możliwość globalnego chaosu empirycznego okazuje się jedynie pustym eksperymentem myślowym i jako taka możliwość ta pozostaje w zasadniczej analogii do możliwości niepoznawalnych rzeczy samych w sobie. Słowa kluczowe: fenomenologia transcendentalna, eksperyment unicestwienia świata, doświadczenie świata, doświadczenie ego cogito, realna możliwość, logiczna możliwość. (shrink)

Tematem artykułu jest filozofia miłości rozwijana przez dwóch wybitnych fenomenologów wymienionych w tytule: Dietricha von Hildebranda i Karola Wojtyłę. Obydwaj korzystali w swoich badaniach z metody fenomenologicznej; celem artykułu jest pokazanie, że w obydwu wypadkach metoda ta prowadziła do podobnych rezultatów. Autor czyni to w trzech krokach. Po pierwsze, pokazuje, że miłość pojętą w sensie ogólnym obydwaj autorzy rozumieją jako odpowiedź na wartość osoby. W Lubelskiej Szkole Personalizmu zasada miłości została wyrażona w formule: persona est affirmanda propter seipsam, a treścią (...) afirmacji, która jest należna osobie, jest miłość. W kategoriach von Hildebranda zasada ta wyrażona jest w sposób następujący: dobro osoby afirmowane jest poprzez obiektywne dobra dla osoby, które stanowią właściwą treść miłości. Po drugie, obydwaj autorzy wiele uwagi poświęcają tej specyficznej formie miłości, jaką jest miłość małżeńska. Podczas gdy mińość w sensie ogólnym stanowi odpowiedź na wyjątkową wartość osoby w stosunku do świata pozaosobowego, to miłość małżeńska jest odpowiedzią na wyjątkową wartość jednej osoby pośród wszystkich innych osób doświadczaną przez osobę płci przeciwnej. W tym sensie miłość małżeńska jest również specyficzną odpowiedzią na wartość. Po trzecie, doświadczenie miłości małżeńskiej pokazuje, że nie istnieje sprzeczność między wolnością a wzajemną przynależnością, co von Hildebrand wyraził w pojciu intentio unionis. (shrink)

Człowiek w logoterapii Viktora E. Frankla charakteryzuje się trzema podstawowymi sposobami bycia: fizycznym, psychicznym, duchowym. Duchowy sposób bycia jest sferą autonomiczną, w której jesteśmy zdolni do pozyskania sensu przez przeżycie i robienie czegoś wartościowego oraz dzięki któremu możemy nabrać dystansu i odnieść się do chorobowych symptomów zaburzonej psychiki. Wypełnienie się sensem przez robienie czegoś wartościowego jest możliwe dzięki trzem zdolnościom, zakorzenionym w strukturzebycia ludzkiego: zdolności do intencjonalnego kierowania się poza siebie do świata zewnętrznego, zdolności transcendowania siebie ze względu na (...) doświadczenie czegoś wartościowego i zdolności do dystansowania się od siebie, dzięki której w ogóle możemydoświadczyć czegoś takiego, jak to, że jesteśmy także duchowymi osobami i objawić się w swoim człowieczeństwie. W artykule ukazano antropologiczne podstawy logoterapii Frankla, akcentując aspekt ludzkiej wolności. ------------------------- Zgłoszono: 28/11/2022. Zrecenzowano: 26/04/2023. Zaakceptowano do publikacji: 02/05/2023. (shrink)

Współcześnie próby systematyzowania sztuki na podstawie jej wartości zastępują raczej teorie opisowe, które stronią od jej ocen. Co więcej, refleksja postmodernistyczna, zmieniając swój stosunek do sztuki niskiej, skutecznie zatarła różnice w hierarchizacji walentnych treści sztuki. Wzmocnienie głoszonych w awangardzie programowych tez zmierzających do unieważnienia dotychczasowych kryteriów postaw oceniających wartość sztuki przyszło wraz z tzw. filozofią postmodernizmu. Założenia postmodernizmu ukazują wizję sztuki współczesnej, która osiągnęła kres swoich możliwości twórczych, innymi słowy nie ma współczesnej możliwości powiedzenia w sztuce czegoś nowego, co nie (...) będzie tylko cytatem, powtórzeniem, rekapitulacją tego, co już w sztuce było. Tego rodzaju hipoteza zakłada, że wyobraźnia ludzka jest zbiorem skończonych możliwości, a w procesie rozwoju kultury doszliśmy w czasach współczesnych do punktu, w którym wszystkie możliwe kombinacje zostały już wykorzystane. W tej sytuacji możemy albo przyjąć postawę zniechęcenia, albo sięgnąć do czasów minionych i wyselekcjonować poszczególne elementy, zestawiając je w eklektycznej kombinacji tak, aby nosiły znamiona nowości. Ale, aby przeprowadzić ten eklektyzm, który ma spełniać pozory nowości, trzeba wyjść od zwątpienia w kategorię racjonalnego rozumu, czyli braku wiary w naturalny porządek świata. Tylko wtedy głównym operatywem na gruncie kultury pozostanie wszechobecna ironia. I w tym duchu, zgodnie z założeniami postmodernizmu, należy czytać tzw. wielkie narracje historyczne, czyli systemy filozoficzne, religie, projekty społeczne czy też teorię sztuki. Obecne w historii narracje należy traktować jak wielkie literackie opowieści, które, być może, mają ciekawą fabułę, ale nie są prawdziwe i nie wychodzą poza zdawkowy komentarz. Katalog często stawianych hipotez wybranych i omówionych w artykule wskazuje na ich niejasną i często wadliwą konstrukcję. Nie oznacza to jednak niemożności stawiania pytań o wartościowanie na gruncie estetyki. Należy pamiętać, że pewne kwestie pozostają niezmienne w ocenie sztuki. Kryterium oceny dzieła sztuki uzyskane na podstawie cech empirycznych pozostaje niezmienne, a zatem to, co nazywamy kwestiami warsztatowymi, może przejść jako pierwsza przesłanka uznania, bądź nie, dzieła sztuki za wartościowe. Podobnie na bazie pewnej fikcji wizualnej urzeczywistniane są wartości, które nie są dostępne w świecie realnym, tym samym nie pełnią funkcji czystej repetycji doświadczenia ze świata realnego, więc mogą zaistnieć w świecie sztuki. Tym samym wartość sztuki może być mierzona skalą wprowadzenia do doświadczenia podmiotu poznającego czegoś, czego dotąd podmiot nie doświadczył. (shrink)

A significant impediment to the study of perceptual consciousness is our dependence on simplistic ideas about what experience is like. This is a point that has been made by Wittgenstein, and by philosophers working in the Phenomenological Tradition, such as Husserl and Merleau-Ponty. Importantly, it is an observation that has been brought to the fore in recent discussions of consciousness among philosophers and cognitive scientists who have come to feel the need for a more rigorous phenomenology of experience. The central (...) thought of this paper is that art can make a needed contribution to the study of perceptual consciousness. The work of some artists can teach us about perceptual consciousness by furnishing us with the opportunity to have a special kind of reflective experience. In this way, art can be a tool for phenomenological investigation. The paper has three parts. First, I present what I call the problem of the transparency of experience. This is a problem for philosophy, for art, and for cognitive science. Second, I present an alternative conception of experience as a mode of interactive engagement with the environment. Finally, against the background of this conception, I discuss, briefly, the work of the sculptors Richard Serra and Tony Smith. (shrink)

The beginning of the world seems to be a subject of investigations of contemporary sciences on the one hand, and a part of the religious truth on the other. Technical and scientific progress is conductive to constructing new models of the world and inspires modifications or rejection of existing ones. The aim of the first part of this paper is to show some problems, among others methodological, theoretical and interpretational, that arise on account of current scientific theories. Certain basic features (...) of so-called scientific world view are pointed out. In the second part, the fundamental essence of the religious and theological truth of the creation is investigated. On the grounds of discussed issues, a possibility to achieve a kind of synthesis of both, scientific and religious world views is considered in the third part. It is suggested that general outlook on life could be a proper base for such a synthesis. However this solution proves to be unsatisfying, because of mosaic, incoherent character of an outlook of life. The task to construct more cohesive view of the world remains open. In the paper, few lines for further investigation are drawn. (shrink)

The author of this paper discusses the source experience defined in terms of the ancient Indian philosophy. She focuses on two out of six mainstream Hindu philosophical schools, Sāṃkhya and Yoga. While doing so the author refers to the oldest preserved texts of this classical tradition, namely Yogasūtra c. 3rd CE and Sāṃkhyakārikā 5th CE, together with their most authoritative commentaries. First, three major connotations of darśana, the Sanskrit equivalent of φιλοσοφια, are introduced and contextualised appropriately for the comparative study (...) of source experience. Then, three means of knowledge (pramāṇa-s) as well as the purpose of search for source experience are explained. Next, a specific understanding of source experience in the context of Sāṃkhya-Yoga is discussed to reveal both its contents and the reasons for apophatic formulation of the liberating insight. The self-knowledge and true knowledge both result from source experience based on distinguished discernment (vivekakhyāti) between “I”/ego and the self, gained during the multistage meditative absorption (samādhi). The analysis of discriminative cognition is followed by reconstruction of the arguments offered by the author of Sāṃkhyakārikā in favour of the existence of the self (puruṣa), immutable, inactive, and opposed to the domain of nature (prakṛti) characterised as spontaneously active and creative, which includes empirical consciousness, or “I”. The last section is devoted to the issue of the possible communication of achieved knowledge and its application in the everyday life practice. In conclusion, it is claimed that in Indian philosophy there has been no clear distinction between the practical value of subjective cognitive insight and theoretical ambitions of philosophy, which is why many authors of classical treatises are also recognised as eminent sapiential mentors. Often, especially in the texts of Yoga, Nyāyā and Buddhism philosophy is associated with therapy and philosophical exposition of the “cognitive ailments” is compared to medical treatment. -/- . (shrink)

One of the most difficult problems, which is to be solved by contemporary culture, is the ecological problem. It concerns the culture because the hedonistic and consumerist mentality of man plays an important part in it. Biocentrism states that the ecological problem results from traditional Western attitudes to the non-human world based on the belief that humans are the central and most significant entities in the universe. Biocentrism puts forward a teleological argument for the protection of the environment. It indicates (...) that non-human species have inherent value as well and each organism has a purpose and a reason for being, which should be respected. Biocentrism states that the anthropocentric attitude to the non-human world results from the Christian worldview based on the Bible where it is written that God gives man dominion over all creatures. The author analyses the main issues of the Catholic concept of the relationship between human beings and other creatures. He indicates that ecotheology respects the inherent value of non-human creatures because, as the Pastoral Constitution on the Church in the modern world Gaudium et spes says: “all things are endowed with their own stability, truth, goodness, proper laws and order”, but maintains that the purpose of the world is connected with its relationship to God. The author considers also what is the human subjectivity in behaving towards the environment and what is the dependence between the autonomy of the world and the subjectivity of man in ecotheology. In the end, the author comes to the conclusion that according to ecotheology the ecological problem results from the broken relationship between the human and God and in consequence it the broken relationship between the world and God. (shrink)

Martin Heidegger in 'The Origin of the Work of Art' (Der Ursprung des Kunstwerkes) developed a whole new way of thinking about art, going beyond traditionally understood aesthetics or even philosophy of art. Some of Heidegger’s thoughts, however, appear to be understated and only signal a huge complexity of both experiencing works of art and the very issue of the origin of the work of art. The analysis of the terms ‘anxiety’ and ‘eyeblink’ from 'Being and Time' presented in this (...) article complement and develop Heidegger’s ideas included in his essay. Linking art to these two crucial phenomena of fundamental ontological analysis of Dasein casts light on the status of art and its existential significance. The author aims mainly at demonstrating the aletheic connection (based on unclosedness) between the experience of ‘originary source’ of a piece of art and ‘anxiety’, and also, in conclusion, he points to the ‘event of beyng’ as the essential, non-metaphysical origin of art. (shrink)

The aim of this article is attempt to reconstruct the model of Western Culture, which appears on field of contemporary philosophy of culture. This view basis on the division of the culture into 3 periods: pre-modernity, modernity and post-modernity. Modernity is initiated with intensive increase of rationalization, disenchantment of the world, as well as with faith in reason and improvement. Post-modernity stems from disappointment of reason and fear of consequences of technical progress. Reason and Progress are treated as substitute for (...) traditional myth and religions. Pre-modernity are background for those analyses. Nowadays this is the model of interpretation for social and intellectual events observed in Western culture. That model deals with general and permanent crisis of culture. The essence of this crisis is fragmentation of the human world (break-up of fundamentals of philosophical and scientific inquiry as well as everyday morality) and 'myself'. (shrink)

Objects – even tomatoes – are, in a sense, timeless – they exist, all at once, whole and integrated. Indeed, it is just this fact about objects – their timelessness – that makes it puzzling how we can experience them as we do. In the language of traditional philosophy, objects are transcendent; they outstrip our experience; they have hidden parts, always. When you perceive an object, you never take it in from all sides at once. And yet you have a (...) sense of the presence of the object as a whole at a moment in time. (shrink)

Cultural images of the world as a condition for the autonomy of music. The general aim of the essay is to pose the question of the relationship between the elements of a socially shared, general image of the world (using Aaron Gurevich’s terminology) and the possibility of constructing the idea of autonomous music. Musical autonomy is understood here as the thesis that the order of music is independent from any other order, e.g. social, cultural etc. Hence the focus of these (...) considerations is on cultural images of music that situate music beyond external social conditions. Several possibilities of this type are considered, such as the Pythagorean connection between music and the cosmic order, the Iranian concept of Aša, and the ancient Chinese connection between music and the cosmo-political order. Shamanism is considered as a possible archaic source for this kind of mental operation. These considerations do not aim at any kind of archaistic reduction, but rather at describing the cultural-historical conditions that made the very idea of autonomous music possible. Elementy kulturowego obrazu świata jako warunek autonomizacji muzyki. Celem artykułu jest postawienie pytania o zależność między elementami społecznie podzielanego, ogólnego obrazu świata (w terminologii Aarona Gurevicha) a możliwością ukonstytuowania idei autonomii muzyki. Autonomia ta rozumiana jest jako teza o niewywiedlności zasad muzyki z odmiennych względem niej porządków: społecznych, kulturowych, itp. Przedmiotem rozważań są zatem takie kulturowe obrazy muzyki, które usuwają ją ze społecznej empirii poprzez powiązanie z porządkiem innego rodzaju. Omówionych zostaje kilka możliwości tego typu, w tym pitagorejskie skojarzenie muzyki z ideą kosmosu, perskie z ideą Aša, czy chińskie z porządkiem kosmogonicznym i politycznym zarazem. Jako możliwe archaiczne podłoże dla tego rodzaju operacji podany zostaje przykład szamanizmu. Celem rozważań nie jest przy tym redukcja autonomistycznego myślenia o muzyce do archaicznych obrazów świata, lecz poszukiwanie historyczno-kulturowych warunków, które umożliwiły późniejszą konstrukcję idei muzyki autonomicznej. (shrink)

Drawing on phenomenological literature author presents understanding of the aesthetic experience of the musical work pointing to several things: 1. the deep grounding of the experience in myth and Orphic tradition, 2. to the metaphor of building worlds and 3. to being in the moment as one of the most important description of the experience of musical work. Further on author underlines the dynamic as well as fickle character of the experience of musical work, suspended between the sensual audio experience (...) and the conscious mental one. Phenomenological descriptions capture the aesthetic experience of musical work as processual, subjective, emotional, quality based and unfinished, in which they realize perfectly the complexity of the experience, claims the author. (shrink)

The democratization of the world according to Samuel Huntington.

The attitude towards death and dying reflects the society’s view on a human being as a subject. Due to the progress in medical science a growing interest has been observed in the problem of death, including the right to dignified dying. One of the issues connected with the phenomenon of dying is the problem of euthanasia seen as one’s right to decide on one’s own death in extreme cases. The question of the legality of euthanasia is becoming a subject of (...) consideration more and more often, which is a result of a celebratory culture of death and the obsolescence of faith and religious practice. The aim of the following report is to show the attitude of major religions of the world towards euthanasia. What arguments of religious nature are against the legality of mercy killing? Both Christian and non-Christian religions rise to speak on the matter. All religions stress their veto over mercy killing, justifying their view in various ways. Christians claim that God is the donor and lord of life; a man cannot decide on ending human life as he or she is only the user, not the owner of it. Judaism assumes that human life has an absolute value, is sacred, untouchable, as God’s gift. Islam, quoting Koran, also preserves life as God’s gift. According to Buddhist ethics, the annihilation of both one’s own and someone else’s life is the worst of evil deeds. Will the arguments of religious nature mean enough to stop the legality of euthanasia? (shrink)