W artykule zaprezentowano nieznany list Bolesława Micińskiego do ks. Augustyna Jakubisiaka znaleziony w jego archiwum w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Jest to okazja do przypomnienia tych wybitnych, choć nieco zapomnianych filozofów oraz do prezentacji ich powiązań intelektualnych. Poznali się w 1937 r. w Paryżu i odtąd utrzymywali bliskie kontakty, aż do śmierci Micińskiego w 1943 r. Od początku łączył ich sprzeciw wobec idealistycznej filozofii niemieckiej oraz neopozytywizmu Koła Wiedeńskiego z jego materializmem, scjentyzmem i sceptycyzmem. Miciński odkrywał u ks. Jakubisiaka (...) bliskie sobie poglądy na temat przestrzeni i czasu. W ostatnich esejach Micińskiego z okresu wojny pojawiają się tezy o charakterze moralnym, które głosił ks. Jakubisiak, a mianowicie jednostkowość i autodeterminizm. Jednostkowość oznacza dowartościowanie jednostki w obliczu wszystkiego, co może jej zagrażać, zwłaszcza totalizmów. Z kolei autodeterminizm to przyznanie ludzkiemu bytowi absolutnej autonomii i wolności, która działa w przyjętym uprzednio kierunku. Było to zanegowanie determinizmu i ateizmu. Konteksty wypowiedzi Micińskiego na temat jednostki i autodeterminizmu wskazują, że nie tylko przejął on od Jakubisiaka istotne dla niego pojęcia, lecz także osadził je w bliskim sobie kontekście światopoglądowym. Myśl polskiego duchownego musiała być dla Micińskiego podwójnie inspirująca. Po pierwsze, odkrywał w jego pracach znane sobie style filozofowania wywodzące się od św. Augustyna, Leibniza, Pascala czy Kanta. Z drugiej strony poszerzał pola własnych poszukiwań i znajdował odpowiedzi na istotne egzystencjalne pytania; zwracał się w kierunku współczesnej nauki, a zwłaszcza chrześcijaństwa, które stawało się dla niego coraz ważniejszym intelektualnym i duchowym azylem. (shrink)

The article is a tentative analysis of the construction of reality created in Bolesław Leśmian’s lyric poetry; an attempt to specify its most important elements, the relationships between them and the main mechanisms which control the poetical world of the author of Łąka [The Meadow). The discussion centres on the motifs of existence and non-existence, death and nothingness, time and space, as well as the creation of Leśmian’s characters, especially God, who is presented in a variety of images (from the (...) presentation of the poetic consequences of Nietzsche’s conception of God’s death, depriving him of his omnipotence, placing him outside the world and his humanization to his pantheistic diffusion into the reality created in the poems). (shrink)

Bolesław Leśmian’s The Mad Violinist contains many suggestions concerning the musical side of the drama, especially its properties of sound and expression. The violin and violin playing fulfill an important function – coloristic, dramaturgic and symbolic – in the work. Also appearing are the sounds of other instruments (gong, dulcimer, plucked string instrument), refined musical timbres and acoustic effects (sound portrait of the Woodland Water Nymph), musical profiling of the characters (Alaryel plays the violin, Chryza dances on stilts, the Witch (...) strikes the clock) and ‘ballet’ scenes – solo and ensemble (Chryza’s dance, Chryza and the Water Nymph’s dramatic duet, the dance suite in the Second Delusion). The poet also described very suggestively the expressive categories of the fragments set to music. Their skillful distribution in time and combination on a contrast principle, as well as the utilization of their dramatic potential, contribute to the reinforcement of their power of expression. Alaryel’s virtuoso showpiece, maintained in a furioso-type tone, leads to a true explosion of sound and contrasts with the lyrical and wistful lamentoso played over the grave of the Water Nymph. However, the ethereal timbre of the Water Nymph, who is accompanied by an indigo dawn, emphasizes the symbolic significance of this character. The musical components in The Mad Violinist blend perfectly with the other elements – word, gesture, stage movement and the visual side of the drama, creating an extraordinary whole of great artistic value. The present article also proposes a reference to the violin music of Belgian violinist and composer Eugène Ysaÿe, whose oeuvre fits into the European Symbolist trend. His Six Sonatas for Violin Solo op. 27 from 1927 form a peculiar interpretative context for Leśmian’s drama. The point here is not to suggest any actual relationship, but rather to draw attention to the similar type of artistic sensitivity and imagination, feel for color and deeply sensual manner of experiencing the world. (shrink)

Considerations are centred on the problem of actualisation of the anthropological structures of imagination within the chosen texts by B. Leśmian and M. Białoszewski. Theoretical point of departure is a statement by G. Durand, which concerns cultural manifestation of the fundamental pattern of experience consisting of the principles of disconnection (separation), of connection (unity), and of analogy. Those principles correspond lo two fields of the isotopies of archetypes, symbols, structures and attitudes that constitute archetypal images of day and night. In (...) the course of examination, Durand’s theoretical assumptions are introduced as analytical procedure that reveals and explicates mechanisms of creation of the represented world in the poetry of Leśmian and Białoszewski. The mechanisms m question are based above all on establishing the principle of disconnection (separation), and compensational suspending of it; establishment and suspension consist in introducing the representations of the unity and analogy principles into the structure of the represented world, according to the integral pattern of experiences. In Leśmian’s poetry, actualisation of atlthropological structures of imagination is performed above all by mediation of image and event; in poetry of Białoszewski – by mediation of linguistic morphodynamics within the scope syntactic and semantic operations that violate the rules of phrase and clause construction in Polish. In conclusion remarks one finds reflections regarding relationship between poetical and philosophical representation of anthropological structures of imagination. (shrink)

Artykuł omawia wzajemne kontakty i wspólnotę myśli dwóch wybitnych pisarzy i filozofów Bolesława Micińskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza, którzy mimo dużej różnicy wieku byli blisko zaprzyjaźnieni. Podejmowane przez nich problemy odsyłają do międzywojennej atmosfery filozoficznej w Polsce i w Europie, a także do ożywionych dyskusji w gronie krytyków literackich i awangardowych pisarzy. Witkiewicz jako pierwszy Polak zapoznał się z psychoanalizą i znacznie wpłynął na jej znajomość u Micińskiego, choć ich sposoby rozumienia teorii Freuda wyraźnie się rozeszły. Miciński był też (...) gorącym zwolennikiem teorii Czystej Formy, realizatorem jej założeń w swojej twórczości i rzecznikiem unaukowienia krytyki literackiej poprzez jej mocne osadzenie w filozofii. Witkacy patronował jego poglądom estetycznym wyłożonym najpełniej w nieopublikowanej pracy magisterskiej Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce napisanej pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza. Obaj zdecydowanie opowiadali się przeciw wszelkiemu redukcjonizmowi w filozofii; byli przeciwnikami fizykalizmu Koła Wiedeńskiego oraz antymetafizycznego nastawienia szkoły lwowsko-warszawskiej. Zwłaszcza Miciński dostrzegał słabość myśli analitycznej i poszukiwał dla filozofii formy bardziej pojemnej. W końcowym okresie twórczości Micińskiego stanął w wyraźnej opozycji wobec totalitaryzmu i mechanizacji życia, co było znamienne również dla Witkacego. Dla autora Portretu Kanta Witkiewicz był z pewnością mistrzem w dziedzinie filozofii, wciąż jednak pozostaje otwarte pytanie, ile od swego młodszego przyjaciela zaczerpnął autor Szewców? (shrink)