Artykuł dotyczy zachowanych w Archiwum Państwowym w Łodzi, w zespole 592 Archiwum rodziny Bartoszewiczów, dwóch rękopisów autorstwa Adama Bartoszewicza, seniora rodu: Znakomite niewiasty polskie, a szczególnie znane w dziejach równie jak i na polu literackim oraz Poczet sławnych kobiet polskich a mianowicie uczonych literatek alfabetycznie ułożony przez A.[dama] B.[artoszewicza] 1859 r. [- skorowidz nazwisk]. Ich wspólnym mianownikiem są dzieje polskich kobiet, z naciskiem położonym na twórczość literacką i przekładową do lat siedemdziesiątych XIX wieku. Celem szkicu jest opis zawartości obu (...) jednostek pod kątem sposobu tworzenia przez autora potencjalnego słownika, jego źródeł informacji, kwerend prasowych i kształtu inwentarza. Nie wiadomo, jakie plany wydawnicze wiązały się z brudnopisami, jednak można potraktować je jako ważny materiał źródłowy w historii budowania w wieku XIX wiedzy o piśmiennictwie kobiecym. (shrink)

The article summarizes the book Filozofia Jezuitów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej w XIX wieku [The Philosophy of the Jesuit in the Terriroties of the Former Commonwealth: Poland, Lithuania, Belarus and Ukraine in the 19th Century], by Roman Darowski.

The article summarizes the book Filozofia Jezuitów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej w XIX wieku [The Philosophy of the Jesuit in the Terriroties of the Former Commonwealth: Poland, Lithuania, Belarus and Ukraine in the 19th Century], by Roman Darowski.

Artykuł przedstawia historię sporów i polemik naukowych na temat teorii ewolucji oraz publikacji Karola Darwina, jakie miały miejsce w w Polsce w drugiej połowie XIX wieku.

W artykule zrekonstruowano i przeanalizowano wczesną fazę sporów o nihilizm. Podstawowym zagadnieniem jest w nim więź między rozwojem nihilizmu a wieloma odmianami niemieckiego idealizmu na przełomie XVIII i XIX wieku. Pierwszą część poświęcono badaniom nad pochodzeniem pojęcia nihilizmu. Część druga dotyczy recepcji filozofii Immanuela Kanta i zwróconych przeciwko niej zarzutów nihilizmu. W trzeciej części autor podejmuje zagadnienie sporu o panteizm. Głównym inspiratorem toczących się wówczas dysput filozoficznych był przede wszystkim F. H. Jacobi. Wszelkim odmianom idealizmu i racjonalizmu usiłował on (...) przeciwstawić własną filozofię wiary. W historyczno-filozoficznych dociekaniach podjęto zagadnienie recepcji filozofii B. Spinozy w tradycji niemieckiego oświecenia. Panteizm Spinozy był ważnym źródłem sporów o ateizm i nihilizm. (shrink)

Tekst stanowi próbę konfrontacji estetyki dekadenckiej z teologicznym myśleniem Jerzego Nowosielskiego. Pretekstem staje się ubiór, sakralizowany w ujęciu Baudelaire’a poprzez osobę dandysa i mający swoją sakralną symbolikę w szatach liturgicznych. Z pozoru osobliwe zestawienie dekadenckiej myśli Baudelaire’owskiej z analizą szat liturgicznych nie jest bezzasadne. Teologia szat zarysowana poprzez Nowosielskiego pozwala wprowadzić do analizy estetyki dekadenckiej myślenie religijne. Choć religijność w dekadencji rozumiana jest specyficznie, to zestawienie z myślą prawosławia pozwala wskazać możliwą drogę jej analizy. Dekadencja objawia transgresyjną aspirację wobec świata (...) profanicznego i analogiczne do religijnego pragnienie transcendencji. Przyjęcie takiego punktu widzenia pozwala na wydobycie wielu nieoczywistych wątków i odnalezienie sacrum w powierzchowności ubioru. (shrink)

Mit Feuilleton bezeichnet man entweder ein Ressort in der Zeitung, das sich unter dem sog. Strich befindet, oder eine journalistische Darstellungsform, die in einer kommentierendbeurteilenden Weise verschiedene Ereignisse, vor allem kulturelle, darstellt. Charakteristisch für das Feuilleton als journalistische Darstellungsform ist ein persönlicher Schreibstil, der das Literarische mit einbezieht. Von daher profiliert sich das Feuilleton zwischen Journalismus und Literatur. In der ersten deutsch-polnischen Zeitung in Lodz Łodźer Anzeiger-Łódzkie Ogłoszenia, die im Jahre 1863 erschien, wurden Feuilletons unregelmäßig gedruckt. Anfänglich fanden unter dem (...) Strich, wo das Ressort platziert wurde, in erster Linie Werbung und kleinere Anzeigen ihren Niederschlag. Mit der Zeit veröffentlichte die Zeitung unter dem Strich Fortsetzungsromane, Feuilletons und kurze Erzählungen. Die Zeitungsredaktion machte eine Ausgrenzung zwischen dem polnischen und deutschen Ressort, so dass man verschiedene Texte einem deutschen und polnischen Leser bot. Da der Verleger Johann Petersilge über eine einfache Drucktechnik und keine erfahrenen Journalisten verfügte, waren viele Feuilletons nachgedruckt. Sie hatten einen rudimentären Charakter und ihre Funktion begrenzte sich generell auf Unterhaltung und Aufklärung des Lesepublikums. (shrink)

In the nineteenth century, the French utopian socialists, Saint-Simonians and Fourierists, developed different concepts of the colonisation of Africa. These concepts collided in Algeria. The Saint-Simonians were impressed by the Arab system of the tribal ownership of land. They wanted to preserve it and ultimately bring the two peoples, the Arabs and the French, together in the spirit of a commune. On the other hand, the Fourierists wanted to expropriate Arabs from their land and hand it over to the French (...) colonists so that they could build new economic communities of a phalanstery type. This article presents the theoretical disputes between the two schools and also describes the actual practical consequences of these disputes for the French colonial politics. (shrink)

The tsarist authorities dissolved the majority of monasteries in the Kingdom of Poland in 1864. This was one element of repression after the fall of the 1863 uprising. Those monasteries that remained could not enrol noviciates. The repression fell also on capuchins. In 1897 they were allowed, as an exception, to have one noviciate, namely Izydor Wysłouch who received his religious name Antoni. Accordingly, there was a need to educate the candidate in philosophy and theology, so that he could receive (...) the priesthood. On the basis of correspondence between Bl. Honorat Koźmiński and the general we may say what textbooks were used in the Polish Capuchin Province. Before 1864 they studied philosophy from the book Prolegomena universae philosophiae written by the Franciscan Herman Osterrieder (1719-1783), to be precise course books and compendia based on this book. This textbook was principally eclectic in character, it contained some Scotist trends, therefore one may presume that before 1864 Scotism was to a certain degree present in the teaching of philosophy among Polish capuchins. (shrink)

The 1840s brought a certain revival both in intellectual life and efforts to modernize agriculture in the Kingdom of Poland. Count Andrzej Zamoyski (1800–1874) played an inspiring role here. In all his properties replaced feudal service by rents. Moreover, even though the villein system was still in place, he was a spokesman for a transition to this more modern form of managing for the totality of the landed gentry. On his initiative, the periodical “Roczniki Gospodarstwa Krajowego” (“Polish Farming Annual”) came (...) out. “Roczniki” brought in representatives of the Kingdom’s landed gentry supporting actions aimed at economic development and the promotion of civilization, soon to be called organic work. Representatives of the landowning party supporting the idea of organic work were popularly called “klemensowczycy”, because of their participation in conventions held in Andrzej Zamoyski’s estate in the village of Klemensów. The leader of the “klemensowczycy” blazed a trail for Poland’s progress of civilization, where he was characterized by Occidentalism, understood as referring to historical experiences of the Western world. (shrink)