In the first part of the essay G. Wohlfart examines fragments (mostly unpublished) in which Nietzsche criticises freedom of the will as the 'calamitous invention of the philosophers'. Then, consequently, he describes the will to power as a will without willing, so that he can analyse the 'third transformation of the spirit' in Zarathustra, showing that it comes from Nietzsche's reading of Heraclitus' 52nd Fragment. The child from the third transformation is thus the aeon from Fragment 52, and the aeon (...) is the 'world-child' whose 'playing in the world' bears the name 'will to power'. (shrink)

This article is about the notion of the will to power in Friedrich Nietzsche’s philosophy. In the philosophy of the author of Beyond Good and Evil, this idea shows up as crucial. Moreover, it appears in Nietzsche’s philosophy in many quite different contexts. Of these, three would seem to be most important: metaphysics, anthropology and ethics. The will to power occupies a privileged place in each of these. In this paper, the author attempts to show the differences separating the various (...) presentations of the concept of the will to power in Nietzsche’s philosophy. The author also tries to resolve the difficulties arising from the ambiguous character of the notion itself. (shrink)

W tekście rozważane są zagadnienie realności i związana z nim tematyka epistemologiczna w trzecim okresie filozofii Fryderyka Nietzschego. Analizując ten obszar filozofii Nietzschego, autor zwraca szczególną uwagę na problem życia. Opisuje go za pomocą metafory pnącej się wzwyż spirali. Metafora ta rozwijana jest przez autora w kontekście koncepcji „ekstatycznego tańca kratofanicznego” Zbigniewa Kaźmierczaka. Autor rozpoczyna rozważania od interpretacji stanowiska Nietzschego na temat trzech władz poznawczych: świadomości, rozumu i języka metafizycznego. Następnie stara się opisać wpływ, jaki — zdaniem filozofa — wywierają (...) one na powstanie koncepcji realności. Z tego powodu przechodzi do analizy struktury woli. W ostatniej części tekstu autor dokonuje analizy koncepcji realności, zestawiając wyniki badań z metaforą spirali. (shrink)

Przedmiotem artykułu są rozważania o wolności człowieka. Nietzsche przede wszystkim neguje koncepcje wolnej woli, która jest tak zakorzeniona w powszechnej świadomości. Uważa jednak, że możliwe jest zdobycie wolności, a raczej jej nieustanne zdobywanie. Człowiek wolny jest wojownikiem. Do tego zdolny jest tylko nadczłowiek jako doskonały byt, charakteryzujący się dużym natężeniem woli mocy, dzięki której jest zdolny do indywidualnej twórczości. Większość ludzi, która żąda wolności, traktuje ją jako zabezpieczenie przed silnymi jednostkami. W rzeczywistości bowiem kwestią podstawową jest silna, bądź słaba (...) wola, każdy chce zdobyć przewagę, a nie jedynie cieszyć się niezależnością wobec innych. (shrink)

Jedyną, bezwzględnie dobrą rzeczą jest dobra wola. Jedyną rzeczą wartą zachodu, której od człowieka można oczekiwać, jest wysiłek podjęcia wszelkich starań, służących rozwinięciu predyspozycji do dobra, zawartych w ludzkiej naturze. Jedyną prawdziwą religią jest wiara moralna rozumiana jako „niezbędne zaufanie w Boską pomoc ze względu na wszel­kie dobro, które przy naszych najuczciwszych staraniach nie jest jednak w naszej mocy". Z pewnością jest wiele powodów, jakie usprawiedliwiają narzekania na jednostronność Kaniowskiej filozofii religii. Nie ulega jednak wątpliwości, że odrodzenie moralne (...) człowieka nie jest dla religii zadaniem marginalnym. Według Kanta jest to jedyne istotne zadanie religii, które, jak wierzą chrześcijanie, zostało pierwotnie zrealizowane w osobie Jezu­sa z Nazaretu. Czy chrześcijaństwo poniosłoby szkodę, gdyby uznać je za zadanie jedyne; czy uchybilibyśmy mu, uznając, że podczas realizacji tego zadania nie trzeba pokładać zaufania w - zawsze przecież wątpliwym - hi­storycznym objawieniu?Większa część refleksji na temat religii w pismach Kanta ma charakter czysto negatywny. Krytyka dowodów na istnienie Boga, polemika z trady­cyjnymi sposobami uprawiania spekulacji metafizycznej czy dyskusja na te­mat prawa do wypowiadania się w sprawach religii i interpretacji Pisma św. służą tylko dostarczeniu miejsca dla wiary moralnej. Kant konsekwentnie pokazuje, czym religia nie jest, i równie uporczywie powtarza, czym powinna być. Bez wątpienia w wielu wątkach filozofia re­ligii Immanuela Kanta jest kontynuacją oświeceniowej refleksji nad religią, choć na tle epoki zajmuje pozycję szczególną - w pismach królewieckiego filozofa koncentrują się bowiem najważniejsze problemy filozofii religii, uzyskując klasyczne rozwiązania. (shrink)

Predictiveness (or testability) can be ascribed to empirical hypotheses in different degrees. Seven reasons why predictiveness is gradable are outlined. They are reflected in seven ways in which hypotheses can be compared according to the degree of their predictiveness. Hence additional specifications are required to accept predictiveness as a criterion of whether given hypotheses are scientific. Generally speaking a new hypothesis has little, if any, predictive power. Its predictive power will increase as science progresses. Specific problems arise when the predictive (...) power is expected from social sciences. (shrink)

Świadomość, wolna wola i jaźń to kanoniczne zagadnienia filozoficzne od setek lat frapujące kolejne pokolenia uczonych. Podjął je również współczesny brytyjski filozof analityczny Galen John Strawson (ur. 1952), który w trakcie czterdziestoletniej kariery poświęcił tym tematom liczne książki i artykuły. Jego myśl wyróżnia się odwagą, z jaką broni niepopularnych w nurcie filozofii anglosaskiej poglądów, takich jak panpsychizm, koncepcja pojęciowej sprzeczności moralnej odpowiedzialności czy teoria krótkotrwałych jaźni. Choć pomysły te wzbudzają wiele głosów polemicznych, mają coraz większe znaczenie w najnowszych debatach. (...) Celem książki jest krytyczne przedstawienie poglądów Strawsona odnoszących się do tytułowych kwestii. Monografia zarysowuje zarazem szerszy kontekst historycznych i współczesnych dyskusji. Nie jest ona zatem wyłącznie streszczeniem idei Brytyjczyka, ale także próbą wskazania ich miejsca we współczesnych sporach, a ponadto – odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odgrywa filozofia Strawsona w analitycznej metafizyce. (shrink)

Temptation and Free Will. A Solution to the Problem of the Relationship Between Human Free Will and God’s Omniscience The article aims to show that none of the today discussed positions concerning the relationship between human free will and God’s omniscience—determinism, compatibilism, molinism and libertarianian revisionism—is an adequate solution and proposes a position to some extent resembling Kant’s solution to his Third Antinomy, where he made the distinction between subject as causa phenomenon and subject as causanoumenon. God possesses not only (...) an absolute knowledge concerning all processes and events in the world, but He also has a full knowledge concerning what all human subjects will decide to do. Nevertheless, His absolute knowledge in this sense is compatible with human freedom, because ‘real freedom’ is ‘located’—as a causality of freedom—in individual human natures which already exist in eternity and of which our actual inner experience gives us only a ‘sensual scheme’ (Kant). Human persons are tempted by different life experiences which they receive, i.e. they are tested by God and it cannot be excluded that some of these personal essences will turn out to be only illusory and in this sense will be condemned. For all other persons worldly experience was planned by God as a necessary element of their future eternal life. Keywords:God, omniscience, freedom, determinism, eternal life, persons. (shrink)

I call illocutionary externalism (IE) the approach to the study of illocutionary force that I favor. IE is inspired by Austin's seminal ideas on performatives and speech acts. According to IE, in the analysis of a paradigmatic illocutionary force we must essentially mention some aspects of the social and natural environment that cannot be reduced to the (de dicto) speakers' mental states, no matter how these are individuated. A difficult problem for IE derives from the possibility of making explicit the (...) force of an utterance. This fact invites us to focus our attention on the utterer (the person who makes the force explicit) and his mental states (illocutionary intentions), and to support a mentalist approach in the study of forces. In this article I shall argue for the compatibility of IE with the phenomenon of the explicitability of illocutionary force. (shrink)

G.E.M. Anscombe znalazła w Etyce nikomachejskiej Arystotelesa pewną niekonsekwencję: Arystoteles zdaje się twierdzić, że cokolwiek wynika z namysłu, jest wyborem, i że słaby wolą może się skutecznie namyślać, ale i że — z drugiej strony — on nie wybiera. Anscombe znajduje rozwiązanie tej sprzeczności: Arystoteles powinien był, jej zdaniem, zaznaczyć, że by z namysłu wynikał wybór, to, ze względu na co się namyślamy, musiałby sam być przedmiotem uprzedniego wyboru. Badam to rozwiązanie i znajduję jego słabe strony, jak niebezpieczeństwo nieskończonego regresu, (...) trudność prześledzenia genealogii wyborów i nieosiągalność pierwotnego celu. Pomimo to próbuję je ulepszyć, poddając pod dyskusję, czy tego rodzaju pierwotne wybory, jakich wymaga rozwiązanie Anscombe, nie są jednak czasem naprawdę podejmowane i czy ich cele nie są rozkładalne na takie, które można realistycznie mieć nadzieję osiągnąć. (shrink)

Na Filozofskem inštitutu ZRC SAZU se pripravlja prevod Kantove Kritik der Urteilskraft. Pripravo prevoda finančno podpira Ministrstvo za kulturo, delo pa bo izšlo pri DZS v letu 1996. V želji, da bi čim prej omogočili širšemu občinstvu dostopnost tega Kantovega dela, objavljamo v pričujoči številki Filozofskega vestnika 1. inačico Uvoda, Predgovor in Uvod. S predčasno objavo želimo hkrati vzpodbuditi razpravo o prevajanju Kantovega kategorialnega aparata. Besedilo je prevedeno po izdaji Immanuel Kant, Werkausgabe, izd. W. Weischedel, Frankfurt/M, zv. X. Objavljena inačica (...) prevoda ni redakcijsko obdelana, prav tako prevajalec svojih prevajalskih rešitev še nima za dokončne. Z asteriskom so označene Kantove opombe, z dvignjeno arabsko številko pa izdajateljske opombe. Prevedel Rado Riha. (shrink)

Punktem wyjścia artykułujest rozważanie i konfrontowanie ze sobą różnych znaczeń terminu „wola”, formułowanych i dyskutowanych w XII-wiecznej antropologii. Znaczna część tych historycznych dociekań poświęcona jest takim zagadnieniom, jak charakterystyka i specyfika działania ludzkiej woli, jej odniesienie do całej dziedziny pragnienia, zwłaszcza zaś wzajemne funkcjonalne i hierarchiczne relacje między wolą a rozumem jako władzą poznawczą. Na podstawie porównawczej i krytycznej analizy tekstów źródłowych z epoki autor artykułu bada poglądy tych i innych ówczesnych myślicieli na temat przynależności woli do sfery racjonalności (...) w człowieku, udziału intelektu w jej wyborach i decyzjach z jednej strony, a zarazem jej autonomii i możliwości samoporuszania się z drugiej. Swoje badanie koncentruje na tym, w jaki sposób XII-wieczni myśliciele próbują wyjaśnić fenomen wolnego wyboru czy też wolnej decyzji i odpowiedzieć na pytania dotyczące właściwego podmiotu, źródła, przyczyny sprawczej bądź koniecznego i wystarczającego warunku ludzkiej wolności. Czyni to w kontekście średniowiecznych dyskusji i sporów między woluntaryzmem i intelektualizmem antropologicznym. (shrink)

Hannah Arendt v svoji interpretaciji Kantove teorije »razsodne moči«, le-to vzame iz njenega prvotnega sobesedila, razmisleka o dobrem in lepem, ter ji podeli politični pomen. Po eni strani Kantov pojem »reflektirajoče razsodne moči« Arendtovi omogoči prikaz določene nujnosti v politični presoji, za katero je značilno, da se vedno odvija v singularnih okoliščinah in se ne more sklicevati na nobeno vnaprejšnje, univerzalno ali splošno merilo. Po drugi strani Arendtova interpretira »nezainteresirano ugajanje«, ki je pri Kantu predpostavka za estetsko sodbo, kot nujni (...) pogoj teoretičnega motrenja zgodovine. Pomembni interpreti, kot sta Beiner in Vollrath, so na osnovi tega trdili, da gre za protislovje. V svojem besedilu želim pokazati, da se to protislovje razreši v »hermenevtični etiki«, ki jo je možno pokazati v delih Hannah Arendt, celo v najbolj zgodnjih.Hannah Arendt’s interpretation of Kant’s conception of the »power of judgment« extracts this faculty from its intended context, considerations of the beautiful and of nature, and grants it a political significance. On the one hand, Kant’s conception of a »reflective power of judgment« offers Arendt the possibility of referring to a certain necessity in political judgments; judgments which always take place under singular conditions and which cannot presume a universal or general measure. On the other hand, Arendt interprets »disinterested pleasure«, which is for Kant a presupposition of aesthetic judgment, as a necessary condition for theoretical considerations of history. Between these two aspects of Arendt’s Kant interpretation, important scholars, such as Beiner and Vollrath, have claimed to find a contradiction. In my article I would like to show that this contradiction is dissolved by way of a »hermeneutical ethics«, which can be identified throughout the work of Hannah Arendt, even in its earliest forms. (shrink)

FRANCIS SUÁREZ’S VIEWS ON THE RELATION BETWEEN THE ABSOLUTE POWER OF GOD AND THE NATURAL LAW The article presents Francis Suárez’s views concerning the problem of the possibility of granting dispensation from the natural law by the absolute power of God. Suárez’s opinions on this matter were shown in his comprehensive work on the philosophy of law: De legibus ac Deo legislatore, in Book II De lege aeterna, naturali, et jure gentium, chapter XV entitled Utrum Deus dispensare possit in lege (...) naturali etiam de absoluta potestate. Analyzing the notion of natural law Suárez accepts the Thomistic formula, according to which, the created world is a collection of things with invariable natures. These natures require us to fulfil certain moral obligations and to act in a proper manner. And for this reason, natural law, included in the Decalogue, is invariable and even God is not able to grant its dispensation. The commandments involve an intrinsic principle of justice and obligation and for this reason they are not liable to dispensation. God cannot act contrary to His own nature and His being just, so He would not order people to do something intrinsically unjust. Doctor Eximius justifies moral norms expressed in the Decalogue axiologically, not in a voluntaristic way, by referring to God’s will alone. Suárez criticises both strong theological voluntarism, attributed to Ockham, as well as weak theological voluntarism, attributed to John Duns Scotus. Keywords: FRANCIS SUÁREZ, ABSOLUTE POWER OF GOD, NATURAL LAW. (shrink)