Szkolnictwo elementarne prowadzone przez parafie i zakony katolickie obrządku łacińskiego na ziemiach polskich przyłączonych do Rosji w latach 1772–1795 aż do reformy systemu edukacyjnego wprowadzonej w 1803 r. nie były kontrolowane przez władze państwowe. Prowadziły one działalność na podstawie dawnego prawa polskiego lub zgodnie z zasadami wywodzącymi się z tradycji staropolskich, akceptowanymi przez władze kościelne i rodziców posyłających dzieci na naukę. Jedyną instytucją nadzorującą były władze kościelne, które zbierały informacje o stanie szkolnictwa oraz starały się wpływać na plebanów i władze (...) zakonne, by organizowały szkoły elementarne przy każdej parafii i każdym klasztorze. Jesienią 1797 r. w niekanonicznej diecezji pińskiej funkcjonowało 147 szkółek parafialnych lub zakonnych. Szkoły te zorganizowano w 120 miejscowościach (72% ze 166 miejscowości, w których istniała świątynia parafialna lub zakonna nieparafialna). W porównaniu do stanu szkolnictwa elementarnego w ostatnich latach niepodległości Rzeczpospolitej liczba szkół znacznie wzrosła. Należy jednak pamiętać, że raporty z 1797 r. odnotowują każdą formę prowadzonego nauczania. W czasach Komisji Edukacji Narodowej nauczanie przy parafii i w klasztorach sierot i dzieci z ubogich rodzin, a także nauka prowadzona według starych wzorców traktowane byłyby jako nauczanie prywatne, nie szkoła formalna. Zwykle nie odnotowywano takich miejsc nauczania w spisach szkół. Jeśli za szkołę formalną działacze oświatowi uznawali tylko taką, której program pokrywał się z treściami zawartymi w elementarzu wydanym przez Komisję Edukacji Narodowej (nauka pisania i czytania, rachunki, katechizm i nauka powinności moralnych), to tak uczono tylko w 21 szkołach diecezji pińskiej (18%). Widoczne jest także trzymanie się przez duchowieństwo zasady, że szkoła elementarna, przeznaczona z zasady dla dzieci szlacheckich, powinna przygotowywać do nauki w szkołach wyżej zorganizowanych. Świadczy o tym prowadzenie w aż 47 placówkach nauczania języka łacińskiego (39%). W 140 szkółkach elementarnych rządcy parafii lub przełożeni zakonni odnotowali w raportach liczbę dzieci uczących się w szkołach. Jesienią 1797 r. w diecezji pińskiej uczyło się 1669 dzieci, w znakomitej większości chłopców. Do większości szkół uczęszczało kilku lub kilkunastu uczniów. Przeciętnie w szkole elementarnej diecezji pińskiej uczyło się wówczas 11,9 uczniów, czyli niewiele więcej niż w latach poprzedzających trzeci rozbiór Polski (wówczas średnio na szkołę przypadało 11,2 uczniów). Dziewczęta kształcono w 7 konwiktach prowadzonych przez zakony żeńskie, w których uczyło się 122 uczennic, według takich samych zasad jak w Polsce przedrozbiorowej. Wychowaniem i nauczaniem w nich zajmowało się 148 osób, 67 księży i zakonników oraz 81 pedagogów świeckich. Duchowni z zasady nie pobierali wynagrodzenia, uczyli bowiem w ramach obowiązków duszpasterskich. Nauczyciele świeccy za naukę w szkole byli wynagradzani przez plebanów, przełożonych zakonnych, rodziców, właścicieli ziemskich lub pobierali opłatę z funduszu kościelnego z tytułu posługi organisty lub kantora. Wynagrodzeniem za naukę mogła być pensja, dochody fundacyjne, akcydensy (opłaty okazyjne), użytkowanie ziemi ornej, sadu i ogrodu, opłaty uczniowskie, legaty pieniężne i naturalia. (shrink)

The article presents history of liberty in the past and contemporary liberal thought. This article grounds that creators of liberalism passed by a long way to define precisely the phenomenon of liberty. When creators were closer to the present day, they tried to separate liberty from metaphysics and morality with reference to the ideals of democracy. However, they confused the cult of equality with the liberty to show that the truth always must be at liberty’s service. But the liberty should (...) be understood like a competence to realize person’s rights. Not till then, liberalism will conceal the historic and present–time demons. (shrink)

Laudacja wygłoszona przez ks. dr. hab. Jana Krokosa, prof. UKSW 27 kwietnia 2016 roku na dorocznym publicznym zebraniu Towarzystwa Naukowego KUL z okazji wręczenia prob. dr. hab. Andrzejowi Półtawskiemu Nagrody im. Księdzia Idziego Radziszewskiego" --Wykład wygłoszony przez prof. dr. hab. Andrzeja Półtawskiego UKSW 27 kwietnia 2016 roku na dorocznym publicznym zebraniu Towarzystwa Naukowego KUL z okazji zebraniu Nagrody im. Księdzia Idziego Radziszewskiego" -- Bibliografia prof. dr. hab. Andrzeja Półtawskiego laureata Nagrody im. Księdza Idziego Radziszewskiego.

The work is an analisis different ways occurrence of autobiography in poetic literary the priest, Jan Twardowski. Apart from remembrance formulation and repetitions some themes considers stylizing formulations, a part of titles, dedications and aphorisms. It is important what is the attitude of the receiver who looks for truth and authenticity in poetry.

Jerzy Gengell jest jednym z najwybitniejszych i chyba najpłodniejszym wśród jezuickich pisarzy w I połowie XVIII w. Jego drukowana spuścizna liczy 18 poważniejszych pozycji, jak to podaje jego biograf w Polskim Słowniku Biograficznym, ks. Jan Poplatek SJ; on tez pierwszy spośród polskich teologów katolickich w sposób najwszechstronniejszy, systematyczny i pogłębiony podjął zagadnienie ateizmu, a na jego tle kwestię kartezjanizmu i płynących z jego ideowych założeń i zasad konsekwencji logicznych, niebezpiecznych dla chrześcijańskiej wiary, teologii i filozofii, by na te zagrożenia odpowiedzieć (...) w sposób naukowy, a swoich czytelników na nie uwrażliwić. Stąd charakter polemiczno-apologetyczny większości jego dzieł, w których zwalcza również inne ówczesne - jego zdaniem błędne – doktryny religijne: luteranizm, kalwinizm, zwinglianizm, jansenizm itp. (shrink)

Jerzy Gengell jest jednym z najwybitniejszych i chyba najpłodniejszym wśród jezuickich pisarzy w I połowie XVIII w. Jego drukowana spuścizna liczy 18 poważniejszych pozycji, jak to podaje jego biograf w Polskim Słowniku Biograficznym, ks. Jan Poplatek SJ; on tez pierwszy spośród polskich teologów katolickich w sposób najwszechstronniejszy, systematyczny i pogłębiony podjął zagadnienie ateizmu, a na jego tle kwestię kartezjanizmu i płynących z jego ideowych założeń i zasad konsekwencji logicznych, niebezpiecznych dla chrześcijańskiej wiary, teologii i filozofii, by na te zagrożenia odpowiedzieć (...) w sposób naukowy, a swoich czytelników na nie uwrażliwić. Stąd charakter polemiczno-apologetyczny większości jego dzieł, w których zwalcza również inne ówczesne - jego zdaniem błędne – doktryny religijne: luteranizm, kalwinizm, zwinglianizm, jansenizm itp. (shrink)

Artykuł poświęcony jest charakterystyce kulturowego tła manifestu koła krakowskiego i jego zespołu, który stanowili: Józef Maria Bocheński OP, Jan Franciszek Drewnowski, ks. Jan Salamucha oraz Bolesław Sobociński, i który był wspierany przez Jana Łukasiewicza i ks. Konstantego Michalskiego. Manifestem koła była aplikacja programu szkoły lwowsko-warszawskiej do katolickiej teologii i filozofii. W tym przedsięwzięciu szczególną rolę odegrała Łukasiewicza wersja programu. Do zastosowanych środków należały: odnowienie języka tak, aby spełniał on wszystkie warunki właściwego dyskursu naukowego, recepcja logiki matematycznej, uwspółcześnienie semiotyki i metodologii (...) oraz wykorzystanie metod formalnych. Analizowane są cztery grupy okoliczności będące środowiskiem koła krakowskiego: esprit de l’époque, sytuacja w filozofii, sytuacja w logice i sytuacja w teologii – na początku XX wieku – w bezpośrednim związku z decydującymi działaniami czterech założycieli koła. (shrink)

Jan Franciszek Drewnowski był filozofem zaliczanym do środowiska szkoły lwowsko-warszawskiej, współtwórcą koła krakowskiego, oficerem wojska polskiego, pracownikiem wydawnictw technicznych. Drewnowski doktoryzował się u T. Kotarbińskiego, jego niedoścignionym mistrzem był Stanisław Leśniewski. Był jednym z pierwszych słuchaczy akademickich wykładów Leśniewskiego. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego: matematykę, logikę matematyczną i – jak to wtedy nazywano – filozofię naukową. Tam właśnie spotkał ks. Jana Salamuchę, który zaimponował Drewnowskiemu naukową erudycją, a intelektualną uczciwością skierował go od ateizmu ku katolickiej mistyce. W ten sposób (...) Drewnowski wpisał się w grono intelektualnych konwertytów XX wieku, co ma znaczenie także dla jego dorobku. (shrink)

Articles on Indian philosophy; a Marxist's viewpoint.

Článek analyzuje argument Pascalovy sázky a některé klíčové námitky proti ní – kritiku Antonyho Duffa, Alana Hájka a tradiční námitku mnoha Bohů. Pascalův argument je reformulován tak, aby těmto námitkám co nejlépe odolal. Analýza ukazuje, že revidovaná podoba sázky zůstává otevřeným problémem teorie rozhodování.The article analyzes some important reasons pro and contra Pascal`s wager argument. Many gods objection and objections by Antony Duff and Alan Hájek are discussed. A reformulation of Pascal`s wager is offered in order to make the case (...) for Pascal`s conclusion stronger. It is shown that some form of wager could still represent a serious problem for rational decision theory. (shrink)

In the late 19th century, T. G. Masaryk presented his national programme. This vision of modern Czech society rested on the ideals of humanity, thus infusing the national ethos with a universal dimension. The significance of T. G. Masaryk's thought is investigated by current Czech thinkers in this volume.

The Anthropocene concept arose within the Earth System science community, albeit explicitly as a geological time term. Its current analysis by the stratigraphical community, as a potential formal addition to the Geological Time Scale, necessitates comparison of the methodologies and patterns of enquiry of these two communities. One means of comparison is to consider some of the most widely used results of the ESS, the ‘planetary boundaries’ concept of Rockström and colleagues, and the ‘Great Acceleration’ graphs of Steffen and colleagues, (...) in terms of their stratigraphical expression. This expression varies from virtually non-existent to pronounced and many-faceted, while in some cases stratigraphical proxies may help constrain anthropogenic process. The Anthropocene concepts of the ESS and stratigraphy emerge as complementary, and effective stratigraphic definition should facilitate wider transdisciplinary communication. (shrink)

The concept of a socially extended mind suggests that our cognitive processes are extended not simply by the various tools and technologies we use, but by other minds in our intersubjective interactions and, more systematically, by institutions that, like tools and technologies, enable and sometimes constitute our cognitive processes. In this article we explore the potential of this concept to facilitate the development of a critical neuroscience. We explicate the concept of cognitive institution and suggest that science itself is a (...) good example. Science, through various practices and rules, shapes our cognitive activity so as to constitute a certain type of knowledge, packaged with relevant skills and techniques. To develop this example, we focus on neuroscience, its cultural impact, and the various institutional entanglements that complicate its influence on reframing conceptions of self and subjectivity, and on defining what questions count as important and what kind of answers will be valued. (shrink)

In lieu of an abstract, here is a brief excerpt of the content:New Periodical Articles by Russell (II)Kenneth BlackwellThere are 51 new C entries since the twenty-year update in Russell 34 (2014) to the first edition of A Bibliography of Bertrand Russell (3 vols., 1994). Too many to list here are the new speech reports, interviews, blurbs, and multiple-signatory letters to the editor in other parts of Volume ii and new books and contributions to them in Volume i. A sub-division (...) is made between those articles published by Russell during his lifetime and those posthumously by his editors. In the Collected Papers there are many further articles now published, whose appearance could not be traced during his lifetime. Thanks in advance to readers for any corrections and further discoveries for Russell's vast corpus. For some Chinese publications cited in C20.21′, I am indebted to Lianghua Zhou, "A Critical Bibliography of Russell's Lectures and Addresses in China" (36 [2016]) in this journal. Files for the new entries are not available in the Russell Archives.For assistance with this update I wish to thank David Blitz, William Bruneau, Ruth Derham, Carl Spadoni, Michael Stevenson, Sheila Turcon, the two Editors, and (for conversion of the first edition files) Arlene Duncan.C20.21′ [RESPONSE TO SPEECH OF WELCOME TO CHINA]. Shibao [世報], Shanghai, 14 Oct. 1920, p. 5.In "Huanyan da zhexuejia Luosu ji 歡宴大哲學家羅素紀 [Notes from the Welcome Banquet for the Great Philosopher Russell]".—Russell's speech was translated by his official translator, Zhao Yuanren [Y. R. Chao].—Reprinted in Chen Bao [Morning Post], 16 Oct. 1920, p. 3 (cited in Papers 15: li); Luosu Yuekan [Russell Monthly], Beijing, no. 1 (Jan. 1921): App., pp. 6–7; and Yuan Gang, Sun Jiaxiang, and Ren Bingqiang, eds., Zhongguo Dao Ziyou Zhi Lu: Luosu Zaihua Jiangyanji [China's Road to Freedom: a Collection of Russell's Lectures in China] (Beijing: Beijing Daxue [End Page 71] Chubanshe [Peking University Press], 2004).—Translated into English in "Welcome Banquet for the Great Philosopher Russell", in Jan Vrhovski and Jana S. Rošker, eds., Bertrand Russell's Visit to China: Selected Texts on the Centenary of Intercultural Dialogues in Logic and Epistemology (Ljubljana, Slovenia: Ljubljana U. P., 2021), pp. 61–3 (which is the source of the Chinese characters below). Click for larger view View full resolution"Bertrand Russell" in simplified Chinese charactersC23.24a BERTRAND RUSSELL ON "HELL". Haldeman-Julius Weekly, Girard, ks, no. 1,446 (18 Aug. 1923): 4.Letter to Upton Sinclair on his play Hell, dated 20 June 1923.—Photocopy of holograph letter is at ra Rec. Acq. 40.—Reprinted in Collected Papers 16 (forth.).C24.12a CHILDREN AND YOUNG PERSONS BILL. The Manchester Guardian, 7 March 1924, p. 10.Signed also by Clifford Allen and sent from his address in Battersea.—"We must beware lest in our zeal to maintain the existing moral code we inflict further suffering upon the very children and women whom the promoters of the bill wish to protect."—Re abortion and underage sex.—Reprinted in Collected Papers 16 (forth.).C24.20a MACDONALD'S POLICY WILL ALTER SPIRIT OF WORLD. The Winnipeg Evening Tribune, Winnipeg, mb, 5 April 1924, theatre sec., p. 7.Subtitled "English Philosopher States Rumors of Split in Labor Ranks Exaggerated".—An editorial note states that the article was "prepared exclusively" for the Tribune.—Reprinted in Collected Papers 16 (forth.).C24.50a "WHAT'S WRONG WITH U.S.?["] BERTRAND RUSSELL FORESEES RADICALISM MUCH OPPRESSED.The Daily Notes, Canonsburg, pa, 22 Nov. 1924, p. 6.Datelined London, 21 November.—International News Service (ins) had invited Russell's views on "What Is Wrong with America" in a letter of 14 October 1924 (ra1 410).—Also as "Toleration Now Greatest Need of This Nation; Noted British Writer Sees Most of America's Troubles Migratory; Believes Negro Question, with Persecution, Will Lead to Difficulty", Defiance Crescent-News, Defiance, oh, 24 Nov. 1924, p. 1; " 'What's Wrong with U.S.?' Bertrand Russell Sees Radicalism Much Oppressed", The Evening News, Wilkes-Barre, pa, 25 Nov. 1924, p. 13; op. cit., St. Petersburg Times, St. Petersburg, fl, 25 Nov. 1924, sec. 3, p. 7; op. cit., The Huntington Herald, Huntington, il, 26 Nov. 1924, p. 10; op. cit... (shrink)

Kaum ein anderer Denker hat die jüdische Moderne in einem so hohen Maße beeinflusst wie der Philosoph Baruch Spinoza. Als eine intellektuelle Grenzfigur, die nach ihrer Verbannung aus der jüdischen Gemeinde Amsterdams im Jahre 1656 in die christlich-abendländische Geisteswelt eintrat, inspirierte er jene Aufklärer der Haskala, die ein gutes Jahrhundert später nach einem eigenen jüdischen Weg in die europäische Moderne suchten. Diese Denker trafen dabei auf eine nichtjüdische Gelehrtenwelt, in der sich mit dem Namen des niederländischen Philosophen ebenso idealisierende Erwartungen (...) wie irrationale Ängste gegenüber dem in Spinoza identifizierten intellektuellen Idealtypus des Jüdischen verbanden. Somit ist die Geschichte der jüdischen Rezeption Spinozas seit dem Zeitalter der europäischen Aufklärung stets ein Indikator dafür, welchen Stand das wechselhafte Verhältnis zwischen jüdischer und nichtjüdischer Welt gerade erreicht hatte. Im Nachvollzug der Verlaufsformen der jüdischen Spinoza-Rezeption vom 17. bis ins 20. Jahrhundert zeigt die vorliegende Studie, wie sich jüdisches Selbstbild und Fremdzuschreibung immer wieder wechselseitig bedingt haben. (shrink)

This book provides for the first time a complete history of the doctrine of the transcendentals and shows its importance for the understanding of philosophy in the Middle Ages.

It seems that the reception of Conrad Hal Waddington’s work never really gathered speed in mainstream biology. This paper, offering a transdisciplinary survey of approaches using his epigenetic landscape images, argues that (i) Waddington’s legacy is much broader than is usually recognized—it is widespread across the life sciences (e.g. stem cell biology, developmental psychology and cultural anthropology). In addition, I will show that (ii) there exist as yet unrecognized heuristic roles, especially in model building and theory formation, which Waddington’s images (...) play within his work. These different methodological facets envisioned by Waddington are used as a natural framework to analyze and classify the manners of usage of epigenetic landscape images in post-Waddingtonian ‘landscape approaches’. This evaluation of Waddington’s pictorial legacy reveals that there are highly diverse lines of traditions in the life sciences, which are deeply rooted in Waddington’s methodological work. (shrink)

Meetings differ from ordinary conversation in that they have an agenda that specifies in advance the topics to be addressed during the meeting. However, the introduction of these topics needs to be locally accomplished and recognized by the participants as agenda items. This article presents some characteristic practices used for introducing agenda-based topics. It shows that they rely on the known-in-advance status of the items, and are presented by the chair as unilateral announcements. They exploit and invoke the written agenda (...) in several ways. The announcements are often short phrasal constructions, just citing the written title of the agenda point. Furthermore, a gaze down at the written document is used as a public display that the introduction is related to the agenda. In contrast to this practice of introducing agenda items, topics not specified by the agenda are introduced by suggestions and questions that present the introduction as contingent on acceptance by the co-participants. The analysis sheds light on the ways in which institutional talk-in-interaction is permeated by the formulations and logic of written documents. (shrink)

Autor prezentuje mało znane fakty z historii polskiej nauki świadczące o tym, że przedstawiciele polskiej emigracji powojennej mieli bardzo dobre rozeznanie o sytuacji w nauce krajowej. W filozofii przykładem tego były kontakty Zbigniewa Jordana (1911–1977) z przedstawicielami filozofii pracującymi w kraju. Jordan przez wiele lat utrzymywał systematyczne kontakty z około czterdziestoma osobami, stanowiącymi elitę polskiej powojennej filozofii i socjologii. Do grona jego znajomych i korespondentów należeli m.in. Jan Łukasiewicz, ks. Józef Pastuszka, Tadeusz Czeżowski, Maria i Stanisław Ossowscy, Tadeusz i Janina (...) Kotarbińscy, Adam Schaff, Leszek Kołakowski, Jan Szczepański, Andrzej Grzegorczyk, a także przedstawiciele polskiej emigracji pracujący na uczelniach zachodnich. Dzięki tym kontaktom potrafił zrealizować naraz dwa cele. Po pierwsze, popularyzował godne upamiętnienia osiągnięcia nauki polskiej, dzięki czemu jego starania zapewniały ścisły związek między nauką krajową a światową. Po drugie, zapewniał historyczna ciągłość nauki polskiej, której nie przerwało nawet wprowadzenie komunistycznych porządków w kraju, które sprowadzały się do próby odrzucenia całej dotychczasowej tradycji. Autor stoi na stanowisku, że nauka stanowi najważniejszą część kultury i z tej racji dokonania Jordana powinny zostać spopularyzowane w całym środowisku nauki w Polsce jako przykład, którym winni kierować się jej młodzi adepci, koncentrujący się wyłącznie na karierze w zagranicznych instytucjach naukowych. (shrink)

The intention of this article is to make an educational analysis of Merleau-Ponty’s theory of experience in order to see what it implicates for educational practice as well as educational research. In this way, we can attain an understanding what embodied experience might mean both in schools and other educational settings and in researching educational activities. The analysis will take its point of departure in Merleau-Ponty’s analysis and criticism of empiricist and neokantian theories of experience. This will be followed up (...) by an introduction of some central concepts in Merleau-Ponty’s own understanding of experience with emphasis on their relevance for educational analysis. This way of presenting the theory of embodied experience has the advantage of being able to indicate the difference it makes in the field of theories of experience. (shrink)

Nového knížka Filosof T. G. Masaryk (1994) má tři roviny, které se přirozeně neustále stýkají a prolínají: bilancování dosavadní masarykovské literatury s důrazem na rozbor literatury nejnovější, pokus o systematizaci Masarykova díla, postižení jeho vnitřní logiky a vřazení do evropských souvislostí (Brentano, Husserl), a konečně otevírání a řešení otázek, které je možné v užším slova smyslu označit za problémové a aktuální. Nový ukazuje, jak pomáhá Masarykovo myšlení vracet znovu otázku smyslu a řádu našeho usilování a tvoření.