W studium dokonano rekonstrukcji i analizy procesu pisania dwóch opowiadań Włodzimierza Odojewskiego (1930–2016) powstałych w latach 1976–1993. Autor bada bruliony (rękopisy i maszynopisy) przechowywane w archiwum pisarza na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu. Praca nad dokumentacją genezy opowiadań odbywa się przy pomocy narzędzi zaproponowanych przez francuskich genetyków tekstu (P-M. de Biasi, J. Bellemin Noël) i amerykańskiego badacza J. Bryanta (pojęcie płynnego tekstu /fluid text/). Analiza dotyczy wybranych skupisk zmian w brulionach utworów Odojewskiego – redakcje tytułu, początkowych akapitów, (...) a także skreślenia, poprawki, uzupełnienia. Punktem dojścia studium jest stwierdzenie, że toku długotrwałego aktu twórczego pisarz dąży do konstrukcji, które w sposób maksymalnie precyzyjny oddają niuanse stanów psychicznych bohaterów oraz scenerii akcji opowiadań. Akt twórczy w wykonaniu Odojewskiego jest przykładem niestabilności pisania, którego efektem są kreacje płynnych postaci. (shrink)

The article interprets the reception of Immanuel Kant’s philosophy in Poland at the turn of the 19th and 20th century. The author points out that Kantianism, in the Polish philosophical tradition, has been viewed through the prism of its idealistic interpretations. Such a criticism has spread modernism and various other philosophical currents. A part of Polish philosophers of that time were critical in the treatment of the so-called psychological interpretation of Kantianism. They skeptically evaluated the interpretation proposed by Lange and (...) Helmholtz, which underlined Kant’s phenomenalism and subjectivity. The author claims that Polish interprets of Immanuel Kant’s philosophy essentially demanded that results of theory-cognitive research and achievements in the fields of natural sciences should agree with each other. This idea corresponded to the antimetaphysical programme of Polish positivists, especially with its new formula calles “neo-criticism”. Kantianism was treated as a peculiar synthesis of rationalism and empiricism, a universe of phenomena and noumena. (shrink)

Artykuł jest krótką prezentacją głównych założeń koncepcji fenomenologii życia współczesnej polskiej myślicielki Anny Teresy Tymienieckiej. Są to te założenia, które Tymieniecka wypunktowała w jednej ze swoich wypowiedzi zaprezentowanej na Kongresie Kultury Polskiej w Londynie w 1985 roku. Celem obrad sekcji filozoficznej było nakreślenie sytuacji filozofii polskiej oraz polskiej kultury na emigracji w kontekście kryzysu kultury europejskiej. Tymieniecka, działająca naukowo w Stanach Zjednoczonych, przedstawiła własny punkt widzenia tego kryzysu, jako mającego źródło w braku komunikacji między różnymi dziedzinami nauki, ale także między (...) nauką w ogóle a innymi formami ludzkiej działalności kulturotwórczej. Przedstawiła też własną wizję przezwyciężenia tego kryzysu w postaci fenomenologii twórczej kondycji ludzkiej jako nowej mathesis universalis. (shrink)

Ce livre comprend deux parties principales: 1) une introduction generale et un essai de synthese; 2) un dictionnaire de plus de 100 auteurs actifs dans le domaine de la philosophie. Le College des Jesuites a Cracovie et - a partir de 1932 - la Faculte de Philosophie erigee par la Congregation Vaticane pro Institutione Catholica dans le meme College fut le principal centre philosophique des jesuites en Pologne. Jusqu'en 1989, il y avait seulement les jesuites - sauf quelques rares exceptions (...) - qui pouvait etudier a la Faculte. Leur nombre variait suivant les annees. Entre les deux guerres mondiales, il y en avait 84 en 1932 et 127 en 1935, dont 20 etrangers. Apres la guerre, leur nombre a diminue. On note le plus grand nombre d'etudiants en 1955/56 - 104. En meme temps, il y a eu 14 professeurs. (shrink)

Poniższe opracowanie obejmuje zasadniczo wiek XX. Nawiązuje jednak do pewnych dokumentów i faktów z XIX w., które miały znaczny wpływ na kształt filozofii jezuitów w XX w. Chodzi zwłaszcza o nową wersję dawnej Ratio studiorum z 1832 r. oraz o encyklikę Aeterni Patris z 1879 r. Badając dzieje filozofii jezuitów w Polsce, można wyróżnić: 1) filozofia związana z nauczaniem, głównie w Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, oraz 2) filozofia pozaszkolna, a więc nie związana ścisłej z nauczaniem.

Poniższe opracowanie obejmuje zasadniczo wiek XX. Nawiązuje jednak do pewnych dokumentów i faktów z XIX w., które miały znaczny wpływ na kształt filozofii jezuitów w XX w. Chodzi zwłaszcza o nową wersję dawnej Ratio studiorum z 1832 r. oraz o encyklikę Aeterni Patris z 1879 r. Badając dzieje filozofii jezuitów w Polsce, można wyróżnić: 1) filozofia związana z nauczaniem, głównie w Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, oraz 2) filozofia pozaszkolna, a więc nie związana ścisłej z nauczaniem.

In the twentieth century, economic modernization projects were often part of a broader programme of social engineering, which did not avoid – and in many cases assumed – the use of violence. The author analyses the relationship between definitions of modernity developed by the classic authors of modernization theory during the 1950s and 1960s, tries to look for their roots in Marx’s writings on colonialism, and shows the consequences of the radical version of such projects, using the example of the (...) Chinese modernization programme implemented by Mao. In conclusion, Leszczyński assumes that a clear relationship can be traced between socio-economic modernization programmes and political violence in the twentieth century. (shrink)

According to Carl Schmitt, the phenomenon of the political has different forms. These forms can be distinguished based on different possible relationships between political action and the state. This article presents the history of what Schmitt refers to as the phenomenon of partisanship. Partisanship is a specific form of politics, established in the early ninetieth century, which has gradually expanded its presence. Partisan activity is characterized by totality, which has evolved to become the dominant component of political action over time, (...) particularly in the twentieth century. This totality affects not only the size and range of political activity, but it is also – and perhaps first of all – ruthless in its use of terror and violence, which is considered entirely justified by total partisans/terrorists. (shrink)

Ce livre comprend deux parties principales: 1) une introduction generale et un essai de synthese; 2) un dictionnaire de plus de 100 auteurs actifs dans le domaine de la philosophie. Le College des Jesuites a Cracovie et - a partir de 1932 - la Faculte de Philosophie erigee par la Congregation Vaticane pro Institutione Catholica dans le meme College fut le principal centre philosophique des jesuites en Pologne. Jusqu'en 1989, il y avait seulement les jesuites - sauf quelques rares exceptions (...) - qui pouvait etudier a la Faculte. Leur nombre variait suivant les annees. Entre les deux guerres mondiales, il y en avait 84 en 1932 et 127 en 1935, dont 20 etrangers. Apres la guerre, leur nombre a diminue. On note le plus grand nombre d'etudiants en 1955/56 - 104. En meme temps, il y a eu 14 professeurs. (shrink)

Book review: Polska filozofia chrześcijańska XX wieku. Stanisław Kamiński, Kazimierz Marek Wolsza [Polish Christian Philosophy: Stanisław Kamiński and Kazimierz Marek Wolsza]. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2019, ss. 232.

E. Berti, Arystoteles w XX wieku, tłum. A. Dudzińska-Facca, D. Facca, Warszawa 2015, ss. 270.

Praca ma charakter poglądowy i dotyczy postępów współczesnej astronautyki ze szczególnym uwzględnieniem barier medycznych i psychologicznych uniemożliwiających długoterminowe przebywanie człowieka Kosmosie. Związki intelektualne i emocjonalne człowieka z Kosmosem są znane od zarania dziejów o czym świadczy, z jednej strony, rozwój kosmologii i astronomii, a z drugiej – ikonografia religijna i literatura piękna oraz proza fantastyczno-naukowa. Zebrane dane naukowe i mity na temat Kosmosu są podstawą budowania narzędzi do ich weryfikacji. Jednakże dopiero w XX wieku człowiek postanowił osobiście, krok (...) po kroku, nie tylko intelektualnie ale „zmysłowo dotknąć” Kosmosu. Kroki te to rozwój narzędzi transportu pozaziemskiego, takich m.in. jak: statki kosmiczne oraz stacje kosmiczne. Działalność ta nazwana w literaturze przedmiotu astronautyką, wzbudziła nowe nadzieje na eksploracje Kosmosu, ale także nowe mity. (shrink)

W artykule przedstawiona została problematyka fous littéraires - „szalonych literatów”, których twórczość poddawana jest we Francji systematycznym badaniom, począwszy od dzieła Charlesa Nodiera z 1835 roku, aż po czasy współczesne. Zagadnienie to, pomimo wciąż rosnącego zainteresowania w literaturze światowej, jest u nas zupełnie nieznane. Tekst ma na celu wprowadzenie nowej perspektywy badań nad kulturowym statusem twórcy poprzez uwzględnienie miejsca, jakie w relacji: „twórca genialny” – „twórca szalony” zajmuje fou littéraire. Omówione zostaną również wyniki badań nad polskimi „szalonymi literatami” przełomu XIX (...) i XX wieku. (shrink)

Celem artykułu było zbadanie statusu polskiej literatury kryminalnej w najpoczytniejszym tygodniku kobiecym Polski Ludowej w latach 1948-1989. Wykorzystuje on metodę analizy treści, skupiając się głównie na tekstach beletrystycznych i recenzjach oraz notach i wykazach nowych publikacji na rynku wydawniczym. Całość zagadnień ujęto w porządku chronologicznym, adekwatnym do zmieniającej się formuły wydawniczej tygodnika. Wyniki badania wykazały, że „Przyjaciółka” nie wniosła niczego nowego do rozwoju polskiej powieści kryminalnej, ani nie była kanałem jej promocji w szerokim kręgu czytelników. Warto było jednak pokazać to (...) w odniesieniu do tego popularnego gatunku prozy. (shrink)

The author examines the critique of the epoch, which German philosopher of law and political theoretician Carl Schmitt worked out in the 1920s. Since this topic is present in most of Schmitt’s works from that period, author chose to discuss three, in which this subject isn’t considered on the margins, but on the foreground: a text concerning the poem by Theodor Däubler Nordlicht, Political Romanticism and Age of Neutralizations and Depoliticizations. While the latter is well known in Poland, the first (...) two – a little worse, as well as the whole reflection and biography of Carl Schmitt in that period. The consistency with which Schmitt engaged in the criticism of the times in which he lived, allows us to show how he was born as a political thinker: main ideas of his political theology have their source in the criticism of the era. In addition, the author presents criticism created by Schmitt on the background of that one developed by other thinkers, to point out the differences between this two approaches to the same epoch. The aim of the study is, first, to bring Polish reader closer to the not-so-well-studied period of Schmitt’s reflection and biography (by reaching beyond the above-mentioned works also to the journal of Carl Schmitt, as well as his youthful literary work Schattenrisse, written together with Fritz Eisler), secondly: to present Schmitt as an original thinker of his era. (shrink)

All significant methodologies of the XX century accept conventionalistic philosophy of science. The main question for such methodologies is: are there universal criteria, allowing to choose these conventions, which are the best from the cognitive point of view? There are four classical answers to this problem: anarchism, sociologism, elitism and demarcationism. In the article the main dillemas of demarcationist program are considered.

Leslie Stephen, jeden z głównych przedstawicieli wiktoriańskiego agnostycyzmu i autor ważny dla wiktoriańskiej historiografii, wiele miejsca w swych dziełach poświęcił filozofii Thomasa Hobbesa, którego interpretował jako zdecydowanego sceptyka i którego myśl zainspirowała częściowo jego własną filozofię, szczególnie w przypadku takich zagadnień, jak rola religii i natura wiary. Analiza dokonanego przez Stephena porównania Hobbesa do Herberta Spencera ukazuje analogię między dwoma ujęciami problemu wiedzy o Bogu obecnymi w dziełach Hob- besa a formą, jaką problem ten przyjął u fideisty Henry’ego Longueville’a Mansela (...) i agnostyka Herberta Spencera, rzucając światło na nowożytne inspiracje wiktoriańskiego agnostycyzmu i wpływ, jaki poglądy jego zwolenników wywarły na historiografię ich epoki. (shrink)