Giacomo Leopardi is one of those authors whose texts oscillate on the border between literature and philosophy. It is true that Leopardi does not use traditional forms of philosophical expression, but the fact is that most of the considerations of the Italian thinker are expressed by the simultaneous conduct of two discourses: literary and philosophical. Leopardi experimented almost every form of literary expression, but he went down in history mainly as a poet, who contained a significant part of his highest (...) beliefs in poetry. The practice of philosophizing through poetry is nothing new in literature, and the various connections between literature and philosophy are almost ancient, but the ongoing discussions in the world of Italian critics about the relationship between Leopardi and philosophy suggest that the reflective lyrics of the famous poet from Recanati are an noteworthy case. This article is a reflection on the use of figures of speech in the process of explaining the worldview by Leopardi, with particular emphasis on metaphor, and on the overall impact of the poetic medium on the presentation and shaping of adopted ideology. (shrink)

Fantastyka naukowa (ang. science fiction, w skrócie - SF) jest często przedstawianajako gatunek literacki dobrze przystosowany do spekulacji filozoficznej. SF i filozofia dzielą zainteresowanie kwestią nieśmiertelności, a ich ujęcia tego tematu można zestawić i porównać. Proponujemy tutaj zarys taksonomii różnych modeli czy wizji nieśmiertelności oferowanych przez filozofów i autorów fantastyki naukowej. Po wskazaniu istotnych rozbieżności między tymi modelami przedstawiamy sugestię, że pewne problemy oraz wątpliwości wysuwane przez pisarzy SF i filozofów wynikają z pomieszania różnych modeli. Mamy nadzieję, że te (...) porównania pokażą wstępnie, w jakim sensie można powiedzieć, że fantastyka naukowa funkcjonuje jako dyskurs filozoficzny. (shrink)

Fantastyka naukowa (ang. science fiction, w skrócie - SF) jest często przedstawianajako gatunek literacki dobrze przystosowany do spekulacji filozoficznej. SF i filozofia dzielą zainteresowanie kwestią nieśmiertelności, a ich ujęcia tego tematu można zestawić i porównać. Proponujemy tutaj zarys taksonomii różnych modeli czy wizji nieśmiertelności oferowanych przez filozofów i autorów fantastyki naukowej. Po wskazaniu istotnych rozbieżności między tymi modelami przedstawiamy sugestię, że pewne problemy oraz wątpliwości wysuwane przez pisarzy SF i filozofów wynikają z pomieszania różnych modeli. Mamy nadzieję, że te (...) porównania pokażą wstępnie, w jakim sensie można powiedzieć, że fantastyka naukowa funkcjonuje jako dyskurs filozoficzny. (shrink)

Tematem artykułu są zaobserwowane w dyskursie internetowym poglądy osób bezdzietnych z wyboru (BzW) na kwestie wykluczenia. Zwracają one uwagę na wykluczenia kulturowe, których doznają, nie wpisując się w normatywny wzorzec rodziny nuklearnej. Równocześnie przejawiają silnie dyskryminacyjne postawy wobec osób dzietnych – zwłaszcza tych w gorszej sytuacji finansowej. Tekst powstał na podstawie badań prowadzonych w 2019 i 2020 roku w internetowej strefie publicznej (komentarze na blogu Bezdzietnik.pl) oraz prywatnej (facebookowe grupy dedykowane osobom bezdzietnych z wyboru). Szczególną uwagę zwrócono na zawarty w (...) wypowiedziach podtekst ideologiczny i światopoglądowy, wskazujący na bliskie związki wypowiadających się osób z ideologią liberalną. (shrink)

The problem discussed in the study is part of the polemics connected with the so-called “Platonic question,” to be precise, it seeks to prove that the so-called two Platonic “critiques” of the writing/text (Plato’s Phaedrus, 275c ff., Letter VII 341c ff.) are not sufficient evidence that, according to Plato, dialectic procedures to discover and know the first forms of being may be realised only in a sensu stricto dialogue, in the act of living speech, and they cannot be fixed in (...) a writing/text. On the basis of the Platonic descriptions of dialectic procedures three forms of dialectic skill (διαλεκτικὴ τέχνη) have been distinguished: synoptic dialectics, which is always a kind of propedeuctics of research in the form of ordering the results of sense perception in sets and trying to find in them a criterion of possibility for this ordering in the form of something one; hypothetical dialectics that calls for a thesis whose object is the ontic status of this one, where it is, and how to verify this thesis in a reliable manner; and diairetic dialectics that allows to elicit from the most general concept some definitions of concrete objects. By analysing the descriptions of dialectic procedures in Platonic texts, numerous statements of the Philosopher himself in the mouth of Socrates, or the Guest of Elea, we may conclude whether these procedures are carried out exclusively in the philosopher’s intellect, and Platonic dialogues are their written form “for voices,” or else they have, among other things, didactic purposes. (shrink)

This paper examines one of the important aspects of Michel Foucault’s political philosophy: different mechanisms subordinating people to the governing discourse. In contrast to the prevailing theories of the “public sphere”, seeking an liberation through the liberation of speech, Foucault focuses his attention on the “order of the discourse”, and the inevitable power that language has upon people. Among numerous strategies of power/knowledge the following seem to be of the greatest importance: the power of fiction, exclusion, normalization, and the appropriation (...) of discourse. (shrink)

Literatura fantastycznonaukowa od dziesięcioleci kreśli wizje życia rozumnego na innych planetach. Rodzą się oczywiste pytania: czy możliwe jest porozumienie z intelektem rozwiniętym w skrajnie różnym od ludzkiego środowisku, wyposażonym być może w odmienną percepcję, odmienne sposoby odbioru rzeczywistości. Najciekawszą realizacją tematu wydaje się powieść Stanisława Lema „Solaris”, w której ludzkość próbuje komunikować się z gigantycznym oceanem plazmy, a więc istotą skrajnie od ludzkości różną. Inny problem sygnalizują bracia Strugaccy w książce „Piknik na skraju drogi” – tytuł jest metaforą opisującą różnicę (...) potencjałów kulturowych między obcą cywilizacją a homo sapiens. Inne intrygujące pytanie – jakie konsekwencje metafizyczno-teologiczne niesie ze sobą kontakt z obcymi cywilizacjami; pojawia się problem „protezowania metafizyki” w literaturze fantastycznej. (shrink)

Łódź that has never had significant literary tradition, reached a few interesting debuts of young artists during the dramatic years of the war. Tuwim siblings should be named among them, along with Aleksander Kraśniański and Mieczysław Braun. Multi-ethnicity of Lodz resulted in a diverse view on the ongoing conflict, which found its echo in the work of local writers. In their works we find descriptions of both the drama of everyday life as well as questions about the meaning of the (...) war and the future of the reborn state. Since there was problem with publishing books, the local newspaper publishes gave enormous contribution to the development of local literature by publishing the work of young artists on its pages. (shrink)

Since 1959, when C.P. Snow delivered his seminal lecture The Two Cultures on the lack of understanding between scholars working in the humanities and their colleagues from science departments, the gap between the two groups has been one of the most notorious clichés of contemporary Western culture. The aim of this article is to show that this seemingly insurmountable abyss between sciences and the humanities that was brought to the forefront during the mid-20th century is slowly receding into history. Literature (...) studies today is heavily indebted to modern science. Biology, physics, and ecology are among the most important subjects scholars of literature have to take into account. In order to prove this point I shortly describe literary genres which introduce modern science to the readers: science fiction, cyberpunk, solarpunk, lablit, quantum fiction, and cli-fi. I also refer to the newly-emerged schools of criticism-science fiction studies, ecocriticism and evocriticism-to show how scholars discuss these texts within the framework of the humanities. Additionally, I give a sample discussion of one of the cli-fi’s classics, J.G. Ballard’s The Drowned World and also shortly discuss two science fiction novels concerned with the civilisational conflict between science and humanities: Stanislaw Lem’s His Master’s Voice and Margaret Atwood’s Oryx and Crake. (shrink)

Artykuł dotyczy kilku aspektów korespondencji Gustawa Waliszewskiego, skierowanej do Juliana Bartoszewicza w latach 1853–1855 i stanowiącej obecnie część Archiwum rodziny Bartoszewiczów z Archiwum Państwowego w Łodzi. Listy, obejmujące 163 karty, scharakteryzowane zostały z kilku perspektyw: a) biograficznej, która daje wgląd w osobowość młodego, ledwie zaczynającego karierę naukową człowieka, marzącego o karierze „narodowego Thierry’ego”; b) genetycznej, która listy traktuje jako materiał dokumentujący proces twórczy nad studiami historycznymi i felietonami dla „Dziennika Warszawskiego”, a także opisuje zmagania debiu­tanta z ograniczeniami cenzuralnymi; c) prasoznawczej (...) – związanej z obszernie eksplorowaną w listach tematyką rozwoju „Dziennika Warszawskiego”, jego rywalizacji z „Gazetą Warszawską” i walki o wpływy pisma na prowincji. Dodat­kowym kontekstem staje się cykl artykułów wspomnieniowych poświęconych Waliszewskiemu autorstwa Juliana Bartoszewicza, które stanowią swoiste dopełnienie niezachowanego bloku listów Bartoszewicza do Waliszewskiego. (shrink)

At the end of the nineteenth century, the main source of information about the city of Łódź were not local periodicals (as there were no such publications), but correspondence printed in Warsaw papers. Apart from regular reports, m years 1898 and 1899, in one of leading Warsaw daily papers, Kurier Warszawski, there appeared a series of articles under the title “Znasz-li ten kraj?” signed by Antoni Sygietyński. It was the aftermath of the writer’s visit in Łódź (as it was noticed (...) in Goniec Łódzki, Sygietyński arrived in the city on 3rd of December 1889). The reports concerning the life of the textile city appeared in six issues of Kurier Warszawski, dated from 5th, 6th, 15th and 17th of December 1989 and from 6th and 8th of January in the next year. The author of Na skałach Calvados underlined that the title of the series is not unintentional, because Łódź, according to him, was a fully developed city, which had vast contacts with other regions of the world (Russia, Far East, South and North America) rather than with the rest of Polish cities. The writer compares Łódź to a mushroom, which develops rapidly in favourable conditions, whereas in unfavourable circumstances it becomes a latent form of life. Sygietyński underlines also that the city’s growth and organization reminds an American model. The writer attempts to change a stereotypical opinions about the city, mainly concerning its rapid development of industry, huge number of inhabitants or a triplenational character of the textile metropolis. The author aims at acknowledging a true Lodzermensch, he scrutinizes the cultural life of the city. During his visit in Łódź Sygietyński took part in the opening night of Hauptman’s Dwór zatopiony, and in Christmas party in a catholic shelter for children. The meeting with the youngest citizens gave an opportunity for a closer examination of the conditions they lived in as well as of the financial straits their caretaker, Father Szmidel, was facing. The experience triggered an idea of a charity concert, which Sygietyński decided to organize in Łódź The income was donated for modernization of the shelter. The concert was organized on 25th of March 1899 with the participation of the most famous Warsaw artists (Kruszelnik Borcewicz, Michałowski, Wierzbiłowicz, Trenkiel). Such was the social and cultural scale of the event that it was reported in a number of newspapers. Głos underlined Sygietyński’s input into organization by describing him as „a moral impresario of the show”. The author of Wysadzony z siodla while organizing the concert had two main aims: first - to collect money for the shelter, and the second - to arouse a passion for art among the citizens of Łódź. (shrink)

Postęp medycyny bez wątpienia ma w swym założeniu troskę o człowieka. Nowe technologie zawsze budziły jednak kontrowersje i strach przed nieodpowiednim ich wykorzystaniem. Nie jest nowym stwierdzeniem, iż to nie w samej metodzie, a w sposobie jej wykorzystania tkwi ryzyko. Nowa genetyka rozbudziła w społeczeństwach ogromne nadzieje, co pozwoliło rozwinąć się nowej gałęzi przemysłu nie zawsze związanego z medycyną. Podstawowym celem genetyków medycznych jest opracowanie metod leczenia chorób dotąd nieuleczalnych, na co mogą pozwolić metody edycji DNA. Entuzjastycznie podchodzący do nowych (...) technologii transhumaniści będą dopatrywali się w edycji DNA najwyższej troski o ludzkość oraz przybliżania jej do wyższego stadium rozwoju. (shrink)

The subject of this article is the relationship between literature and the text of song. First part of article concerns the songs which texts approach to literature and begin to exist in the listeners' consciousness independently from the melody. In contemporary Polish music are this: Niech żyje bal, Autobiografia, Nie pytaj o Polskę or Wychowanie. Texts of these songs are analysed and interpreted. Second part of article tells about poems which serve as texts of songs. The author of article shows (...) twentieth-century Polish poets, which texts be sung (Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński, Edward Stachura, Ewa Lipska etc.) and using with poems musicians (Czesław Niemen, Marek Grechuta, Ewa Demarczyk, Grzegorz Turnau). The author writes also about methods of adaptation of poems on need of songs. (shrink)

The author treats the lesson as a discussion, a communicative event. Therefore, the lesson becomes a process, not just an effect with a dialogue structure. The author preceeds further – the lesson with verbal, vocal and non-verbal communicative activities, genders of speech and methods is seen as a text.

The article reviews the book Słowa i zbawienie. Dyskurs religijny w perspektywie filozofii Hilarego Putnama [Words and Salvation: Religious Discourse in the Perspective of Hilary Putnam's Philosophy], by Piotr Sikora.

The article reviews the book Słowa i zbawienie. Dyskurs religijny w perspektywie filozofii Hilarego Putnama [Words and Salvation: Religious Discourse in the Perspective of Hilary Putnam's Philosophy], by Piotr Sikora.

The article is devoted to reception of Austrian literature before the Second World War in Wiadomości Literackie. It was the most popular letter, whose aim was to educate society, and popularize foreign literature and culture. The literature that was most often promoted was French literature, but also German-speaking authors were discussed. Austrian literature was not treated as distinct from German literature during that time but nontheless, the articles presents artists, of Austrian origin: Joseph Roth, Stefan Zweig, Rainer Maria Rilke, Hugo (...) von Hofmannsthal, Arthur Schnitzler, Odon von Horváth, Franz Werfel and others. The article examines interviews with these writers as well as reviews their books and other texts which appeared in Wiadomości Literackie. (shrink)

Celem proponowanej pracy jest analiza statusu zbioru _Nea-lit_ (1993–1994) w białoruskim procesie literackim lat dziewięćdziesiątych. Materiałem badawczym jest makieta tej książki z prywatnego archiwum poety Wiktara Żybula. Taki dokument literacki nie został jeszcze upubliczniony ani wprowadzony do obiegu nau­kowego. Właściwości _Nea-litu_ są wyjaśnione w aspektach ogólnokonceptualnym, tekstologicznym i gatunkowo-stylistycznym. Między innymi rzeczami antologia manifestowała krystalizację nowej literatury. Ponadto w zbiorze znalazły się odmienne od późniejszych publikacji warianty wierszy Sierża Minskiewicza, Illi Sina, Aliesia Turowicza. W końcu _Nea-lit_ został platformą do (...) poszukiwania aktualnego języka artystycznego. W ramach projektu książki zarysowano radykalne eksperymenty translogiczne i niezwykły gatunek „panfilu”, zaprezentowano dominowanie obrazów przestrzeni miejskiej z zaakcentowanymi motywami cielesności. (shrink)

Artykuł stanowi próbę kulturowej analizy powieści kryminalnej Jerzego Putramenta Strachy w Biesalu (1958). Utwór osadzony został w literackim i społecznym kontekście epoki, co pozwoliło na scharakteryzowanie jego genezy, formy oraz recepcji. W toku analizy omówione zostały trzy główne aspekty dzieła Putramenta. W pierwszej części tekstu autor opisuje, w jaki sposób powieść wpisywała się w charakterystyczny dla okresu postalinowskiej odwilży proces przemiany oficjalnego stosunku do literatury sensacyjnej. Zaakceptowano wówczas powieść kryminalną jako gatunek rozrywkowy i oczekiwano, że sięgną po niego cieszący się (...) uznaniem pisarze – wierzono bowiem, że zapewni to wysoki poziom powstającym w ten sposób utworów. W drugiej części artykułu analizie poddano metafikcjonalny i pastiszowy charakter powieści Putramenta, która dzięki licznym odwołaniom do metaforyki teatralnej ujawnia i tematyzuje mechanizmy rządzące konwencją kryminalną. W części ostatniej zrekonstruowany został społeczny kontekst Strachów w Biesalu – powieść odnosi się bowiem do charakterystycznych dla drugiej połowy lat 50. procesów emancypacji kobiet i wykorzystuje genderowe stereotypy związane z tymi procesami. Powieść Putramenta stanowi zatem także satyrę wykpiwającą środowisko artystyczne oraz młode, zafascynowane modą i kulturą Zachodu kobiety. Autor artykułu dowodzi jednak, że krytycznemu tonowi powieści towarzyszy także mimowolna fascynacja wyemancypowaną kobiecością. (shrink)

Partycypacyjna debata bioetyczna jest pewną postacią partycypacji obywatelskiej i pewną postacią dyskursu. W artykule przedstawione są niektóre paradygmatyczne przykłady debat partycypacyjnych, w tym także debat bioetycznych. Następnie omówione też są różne ujęcia i sposoby rozumienia debaty, a także dyskusji, dialogu i szczególnie ważnej w tym kontekście formy komunikowania się i formy interakcji, jaką jest dyskurs. Spośród licznych już przykładów bioetycznych debat partycypacyjnych, jakie na przestrzeni ponad trzech dekad przeprowadzone zostały w wielu krajach świata zachodniego, nieco bliżej jest przedstawiony interesujący (...) przykład edukacji przygotowującej – właśnie przez debatę – do uczestniczenia w bioetycznej debacie partycypacyjnej. Projekt przygotowany w formule diskurslernen zasługuje z tego względu na uwagę, że jest projektem przygotowującym do uczestniczenia zarówno w obywatelskich debatach partycypacyjnych, jak i w ogóle do uczestniczenia procedurach demokratycznego kształtowania opinii i wykształcania woli. Mimo pewnych obaw co do tego, czy debaty partycypacyjne nie służą czasem też innym celom aniżeli cele deklarowane, ich organizowanie i upowszechnianie jest czymś niezbędnym zarówno z punktu widzenia samej dyscypliny, jaką jest bioetyka, jak i przede wszystkim z uwagi na tę formę demokracji, do jakiej w swoim rozwoju doszła ona we współczesnych społeczeństwach świata zachodniego. (shrink)

The goal of the article is to offer a style-focussed description of samizdat press articles from the late-1970s, which were the textual manifestation of the independent discourse at that time. The author analysed representative microstyles and conducted a functional interpretation of identified stylistic devices and phenomena, considering how they were related to the official model of public communication. The discussed texts were stylistically diverse, which was a byproduct which came from structural and genre adaptations, and mainly play on language. On (...) the one hand, one can note an expansion of the array of stylistic devices and, on the other, an inclusion into that array of the elements of newspeak in those contexts which indicated its manipulative nature. (shrink)