The idea of rational understanding lays very close to the heart of Professor Janusz Kuczyński, an advocate of universalism as well as dialogue between diverse philosophical schools and worldviews, and doctoral advisor to the present paper’s author. This idea’s theoretical conceptualisation—a conceptualisation that has proven to be convincing and adequate to the conditions of the modern world—was developed by Professor Jürgen Habermas, whose ideas and theories were also the subject of a doctoral thesis written by this paper’s author in the (...) latter half of the 1970s under Professor Kuczyński’s tutelage. The author shares some grateful memories of his doctoral tutor, and also sets his one-time attempts to apply the theory of communicative action to two experiences of the real socialism era in Poland against his efforts to analyse contemporary Polish realities through the prism of the communicative rationality conception. This comparison shows that the application of a conception of rationality funded by communicative action to the turbulent transformations under real socialism was to a certain extent naïve—though not devoid of critical significance—and also reveals the preconditions for the implementation of the rules of communicative rationality in social and political reality.The paper is in part dedicated to the memory of Professor Kuczyński, therefore it contains a somewhat extensive account of the circumstances which led the author to study the thought of Habermas under Kuczyński’s tutelage, as well as the consequences of this choice, which proved of considerable significance for his further life. However, the main themes are, first, the validity of applying a conception of rationality funded by communicative action to two significant experiences of the real socialism era, and, secondly, the need—revealed by diagnosing contemporary Polish reality with the help of the communicative rationality conception—for certain preconditions enabling the implementation of this type of rationality in social and political reality. One such precondition is the transition of sufficiently broad parts of society from thinking in terms of worldviews to post-metaphysical thinking in terms of the “lifeworld”. (shrink)

In this paper, I argue that if the process of globalization leads to more severe social discrepancies that are not acceptable to many groups of people, then globalization would become the factor of primary relevance that threatens democracy; but if globalization and the present democratic order manage to solve social problems, then globalization will be a factor supporting the democratic way of thinking that is not oriented to exclusiveness. Globalization, I believe, coincides rather with a way of thinking that is (...) non-xenophobic and which refuses to see moral thinking in the strict dichotomy of good and evil. (shrink)

W roku 2011 przypadła 90. rocznica urodzin prof. Iji Lazari‑Pawłowskiej, wieloletniego kierownika Katedry Etyki w Uniwersytecie Łódzkim. Prof. Ija Lazari‑Pawłowska była nie tylko badaczką kwestii etycznych i metaetycznych, myśli i dokonań Alberta Schweitzera oraz Mahatmy Gandhiego, orędowniczką idei tolerancji oraz szanowaną w europejskich kręgach akademickich reprezentantką polskiej humanistyki powojennej, która uzyskiwaną wiedzą i doświadczeniem szeroko dzieliła się z zawsze licznym gronem uczestników prowadzonych przez Nią seminariów. Była także, o czym również winniśmy pamiętać, a o czym dobitnie poświadczają Autorzy załączonych wspomnień, (...) osobą życzliwą wobec ludzi, która nie tracąc zmysłu realizmu, nie stroniła jednakże od dyskretnego moralizatorstwa, czym też dodatkowo zjednywała sobie sympatię i szacunek swoich słuchaczy i wychowanków. (shrink)

Partycypacyjna debata bioetyczna jest pewną postacią partycypacji obywatelskiej i pewną postacią dyskursu. W artykule przedstawione są niektóre paradygmatyczne przykłady debat partycypacyjnych, w tym także debat bioetycznych. Następnie omówione też są różne ujęcia i sposoby rozumienia debaty, a także dyskusji, dialogu i szczególnie ważnej w tym kontekście formy komunikowania się i formy interakcji, jaką jest dyskurs. Spośród licznych już przykładów bioetycznych debat partycypacyjnych, jakie na przestrzeni ponad trzech dekad przeprowadzone zostały w wielu krajach świata zachodniego, nieco bliżej jest przedstawiony interesujący przykład (...) edukacji przygotowującej – właśnie przez debatę – do uczestniczenia w bioetycznej debacie partycypacyjnej. Projekt przygotowany w formule diskurslernen zasługuje z tego względu na uwagę, że jest projektem przygotowującym do uczestniczenia zarówno w obywatelskich debatach partycypacyjnych, jak i w ogóle do uczestniczenia procedurach demokratycznego kształtowania opinii i wykształcania woli. Mimo pewnych obaw co do tego, czy debaty partycypacyjne nie służą czasem też innym celom aniżeli cele deklarowane, ich organizowanie i upowszechnianie jest czymś niezbędnym zarówno z punktu widzenia samej dyscypliny, jaką jest bioetyka, jak i przede wszystkim z uwagi na tę formę demokracji, do jakiej w swoim rozwoju doszła ona we współczesnych społeczeństwach świata zachodniego. (shrink)