The article’s primary purpose is to discuss the process of creating the extended interview titled _“Innego końca świata nie będzie”. Z Barbarą Skargą rozmawiają Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski_ [En. _“There will be no Other End of the World”. Katarzyna Janowska and Piotr Mucharski Are Talking with Barbara Skarga_], published in 2007. The analysis refers to Barbara Skarga`s personal archive, which is available at the Joint Libraries of the Faculty of Philosophy and Sociology of the University of Warsaw, the Institute (...) of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences, and the Polish Philosophical Society. Archival materials related to this ‘spoken book’ involve mainly computer printouts with handwritten deletions, notes, and additions. The article also includes the philosopher’s typescripts related to her academic activity. Studying the process of shaping the conversation in _Innego końca świata nie będzie_… leads to more general conclusions about the style of Barbara Skarga’s language. Conclusions indicating the type of subjectivity revealed in the interview were also used to discuss the author’s essays. (shrink)

Wywiad przeprowadzono 2 września 2021 (forma: Zoom); opublikowano 27 sierpnia 2023.

This is the interview with Prof. Stefan Swieżawski, an eminent medievist and enthusiast of Thomas Aquinas' philosophy.

W wywiadzie z Karlem-Otto Aplem, jaki przeprowadził i w roku 1987 opublikował Florian Rötzer, omówionych zostało szereg wątków rozwijanej przez Apla filozofii transcendentalno-pragmatycznej. Wywiad ukazuje, co było przedmiotem głównych sporów i dyskusji prowadzonych w owym czasie przez tego obrońcę rozumu i racjonalistycznej tradycji w filozofii, który występował przeciwko wszelkiemu radykalnemu sceptycyzmowi i znany był przede wszystkim jako filozof broniący tezy o potrzebie i o możliwości dostarczenia uzasadnienia ostatecznego. Karl-Otto Apel wyjaśnia w tym wywiadzie, jak należy tę tezę rozumieć oraz (...) na czym polega ostateczne uzasadnienie transcendentalno-pragmatyczne. W wywiadzie wyjaśnione też zostaje, czym jest argument z performatywnej samozaprzeczalności, który wykorzystywany jest w procedurze ostatecznego uzasadniania. W swych odpowiedziach Apel odnosi się do krytyk kierowanych pod adresem etyki dyskursowej, jej „formalizmu” o kantowskiej proweniencji ; krytyczne uwagi kieruje pod adresem rzeczników postnowoczesności i postmodernizmu. W swych wywodach Apel broni uniwersalistycznej etyki oraz Kantowskiego, czysto formalnego obrazu człowieka jako obrazu, który zarazem stwarza warunki dla kulturowego pluralizmu oraz swobodnego artykułowania niezgody, a także dla poszukiwania konsensu. (shrink)

David Hume; Enactivism; Cognitive Science; Phenomenology; Philosophy of mind.

Marcel Gauchet to mało znany w Polsce historyk i filozof francuski. Żadna z jego książek nie została do tej pory przetłumaczona na język polski. Dostępny w tym języku jest jeden z esejów pochodzący z La démocratie contre elle-même (Demokracja przeciwko sobie samej), opublikowany w kwartalniku „Res Publica Nowa” w grudniu 2002 r. pt. Nowy wiek osobowości. Próba psychologii współczesnej, przełożony i opracowany przez Wiktora Dłuskiego. W tekście tym Gauchet stawia tezę o mającej miejsce we współczesnym świecie rewolucji antropologicznej, polegającej na (...) zmianie roli rodziny ze wspólnoty ustanawiającej i podtrzymującej więzi społeczne na grupę społeczną niemającą wpływu na kształt życia społecznego. Przybliżenie sylwetki Gaucheta wydaje się niezbędne, albowiem jego myśl stanowi ważki i godny uwagi głos w dyskusji nad stanem współczesnej polityki oraz świata. -/- W niniejszym artykule skupię się na dwóch poruszonych przez Gaucheta zagadnieniach. Pierwsze z nich to ideologiczne konsekwencje ostatniego kryzysu gospodarczego, m. in. pokonanie lewicowej frakcji politycznej przez prawicową czy kryzys demokracji objawiający się dominacją interesów jednostkowych nad wspólnotowymi. Drugą kwestię stanowi kryzys liberalizmu polegający na występowaniu dwóch sprzecznych trendów na scenie politycznej, mianowicie,dominacji idei państwa interwencjonistycznego, dążącego do zbudowania dobrze funkcjonującego państwa opiekuńczego oraz rosnącego w siłę domagania się praw jednostki, co odbywa się, zdaniem Gaucheta, kosztem państwa. -/- Źródła będące podstawą niniejszego tekstu to przede wszystkim wywiad Macieja Nowickiego z Marcelem Gauchetem pt. Nie ma już lewicy, prawica zwyciężyła na zawsze opublikowany w miesięczniku „Europa. Magazyn Idei Newsweeka” w 2009 r. oraz wydane w 2007 r. I i II tom L’Avènement de la démocratie (Nadejście demokracji) Gaucheta. (shrink)

Często używa się wyrażenia „wchodzenie w byt'' zamiast np. „zmiana substancjalna" czy w ogóle powstawanie. Aby sprawdzić, czy to wyrażenie jest poprawne, trzeba zbadać, jak rozumie się w nim terminy składowe: „byt" i „wchodzenie". Dlatego artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej będziemy się starali określić, co rozumiemy przez „byt", w drugiej, co mamy na myśli, mówiąc o „wchodzeniu w byt". Kiedy w czasie pewnej dyskusji padło hasło tzw. ontologii dynamicznej, a jako koronny jej przykład podano „rzekę, do której (...) nie można dwa razy wstąpić", uznałem za konieczne zaprzeczyć nie tylko trafności przykładu, ale także zakwestionować bytowość rzeki. Uzasadniłem moje stanowisko tym, ze ruch nie jest zmianą, a więc nie nadaje się do ilustracji ontologii dynamicznej, rzeka zaś to zbiór bytów indywidualnych, mianowicie cząstek H2O i wielu innych, np. CO2, ograniczony warunkami zewnętrznymi. (shrink)

Często używa się wyrażenia „wchodzenie w byt'' zamiast np. „zmiana substancjalna" czy w ogóle powstawanie. Aby sprawdzić, czy to wyrażenie jest poprawne, trzeba zbadać, jak rozumie się w nim terminy składowe: „byt" i „wchodzenie". Dlatego artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej będziemy się starali określić, co rozumiemy przez „byt", w drugiej, co mamy na myśli, mówiąc o „wchodzeniu w byt". Kiedy w czasie pewnej dyskusji padło hasło tzw. ontologii dynamicznej, a jako koronny jej przykład podano „rzekę, do której (...) nie można dwa razy wstąpić", uznałem za konieczne zaprzeczyć nie tylko trafności przykładu, ale także zakwestionować bytowość rzeki. Uzasadniłem moje stanowisko tym, ze ruch nie jest zmianą, a więc nie nadaje się do ilustracji ontologii dynamicznej, rzeka zaś to zbiór bytów indywidualnych, mianowicie cząstek H2O i wielu innych, np. CO2, ograniczony warunkami zewnętrznymi. (shrink)

Profesor Ryszard Panasiuk przez ostatnich kilka dekad należał do grona wiodących polskich filozofów. Jego książki na temat Hegla, ruchu młodoheglowskiego czy Marksa należą do kanonu historiografii idei. Publikowany tutaj obszerny wywiad z Profesorem może stanowić wartościowe i oryginalne źródło do historii inteligencji i humanistyki w tzw. Polsce Ludowej. Profesor Panasiuk opowiada w nim o swojej karierze naukowej, jednocześnie kreśląc obraz przemian akademickiego środowiska filozoficznego w powojennej Polsce. Wiele uwagi poświęca również swojej relacji z Bronisławem Baczką i innymi wybitnym reprezentantami (...) Warszawskiej Szkoły Historii Idei. Ponadto Profesor analizuje proces narastania prądów dysydenckich wśród zwolenników marksizmu po Październiku ’56 i wyjaśnia ostateczny rozkład post-stalinowskiej ortodoksji w polskim życiu intelektualnym tego okresu. Jak również dowodzi, że choć Marks stanowi ważny i wciąż warty badania rozdział w historii filozofii europejskiej, to marksizm, z uwagi na zawarty w nim koncept „radykalnej wspólnoty”, jest ideologią z gruntu utopijną. (shrink)

Bardzo uważne przeczytanie książki Przekroczyć próg nadziei pod kątem występujących w niej elementów chrześcijańskiej nauki spolecznej jest poważnym wyzwaniem. Przed zabraniem się do tej pracy przeczytałem wywiad udzielony przez kardynała Karola Wojtyły profesorowi Vittorio Possenti w 1978 roku, ale jeszcze przed jego wyborem na Papieża, zatytułowany O możliwości nauki spolecznej Kosciola. Wywiad ten zostal opublikowany we włoskim kwartalniku Il Nuovo Areopago dopiero po encyklice Centesimus annus, czyli po 1 maja 1991 roku, jako komentarz kwartalnika do tej encykliki. Polskie (...) tlumaczenie tego wywiadu wydal Ośrodek Chrzescijanskiej Myśli Spłlecznej AUGUSTINUM w serii Dokumenty, nr 11, z dn. 15 stycznia 1992 roku. (shrink)

Bardzo uważne przeczytanie książki Przekroczyć próg nadziei pod kątem występujących w niej elementów chrześcijańskiej nauki spolecznej jest poważnym wyzwaniem. Przed zabraniem się do tej pracy przeczytałem wywiad udzielony przez kardynała Karola Wojtyły profesorowi Vittorio Possenti w 1978 roku, ale jeszcze przed jego wyborem na Papieża, zatytułowany O możliwości nauki spolecznej Kosciola. Wywiad ten zostal opublikowany we włoskim kwartalniku Il Nuovo Areopago dopiero po encyklice Centesimus annus, czyli po 1 maja 1991 roku, jako komentarz kwartalnika do tej encykliki. Polskie (...) tlumaczenie tego wywiadu wydal Ośrodek Chrzescijanskiej Myśli Spłlecznej AUGUSTINUM w serii Dokumenty, nr 11, z dn. 15 stycznia 1992 roku. (shrink)

Artykuł prezentuje w ujęciu historycznoliterackim powieść szpiegowską okresu PRL. Analiza książek z serii „Labirynt” wskazuje, że funkcja propagandowa dominuje w nich nad rozrywkową, co jest charakterystyczne dla różnych obszarów kultury popularnej w PRL. Serię „Labirynt” wydawało w latach 1957–1991 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Ukazywały się w niej „zwykłe” powieści milicyjne, ale przede wszystkim powieści szpiegowskie. Podobnie jak powieść milicyjna, również powieść szpiegowska w PRL obok funkcji rozrywkowej musiała spełniać funkcję propagandową. Przejawia się to m.in. nawiązaniem do konwencji wczesnych powieści szpiegowskich (...) w literaturze europejskiej z przełomu XIX i XX wieku, czyli przedstawianiem PRL jako kraju, który tylko broni się przed szpiegami, sam natomiast nie wykrada tajemnic innych państw. Równie daleki od rzeczywistości i wyłącznie propagandowy był obraz Polski jako kraju wytwarzającego liczne wynalazki i technologie, na które polują szpiedzy z Zachodu. Propagandowy charakter ma też obraz wroga i skontrastowany z nim wizerunek własnych agentów. Szpiedzy z BND czy CIA nie cofają się przed morderstwami, są bezwzględni także dla swoich współpracowników i ogólnie reprezentują bardzo niski poziom moralny. Często są byłymi nazistami, a zależy im tylko na zarobku. Z kolei funkcjonariusze kontrwywiadu PRL to ludzie ideowi, z oddaniem służący ojczyźnie, przewyższający pod każdym względem swych przeciwników, także na płaszczyźnie życia prywatnego. Każda z tych historii kończy się oczywiście zwycięstwem „naszych” i – podobnie jak powieść milicyjna – nie pozostawia czytelnikowi żadnych wątpliwości co do tego, po czyjej stronie są w tym konflikcie wszystkie racje – zarówno polityczne, jak i moralne. (shrink)