Cambridge’deki büyük akademik cemaatin sakinleri olan bizler bir araya geldik ve hoşgörü ve onun egemen politik iklim içerisindeki yeri hakkında dostça ama ateşli bir tartışma yürüttük. Okuyucu, bizim nerelerde aynı düşüncede olmadığımızı bulmakta hiçbir zorluk çekmeyecektir. Diğer taraftan, farklı başlangıç noktalarından ve farklı yollardan hareketle yaklaşık olarak aynı yere ulaştık. Her birimiz için, egemen hoşgörü kuramı ve pratiğinin, incelendiği takdirde, korkunç politik gerçekleri gizlemeye yarayan bir maske olduğu ortaya çıktı. Kızgınlığın tonu makaleden makaleye keskin bir şekilde artmakta; belki de boş (...) yere, okuyucuların bu noktaya getiren akıl yürütmeyi takip edeceklerini umuyoruz. Nihayetinde bu kızgınlık hem kafa hem de kalpte ikamet etmektedir…. (shrink)

Gözlemlenenlerden gözlemlen(e)meyenlere diğer bir deyişle genel yasalara ulaşma imkânı veren çıkarım yöntemi olarak tümevarımsal ya da endüktif akıl yürütmenin rasyonel olarak temellendirilmesinin imkanına yönelik soruşturma tarih içerisinde tümevarım sorunu ya da endüksiyon problemi olarak tezahür etmiştir. Bu sorunun temel argümanı tarihsel okumalara baktığımızda İskoç ampirist filozof David Hume tarafından öne sürülmüştür. Hume, tümevarımsal çıkarımlar temelinde, gözlenmeyen meseleler hakkındaki inançlarımıza hangi gerekçelerle ulaştığımızı soruşturmaktadır. Hume soruşturmasının sonucunda gözlemlenenden gözlemlen(e)meyen durumlara ilişkin yapılan olgu meseleleri ile ilgili bütün tümevarımsal akıl yürütmelerin dolaylı ya (...) da dolaysız olarak nedensellik ilişkisine ve bu ilişkinin temelinde yer alan doğanın düzenliliği ilkesi ya da “gelecek her zaman geçmişe benzer” önermesine dayandığını ifade ederek bütün tümevarımsal akıl yürütmelerde ortak olan geleceğin her zaman geçmişe benzeyeceği ifadesinin rasyonel olarak temellendirilmesinin mümkün olmadığını belirtmektedir. Bu bağlamda, çalışmada tümevarımsal akıl yürütme sonucunda ulaşılan sonuca inanmanın hiçbir rasyonel temelinin olamayacağı yönündeki Hume’un görüşü argüman formunda yeniden yapılandırılarak ortaya konulacaktır. (shrink)

Bu çalışma ilkin, ütopyacı düşünceye karşı istikrarlı bir muhalefet yürüten liberal düşüncenin sağ kanadındaki Karl Popper ve Francis Fukuyama gibi kanonik isimlerin yaklaşımlarının, zamanın sosyo-ekonomik gelişmelerinin katkısıyla genel siyaset düşüncesinin ana akımına bürünmesi sürecini ve ütopyaya ilişkin fikirlerini değerlendirecektir. Bir kez müesses nizam haline geldiği vakit menşeindeki ütopyacı niteliklerin hilafına değişimin ancak tedricen olması gerektiğini ve aksini savunan siyasal tavır alışların da yersiz radikalizmle malul siyaset dışı yönelimler olduğunu iddia eden ana akım liberal çizginin savunucuları olarak Popper ve Fukuyama, bu (...) çizgilerini radikal bir antikomünizmle taçlandırmışlardır. Aynı çizgide bu kez liberal düşüncenin sol cenahındaki sol-sosyalist fikri inkişaf döneminin ürünü çaplı toplumsal değişim taleplerini, radikal diye tabir ederek neredeyse affedilmez birer kusur gibi kabul eden kimi sol liberal feminist yaklaşımlar ile yenilginin sözde faturasını bu radikalizme keserek siyasal faaliyetini melankolik bir yazıklanmanın ötesine geçiremeyen birtakım liberal sol tavırların bu süreçteki rolü tartışılacaktır. Sonuç itibarıyla bu çalışma, çoğunlukla itham biçiminde zikredilen ütopyacılık tabirini, bu menfi kullanımın nesnesi olmaktan kurtarmak için alternatif ve daha iyi bir yaşama dair yolların çeşitlenmesinin önemli bir başlangıç noktası olarak bir paye gibi kabullenip sahiplenen Ernst Bloch’un umut mefhumu üzerinden yepyeni bir ontolojik ve epistemolojik inşaya tabi tutarak, ütopyacılığın bir tür iade-i itibarına odaklanacaktır. (shrink)

“Dil politik bir zorunluluk olmanın yanı sıra, iletişim boyutunda bir oluş biçimi olarak estetik bir tutum da varlığa getirir. Bir şeye, dışarıda duran bir şeye gönderme yapma, gönderenin o şeyle olan tutum alışını gösterir. Ağaç ormanda bir anlama bürünürken, bir park alanında ya da yol kenarında başka bir anlama bürünür. Ağaç her zaman bir ağaç değildir; çünkü o ağaç olmaklığını benden bağımsız olarak almış olmasına rağmen, orada bir varlık olarak benim ifade etme biçimime bağlı olarak farklı anlamlara açıktır. Yine de (...) benim olan ağaç ile benim varlığıma gereksinim duymayan aynı ağaç, benim ağaç dediğim şeyle aynı değildir. “ağaç hakkında konuşuyorum,” bir betimleme sunmaz, dahası olmayan ağaç üzerinden bir ağaç var eder. Bu bir anlamada “o bir balık değil, balık resmidir,” türü bir yargıya doğru ilerler.” Bu örnek aslında felsefenin dilsel bir etkinlik olan nitel ya da nicel belirleniminin bize sunduğu ontolojiden bağımsız bir düşünüm olamayacağını açıklar mahiyettedir. (shrink)

Öz (150-250 kelime) ve yukarıdaki kutucuğa anahtar kelimeler (5-7 kelime)İngilizce öz ve anahtar kelimeler de aynı sınırlar çerçevesinde yazılmalıdır.Öz Fanatiklik, doğru düşünceyi, sorgulamayı, eleştiriyi, hoşgörü ve hürriyeti sınırlandıran bir eğilimdir. İtiraz etmeyen, eleştiri ve fikri münakaşaya dayanma gücü olmayan ve telkin edileni koşulsuz kabule odaklanan bir oluşumun, doğruyu yanlıştan ayırt edebilme ve kendisine iletilen bilgiden şüphe duyma yetisi kaybolmuştur. Dini bir örgütlenme biçiminde mutlak itaat iman ile eşitlenmiş ise irade ve eylemlerin tek bir iradenin kontrolü altına girmesi de kaçınılmazdır. Bu (...) sebeple düşünüp algılama yetisinden yoksun kült yapılar için sadece kesin gerçekler ve katî yanlışların olduğu malumdur. Kendi ideolojisini mutlak hakikat kabul eden buna karşın diğerini ötekileştirerek fikirlerine doğruluk payı vermeyen, tahammül de edemeyen bir oluşumun ahlakî ve erdemli bir toplum oluşturması zordur. Oysa bir bilgi, doğru bir şekilde seçilir, sorgulanır, değerlendirilir ve düşünceye dönüşürse yargılama gücü yüksek makul bireylerden oluşan bir toplum inşa edilebilir. Nitekim insanoğlu, ahlakî ve düşünsel gelişimini sürdürdüğü sürece tevhit akidesi, fikrî ve kalbî tahriften korunacak ve daha da fazla evrensel bir kabule yatkın hale gelecektir. Bugün İslam dünyasında şahit olunan bozuk itikâdî düşüncelerin ortak karakterinin ise dinin asıllarını bilmeme, başkalarını kölece taklit, aklı uyuşturma ve hakikatin tekelciliğini yapma olduğu aşikârdır. Bu itibarla makalemizde, bireyin düşünsel gelişimini engelleyen fanatizm olgusunu ve eleştiri yeteneğinden yoksun kült yapıların ne denli tahrif edici bir güç olduğunu irdelemeye çalışacağız. Anahtar Kelimeler: Fanatizm, Kült, Örgütlenme, Eleştiri, Düşünce, Dinî. Fanaticism Fact and Criticism on Being without Criticism in Religious Cult Structures AbstractFanaticism is an inclination that limits correct thought, questioning, criticism, tolerance and liberty. An entity, which doesn’t object to, can’t bear criticism and mental arguments and focuses on unconditional acceptance to what is commanded, has lost the ability to distinguish right from wrong and be doubtful of the information transmitted. Freedom and actions would be inevitably under control of single command if absolute obedience in the form of a religious organization has been come up to faith. For that reason, it is obvious that only certain facts and absolute mistakes are available for cult structures devoid of the ability to think and comprehend. It is difficult for an entity to create a moral and virtuous society since it considers its ideology as absolute reality but it marginalizes other one, doesn’t justify thoughts of the others and can’t tolerate them. Whereas, a society consisting of logical individuals who have high level of jurisdiction could be built if information is selected, investigated and evaluated properly. Hence, oneness belief would be kept safe from intellectual and spiritual manipulation and would become prone to a much more universal acceptance as long as people maintained their moral and intellectual development. Today, common characteristic of wrong thoughts of belief witnessed in Islamic world is obviously being unfamiliar with fundamentals of the religion, imitating other people like a slave, deadening the mind and monopolizing the truth. In our article, in this respect, we will try to analyze both fanaticism phenomenon that prevents intellectual development of the individual and how a falsifying power is those cult structures deprived of criticism skill. Keywords: Fanaticism, Cult, Organization, Criticism, Thought, Religious. (shrink)

Yirminci yüzyıl Türk düşüncesinin Anadolucu milliyetçiliğinin önemli bir figürü olan Nurettin Topçu’nun ahlak, din ve irade ve eğitim konusundaki görüşleri oldukça sık irdelenmiş ve bu alanda düşüncesinin özgünlüğünü ortaya koyan pek çok çalışma olmasına rağmen onun parlamenter demokrasi fikrine yönelik görüşlerini ele alan çalışma sayısı pek fazla değildir. Topçu’nun benimsediği Anadoluculuk fikri 20. Yüzyılın başında ortaya çıkmış bir düşünsel akımdır ve farklı Anadoluculuk ekollerinin varlığından söz edilebilir. Topçu’nun ruhçu milliyetçi sosyalist bir Anadoluculuk fikrini savunması, onu diğer milliyetçi yaklaşımlardan farklı kılmaktadır. (...) Özellikle Topçu’daki kapitalizm eleştirisi onun parlamenter demokrasi fikrine de eleştirel yaklaşmasına neden olmuştur. Nurettin Topçu geliştirdiği devlet anlayışı çerçevesinde demokrasiyi milliyetçiliğe aykırı bir sistem olarak görür ve bu yönden eleştirir. Bu eleştirinin sonucu olarak da parlamenter demokrasiye dayalı çoğulcu bir siyasal yapı yerine; korporatif otoriter bir siyasal sistemi önerir. Bu makalede düşünürün milliyetçilik anlayışı diğer milliyetçilik anlayışlarından ayrıldığı noktaları ortaya koyarak, kapitalizm eleştirisine dayalı olarak parlamenter demokrasi fikrine getirdiği eleştirileri ele alacağız ve parlamenter demokrasi yerine otoriter bir korporatizmi önerdiğini göstermeye çalışacağız. Bu çerçevede yazarın demokrasi kavramına getirdiği eleştirinin de popülist bir romantizm temelinde getirilen bir eleştiri olduğu gösterilmeye çalışılacaktır. (shrink)

David Hume’un Doğal Din Üzerine Diyaloglar kitabı, başlığının da ima ettiği gibi, vahiy metinlerine başvurmadan Tanrı’nın varlığına ve niteliklerine ulaşılıp ulaşılamayacağını araştıran bir metindir. Metin boyunca, felsefe tarihinde de gördüğümüz, iki ana yaklaşımı temsil eden iki temel argüman sunulur. Bunlardan ilki, a priori yaklaşımı temsil eden kozmolojik argümandır. Diğeri ise, a posteriori yaklaşımı temsi eden zeki tasarım argümanıdır. Bu yazıda, Hume’un, diyalogdaki Philo karakteri üzerinden ortaya koyduğu, kozmolojik argümana yönelik eleştirileri ele alınıp, böyle bir argümanın neden Tanrı’nın varlığı ve nitelikleri (...) konusunda bizi bir sonuca ulaştırmayacağı ortaya konmuştur. (shrink)

Our study aims to deal with different and similar conditions between Ghazali and Kant, as characters that can show two different thinking forms and two different cultural structures in their thoughts, in context of the same subject. We will deal with why and how that the approaches of both thinkers to the subject transcendental dialectic occur by passing through which stages and try to display that both cultural world incline to this subject by which aim.Çalışmamız iki ayrı düşünme biçimi ve (...) iki ayrı kültürel yapıyı düşüncelerinde gösterebilen kişilikler olarak Gazali ve Kant arasındaki benzer ve ayrık durumları aynı konu bağlamında ele almak amacındadır. Her iki düşünürün de aşkınsal diyalektik konusuna yaklaşımının hangi aşamalardan geçerek gerçekleştiğini, niçini ve nasılı ile birlikte ele alacak ve her iki kültür dünyasının hangi amaç ile bu konuya eğildiklerini göstermeye çalışacağız. (shrink)

Değer felsefesindeki önemli ayrımlardan birisi özsel değer ve araçsal değer ayrımıdır. Bu ayrıma göre bazı şeyler dışsal ilişkilerinden bağımsız şekilde, kendi doğası itibariyle, özsel şekilde değerli iken bazı şeyler, böyle olmayıp ancak özsel şekilde değerli olan başka bir şeye araç olması itibariyle değerlidir. Bu ayrım üzerinden ilerlediğimiz zaman önümüze çıkan temel sorulardan birisi hangi şeylerin özsel şekilde değerli olduğu sorusudur. Hedonizm bu soruya sadece hazzın özsel şekilde değerli olduğu ve haz dışındaki her şeyin sadece hazza götürmesi veya haz vermesi sayesinde, (...) araçsal olarak değerli olduğu cevabını verir. Fakat hedonizmin bu temel iddiası yeteri kadar temellendirilmiş midir? Bu temel tez lehinde yeteri kadar sağlam veya güçlü argümanlar var mıdır? Yine bu temel tez aleyhinde sağlam veya güçlü argümanlar var mıdır? Bu çalışmada bu sorulara cevap bulmaya çalıştık. Daha spesifik olarak da çalışmamızda, hedonizmin lehinde sunulan yaygın argümanların yeteri kadar güçlü olmadığını, genelde, yaygın olarak başvurulan argümanların öncüllerinin doğruluğunun yeteri kadar açık veya temellendirilmiş olmamasından hareketle göstermeye çalıştık. Diğer yandan hedonizmin aleyhindeki, onun tutarsızlığına veya temel tezinin makul olmadığına işaret eden karşı argümanları sunduk. Böylece hedonizmin lehindeki argümanların yetersiz olduğu ve onun aleyhinde çok sayıda ikna edici argümanın bulunduğu gerekçelerinden hareketle hedonizmin felsefi açıdan temellendirilmiş, sağlam bir yaklaşım olmadığını savunmaya çalıştık. (shrink)

What do religious statements tell us? The epistemology of statements to which believers dedicate their lives is of critical importance. Richard Bevan Braithwaite (1900-1990), who considers the statements of religion from a non-cognitive but conative perspective, thinks that even if the religious statements cannot be verified, they can be empirically meaningful. This meaning is analogical, drawing policy of life like in moral judgments. According to Braithwaite, these statements have no truth value as in science; the stories told in a religious (...) language only psychologically support the person to maintain the lifestyle. In short, Braithwaite eliminates the cognitive dimension of religious statements by focusing on the conative aspect. Thus, he tries to make religion meaningful so as not to get caught in the verification principle. We aim to analyze Braithwaite's theory of moral interpretation of religious language. In the introduction part of our study, we will explain the dominant paradigm of the period between 1920-1955 to reveal the reasons that prepared Braithwaite for his empiricist approach to religious belief. In this way, we will handle the verification principle, which is the cornerstone of logical positivism. Afterward, we will try to evaluate Braithwaite's ideas on the moral interpretation of the religious statements under two titles. First of all, we will try to answer from Braithwaite's point of view why religious statements cannot pass the verification test. For this, we will present the reasons for not including religious expressions in the empirical, hypothetical, and analytical categories, respectively, and we will present our criticisms. In the second part, we will find an answer to the question of where the religious statements will take place. We will touch on Braithwaite's effort to make religious expressions meaningful by charging functionality, and we will evaluate the criticisms. Afterward, we will discuss the similarities and differences between religious and moral statements and examine the problems that may arise due to Braithwaite's theory. In addition, we will evaluate Braithwaite's attitude concerning the religious stories and the criticisms toward him to distinguish religions with the same moral action. As a result, we will reveal Braithwaite's perspective on the subjectivity of religious belief and point out the possible drawbacks in terms of theism. (shrink)

Modernite, uzun bir zamandır tüm dünyada, Avrupa-merkezci bir ideolojiyle suç ortaklığı yapmasına ve özünde barındırdığı çelişkilerin bağdaşmazlığına rağmen, bilgi üretimi ve disiplinlerin teorik çerçevesini belirlemede hâkim paradigma olmayı sürdürmektedir. Avrupa-merkezci ideolojiyle girişilen suçun iştirakçilerinden bir diğeri de, modernliğin kendi kendini gözleme tarzı olarak ve onunla birlikte gelişen, aralarında totolojik bir görünüm sergileyen sosyolojidir.Modernitenin özünde barındırdığı çelişkilerin bağdaşmazlığı, yadsıma, inkâr vs. ötekileştirme nosyonunu kaçınılmaz kılar.Sosyolojik literatürde ötekileştirme, özcü bir yaklaşımla Batıda yaşanan tarihsel sürecin tek doğru ve evrensel olduğu iddiasıyla geliştirilen tarih (...) yazımında, sömürgeleştirme faaliyetlerine koşut olarak geliştirilen oryantalist söylemde, ideal tiplerin oluşturulması gibi konularda referans noktası olmuştur.Bu makale, modernite ve sosyolojideki teorik çerçeve ve anlatının Avrupa-merkezci bir söylem barındırmasındanhareketle post-kolonyal teoriye göreeleştirisini yapmayı amaçlamaktadır.Ötekileştirmeyen bir paradigmanın izini sürerken post-kolonyal teorinin karşılaştığı zorluklar ve açmazlarıortaya koymak da bu çalışmanın bir diğer amacı olacaktır.Çalışma, post-kolonyal teorinin sosyolojideki oryantalist söylem üzerinden hâkim paradigmayı eleştirirken self-oryantalizmin ağına düştüğü hususları belirtmek suretiyle özgün olmayı hedeflemektedir. (shrink)

Sayda Piskoposu Rahip Pavlus Antâkî’nin Hıristiyan Mezheplerinin inanç esaslarını konu edinen risalesinin el yazması, Saint Petersburg’daki Rusya Bilimler Akademisi, Doğu Yazmalar Enstitüsü Kütüphanesinde bulunmaktadır. Envanter nosu B1218 olup 1b-9b arası varaklarda yer almaktadır. Çevirisi yapılan risalede, İslam’ın kutsal kitabı olan Kur’an-ı Kerim’den hareketle Hıristiyanlığı ve onun teolojisini açıklanmakta ve Müslümanların Hıristiyanlık anlayışı eleştirilmektedir. Risale, Hıristiyan teolojisinin esası olan teoloji, kristoloji ve marioloji konularını içermektedir. Ortaçağda İbn Teymiyye’nin “el-Cevabu’s-sahih limen beddele dine’l-Mesih” ismiyle reddiye yazdığı Sayda Piskoposu Rahip Pavlus Antakî tarafından kaleme (...) alınan apolojik risalede, Müslümanların Hıristiyan teolojisi başta olmak üzere çeşitli konulardaki görüşleri eleştirilmekte ve Melkiyye yaklaşımından hareketle Hıristiyanlığın temel doktrini açıklanmaya ve savunulmaya çalışılmaktadır. (shrink)

Öz: Bu yazıda Elisabeth Camp'in metafor kuramını eleştireceğim. Bu kurama göre metaforik anlam metaforik olarak kullanılan terimin işaret ettiği şeyin karakterizasyonunun bir başka şeyin karakterizasyonu ile etkileşimi yoluyla ortaya çıkar. Bu etkileşim beraberinde metaforun önemli bilişsel özelliklerinden biri olan olarak-görme etkisini zorunlu olarak getirir. Ben bu kuramın açıklamaya çalıştığı dilsel olguyu gereksiz yere karmaşıklaştırdığını savunacağım. Söz konusu olgu etkileşime gerek olmadan da açıklanabilir. Camp'in tersine, olarak-görme etkisinin metafor için özsel olmadığını savunacağım. Bunların yanı sıra Camp'in metafor kuramının kimi değillenmiş metafor (...) kullanımlarını açıklayamadığını göstermeye çalışacağım. Abstract: In this paper, I will criticise Elisabeth Camp's theory of metaphor. According tothis theory, the metaphorical meaning arises from the interaction of the characterization of the thing which the metaphorically used term indicates with the characterization of another thing. The interaction forces outone of the most important cognitive features of metaphor, the seeing-as effect. I will argue that this theory unnecessarily complicates the linguistic phenomenon it tries to explain, and that the phenomenon in question couldbe explained without the need for interaction. Contrary toCamp, I will try to show that the seeing-as effect is not essential for metaphor. I will also try to demonstratethat Camp's theory of metaphor fails to explain some uses of negated metaphors. (shrink)

Bilindiği gibi zaman Antik Çağ’dan itibaren felsefenin önemli konularından biri olmuştur. Metafor ve metaforun olmazsa olmaz sayıldığı şiir de hemen her çağda filozofların ilgisini çekmiş, metaforu kimileri ifade aracı olarak kullanmış, kimileri doğrudan araştırma nesnesi saymış, şiirin doğasına ilişkin sorgulamalar estetik felsefesinin doğmasında önemli rol oynamıştır. Bu makale zaman, metafor ve şiire felsefe değil filoloji ve edebiyat eleştirisi perspektifinden yaklaşmıştır ama hemen her adımı felsefeyi çeşitli açılardan ilgilendirdiğinden çok disiplinli ya da doğrudan felsefi başka çalışmalara katkı sağlayacağını umuyoruz. Dünyayı (...) ve insan doğasını anlama amacının birleştirdiği, hakikati arama biçimlerinin ayırdığı edebiyat ve felsefenin tarih boyunca şiddeti değişse de süren geriliminin pek çok açıdan verimli olduğu, bilişsel estetik gibi yeni yaklaşım ve bilgi alanlarının da bu ilişkiye boyut kazandırdığı açıktır. Çalışmamızda, öznel zaman algısına dayalı zaman metaforlarının ağırlıklı olarak Augustus Dönemi’ne (MÖ 27–MS 14) ait Latin şiirlerindeki başlıca örnekleri kavramsal metafor kuramı çerçevesinde çözümlenmiş ve bu kuramsal çerçevenin Latin şiirine ilişkin eleştirel çözümlemelerin geneli açısından sağlayabileceği imkânlar çeşitli yönleriyle tartışılmıştır. Catullus, Horatius, Ovidius, Tibullus, Statius ve Phaedrus’tan örnekler içeren bir seçki üzerinde yaptığımız bu çalışmanın bulguları şiirdeki metaforların oluşmasında ve algılanmasında hem bilişsel süreçlerin hem anlatı tekniklerinin devrede olduğu görüşünü desteklemekte ve Latin şiirlerinin bu çifte bakış açısıyla daha verimli yorumlanabileceğine işaret etmektedir. İncelenen örnekler zamana ilişkin öznel, başka deyişle, şair ya da anlatıcının bireysel algısının öne çıktığı metaforlardan seçilmiş olmakla birlikte, zamanla ilgili kültürel ve öznel tasarımların birbirinden kesin biçimde ayrılamadığı, belirli kavram sistemlerinin farklı katmanlarını oluşturduğu görülmüştür. (shrink)

Classical Arabic poetry, which constitutes an important aspect of Islamic Civilization, has an important function in understanding Islamic texts, especially the Qur'an and hadith. In this context, the poetry of Jahiliyyah, which is the source of the Qur'an's style and expressive power (expression/utterance), is important in terms of having the mentioned function.The work, which was introduced, fills a significant gap in the field by referring to the contacted function of the poem of Jahiliyyah in a theoretical and practical sense. The (...) work analyzes selected eulogies from the poems of important poets of the Jahiliyyah period in a deep way, taking into account the morphological and syntactic functions of the language. The work, which refers to the elements that should be considered in the analysis of poetry through the texts, draws attention with its didactic and dialectical style, on which the taste for language is based. (shrink)

Göstergenin bilimsel olarak incelenme sürecinde etkin rol oynayan zihinsel arka plan farklılığı, temel unsurlarının şekil ve formlarında görülen değişiklikler başta olmak üzere, gösterme eyleminin işlevi ve gayesine ilişkin birtakım görüş ayrılıklarına zemin hazırlar. Nitekim göstergebilimin kurucuları Ferdinand de Saussure ve C. S. Peirce, göstergeyi birbirinden farklı iki bağlamda ele alır. Saussure göstergebilimin, dilbilimi de içine alan bir bilim dalı olarak kurulması gerekliliğine değinmekle yetinirken Peirce, onu, mantık ve anlam-yorum çalışmalarına hız kazandırmak amacı ile bilimsel zemine taşır. Peirce’ün göstergeye bakışı, yalnızca (...) işaret olgusuna dair geliştirdiği bir teori olarak değil; ayrıca bir anlam ve bilgi teorisi olarak da incelenmelidir. Bu nedenle makalenin ilk bölümünde Peirce’ün mantık alanındaki düşüncelerinin alt yapısını oluşturan varlık kategorilerine yer verilecektir. Ardından onun pragmatisizm düşüncesi ve klasik mantık eleştirisi üzerinden göstergeye ve işaret ettiği anlama bakışı değerlendirilecektir. Üçüncü bölümde ise gösterge teorisi, detaylı olarak incelenecek; Peirce’ün felsefî pozisyonun semiyozis terimleri üzerindeki belirleyici etkisine değinilecektir. The difference in mental background, which plays an active role in the scientific analysis of the sign, paves the way for some disagreements regarding the function and purpose of the act of signifying, especially the changes in the shapes and forms of its basic elements. As a matter of fact, the founders of semiotics, Ferdinand de Saussure and C. S. Peirce, consider the sign in two different contexts. While Saussure is content to mention the necessity of establishing semiotics as a branch of science that also includes linguistics, Peirce carries it to the scientific ground with the aim of accelerating the logic and meaning-interpretation studies. Peirce, who developed his own categories of entities, deals with them in three stages. These; firstness, in which the entity is a pure quality before it exists in the world, secondness, in other words, the form in which this quality is embodied outside; and the thirdness, in other words, the state in question, which has gained the ability to serve as a representation in order to appeal to a mind and be interpreted. In this last category, being becomes an interpretable sign that points to an object for a certain meaning. The point where the categories of being and Peirce's theory of sign meet is that the types of sign, object and interpretant are shaped according to these three categories. (shrink)

Temel ontoloji, sonlu insan özünün ontolojik açıdan çözümlenmesi anlamına gelir. Bu ontolojik çözümleme, “insanın doğasına ait” metafizik için temel hazırlamalıdır. Temel ontoloji, metafiziğin olanaklılaşması için gerekli olan insan Dasein’ın metafiziğidir ve tüm antropoloji türlerinden, felsefi antropolojiden de temelden ayrışır. Bir Temel ontoloji idesini açıklamak demek, Dasein’a ilişkin tanımlı ontolojik çözümlemeyi kaçınılmaz bir gereksinim olarak görmek ve bu yolla temel ontolojinin “insan nedir?” biçimindeki somut soruyu hangi amaçla ve hangi tarzda, hangi sınırlama içerisinde ve hangi koşullar altında sorduğunu açıklığa kavuşturmak demektir. (...) Ancak bir fikir öncelikle bir olguyu ya da olayı aydınlatma gücüne dayanarak beliriyorsa, temel ontoloji idesi de bir metafiziğin temellendirilmesi olarak “Saf Aklın Eleştirisi”nin bir yorumunda kendini savunmalı ve göstermelidir. (shrink)

Bu metnin gayesi, dil felsefesi, mantık ve ontoloji alanlarında ortak olarak karşılaşılan boş adlar problemini ele almaktır. Metinde, çağdaş semantik kuramlarının ve dil felsefesinin ortaya çıkışında önemli rolü olan J. S. Mill’in özel adlar üzerine düşüncelerinden başlanarak, analitik felsefenin temelini atan, köşe taşları diyebileceğimiz G. Frege ve B. Russell’ın semantik kuramlarına değinilecektir. Daha sonra, kendi dil felsefesi pozisyonunu bu iki isimin eleştirisi üzerinden kurgulayan S. Kripke’nin, bu isimlere karşı olan argümanları incelenecektir. Metinde, bu incelemeyi gerçekleştirdikten sonra, S. Kripke ve (...) B. Russell’ın dil felsefesinde savundukları pozisyonlar ile onların ortaya koydukları mantık modellerinin arasındaki ilişki ele alınacaktır. Nihai olarak, dil felsefesi, mantık ve ontolojinin sınırlarının ne kadar iç içe geçmiş olduğu, ismi geçen filozofların dil felsefesindeki kuramlarının ontolojik çıktıları incelenerek ortaya konulacaktır. (shrink)

İnsan hürriyyeti mefhumunun asırdan asıra değişen bir manası vardır. Bu mesele,selef ulemanın yanında cebir ve ihtiyar konusu olarak biliniyordu. Daha sonraları bu mesele genişleyerek tesyîrve tahyîr meselesi olarak isimlendirilmiştir. Modern çağda ise âlimler bu konuyu insan hürriyeti ismi altında ele almışlardır. Her fırkanın kendine has bir görüşü vardır. Varoluşçuluk felsefecileri de hürriyet hakkında konuşmuşlardır ve hatta şunu da söylemişlerdir: “Hürriyet, insanın maddi vücudiyetinin cevheridir.” Bu araştırmada bizzat bu düşünce münakaşa edilecektir. Bunu münakaşa etmeden önce de varoluşçuluk ve varoluşçuların ne olduğunu, (...) en önemli düşüncelerini bilmek gerekir. Bu konudan sonra da Şeyh Muhammed Said Ramazan el-Bûtî’nin onlara olan cevabı ve en önemli düşüncelerine olan eleştirisi ele alınmaktadır. Ta ki sonuç kısmına ulaşana kadar: Hürriyet, insanın maddi vücudiyetinin cevheri midir yoksa değil mi? (shrink)

Kant, 1770 yılında Duyulur ve Anlaşılır Dünyanın Form ve İlkeleri eserini kaleme aldıktan sonra on yıl boyunca sessiz kalıp ardından Saf Aklın Eleştirisi’ni yazar. Bu bakımdan 1770 tezi Kant’ın eleştirel döneme geçiş eseri olarak değerlendirilir. Eser Kant’ın bitmez uğraşı metafiziği sağlam bir eksene yerleştirmek için giriş önerisidir. Bu bağlamda Kant duyusallığın konusu olan dünya ile anlayışın konusu olan dünyayı ayırarak metafizik için bir yol arar. Duyusallığa konu edilen dünya uzay ve zaman formları yoluyla kavranabilir. Anlaşılır dünya ise duyuların sızıntılarından (...) uzak yalnızca anlayış kavramları yoluyla belirlendiğinde metafizik yanılsamalardan korunabilir. 1770 tezi, Saf Aklın Eleştirisi’nin özellikle transendental estetik bölümü göz önünde bulundurulduğunda eleştirel dönemle büyük oranda örtüşse de anlaşılır dünyada noumenanın bilinebileceğini varsayması açısından eleştirel dönemden uzaklaşır. Çalışmada 1770 tezinin temel varsayımlarını ortaya koyarak bu varsayımları eleştirel dönemle ilgileri açısından ele alacağız. Özellikle, Saf Aklın Eleştirisi’nin A ve B baskılarında iki kez yazılan, deneyim ile anlama yetisi kavramları arasındaki uyuşmayı ele alan transendental türetim sorununun başlangıcının 1770 tezinde olduğunu göstereceğiz. Böylelikle 1770 tezinin eleştirel felsefede sürdürülen ve yadsınan varsayımlarını belirgin kılacağız. Çalışmadaki bir başka çabamız ise 1770’ten sonraki mektuplaşmaları yoluyla Kant’ın felsefi tutumunun nasıl farklılaştığını ortaya koymak olacak. 1772 yılında Herz’e yazdığı ünlü mektuptan önce Kant’ın Lambert, Herz ve Mendelssohn’la yazışmalarında yer alan 1770 tezi değerlendirmelerinin eleştirel döneme geçiş sürecini nasıl etkilediğini konu edeceğiz. (shrink)

Mehmet Kaplan ve Nihad Sâmi Banarlı’nın kültürel kimlikle ilgili görüşlerini inceleyen bu çalışma yakın dönem Türk tarihinde kültürel kimlik düşüncesinin değişim sürecinin anlaşılmasına katkı sunmayı hedeflemektedir. Bu amaçla 1940’lardan 1980’lere uzanan ve birer seçki niteliği taşıyan, Mehmet Kaplan’ın Kültür ve Dil, Nihad Sâmi Banarlı’nın ise Türkçenin Sırları adlı eserlerine odaklanmaktadır. Çalışmada Türkiye’de kimlik ve kültürle ilgili tartışmalar üzerinde kısaca durulmakta; Kaplan ve Banarlı’nın çalışmalarında kültürün konumundan söz edilmektedir. Ardından literatürden hareketle kültür ve kimlik kavramları ele alınmakta; Kaplan ve Banarlı’nın Türkiye’nin (...) kültürel kimliği algısı tartışılmaktadır. Kaplan ve Banarlı’nın kültürel kimlikte dil ve edebiyata nasıl yer verdikleri dil, edebiyat ve kültür birlikteliği; Türkçe ve diğer diller; dilde tasfiyecilik ile edebî simalar ve Yahya Kemâl başlıkları altında incelenmektedir. Her iki yazarın da dil ve edebiyatı kültüre eşdeğer gördüğü, Türkçenin geleceği için geçmişinin iyi bilinmesi gereğine dikkat çektiği ifade edilmektedir. Kaplan ve Banarlı’nın dilde tasfiyecilikle ilgili görüşleri ise Atatürk’ün dile yaklaşımının süregelen etkileri, dile yönelik yanlış tutumların eleştirisi ve dile yaklaşımda sağlıklı olan yöntemin tespiti bağlamında ele alınmaktadır. Mehmet Kaplan ve Nihad Sâmi Banarlı’nın Türk diline ve Türk edebiyatına sahip çıkarak Türk kültürel kimliğini korumanın mümkün olduğunu düşündükleri gösterilmekte; incelenen eserlerin devlet kurumları, siyasetçiler, toplumun geneli ve özelde gençleri muhatap alarak harekete geçirmeyi hedeflediği iddia edilmektedir. (shrink)

The science of Kalâm, expressed as Uṣûlü'd-dîn in Islamic thought, is a constructional science. This means that the science of Kalâm has a dynamic structure in social life as well as a theoretical beginning. Kalâm has played an important role in the implementation of the idea of tawhid and the justice-based life that will accompany it by taking into account the historical and geographical heritage of Muslim communities on how to understand the hopes of religion. It is known that the (...) political and social events that took place in Muslim society also took place in the history of Islamic thought as a theological sect in the later historical process. Muslims, part of a geography that has historically been the source of ancient cultures and thoughts, tried to protect the basic hopes of the religion they belonged to while also responding to the accusations of members of different faiths against Islam. Like other Islamic sciences, the science of Kalâm was formed later as a discipline. Depending on the method followed in understanding religious thought, theological sects were formed. Two basic approaches are dominant in the historical process and the general practice of the Muslim society. There is a rational trend that tends to use ta'wil to understand the verse based on nass and those qualified as Ahl-i hadith that do not accept ta'wil except for narration. The supporters of this method will later be described as Mu'tazila. There are dozens of theological sects shaped around these two basic ideas. This historical use of kalâm is rife with contradictions. They take a serious attitude towards those who use the kalâm method of the Ahl-i hadith. Although this is the case, the science of Kalâm as a discipline has played a very fundamental role in the Muslim society from the very beginning to the present. Unfortunately, the constructive function of the Science of Kalâm historically has not been continuous. As in other Islamic sciences, the Science of Kalâm became after a certain time a form of repetition or interpretation of what was written in the past, with commentaries and annotations instead of original copyright works. This naturally caused the Muslim community to imitate the past in every aspect of life and thus not be able to build a future. Muslim scholars have tried to address this over time and across geographies. A part of this early effort was the necessity of reinterpreting Islamic sciences. In the modern period (19th-20th century), a search for innovation has been made in all Islamic sciences. The main purpose of these efforts was the re-evaluation of Islamic sciences in accordance with the conditions of the age. One of those who was a part of this important and meaningful struggle is Fazlur Rahman (d.1988). He criticizes the science of Kalâm as well as other Islamic sciences and make suggestions to make Kalâm gain a dynamic structure. While Fazlur Rahman's criticism of Kalâm is included, the early period criticism of Kalâm will also be briefly mentioned in order to provide a better understanding of the subject. A comparison will be made between the thoughts of those who criticized Kalâm in the early period and those of Fazlur Rahman in the modern period. While there is an opposition to Kalâm in the form of the rejection of the science of Kalâm as a discipline, especially in the thought of Ahl al-Hadith, the science of Kalâm was considered as a constructional science in Fazlur Rahman. In addition to arguing that the Science of Kalâm should be reorganized as a discipline in terms of the method and content, Fazlur Rahman emphasizes the necessity of considering the past as an experience that must be understood according to the conditions of the day. For Fazlur Rahman, one of the reasons made Muslim thought inert is because the discipline of Kalâm does not consider present social life. In the 20th century, with modernism, theological debates gained a new dimension, and developments in all areas of social life gave birth to a brand new culture very different from the past. As a result of this, new value judgments have been formed to revisit and criticize the culture and values of the past. (shrink)

Paul Goodman, 1960’larda modern Amerikan toplumunun organize sistemi içerisinde dönemin gençliğinin sorunlarını ön plana çıkaran ‘Growing Up Absurd: Problems of Youth in the Organized System’ (Saçmayı Büyütmek: Organize Sistemde Gençliğin Problemleri, 1960) eseri ile sosyal bir eleştirmen olarak ön plana çıkmıştır. Amerikalı bir düşünür olan Paul Goodman’ın kısa öyküler, romanlar, şiirler ve makalelerden oluşan çalışmaları, siyaset, sosyal teori, eğitim, kentsel tasarım, edebi eleştiri, hatta psikoterapi gibi geniş bir yelpazeye dağılmıştır. Onun temel argümanı (1960: 9-10) tek bir merkez etrafında örgütlenen teknoloji (...) toplumunun başarısızlıklarını eleştirerek, mevcut düzenin insanın doğasına uygun bir biçimde yeniden inşasını vurgulamaktadır. Goodman’ın yeniden inşa süreci içerisinde insan doğasına önem veren faaliyete dayalı anarşist ideolojisi, sorumluluk duygusunun homojen bir şekilde bireyler arasında paylaşılması gerektiğini vurgular. Goodman merkeziyetçi olmayan siyaset anlayışı ile kendisini Amerikan siyasetinin ve kültürünün karşısında yer alan bir pozisyonda konumlandırmaktadır (Honeywell, 2011: 1). Diğer bir deyişle Goodman (1960: 36), anarşist geleneği formüle etmek amacıyla yirminci yüzyıl Amerikası’nın içinde bulunmuş olduğu mevcut durumdan yola çıkarak eleştirilerini ademi merkeziyetçilik, katılımcı demokrasi, özerk toplum temaları üzerine temellendirmiştir. -/- Goodman’a göre, sosyal, kültürel, ahlâk ve eğitim gibi alanlarda uygulanan kurallar günümüz devletlerini etkisi altına alan kapitalist düzen tarafından belirlenmektedir (Bakır, 2016: 110). Bu durum Goodman’ın da içerisinde bulunduğu anarşist düşünürler tarafından kabul edilebilecek bir husus değildir, çünkü anarşistler mevcut düzenin ve sosyal yaşamın otorite ve itaat yapılarıyla güçlendirilen belirli yaklaşımlar ile kontrol altına alınmasını, insanların fikirlerini özgürce ifade edemeyeceği, bir nevi entelektüel bir hapishane içerisinde yaşaması anlamına geleceğinden dolayı karşı çıkmaktadırlar (Sheean, 2003: 122). Aynı nedenlerden dolayı Goodman, modern liberalizm ve Marksizm gibi alternatif radikal ideolojileri yerinden yönetim düşüncesi ve sosyal mühendislik konusundaki eğilimleri dolayısıyla reddetmektedir. Goodman için anarşizm, özgürlük ve toplumsal değişime yeterli düzeyde arka çıkabilecek tek ideolojik çerçeve olarak görülmektedir. Ona göre (2010: 143), “anarşizm ya da daha iyisi, anarko-pasifizm (toplumsal değişim hareketleri içerisinde örgütlü şiddete ve kurumlara karşı çıkan anarşist anlayış) günümüzün gelişmiş toplumlarının bürokrasilerini, karar verme konusunda aşırı merkezîleşmelerini ve sosyal mühendislik gibi problematik durumlarını ve tehlikelerini tutarlı bir şekilde öngörmüştür”. -/- Siyaset, sosyoloji ve felsefe gibi çeşitli alanlar içerisinde etkili olan anarşist kuramlar, radikal bir söylem olarak eğitimcileri ve araştırmacıları yeni öğretilere ve uygulamalara teşvik etme konusunda itici bir güç oluşturabilmektedirler. Anarşist yaklaşımlardan eğitim kuramı ve araştırmalara yönelik daha belirleyici bir rol alması beklenmektedir, ancak bu yaklaşımlar mevcut radikal akademik görüşü büyük ölçüde etkisi altına alan Marksizm’in eğitim alanında göstermiş olduğu aynı etkiyi gösterememiştir. Anarşist düşünceleri eğitim alanı içerisinde daha etkili ve görünür kılabilmek amacıyla Paul Goodman, Francisco Ferrer ve Alexander Neill’ın ileri sürmüş olduğu çeşitli düşünceler, girişimler ve uygulamalar ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda Goodman’ın anarşizme ilişkin düşünceleri ile bu çalışma sıkı bir anarşizm tahlili, eleştirisi ve felsefesinden öte anarşist anlayışın eğitimdeki uygulanabilirliğine yönelik bir soruşturma içerisine girmekte ve anarşist yaklaşımın mevcut eğitim sistemlerinden hangi yönleriyle farklılaştığını, sonucunda etkili bir eğitim anlayışı ortaya koyup koyamadığını tartışmaktadır. (shrink)

Kategoriler’de, iki tür ontolojik yüklemleme ilişkisi ve karşılık gelen iki temel varlık ayrımı karşımıza çıkar. Aristoteles, bir taşıyıcı içinde olma ifadesiyle tözleri ilineklerden, bir taşıyıcı için söylenir olma ifadesiyle de tümelleri, özleri bakımından aynı olan tikellerinden ayırır. Anılan ayrımlar bize Aristoteles’in varlık görüşündeki iki temel prensibi verirler: Var olan çok anlamlıdır ve her zaman belirli bir şeydir. Bu bakımdan Kategoriler, şeylerin hem özlerini hem de ilineklerini açıklama ve böylece ilgili yüklemleme problemlerini çözme iddiasına sahiptir. Bu doğrultuda, metnin kendisinde doğrudan bir (...) atıf bulunmasa da literatürde Kategoriler’in Platoncu formlara yönelik iki temel eleştiri getirdiği sonucuna varılır: (1) Formlar teorisi var olanları tek anlamlı varsayarak şeylerin ilineksel özelliklerini açıklamakta başarısız olur; (2) formlar teorisi ilişkisel bir yüklemleme modeli kabul ettiğinden şeylerin özlerini açıklamakta başarısız olur. Bu yazı, Kategoriler ve Platoncu formlar arasındaki bu eleştirel ilişkinin Metafizik’in A kitabında yer alan bir pasajda (990b22-991a3) açıkça görülebileceği iddiasını taşır. Bilhassa Afrodisyaslı Aleksandros’un şerhi ışığında ele alındığında, pasajda formlar teorisine yöneltilen karşıt argümanların kategoriler kuramını varsaydığı ve argümanlar ile tam da literatürde konu edilen iki eleştirinin yapıldığı görülür. Bunun devamı olarak pasajdan, Kategoriler’in kaçındığı fakat formlar teorisinin yüzleşmek zorunda olduğu bazı ontolojik zorlukları çıkarsamak da mümkündür. Bu yazı ile, anılan pasaj bir kanıt olarak sunulmakta ve böylece Kategoriler’de formlar teorisinin örtük bir eleştirisi bulunduğu yönündeki literatür okumalarına katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. Bunun için önce Aristoteles’in bu metinde ortaya koyduğu yüklemleme kuramı açıklanmakta ve ardından anılan pasaj analiz edilmektedir. (shrink)

Sosyal bilimsel yaklaşımlar önemli ölçüde kültürel ayrımlara ve varsayımlara, kültürel ayrımlar ise örtük bir zaman tasavvuruna bağlıdır. Kültürün bir bileşeni olan zaman, gerçekliğin toplumsal ve tarihsel inşası sürecine dahildir. Toplumsal/tarihsel gerçekliğin incelenmesi adeta toplumun kurumsallaşmış unsurlarından biri olan zamanın da incelenmesini gerekli kılar. Kültürelci yaklaşımlarda zaman konusu bilhassa tarihselcilik ve eleştirisi bağlamında ele alınmaktadır. Tarihselciliği eleştiren ve buna alternatif teşkil eden yaklaşımlar da zaman tasavvuru ve bunun seçilen yönteme etkisi bakımından tarihselciliğin bazı ön kabullerini paylaşmaktadır. Bu alternatifler modernist sosyal (...) bilimlerin zaman algısına yönelik esaslı bir sorgulamadan uzaktır. Postmodernist sosyal bilimlerdeki mekân vurgusu ise ötekini ortak bir insanlık zamanının dışında konumlandırmaya dönük modernist varsayımın izlerini taşımaktadır. Bu çalışma zaman tasavvurunun sosyal bilimsel yönteme yansımalarına ve kültürel taksonominin zamanla ilişkisine dair eleştirel/anlayıcı bir perspektif sunmak ve yöntembilim tartışmalarında eksik kalan bu boyuta katkı sağlamak amacındadır. (shrink)

Free will, which is dealt with under the title of "acts of the servants" in the Kalām literature, is one of the fundamental issues of the science of Kalām. Benjamin Libet's famous experiment, which he conducted in order to seek an answer to the question of free will, caused the free will debates to move to the field of neuroscience. The logic of Libet's experiment is to compare the neural activity in the brain with the moment when a person is (...) conscious while performing a voluntary act. In Libet's subjects, it was observed that brain activity in the decision-making process started at the moment of unconsciousness. The results of this experiment have long been interpreted in neuroscience as showing that free will is an illusion. Although Libet claimed that conscious intention creates a veto effect by stopping the action at the last moment, recent studies have shown that Libet's veto solution for free will does not work. The most vocal critics of the implications of the Libet experiment from the beginning have generally been philosophers. In this article, the criticisms of the Libet experiments by names such as Marcel Brass, Alfred Mele, and Peter Ulric Tse are presented. However, especially in recent years, neuroscientist Aaron Schurger's experimental and mathematical reinterpretation of the concept of readiness potential, which is key for Libet, and his proposal of an alternative model are mentioned. The article discusses Schurger's claim that the readiness potential may not actually reflect a brain that is ready. According to Schurger, the readiness potential is just random fluctuations that already exist in the brain and is not the sole cause of decisions. In fact, it has been argued that the readiness potential is related to neural noise in the brain rather than to the decision-making process. Thanks to Schurger's critique and the new model, it became clear that the Libet experiment did not rule out free will. But it does not constitute a proof of free will either. While the subject remains a mystery, it is unthinkable for Kalām to remain aloof from these debates. The article also touches upon the views of the Jabriyya, Ash'ariyya, Maturidiyya and Mu'tazilah in Kalām regarding the acts of the servants and questions what the Libet experiment can mean for these schools. Accordingly, while Jabriyya, with its deterministic view, may correspond to an erroneous interpretation of the Libet experiment, Mutazila may be the school that will have the most difficulty in explaining the Libet experiment. As a result, it seems that the views that consider both human agency and God's creation in voluntary acts are the most accurate. Moreover, despite the lack of a clear explanation of the theory of kasb in the Ash'ariyya, the Maturidiyya's assertion that the juz'i will is uncreated and that two influences affect voluntary acts suggests that this school provides the most solid foundation for free will. In order for such discussions to proceed on a healthy basis, it is very important to follow multidisciplinary methods. In addition, as much as Kalāmists should approach scientific studies seriously, it is important that they do not adopt a completely submissive attitude in the face of scientific claims, and that they learn the relevant critiques from experts in the field. Only in this way, we believe that the scientific inferences to be made will be based on a solid ground and that Kalāmists can make serious contributions to the solution. (shrink)