Zsfassung in engl. und russ. Sprache. - Engl. Zsfassung u.d.T.: Civilization in the Polish thought.

In the article I introduce several distinctions regarding the issue of civilisation in general, especially stressing the role of values in its development. I also discuss the bases of the Western civilisation, which are—I believe—undermined in the name of certain benefits overridden by propaganda of various types of “correctness”. Technology with increasing intensity transforms societies into superstructures, where humanity is disappearing. Technology is becoming more and more mentally ergonomic, replacing man not only in physical work but also in mental work. (...) It is not about the utopian rejection of technology, but about being aware of both opportunities and threats including enslaving by technology. The phenomenon seems to be particularly dangerous if we assume the existence of so-called superintelligence. So if technology is not anthropocentric, sooner or later it will lead to complete incapacitation of the human being, both physically and mentally. For this reason, we should seek an integral understanding of man and the so-called progress. It is necessary to understand what values are important in our individual and social life. The fundamental value is the art of wise life as the highest skill. (shrink)

The article is about an interaction between philosophy and informatics. The discussion is based on a complex example - a country, which has an evolving domain. In contemporary computer science very complex systems are modeled. However it would be impossible to model such systems with every detail, because it would be too difficult, it would be as complex as the reality itself. Frequently complex domains don't have an exact description of their behavior: some have an inadequate description, some have a (...) contradictory one. To model such complex domains a computer science specialist acts like a philosopher: makes classifications, explanations, etc. On the other hand there have to be some philosophical presuppositions - a conviction that a logical analysis and design will work in the domain being modeled: a postulate is introduced that logos is able to capture-in the reality. The descriptions are continuously purified from irrational influences. (shrink)

The article is about an interaction between philosophy and informatics. The discussion is based on a complex example - a country, which has an evolving domain. In contemporary computer science very complex systems are modeled. However it would be impossible to model such systems with every detail, because it would be too difficult, it would be as complex as the reality itself. Frequently complex domains don't have an exact description of their behavior: some have an inadequate description, some have a (...) contradictory one. To model such complex domains a computer science specialist acts like a philosopher: makes classifications, explanations, etc. On the other hand there have to be some philosophical presuppositions - a conviction that a logical analysis and design will work in the domain being modeled: a postulate is introduced that logos is able to capture-in the reality. The descriptions are continuously purified from irrational influences. (shrink)

The essay presents an outline of the arguments for relativistic theses. Theses: about the theoretical incommensurability and undetermined translation interpreted in ethnic languages (Polish and Swahili). I justify the statement that the conceptual framework of individual languages – by analogy – to the analysed examples are mutually and fundamentally untranslatable. Untranslatable, at least concerning the fundamentally different cultural traditions characterizing the civilization of writing versus oral culture. I also indirectly justify the legitimacy of questioning the linear concept of development based (...) on the involuntary acceptance in the humanities and social sciences of Euclidean geometry. Consequently, the article is part of a series of publications in which I argue for the need to reconstruct fundamental epistemological categories. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie – z perspektywy filozoficznej – pewnej interpretacji pism Lina Yutanga (1895–1976), chińskiego pisarza, myśliciela, tłumacza, lingwisty i wynalazcy. Lin Yutang był przede wszystkim dwujęzycznym autorem i myślicielem, wychowanym i wykształconym w dwóch obszarach kulturowych, a mianowicie w kręgu tradycji chińskiej oraz w chrześcijańskim obszarze świata anglojęzycznego. Jego wielka erudycja i talenty intelektualne sprawiły, że mógł on stać się – w sensie metaforycznym i tym zupełnie dosłownym – pośrednikiem między tradycją chińską oraz dwudziestowieczną cywilizacją Zachodu. W (...) ciągu swojego długiego życia Lin opublikował ponad sześćdziesiąt książek. Czterdzieści z nich ukazało się w przekładach angielskich – i tylko sześć stanowiły powieści. Lista niebeletrystycznych prac Lina jest znacznie dłuższa i obejmuje m.in. krótkie i długie eseje, monografie poświęcone chińskim mędrcom takim jak Konfucjusz, Laozi czy Zhuangazi, a także przekłady i antologie z tłumaczeniami ich dzieł. Szczególną popularność przyniosło Linowi kilka książek beletrystycznych, niezwykle wysoko ocenionych przez krytykę, popularność zyskał Lin również dzięki swym próbom częściowego przeszczepienia kultury chińskiej na grunt zachodni. Po opublikowaniu _My Country My People _(1935) oraz _The Importance of Living _(1937) Lin osiągnął wielką sławę jako „filozof chiński”, jednak jego własna myśl filozoficzna, rozproszona w wielu tekstach, rzadko bywała przedmiotem zainteresowania uczonych. (shrink)

Wolność to idea, w imię której toczy się dzisiaj proces wyzwalania się Europy Wschodniej. Jest to potężna idea, która jednak w obecnych warunkach kryje w sobie również pewne niebezpieczeństwo, ponieważ podczas wyzwalania się spod dyktatury, uniezależniania się od wpływów Rosji i przebijania się ku klasycznym wartościom wolnosci obywatelskiej, można łatwo osiągnąć pozorne zwycięstwo; bezużyteczne zwycięstwo na peryferiach historii. Trzeba sobie obecnie zdac sprawę z tego, że Europa Wschodnia nie jest wcale widownią wydarzeń, mających zasadnicze znaczenie dla świata jako całości. Trzeba (...) uświadomić sobie, że dzisiaj inna, nowa rewolucja odciska swe piętno na historii swiata. Jest to rewolucja technologiczna, która rozgrywa się na calkiem innej płaszczyźnie; rewolucja, która przemienia nowoczesne przemysłowe społeczeństwo w post-nowoczesne społeczenstwo informacji. Przekształca się ono w społeczenstwo, w którym źródłem bogactwa nie jest już surowiec i kapitał, lecz wiedza - dostęp do informacji i umiejętność obchodzenia się z nią. „Nowa cywilizacja wkracza w nasze życie" - tak brzmią znane słowa Alvina Tofflera. (shrink)

Artykuł jest poświęcony analizie przestrzeni Łodzi przedstawionej w powieści Reymonta. Autor koncentruje się na popularnej opozycji natura versus cywilizacja, która jest wyeksponowana w Ziemi obiecanej. Autor odwołuje się także do toksycznego dyskursu Laurence’a Buella. Reymont zdaje sobie sprawę, że przyspieszona urbanizacja zaburzyła równowagę ekologiczną w środowisku. Nowe fabryki, które pojawiły się na terenie Łodzi, zmniejszyły obszary dzikiej przyrody. Toksyczne opary z kominów stały się wyraźnym znakiem zbliżającej się katastrofy ekologicznej. Drzewa porównane do szkieletów i zapach zgnilizny są dowodem postępującej (...) agonii w krajobrazie miejskim. Problem zanieczyszczenia środowiska wydaje się ignorowany przez protagonistów Ziemi obiecanej. Wynika to z faktu, iż przyroda postrzegana jest jedynie jako pole ciągłego wyzysku człowieka. Jedyną wrażliwą osobą jest narrator, który podobnie jak kronikarz dokumentuje destrukcyjne zmiany w ekosystemie. Niewątpliwie głos Reymonta jest przejawem dojrzałej, nowoczesnej świadomości ekologicznej. (shrink)

W 2021 roku przypada 700. rocznica śmierci Dantego, jednego z największych twórców literatury światowej. Polska tradycja klasyczna, romantyczna i katolicka przez wieki czerpała pełnymi garściami z jego dzieł, a szczególnie z _Boskiej Komedii. _Dante był bliski wielu pokoleniom naszych przodków, towarzysząc im na kolejnych szczeblach edukacji: gimnazjalnej, licealnej i uniwersyteckiej. Dla uczącej się młodzieży był mentorem i nauczycielem ukazującym naturę ludzką w pełnym jej wymiarze – od bestialstwa po heroizm i świętość. W czasach zamętu, którego obecnie doświadczamy, kiedy nie tylko (...) jednostki i wspólnoty, ale wręcz cała zachodnia cywilizacja znalazły się w „ciemnym lesie” i zostały wydane na łup trzech bestii : pychy, chciwości i pożądliwości, Dante Alighieri pozostaje drogowskazem i natchnieniem dla ludzi podzielających przekonanie, że istnieje prawda obiektywna oraz wartości uniwersalne, które wiążą wszystkich ludzi bez względu na rasę, narodowość i status społeczny. (shrink)

Literatura fantastycznonaukowa od dziesięcioleci kreśli wizje życia rozumnego na innych planetach. Rodzą się oczywiste pytania: czy możliwe jest porozumienie z intelektem rozwiniętym w skrajnie różnym od ludzkiego środowisku, wyposażonym być może w odmienną percepcję, odmienne sposoby odbioru rzeczywistości. Najciekawszą realizacją tematu wydaje się powieść Stanisława Lema „Solaris”, w której ludzkość próbuje komunikować się z gigantycznym oceanem plazmy, a więc istotą skrajnie od ludzkości różną. Inny problem sygnalizują bracia Strugaccy w książce „Piknik na skraju drogi” – tytuł jest metaforą opisującą różnicę (...) potencjałów kulturowych między obcą cywilizacją a homo sapiens. Inne intrygujące pytanie – jakie konsekwencje metafizyczno-teologiczne niesie ze sobą kontakt z obcymi cywilizacjami; pojawia się problem „protezowania metafizyki” w literaturze fantastycznej. (shrink)

W graficznym projekcie okładki najnowszego numeru _Rocznika Filozoficznego Ignatianum _przedstawiono bramę wjazdową na zamek królewski na Wawelu, czyniąc z niej łuk triumfalny otwierający się ku drodze, rozpoznawalnej dla każdego człowieka czującego więź z dziedzictwem kulturowym świata Zachodu. Ta zdefiniowana droga to via Appia, zbudowana niegdyś z woli Appiusza Klaudiusza Ślepego, uchodząca za jeden z najstarszych traktów rzymskich. Nazywana przez samych Rzymian „królową dróg”, u człowieka wychowanego na wartościach, jakie niesie ze sobą cywilizacja Zachodu, jest nierozłącznie związana z Wiecznym Miastem. (...) To o nim pisał w sławnym epitafium Mikołaj Sęp-Szarzyński: „dziś w Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony”, dając wyraz narzucającej się świadomości łączenia tego, co przeszłe, z tym, czego doświadczamy jako obecne. To na tej drodze rozegrała się legendarna scena przywołana przez Henryka Sienkiewicza, w której pytanie: _Quo vadis, Domine? _[dokąd zmierzasz, Panie?] zadaje uciekający z Wiecznego Miasta apostoł Piotr spotkanemu na trakcie apijskim Chrystusowi. Siłę tego pytania rozumie każdy, kto w korzeniach klasycznych i chrześcijańskich potrafi dostrzec to wszystko, co dla kultury zachodniej jest najważniejsze nie tylko w przeszłości, ale również w przyszłości. (shrink)

Według tradycji psychoanalitycznej funkcjonujemy w świecie społecznym dzięki zasadzie rzeczywistości. Artykuł będzie dotyczył roli wyobraźni jako siły politycznej, siły przekształcającej ramy rzeczywistości społecznej ożywianej przez historyczną modyfikację tej zasady - zasadę wydajności. Ze względu na to, że – jak pokazał to Marcuse - rozum stał się elementem dominacji, jedyną siłą emancypacyjną, zdolną przeciwstawić się codziennej rutynie i powtarzalności jest wyobraźnia. Proponujemy zatem rozwinięcie tej idei wyobraźni jako środka wyzwolenia z jednowymiarowego świata i przemiany świata społecznego w kontekście nowej ekonomii libidinalnej (...) zarysowanej przez G.H. Marcusego w dwóch pracach: Eros i cywilizacja oraz Człowiek jednowymiarowy. (shrink)

Artykuł podejmuje problem używania majuskuły w nazwach religijnych, w kontekście pracy edytorskiej nad niedokończonym maszynopisem Stanisława Baczyńskiego zatytułowanym _Propozycje. Nowa kultura – nowa cywilizacja_. Autor zapisywał słowa takie jak _Ko__ś__cio__ł_ (w znaczeniu instytucji, ogółu wiernych), _Bo__ż__y_, _Chrystusowy _(jako przymiotniki dzierżawcze) niekonsekwentnie – raz dużą, raz małą literą (z przewagą stosowania minuskuły). Autorka artykułu (jednocześnie edytorka rozprawy Baczyńskiego) analizuje dzisiejsze, a także współczesne Baczyńskiemu normy ortograficzne i na tej podstawie podejmuje decyzję o pozostawieniu niekonsekwencji w zapisie słów związanych z religią. Uważa (...) je bowiem za rezultat zderzenia ateistycznego światopoglądu z represywną funkcją ortografii, a jednocześnie za dowód językowych zmagań autora, wiele mówiący nie tylko o procesie tworzenia, ale też o idei dzieła. (shrink)

Artykuł dyskutuje z teorią amerykańskiego politologa Samuela Huntingtona, który w swojej słynnej książce Zderzenie cywilizacji stwierdził, że istnieje cywilizacja islamska. Autor artykułu omawia historiozoficzne analizy islamu, które przeprowadzili: Oswald Spengler, Feliks Koneczny i Arnold Toynbee; wszyscy ci trzej myśliciele twierdzą, że istnieje jedna cywilizacja wiążąca się z islamem. Zdaniem autora artykułu możemy tę cywilizację nazywać orientalną. Artykuł prezentuje również teorię orientalnej cywilizacji wedle wymienionych klasyków historiozofii.

The article investigates the philosophical views of the Ukrainian scholar S. Rudnytsky, who justifies the Ukrainians’ right to establish their own national state on the basis of his analysis of historical development, geopolitical situation of Ukraine, and the idea of natural right of the nation to have its own state.