Author: Lorenc Włodzimierz Title: HABERMAS’ PHILOSOPHY AS AN EXPRESSION OF FORGETTING ABOUT ONESELF AND COMMUNITY. CONSEQUENCES OF EXCESSIVE UNIVERSALITY OF PHILOSOPHY (Filozofia Jürgena Habermasa jako wyraz zapominania o sobie i wspólnocie. Konsekwencje nadmiernego uniwersalizowania filozofii) Source: Filo-Sofija year: 2006, vol:.6, number: 2006/1, pages:153-170 Keywords: HABERMAS, COMMUNITY, HUMAN EXISTENCE, UNDERSTANDING Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail:The task of the article is to show the consequences of the understanding of philosophy by Jürgen Habermas, (...) one of the most outstanding philosophers of our time. Some limitations in his philosophy appear in his utterances on the problems of man related to the possibilities offered by the recent achievements in genetics. As a philosopher he seems to be very distant from the reality of human existence. He proposes to cultivate a pure philosophy, striving first of all to ensure a universality for its solutions. This way he narrows the tasks confronting modern philosophy; besides, he wants to answer the questions concerning the humankind in a way valid for all times, making absolute the legal and constitutional frame being now in force. (shrink)

Według Jürgena Habermasa w warunkach eugeniki liberalnej ludzka samowiedza gatunku może ulec zmianie, dlatego należy wprowadzić regulacje, które pozwolą sprawować kontrolę nad wykorzystywaniem i nad rozwojem nowych biotechnologicznych metod. Zachowanie obecnej samowiedzy jest ważne, aby zapewnić podstawę dla funkcjonowania uniwersalistycznie pojmowanej moralności, pozwalającej osobom w sposób sprawiedliwy regulować swoje konflikty. Na dwie przesłanki samowiedzy gatunku składa się: postrzeganie siebie przez osoby jako wyłącznych autorów własnego życia oraz jako członków społeczeństwa, między którymi panują symetryczne relacje. Zachowanie takiej samowiedzy nie jest możliwe (...) w sytuacji, gdy genetycznymi zadatkami jednych osób przed ich urodzeniem rozporządzali inni. Habermas proponuje, aby rozwój biotechnologii poddać regulacjom zgodnym z etyką gatunku, która jest rekonstrukcją warunków samowiedzy do tej pory przez nas posiadanej. Sformułowana przez niego etyka gatunku zakłada nierozporządzalność genetycznymi cechami nienarodzonych, jednak nie przesądza o stosowaniu genetycznych ingerencji w celach terapeutycznych, na które, według Jürgena Habermasa, można zakładać zgodę przyszłych osób, nie naruszając samowiedzy stanowiącej podstawę uniwersalistycznej moralności. (shrink)

Author: Nowak Krzysztof Title: THE STATUS OF THE CATEGORY OF WORK IN THE CRITICAL THEORY OF COMMUNICATIVE ACTION. THE CONTROVERSY OVER JÜRGEN HABERMAS’ INTERACTIVE CONCEPT OF WORK (Status kategorii pracy w krytycznej teorii działania komunikacyjnego. Kontrowersje wokół Jürgena Habermasa interakcyjnego pojęcia pracy) Source: Filo-Sofija year: 2005, vol:.5, number: 2005/1, pages: 221-242 Keywords: HABERMAS, CATEGORY OF WORK, CRITICAL THEORY OF COMMUNICATIVE ACTION Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:In this article I investigate (...) the question of normative devaluation of the category of work, which took place in Jürgen Habermas’ critical theory of communicative action. As it turned out, his redefinition of the concept of work was only a part of a broader shift in the area of Critical Theory, that is, a shift from production paradigm (but not work paradigm) to the communication paradigm. In this context I want to show, that the reconceptualization of work was based on the thesis about the end of the work-based society. Next, I am going to present a new critical framework which enabled Jürgen Habermas to make a diagnosis of contemporary condition of the social category of work. Finally, I will argue that the category of work proposed by Jürgen Habermas – despite an opinion of the author of the Theory of communicative action – still possesses – unrealized emancipatory potential. (shrink)

The author of the paper presents some critical opinions (including her own) on Habermas' conception of language and discourse. At the same time she strives to explain the main controversies which arise from Habermas' key categories. For example Habermas seems to compare the structure of society with the structure of language, underlining the importance of common practice of speech acts. But is there still any room for such communicative activity in the modern postindustrial world? And, first of all, must we (...) really concentrate all our efforts on promoting the communicative rationality? The results of universalization principle, as well as the interrelations between communicative action and discourse (both highlighted in the paper) belong to other problems of Habermas' philosophy. The paper discusses weak points or even inconsistencies which can be noticed in these conceptions. Finally the author reflects on Habermas' ideal speech situation and on "the utopia touch" in Habermas' seemingly practical concepts. (shrink)

The aim of the article is to illustrate the ethical foundations of psychoanalysis and to outline the ethical origins of Freudian theory. To this end, Jürgen Habermas' conception of knowledge-constitutive interests is discussed, which draws on psychoanalysis as an example of science justified in its form through an underlying emancipatory interest. The analysis of the position of the German philosopher is complemented by Charles Taylor's reflections on the sources of the contemporary conceptions of subjectivity and related ethical conceptions considered in (...) their relation to the history of the discourse on madness - including psychoanalysis. The research results in showing the continuing validity of the conception proposed by Freud in the context of the development of the philosophical theories of subjectivity, as well as more detailed, conceptual problems concerning mental disorders. (shrink)

In this article the paradoxical role of legal science in legal practice is discussed. On the one hand, legal scientists do not agree on the criterions of the scientific character of legal science. On the other hand, even in the legal cases that are especially complicated it is possible to arrive at theoretically unquestionable decisions. The author of the article concludes that legal practice is based on fundamental theoretical insights; however, in legal practice these insights are used more intuitively than (...) reflectively. Therefore, the aim of the article is to rationally reconstruct these theoretical insights with reference to the ideas of modern schools of legal philosophy. For this purpose the ideas of the theory of natural law are discussed. It is concluded that in legal practice two provisions of natural law are applied: legal decisions ought to be reasonable and must include existential ends (basic values). The evolution of the legal positivism is discussed in the article and it is concluded that legal positivism offers the criterions of the scientific character of legal science by framing the procedural rules of the democratic process of lawmaking. These rules anticipate such conditions: consensus concerning decision making; equal participation of all members of legal discourse confirming normative decisions; the acceptability of consequences after the realisation of normative decisions; the possibility to reaffirm normative decisions, if necessary. The ideas of virtue jurisprudence are discussed and it is claimed that virtue jurisprudence as a criterion of the scientific character of law proposes such theoretical position: the decisions concerning human rights must supply the value system (hierarchy) and the virtues which are formed and justified in the long legal tradition. The article represents the use of these criterions of the scientific character of legal science by Jurgen Habermas to debate about legal prohibition of the improvement of the human genome by using modern technologies of genome engineering in the Convention of Human Rights and Biomedicine (Oviedo, 1997). (shrink)

Celem artykułu jest krytyka kilku popularnych argumentów przeciwko wykorzystywaniu współczesnych osiągnięć biomedycznych do poprawiania ludzkiej kondycji fizycznej lub umysłowej. Na przykładzie prac Habermasa, Sandela, Fukuyamy omówię trzy argumenty tego typu odwołujące się do: 1) autonomii; 2) życia jako daru; 3) naturalnej równowagi. Na koniec pokażę, że sprzeciw względem niektórych propozycji biomedycznego polepszenia kondycji ludzkiej może być wynikiem swoistego błędu poznawczego, który psychologowie określają jako efekt status quo.

Osnovno pitanje koje rad pokreće je na koji nam način istraživanje ideje univerziteta omogućuje da danas pred njom otvorimo nove horizonte? Fichteovo, Schleiermacherovo i Humboldtovo inzistiranje na obrani autonomije univerziteta stvorilo je novi problem – sudbinsko vezivanje univerziteta za državu pokazalo se kao preveliko breme. Pritisnut zahtjevima države za proizvođenjem profesionalne kompetencije, u svijetu koji je sve više insistirao na administrativnoj i privrednoj funkcionalnosti i efikasnosti, univerzitet se sve više udaljavao od svojih modernih prosvjetiteljsko-humanističkih okvira, odnosno, od proklamirane emancipatorske uloge (...) znanja. Međutim, on je jednako bio žrtvom visoko podignutog tona kojim je bio praćen govor filozofa njemačkog idealizma. Univerzitet tako biva razapet između znanosti, nacije i države. Ideja univerziteta se time pretvorila u ideologiju univerziteta. Dijagnoza je glasila da je univerzitet ostao bez svoje ideje. Tako se danas odgovor na pitanje ima li ideja univerziteta još uvijek snagu legitimizacije same institucije, kod Habermasa, Lyotarda i Derridaa, poklapa s pokušajem »buđenja« samih živih aktera univerziteta, profesora i studenata. Današnji put filozofije u nekakvo novo legitimiziranje univerziteta moguće je samo ako ova revidira svoj stav prema toj instituciji. Možemo li re-legitimiziranje univerziteta shvatiti kao jedan novi vic?!Die Grundfrage dieser Studie ist wie diese Forschung uns ermöglichen könnte, vor der Idee der Universität einen neuen Horizont zu öffnen. Fichtes, Schleiermachers und Humboldts Behharen auf der Verteidigung der Autonomie der Universität hat ein anderes Problem verursacht – schicksalhafte Beziehung der Universität mit dem Staat, die sich als zu schwierige Belastung erwiesen hat. Unter dem Einfluss des Staates eine professionelle Kompetenz zu produzieren, in der Welt, die an Verwaltungs- und Wirtschaftlichsfunktionalität und Leistungsfähigkeit zunehmend insistierte, entfernte die Universität weiter von ihren modernen aufklärerisch-humanistischen Rahmen, d.h. von der verkündigten emanzipatorischen Rolle des Wissens. Die Universität war, aber, gleichartig das Opfer des hoch gehobenen Tons, mit dem die Philosophen des deutschen Idealismus über sie gesprochen haben. Damit wird die Universität zwischen Wissenschaft, Nation und Staat verspannt. Die Idee der Universität verwandelte sich in die Ideologie der Universität. Die Universität ist ohne ihre Idee geblieben. So heute zustimmt, bei Habermas, Lyotard und Derrida, die Antwort auf die Frage ob die Idee der Universität immer noch die Institution selbst legitimieren könnte, mit dem Versuch des Erwachens der „lebendigen Akteure“ der Universität, Professoren und Studenten. Der heutige Weg der Philosophie in eine neue Legitimierung der Universität ist möglich nur wenn sie ihre Haltung zu der Institution revidiert. Können wir die Re-Legitimierung der Universität als einen neuen Witz verstehen?! (shrink)

In this paper the author is attempting to establish the relationship - or the lack of it - of the Critical Theory to the "Jewish question" and justification of perceiving signs of Jewish religious heritage in the thought of the representatives of this movement. The holocaust marked out by the name of "Auschwitz", is here tested as a point where the nature of this relationship has been decided. In this encounter with the cardinal challenge for the contemporary social theory, the (...) particularity of the Frankfurt School reaction is here revealed through Adorno installing Auschwitz as unexpected but lawful emblem of the ending of the course that modern history has assumed. The critique of this "fascination" with Auschwitz, as well as certain theoretical pacification and measured positioning of the holocaust into discontinued plane of "unfinished" and continuation and closure of the valued project, are given through communicative-theoretical pre-orientation of J?rgen Habermas?s Critical Theory and of his followers. Finally, through the work of Detlev Claussen, it is suggested that in the youngest generation of Adorno?s students there are signs of revision to once already revised Critical Theory and a kind of defractured and differentiated return to the initial understanding of the decisiveness of the holocaust experience. This shift in the attitude of the Critical Theory thinkers to the provocation of holocaust is not, however, particularly reflected towards the status of Jews and their tradition, but more to the age old questioning and explanatory patterns for which they served as a "model". The question of validity of the enlightenment project, the nature of occidental rationalism, existence of historical theology and understanding of the identity and emancipation - describe the circle of problems around which the disagreement is concentrated in the social critical theory. U ovoj studiji autor nastoji da ustanovi odnos - ili manjak odnosa - Kriticke teorije drustva prema "jevrejskom pitanju", te opravdanost uvidjanja eventualnih tragova jevrejskog religijskog nasledja u misljenju njenih predstavnika. Pritom se holokaust, amblematicki naznacen u imenu "Ausvic" iskusava kao tacka na kojoj se odlucivalo o karakteru tog odnosa. U tom susretu sa kardinalnim izazovom za savremenu drustvenu teoriju, posebnost reakcije Frankfurtske skole izlaze se preko Adornovog instaliranja Ausvica u neoCekivano ali zakonito znamenje kraja onog toka koji je moderna istorija poprimila. Kritike ove "opcinjenosti" Ausvicom, kao i izvesna teorijska pacifikacija i odmereno smestanje holokausta u diskontinuiranu ravan jednog "nedovrsenog" i nastavljanja i dovrsenja vrednog projekta, date su kroz komunikativno teorijsku preorijentaciju Kriticke teorije Jirgena Habermasa i nastavljaca. Najzad se preko dela Detlefa Klausena sugerise da u najmladjoj generaciji Adornovih ucenika postoje signali revizije jednom vec revidirane Kriticke teorije i jednog prelomljenog i diferenciranog povratka izvornim uvidima u odlucnost iskustva holokausta. Ova mena u stavovima Kritickih teoreticara drustva prema provokaciji holokausta se, medjutim, ne ogledu u nekakvoj partikularnoj usmerenosti na status Jevreja i njihove tradicije, vec radije u onim vec dugovekim nedoumenjima i eksplanatornim matricama za koja su posluzili kao "model". Pitanja validnosti projekta prosvetiteljstva prirode okcidentalne racionalnosti, postojanja istorijske teleologije i razumevanja koncepcija identiteta i emancipacije - opisuju onaj problemski krug oko kojega se, i kada je o holokaustu rec, koncentrisu nesaglasja Kriticke teorije drustva. (shrink)

Key contemporary sociological theorists, such as Foucault or Habermas rarely explicitly discussed gender in their studies. This fact has not caused a lack of interest in the critical examination of the theoretical systems of these authors within a feminist perspective. During the 1990?s feminists? attention was drawn to Pierre Bourdieu?s social theory. French sociologist?s study Masculine Domination deals with issues of gender dynamics and its reproduction. In this study the persistence of the asymmetric distribution of social power between women and (...) men is explained by concepts of habitus and symbolic violence. As this article will show, social change cannot be explained by Bourdieu?s concept of habitus, as a key link between social structure and action, due to its reduction of actors to socialized bodies, which are practically deprived of any true action potential. On the other hand, with regard to social activism as a permanent feature of feminist theory, this paper seeks to examine whether critical examination of Bourdieu?s conceptual apparatus achieves to provide the means to overcome the aforementioned shortcomings of the theoretical system of French sociologist. In other words, this article seeks to answer the question whether such a modification of habitus is possible, which will allow for actors whose action is truly structured and structuring, and lead to possible change of existing power relations. Kljucni mislioci savremene socioloske teorije, poput Fukoa ili Habermasa, u svojim studijama su, uopsteno govoreci, retko kad eksplicitno razmatrali pitanja drustvenog polozaja zena ili roda. Ova cinjenica nije uslovila izostanak interesovanja za kriticko preispitivanje teorijskih sistema ovih autora unutar feministicke perspektive. Tokom devedesetih godina proslog veka paznju feministicke teorije privlaci delo Pjera Burdijea. Francuski sociolog se pitanjima rodne dinamike i njene reprodukcije bavi u svojoj studiji Masculine Domination. Na tom mestu istrajavanje asimetricne raspodele drustvene moci kojom raspolazu zene, odnosno muskarci, objasnjeno je, pre svega, pojmovima habitusa i simbolickog nasilja. Kao sto ce ovaj tekst pokazati, Burdijeovim konceptom habitusa, kao kljucnom sponom izmedju drustvene strukture i delanja, nije moguce objasniti drustvenu promenu usled svodjenja aktera na kruto socijalizovana tela, prakticno lisenih istinskog delatnog potencijala. Sa druge strane, s obzirom na drustveni aktivizam kao trajne odlike feministicke teorije, nastoji se ispitati da li je kriticko preispitivanje Burdijeovog konceptualnog aparata uspelo da pruzi sredstva za prevazilazenje pomenutih nedostataka teorijskog sistema francuskog sociologa. Drugim recima, ovim tekstom se pokusava dati odgovor na pitanje da li je moguca takva modifikacija pojma habitusa koja ce omoguciti postajanje aktera cije je delanje istinski strukturisano i strukturisuce, cime moze voditi promeni postojecih odnosa moci. (shrink)

Problem uzasadnienia demokracji jest jedną z centralnych kwestii, którymi zajmują się specjaliści z zakresu teorii społecznej. Po straszliwych doświadczeniach XX wieku nie jest sprawą łatwą ani jednoznaczną wskazać, dlaczego powinniśmy bronić systemu demokratycznego. Oczywiste jest, że liberalna demokracja minimalizuje zagrożenia jednostki, ale powstaje wtedy kwestia, czy wolność jednostki powinna być centralną wartością, do której wszelkie inne wartości społeczne powinny zostać odniesione. Niniejsza książka dotyka właśnie tego węzłowego dla nowoczesności tematu. […] Autor włożył wiele wysiłku w analizę i interpretację koncepcji Deweya, (...) Habermasa i Rorty’ego. Każdy z tych myślicieli jest autorem skomplikowanych i niejednoznacznych koncepcji. Nie jest więc łatwo w jasny sposób przedstawić ich czasem niezwykle zawiły tok rozumowania. Jedną z wielkich zalet omawianej monografii jest właśnie jasna prezentacja omawianych w niej poglądów”. Prof. dr hab. Leszek Koczanowicz (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej) „to doskonała książka […]. Świetnie napisana, oryginalna, nowatorska, a jednocześnie przybliżająca polskiemu czytelnikowi istotne aspekty twórczości dwóch spośród najwybitniejszych i najbardziej wpływowych filozofów współczesności”. Prof. Wojciech Sadurski (Sydney University). (shrink)

Autorka kieruje swoją uwagę na estetyczne doświadczenie, sztukę oraz procesy estetyzacji w warunkach późnej nowoczesności. Estetyczne ukierunkowanie pracy nie oddala nas jednak od ważnych problemów współczesnej humanistyki. Łączy się bowiem z płaszczyzną filozoficznych pytań o kondycję człowieka zmagającego się z problemami skończoności istnienia, kontyngencji, braku pewności ontologicznej w dzisiejszym świecie. Wykłady prezentują trzy późnonowoczesne funkcje doświadczeń estetycznych, w tym sztuki. Iwona Lorenc sięga w swej prezentacji głównie do narzędzi fenomenologicznych, wskazując na przydatność fenomenologii do tego typu analiz. Jej odniesienia filozoficzne (...) są jednak znacznie szersze: nawiązuje do Kanta, do współczesnych sporów o aktualność niedokończonego projektu moderny w ujęciu Habermasa, przywołuje myśli Nietzschego, Husserla, Heideggera, Merleau-Ponty`ego, Vattima, Ricoeura, Adorna, Rancière`a, Lyotarda i wielu innych. (shrink)

Artykuł skupia się na prezentacji i krytyce najnowszej koncepcji relacji religii i polityki Jürgena Habermasa. Stawia przed sobą następujące cele: rekonstrukcję poglądów Habermasa na publiczną rolę religii oraz próbę odpowiedzi na następujące pytania: czy wnoszą one coś nowego do liberalnego ujęcia relacji religia – polityka? Czy rozwiązują dylemat religii w polityce? Czy jest to propozycja realistyczna? Czy jest sprawiedliwa, tzn. symetrycznie traktuje wierzących i niewierzących?

Stethoscopes, x-rays and other medical technologies are two-edged swords. They make medical treatment and diagnosis more accurate and effective, but do at the same time reveal our perceptual inadequacy. By transcending our senses, these technologies reveal that we can be seriously diseased without experiencing any symptoms at all. This situation has changed our attitude towards our relations and ourselves. The situation can be analysed using Jürgen Habermas’ conception of systems colonisation of the lifeworld. Medical technologies colonise our life world. They (...) change the way we think and act. They make us all accept that we can become patients almost any minute, even if we feel perfectly healthy. Sense transcending technologies turn us all into proto-patient. (shrink)