Da li se vrlina moze nauciti je pitanje oko koga su se lomila koplja u previranju i borbi za prevlast izmedju sofistike i starohelenske etike kao dva osnovna principa antickog duha. Dva velika predstavnika ovih suprotstavljenih principa Platon i Protagora sucelili su svoje argumente u dijalogu koji nosi naziv velikog sofiste. U ovoj filosofskoj borbi paradoksalno Protagora koji tvrdi da se vrlina moze nauciti dolazi do stava da vrlina nije znanje, a Platon koji brani starohelenski princip da je vrlina urodjena (...) tvrdi da je vrlina znanje. Platon resenje ovog velikog spora dva anticka principa vidi u filosofskoj teoretizaciji starohelenske mitske slike svijeta. (shrink)

Plato?s political theory rests on metaphysical principles that are understandable to only a few. It is assumed that only a narrow group of philosophers is able to put this theory into practice, and using repressive measures. The fewer the initiated the greater the repression. It is assumed that those who do not know the truth can neither predict their destiny nor do anything to make it better because they are unable to understand the goal and purpose of the repression. It (...) is demonstrated that, in the imagined use of force, the sophists, who do acknowledge it, resort to repression to a much lesser extent than Plato?s philosopher. At first, Plato?s philosopher rejects the use of force as virtue, but it turns out to be indispensible, and in incomparably more aspects than it was in the sophists? case. (shrink)

Progres i otkrice apokaliptickih sredstava doveli su covjeka u radikalno novu situaciju moguceg samounistenja. Zivot u sjenci samoapokalipse otvara nove osnovne dileme i pitanja razumjevanja smisla covjekovog djelovanja i namece kao najvazniji cilj sam opstanak covjecanstva. Da li postojeca etika i moderna politicka filosofija mogu da odgovore na izazove apokaliptickog ruleta sa kojim se covjecanstvo suocava, ili su potrebni sasvim novi principi politickog organizovanja, sredisnje je pitanje na koje se trazi odgovor.

Early Greek ethics embodied in Cretan and Spartan mores, served as a model for Plato`s political theory. Plato theorized the contents of early Greek ethics, aspiring to justify and revitalize the fundamental principles of a traditional view of the world. However, according to Plato`s new insight, deed is further from the truth than a thought i.e. theory. The dorian model had to renounce its position to the perfect prototype of a righteous state, which is a result of the inner logic (...) of philosophical theorizing in early Greek ethics. Prototype and model of philosophical reflection, in comparison to philosophical theory, becomes minor and deficient. Philosophical theorizing of early Greek ethics philosophically formatted Greek heritage, initiating substantial changes to the content of traditional ethics. Replacement of the myth with ontology, as a new foundation of politics, transformed early Greek ethics in various relevant ways. (shrink)

Starohelenska etika nosila je u svom predanju protivrjecan odnos u razumjevanju vrline kao kljucnog pojma na kojem se zasniva polis i politika. Na izostravanju i objelodanjavanju ove protivrjecnosti umnogome je doprinjela sofistika koja je mjerilom racionalnosti uocavala ona filosofski nedovoljno razjasnjena mjesta u starohelenskoj slici svijeta. Da bi razrjesio protivrjecnost nastalu iz nacelnog tradicionalnog stava da se vrlina ne moze nauciti i stava da je vrlina povezana sa znanjem, Platon uvodi u razmatranje pojam sjecanja. Sjecanje postaje sredisnja tacka u Platonovom (...) prevazilazenju navedene protivrjecnosti. Razmatraju se dva oblika sjecanja, ono koje je univerzalno ali i time samo potencijalno dato, i ono koje je djelatno i koje vodi do teorije ideja koja odredjuje sta jeste vrlina. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 179049. (shrink)

U ovom tekstu razmatra se Platonova problematizacija odnosa drzave, slobode i znanja, u njegovim analizama razlicitih aspekata uzorne drzava. Drzavu Platon razumjeva kao opste dobro, a svrha njenog uspostavljanja jeste da se, u skladu s pravicnoscu, nadomjesti nedovoljnost koja je imanentna svakom pojedincu. Pravicnost je prisutna samo ukoliko su u cjelinu polisa harmonicno povezane sve razlicite i pojedinacne sposobnosti. Platon u svojim suptilnim analizama ukazuje da je za postojanje pravicne drzave neophdno da volja covjeka, u klasi cuvara, bude u potpunosti (...) vezana za dobro, odnosno za poznavanje dobra. Ovo stavljanje u jedan uzrocni sklop znanja, volje i dobra najbolje pokazuje odsutnost saznanja da volja covjeka, uslijed njene slobode izbora zapravo ne stoji pod potpuno odredjujucim uticajem znanja i dobra. Nalazeci se neprestano u stanju slobode izbora, covjek cesto bira suprotno sopstvenom saznanju i razumjevanju dobra. U sferi teorijskog mogu se navesti dobri primjeri medjusobne uslovljenosti volje, znanja i dobra. Naime, sticanjem uverenja da je neko saznanje istinito, s?mo to uvjerenje najcesce povlaci nasu volju da stoji uz to saznanje. Platon podrazumijeva da se ova povezanost u domenu teorijskog moze prenijeti i u sferu prakse, odakle proizilazi i njegova zamisao da se zivot polisa uredi na osnovu ucestovanja u istinitom svijetu ideja. Ali, opravdano se postavlja pitanje da li se ovo iskustvo iz teorijske sfere moze u potpunosti prenijeti u polje prakticnog. (shrink)

Early Greek ethics embodied in Cretan and Spartan mores, served as a model for Plato`s political theory. Plato theorized the contents of early Greek ethics, aspiring to justify and revitalize the fundamental principles of a traditional view of the world. However, according to Plato`s new insight, deed is further from the truth than a thought i.e. theory. The dorian model had to renounce its position to the perfect prototype of a righteous state, which is a result of the inner logic (...) of philosophical theorizing in early Greek ethics. Prototype and model of philosophical reflection, in comparison to philosophical theory, becomes minor and deficient. Philosophical theorizing of early Greek ethics philosophically formatted Greek heritage, initiating substantial changes to the content of traditional ethics. Replacement of the myth with ontology, as a new foundation of politics, transformed early Greek ethics in various relevant ways. (shrink)

The issue of traditionalism versus modern subjectivism in the light of the conflict of Edmund Burke`s conservatism with the Enlightenment as the ideological basis of the French revolution was not discussed or studied sufficiently in our political and philosophical theory. In this paper we are reconsidering a theoretical debate between arising modern rationalism of Enlightenment and European traditionalism. The text further explains on the reasons for choosing this subject and course the research will take subsequently. An overview is provided of (...) the most important topics as well as a preliminary conception of the problem structure in this research. Considering the importance and overwhelming influence exhorted by French revolution it is only logical that the event of such magnitude met not only with approvals but with challenges and disputes as well, and all of it contributed to the theoretical considerations of the historical sense and purpose of this event. The aim of the project is to provide explanations and evaluations of the origins Enlightenment on one hand side and theoretically reconsidered traditionalism on the other. Looking at the dawn of modern era and evaluating these events would cast sharper light on the spirit of times of this crucial moment of history, and it would provide new basis for reconsideration of the achievements and implications of the fundamental ideas of Moderna. Pitanje odnosa tradicionalizma i moderne subjektivnosti, posebno u konkretnom kontekstu suceljavanja konzervativizma Edmunda Berka i prosvetiteljstva kao idejna osnove Francuske revolucije, i pored svog neospornog znacaja, kod nas ni izdaleka nije dovoljno razmotreno i osvetljeno. Radi se, dakle, o teorijskom suceljavanju starog evropskog tradicionalizma i nastupajuceg modernog prosvetiteljskog racionalizma. U tekstu se obrazlaze zbog cega je ova tema uzeta za predmet istrazivanja, kao i u kom smjeru ce se u osnovi istrazivanje kretati. Takodje, dat je pregled najvaznijih problemskih mjesta, relevantnih parametara, i kako je preliminarno zamisljena problemska struktura ovog istrazivanja. Posto Francuska revolucija predstavlja epohalni dogadjaj koji je opredijelio prelaz iz tradicionalne Evrope u moderno doba, sasvim je prirodno da je dogadjaj od takvog znacaja izazvao ne samo odobravanja, vec i reakciju i osporavanja, koja su sa svoje strane uticala na dalju teoretizaciju svrhe i smisla ovog istorijsko-drustvenog preokreta. Osnovni cilj istrazivanja je da se rasvjetli fundamentalna ravan nastanka kako prosvetiteljstva tako i teoretizovanog tradicionalizma, cime se umnogome doprinosi da se jasnije razaznaju svi slojevi prosvetiteljskog teorijskog koncepta, kao i teorijska utemeljenost konzervativizma, koji je u vidu tradicionalizma veoma dugo i bez razvijene teorijske podloge predstavljao neupitanu vladajucu formu za ukupan drustveni i politicki zivot. Ovakav pristup doprinosi da se jasnije osvjetli duh vremena na prelazu u moderno doba, u kome je doslo do radikalnog preokreta u svim sferama zivota. Neophodno je, dakle, da se i iz ove perspektive reaktualizuje promisljanje dometa i implikacija fundamentalnih ideja moderne. (shrink)

Plato?s political theory rests on metaphysical principles that are understandable to only a few. It is assumed that only a narrow group of philosophers is able to put this theory into practice, and using repressive measures. The fewer the initiated the greater the repression. It is assumed that those who do not know the truth can neither predict their destiny nor do anything to make it better because they are unable to understand the goal and purpose of the repression. It (...) is demonstrated that, in the imagined use of force, the sophists, who do acknowledge it, resort to repression to a much lesser extent than Plato?s philosopher. At first, Plato?s philosopher rejects the use of force as virtue, but it turns out to be indispensible, and in incomparably more aspects than it was in the sophists? case. (shrink)

U borbi oko vrline koja se vodila izmedju Platona i sofista, Platon nastoji da sacuva sadrzaj starohelenske etike, ali ne i njegovu mitsku formu, u kojoj je sofistika otkrila bitne nedostatke i zahvaljujuci tome dovela u pitanje i ukupan sadrzaj starohelenske etike. S druge strane, Platon prihvata novu formu racionalnog misljenja, ali ne i ukidajucu jednostranost racionalnosti sofistike. Drugim rijecima, Platon pristupa teoretizaciji sadrzaja starohelenske etike nastojeci na taj nacin da pomiri osnovno nacelo tradicionalnog pogleda na svijet s novom vladajucom (...) formom misljenja. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 179049. (shrink)