„Ruch Filozoficzny” and the freedom of scientific research in Poland (in 1947-1957 years). Presented article refers to the situation in the Polish philosophy, which took place between 40-50 of the twentieth century. Author’s reflections are carried on the example of attempts to reactivate in the realities of war, the polish philosophical journal “Ruch Filozoficzny” founded in 1911 by Kazimierz Twardowski. Political conditions have made the magazine was renewed twice, at each time was the greatest merit of Tadeusz Czeżowski. (...) He was assisted by the other representatives of the Lvov-Warsaw School, who worked in various academic centers in Poland. The reconstruction of the history of the magazine in the postwar years, will be based on previously unpublished archival material. In its conclusions, the author tries to point out of great importance of independent from the political authorities publishers on development of Polish philosophy. (shrink)

In this article I present the concept of human evolution by Hoene- Wroński. I believe that his ideas are still an unexplored resource which can lead us to the better understanding of the evolution of humanity and of our destiny. I follow closely his discussion of human evolution and describe its seven stages. Further, I argue that the case of human evolution is strongly supported by new scientific theories, especially by quantum theory and the novel perspectives that it opens for (...) humankind. I end my article with the conclusion that the insights on human evolution derived from the Hoene-Wroński’s writings and from new scientific theories can guide us to the new politics based on the awareness of human identity that can overcome old divisions among humankind and conflicts derived from them. Ultimately, they can initiate evolutionity – the new evolutionary epoch, which will replace modernity and postmodernity. On. (shrink)

W nowożytności refleksja została utożsamiona z przedmiotem poznania filozoficznego. Epistemologia przejęła znaczny zakres badań metafizyki, przez co racjonalizm oddalał się od realizmu, a realizm od konkretnie istniejącego bytu. Odmienne teorie poznania i przedmiotu suponowały wewnętrznie spójne, choć różniące się systemy filozoficzne. Pojęcie refleksji nabrało swoistego znaczenia w filozofii i po dziś dzień odgrywa istotną rolę w rozumieniu przedmiotu poznania i poznającego podmiotu. Św. Tomasz z Akwinu używa rzeczowników reflexio oraz reditio. Znaczenie łacińskiego słowa reditio – „ruch powrotny” podkreśla naturalny (...) dynamizm poznania ludzkiego. Ruch realizuje się w pełni w powrocie do swego źródła, zataczając koło, które zaczyna się w kontakcie podmiotu poznającego z przedmiotem, a kończy w ubogaconym doświadczeniem podmiocie. Refleksja jest tym ruchem, dzięki któremu człowiek poznaje, że poznaje, a w pełni poznaje, kiedy już poznał. Funkcje refleksji pozwala scharakteryzować podział na refleksję towarzyszącą reflexio in actu exercito oraz refleksję sygnitywną reflexio in actu signato. Wiąże ona więc świadomość w tożsamość „Ja”, czyli tożsamość ludzką, nadając jej koherentny, podmiotowy sens strukturalizujący się poprzez poznawanie zewnętrznie istniejących przedmiotów. (shrink)

Często używa się wyrażenia „wchodzenie w byt'' zamiast np. „zmiana substancjalna" czy w ogóle powstawanie. Aby sprawdzić, czy to wyrażenie jest poprawne, trzeba zbadać, jak rozumie się w nim terminy składowe: „byt" i „wchodzenie". Dlatego artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej będziemy się starali określić, co rozumiemy przez „byt", w drugiej, co mamy na myśli, mówiąc o „wchodzeniu w byt". Kiedy w czasie pewnej dyskusji padło hasło tzw. ontologii dynamicznej, a jako koronny jej przykład podano „rzekę, do której (...) nie można dwa razy wstąpić", uznałem za konieczne zaprzeczyć nie tylko trafności przykładu, ale także zakwestionować bytowość rzeki. Uzasadniłem moje stanowisko tym, ze ruch nie jest zmianą, a więc nie nadaje się do ilustracji ontologii dynamicznej, rzeka zaś to zbiór bytów indywidualnych, mianowicie cząstek H2O i wielu innych, np. CO2, ograniczony warunkami zewnętrznymi. (shrink)

Często używa się wyrażenia „wchodzenie w byt'' zamiast np. „zmiana substancjalna" czy w ogóle powstawanie. Aby sprawdzić, czy to wyrażenie jest poprawne, trzeba zbadać, jak rozumie się w nim terminy składowe: „byt" i „wchodzenie". Dlatego artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej będziemy się starali określić, co rozumiemy przez „byt", w drugiej, co mamy na myśli, mówiąc o „wchodzeniu w byt". Kiedy w czasie pewnej dyskusji padło hasło tzw. ontologii dynamicznej, a jako koronny jej przykład podano „rzekę, do której (...) nie można dwa razy wstąpić", uznałem za konieczne zaprzeczyć nie tylko trafności przykładu, ale także zakwestionować bytowość rzeki. Uzasadniłem moje stanowisko tym, ze ruch nie jest zmianą, a więc nie nadaje się do ilustracji ontologii dynamicznej, rzeka zaś to zbiór bytów indywidualnych, mianowicie cząstek H2O i wielu innych, np. CO2, ograniczony warunkami zewnętrznymi. (shrink)

Leszek Kołakowski był jednym z tych polskich filozofów, który wytrwale i z pasją oddawał się myśleniu metafizycznemu przez całe swoje życie. Niezaprzeczalną jego zasługą jest, na co zwraca uwagę Barbara Skarga, że jak mało kto dokonał „głębokiej destrukcji metafizyki, obnażając wszystkie jej nieuprawnione uroszczenia” (B. Skarga, Sceptycyzm metafizyką podszyty, „Tygodnik Powszechny” 43/2002.). Ostateczne stanowisko Kołakowskiego w kwestii metafizyki jest trudne do rekonstrukcji. Po pierwsze, reprezentuje on „niekonsekwentny sceptycyzm”, który nie jest metodą badawczą prowadzącą do jednoznacznych konkluzji. Po wtóre, znaczącą trudność (...) odnajdujemy w jego sposobie pisania – eseistyce. Jednak czytelnik pism Kołakowskiego dostrzeże, że zawsze kierowała nim uczciwość intelektualna, a rozległość prowadzonych przez niego analiz i zachwyca i wydobywa interesujące implikacje. Tak też jest w przypadku jego refleksji na temat metafizyki. W niniejszym artykule podjęta zostanie próba prześledzenia dróg namysłu o charakterze metafizycznym Leszka Kołakowskiego ze szczególnym uwzględnieniem tez zawartych w jego dwóch pracach: Horror metaphysicus i Obecność mitu. (shrink)

Leszek Kołakowski był jednym z tych polskich filozofów, który wytrwale i z pasją oddawał się myśleniu metafizycznemu przez całe swoje życie. Niezaprzeczalną jego zasługą jest, na co zwraca uwagę Barbara Skarga, że jak mało kto dokonał „głębokiej destrukcji metafizyki, obnażając wszystkie jej nieuprawnione uroszczenia” (B. Skarga, Sceptycyzm metafizyką podszyty, „Tygodnik Powszechny” 43/2002.). Ostateczne stanowisko Kołakowskiego w kwestii metafizyki jest trudne do rekonstrukcji. Po pierwsze, reprezentuje on „niekonsekwentny sceptycyzm”, który nie jest metodą badawczą prowadzącą do jednoznacznych konkluzji. Po wtóre, znaczącą trudność (...) odnajdujemy w jego sposobie pisania – eseistyce. Jednak czytelnik pism Kołakowskiego dostrzeże, że zawsze kierowała nim uczciwość intelektualna, a rozległość prowadzonych przez niego analiz i zachwyca i wydobywa interesujące implikacje. Tak też jest w przypadku jego refleksji na temat metafizyki. W niniejszym artykule podjęta zostanie próba prześledzenia dróg namysłu o charakterze metafizycznym Leszka Kołakowskiego ze szczególnym uwzględnieniem tez zawartych w jego dwóch pracach: Horror metaphysicus i Obecność mitu. (shrink)

Work of elderly is a controversial problem. The introduction of protection of old age in form of pensions and retirement caused shaping in modern societies qualitatively new social category of persons in post-working age. Growth of human life-span with simultaneous lack of the principle changes of pensionable age inflicts grow in quantity of persons’ using welfare benefits. Growing costs of seniors livelihood lead to transformations in socio-economical structures as well as forcing them to engage in activities that will help increase (...) their social participation, including the lengthening of their professional activity. It seems that the nowadays processes of dematerialization of work combined with the shaping of knowledge-based economy and the movement of third-age universities largely enable the achievement of these objectives. Article aims to approximate the results of qualitative analysis of elderly economic activity in Bialystok conducted in the context of social capital research. Study describes main factors that restrict work opportunities for older people, as well as their hidden resources and potential workplaces. ** Wykonywanie pracy zarobkowej przez osoby starsze jest zagadnieniem kontrowersyjnym. Wprowadzenie zabezpieczenia starości w formie rent i emerytur sprawiło, że w społeczeństwach nowoczesnych ukształtowała siȩ jakościowo nowa kategoria społeczna składaj¸a}ca siȩ z osób w wieku poprodukcyjnym. Wzrost długości życia ludzkiego przy jednoczesnym braku zasadniczych zmian progów wieku emerytalnego sprawia, że ilość osób korzystaj¸a}cych ze świadczeń rośnie. Zwiȩkszaj¸a}ce siȩ koszty utrzymania seniorów prowadz¸a} do szeregu przemian w strukturach społeczno-ekonomicznych oraz wymuszaj¸a} podejmowanie działań, które pozwol¸a} na wzrost ich uczestnictwa społecznego, w tym na wydłużanie ich aktywności zawodowej. Wydaje siȩ, że zachodz¸a}ce współcześnie procesy dematerializacji pracy ł¸a}czone z kształtowaniem siȩ gospodarki opartej na wiedzy oraz ruch uniwersytetów trzeciego wieku w znacznej mierze umożliwiaj¸a realizacjȩ tych celów. Artykuł ma na celu przybliżenie wybranych wyników jakościowych analiz aktywności ekonomicznej ludzi starych w Białymstoku prowadzonych w kontekście badań nad kapitałem społecznym. Określone zostały podstawowe czynniki ograniczaj¸ace możliwości wykonywania pracy przez ludzi starych, jak również ich ukryte zasoby i potencjalne miejsca pracy. (shrink)

Artykuł przywołuje poglądy liderów polskiej myśli oświeceniowej na temat sprawiedliwości i równości. W dobie oświecenia dokonał się niewątpliwy awans tej problematyki, co wyrażało się nie tylko w wydatnym wzroście ilościowym wypowiedzi na temat sprawiedliwości, a zwłaszcza równości, ale także w ujawnianiu bogactwa konstytuujących je zagadnień oraz w merytorycznej dojrzałości ich interpretacji i analiz. Przegląd poglądów na ww. zagadnienia zaczynamy od wypowiedzi Stanisława Leszczyńskiego, w których pojawiły się idee prooświeceniowe, następnie przedstawiamy poglądy przedstawicieli philosophiae recentiorum: Stanisława H. Konarskiego, Antoniego Wiśniewskiego, Józefa (...) K. Skrzetuskiego, z kolei dojrzałą fazę myśli oświeceniowej reprezentują tu jej liderzy: Stanisław Popławski, Franciszek S. Jezierski, Hugo Kołłątaj, Hieronim Stroynowski (Strojnowski), Stanisław W. Staszic. Przedstawiony zestaw poglądów wymienionych wyżej myślicieli na temat sprawiedliwości i równości wymownie zaświadcza o tym, że problematyka ta budziła żywe zainteresowanie ówczesnych elit intelektualnych, które wypowiadały się na ich temat z dużą kompetencją, zaangażowaniem i znawstwem, co w konsekwencji sprawiło, że ich znaczenie znacznie wybiegało poza epokę,która je zrodziła. (shrink)

One position on the interpretation of purposefulness adopted by Neo-Thomists says that the principle of purposefulness has universal significance, because it concerns every entity that can be defined by the term “action”: i.e. every entity which exists and can only be known through some form of action. Entities work to preserve their existence, and their pursuit of survival seems to be the purpose of their actions. So, if entities are already working, then they must also be working purposefully. We can (...) encounter philosophers who hold that every action is purposeful in the representatives of the Lublin School, such as M.A. Krąpiec OP, A. Maryniarczyk, S. Mazierski. All three of these have based their views about purposefulness on Aristotle’s teleological considerations. The present article will examine how the views of the abovementioned scholars on teleology, based on Aristotle’s philosophy of purposefulness from 2000 years ago, explain reality. (shrink)

Niniejszy artykuł dotyczy problemu egzystencjalnej komunikacji w sztuce i literaturze. Problemu, który został przedstawiony i zanalizowany w oparciu o klasyczne teksty S. Kierkegaarda, G.W.F. Hegla, F.W.J. Schellinga, z odniesieniem do polskich klasyków estetyki, choćby R. Ingardena, W. Tatarkiewicza czy St. Ossowskiego. W artykule nie zabrakło także stałych odniesień do takich postaci, jak Don Juan Mozarta, Faust Goethego oraz sędzia Wilhelm Kierkegaarda. Taki dobór autorów, jak i literackich postaci, pozwolił na zderzenie dwóch punktów widzenia na kwestię komunikacji – subiektywnej i obiektywnej. (...) Dzięki temu stało się możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość komunikacji w chwili, gdy przedmiot komunikacji nie jest w pełni osiągalny. Odpowiedzi, którą było zrozumienie natury i funkcji, jaką ma do spełnienia sztuka i literatura. A co dało się ostatecznie streścić w formułach, iż sztuka naśladuje życie, lecz nim nie jest, a także, że przeżycie estetyczne, podobnie jak każde inne egzystencjalne przeżycie, da się jedynie w niewielkiej mierze wyrazić słowami. Prawda artysty wymyka się bowiem konceptualizmowi filozoficznemu, a możliwość egzystencjalnej komunikacji skłania go, by wyrażał siebie w obliczu najtrudniejszych pytań, jakie stawia mu los. Pytań o jego własne przeznaczenie i sens twórczości. Tak oto twórca, dla którego jego własne życie jest dziełem sztuki bądź artysta dokonujący wyboru języka znaków, zawsze wyrażają jakieś przesłanie. Zarówno to wzniosłe, jak i najbardziej prozaiczne, które karmi się zafascynowaniem powszednią egzystencją. Biorąc pod uwagę powyższy kontekst, treść artykułu sugeruje, że egzystencjalizacja poznania, która skupia uwagę na subiektywnej, podmiotowej percepcji świata, jest najwłaściwszym sposobem zbliżenia się do samego twórcy, jak i jego artystycznej aktywności. Rzecz jasna, odpowiada to długiej tradycji myślenia egzystencjalnego i możliwości wykorzystania metody egzystencjalnej komunikacji. (shrink)

Streszczenie Klauzula sumienia została wprowadzona do obszaru prawnych regulacji międzynarodowych w związku z uchwałą Rady Europy o nr 1763 z dnia 7 października 2010 r. Zgodnie z treścią dokumentu istnieje przyzwolenie odstąpienia od wykonania określonego świadczenia medycznego ze względu na zastrzeżenia moralne (religijne lub światopoglądowe) zgłaszane przez przedstawicieli opieki zdrowotnej. W przepisach polskiego prawa medycznego powołanie się na zasadę klauzuli sumienia jest dozwolone, ale wyłącznie dla lekarzy, pielęgniarek i położnych. Farmaceuci są pozbawieni tej możliwości. Jednak wykonywanie niektórych czynności zawodowych budzi (...) zastrzeżenia etyczne wśród farmaceutów. Autorzy artykułu postanowili zbadać opinię farmaceutów zarówno na temat klauzuli sumienia oraz określonych regulacji prawnych, które zdaniem respondentów powinny podlegać zmianom legislacyjnym. Celem pracy jest zaprezentowanie wyników z przeprowadzonych badań, które zostały zrealizowane w 2020 r. na terenie Wielkopolskiej Okręgowej Izby Farmaceutycznej w Poznaniu. Słowa kluczowe: wolność sumienia i wyznania, klauzula sumienia, farmacja, antykoncepcja, Polska. (shrink)

Jean-Yves Lacoste jest mało znanym w Polsce współczesnym francuskim myślicielem. Niniejszy artykuł przedstawia krótko jego naukową biografię i dorobek oraz prezentuje jego główny filozoficzny projekt fenomenologii człowieczeństwa człowieka (l’humanité de l’homme), którą on sam nazywa fenomenologią liturgii. W tekście przeanalizowane zostaną źródła myśli Lacoste’a. Artykuł podejmie kilka ważnych pytań, które wypływają z rozważań nad myślą Lacoste’a. Dlaczego zamiast stawiać pytanie o bycie, należy raczej zapytać o człowieka (questio de homine)? Dlaczego fenomenologia liturgii jest zarazem fenomenologią człowieczeństwa człowieka (l’humanité de l’homme)? (...) Dlaczego leży ona w centrum dysputy o człowieku (disputatio de homine)? Jakie jest jej odniesienie do transcendentalnej analityki jestestwa zaproponowanej przez Heideggera? Wreszcie przeanalizowana zostanie krótko dyskusja, która narasta wokół Lacoste’a wraz ze wzrostem zainteresowania jego myślą. (shrink)