The author presents and critically analyses different accounts of causal relation given by the main representants of Lvov-Warsaw School in philosophy. Although there are considerable differences between particular approaches to this problem, it is possible at least to distinguish the key questions, analysed and anwsered by these philosophers. Among them are such questions as: how to define „causal relation”, what are its formal features, what is the space-time localization of the effect and the cause, what are causal laws.

The aim of the paper is to determine to what extent the concepts of causality and finality are theoretically applicable in interpreting history from the perspective of hermeneutic philosophy of Hans-Georg Gadamer and Odo Marquard. The author demonstrates that causality and finality, in their metaphysical and epistemological sense, are subject to explicit criticism by these two authors. He also shows that, despite their explicit repudiation, the senses of those concepts are reappropriated, thus revealing their key importance in their hermeneutical conceptions. (...) The cause-and-effect relationship is being transformed into a game occurring in-between the present and the past. The finality expresses itself in three interrelated ways in: the autotelic nature of historical tradition, the task of understanding a specific tradition, and the interpretation of the current historical situation. (shrink)

The author points out that in some cases there are two distinct descriptions of the same phenomenon. The first one by means of the theory of chaos, the second - by the theory of causal relationship. The thesis is that these descriptions are not inconsistent but appear at different levels of abstraction.

Author: Zaporowski Andrzej Title: CULTURE AND CAUSALITY (Kultura a przyczynowość) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.12, number: 2011/1, pages: 279-289 Keywords: CULTURE, CAUSALITY, ACTION, EVENT, SYMBOLIC RELATIONSHIP Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The essay addresses the problem of how to link culture and causality. The starting point is an appeal to J. Kmita’s socio-regulative conception of culture where culture is given in terms of the propositional attitudes communally defined. Since human (...) actions are physical events, one can ask if they can enter into the causal relationship with other physical events. The problem is that this relationship is given to an agent through the cultural mediation. The mediation in question is possible due to the symbolic relationship embedded in the so-called symbolic sphere presupposed by Kmita’s conception. The causal relationship is therefore derived from the symbolic relationship. It is also the communal language which expresses the attitudes in question that is of a symbolic nature. Kmita’s conception then allows one to understand not only the communal nature of culture. It also shows how the human beings culturally defined live in a world of causality. (shrink)

Opatrzność, przypadek, boska przyczynowość i molinizm: odpowiedź Łukasiewiczowi Esej Dariusza Łukasiewicz Opatrzność Boga a przypadek w świecie ma dowodzić, że silne tradycyjne rozumienie opatrzności nie da się utrzymać, zwłaszcza w świetle współczesnego naukowego obrazu świata. W jego miejsce Łukasiewicz proponuje koncepcję Opatrzności, która dopuszcza autentycznie przypadkowe zdarzenia, których Bóg nie kontroluje. Argumentuję, że argument Łukasiewicza jest nieudany. Następnie rozważam dwa sposoby, w jakie chrześcijanin mógłby uwzględnić większość atrakcyjnych składników rewizyjnej koncepcji Łukasiewicza, unikając filozoficznych i teologicznych wad jego stanowiska.

Emergentyzm jest teorią, która wyjaśnia mechanizm ewolucyjnych zmian zachodzących w przyrodzie. W tej teorii podkreśla się, że nowe funkcje i właściwości pojawiające się na wyższych poziomach złożonych systemów są nieredukowalne do tych na niższych poziomach, ale uwzględniają funkcje i właściwości niższych poziomów złożoności. Teoria emergencji wyjaśnia, w jaki sposób z wielu względnie prostych składników powstają złożone systemy. Idea emergentyzmu występuje w pismach filozoficznych Józefa Życińskiego w kontekście dyskusji o możliwości takiej interpretacji procesów ewolucyjnych, w której biologiczną teorię ewolucji można połączyć (...) w spójny sposób z teologiczną doktryną o Bogu, Stwórcy wszechświata. W artykule przedstawiono główne idee sformułowane przez Życińskiego na temat tej teorii. Pierwsza część zawiera charakterystykę pewnych podstawowych pojęć, takich jak emergencja, superweniencja, przyczynowość odgórna; w drugiej części omówiono implikacje koncepcji Życińskiego, ważne dla rozumienia naturalizmu metodologicznego i ontologicznego. (shrink)

Artykuł składa się z dwóch części. W części pierwszej rekonstruuję filozoficzne poglądy polskiego filozofującego fizyka Czesława Białobrzeskiego, a w drugiej części przedstawiam jego biografię oraz wkład w rozwój fizyki. Filozoficzne rozważania Białobrzeskiego kształtowały się na bazie wiodących problemów w fizyce końca XIX i przede wszystkim XX wieku; Białobrzeski prowadził te rozważania w ścisłym związku ze swoją praktyką naukową. Działalność polskiego uczonego przypada na okres powstawania i rozwoju mechaniki kwantowej. Białobrzeski – jak wielu innych ówczesnych fizyków – był świadomy konieczności spójnego (...) wyjaśniania fundamentalnie nowych zjawisk świata atomowego. Jego wyjaśnienie jest oryginalne – odwołał się mianowicie w nim do klasycznej, filozoficznej teorii kategorii i zaproponował jej własną ontologiczną interpretację. (shrink)

The expression “moral experience”, along with the concomitant notion of experience itself, seems to have been understood in divergent ways. Taking as a background three views currently operative in our culture - emotivism, the ethics of duty, and the notion of an ethics “beyond good and evil” - a conception of ethical experience will be presented based on the findings of Edith Stein as elaborated in her work "Philosophy of Psychology and the Humanities".

W swym fundamentalnym dziele Krytyka władzy sądzenia Immanuel Kant podejmuje problem relacji opisu przyczynowego i teologicznego. Z tą kwestią wiąże trwający od wieków spór między mechanicyzmem a witalizmem. Kant, choć nie był witalistą we właściwym znaczeniu tego słowa, podkreślał konieczność zastosowania metody teleologicznej w opisie pochodzenia, rozwoju i funkcji organizmów żywych. Liczni polscy filozofowie, wraz z ostatnio zmarłym jezuitą Piotrem Lenartowiczem, odwoływali się do Kantowskiej dedukcji związku przyczynowo-skutkowego. W niniejszym artykule podejmiemy próbę przedstawienia Kantowskiej inspiracji w neowitalistycznej koncepcji życia autorstwa (...) Lenartowicza. (shrink)