SUFFERING, ANUISH, DISTRESS: THE DESTRUCTIVE EROS IN THE WORK OF FYODOR DOSTOEVSKY My paper discusses the idea of destructive eroticism in the work of Fyodor Dostoevsky. Eros is posited here as manifesting in two, opposite forms: the Christian virtue of agape consisting in a humble service to a beloved person, and the Greek eros which in Dostoevsky is transformed into destructive love, one steeped in egoism and sadistic-masochistic impulses. I want to argue that destructive eroticism is for Dostoevsky of greatest (...) interest, while love conceived as agape serves in his work only as a minor, normative projection, a tribute paid to the Russian Orthodox worldview. In my analysis I refer to Georges Bataille’s philosophical thought to combine the pattern of unfulfilled and ruinous love in Dostoevsky with his conviction that irrational aspects of man, his penchant to evil and transgression can be seen as a measure of the intensity and authenticity of one’s spiritual life. Contrary to religious interpretations of Dostoevsky, I argue that the author of Crime and Punishment prefers to cast his protagonists into the limbo of suffering, anguish and distress and therefore he ultimately rejects the possibility that human beings can content themselves with a mediocre life in which existential complacency is bought at a price of resignation from dangerous passions of which one could say that were “worth a life”. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest wskazanie dwóch przejawów zaproponowanego przez autora ujęcia „pasji do filozofowania” w życiu i dziele Fryderyka Nietzschego: jej osobistego wymiaru oraz pragnienia przemiany samego siebie. Metodologia badań opiera się na wykorzystaniu kategorii „pasji do filozofowania” jako narzędzia interpretacyjnego życia i filozofii Nietzschego, z uwzględnieniem analizy jego dzieł i listów oraz materiału biograficznego. Najpierw zdefiniowano pojęcie „pasja”, ze wskazaniem jego związków z fenomenem „cierpienia”. Następnie zdefiniowano fenomen pasji do filozofowania”. Dalej omówiono kwestię osobistego wymiaru pasji do filozofowania Nietzschego. (...) W ostatniej części omówiono pasję przemiany samego siebie realizowaną przez Nietzschego, z odwołaniem do interpretacji autorstwa Safranskiego i Deleuze’a. (shrink)

Celem tego tekstu jest po pierwsze zastanowienie się nad możliwymi przyczynami obojętnościmoralnej; po drugie rozróżnienie jej dwóch rodzajów: obojętności biernej i obojętnościsprawczej, będącej warunkiem niezbędnym okrucieństwa. Ten pierwszy rodzaj, bardziejpospolity, to brak reakcji na zło, krzywdę i cierpienie innego człowieka, ten drugi, to obojętnośćoparta na przekonaniu, że cierpiący i krzywdzony w ogóle nie jest człowiekiem; jestpoza sferą podmiotowości, odpowiedzialności, wrażliwości i winy.

Autor rozpatruje - w kontekście dyskusji na temat eutanazji - argumenty przemawiające za stosowaniem silnych środków pozwalających uśmierzać ból i cierpienie w fazie terminalnej, jak też przemawiające przeciwko takiemu postępowaniu. W efekcie zestawienia ze sobą jednych i drugich argumentów dojść można do wniosku, że stosowanie środków uśmierzających jest zachowaniem o wiele bardziej wskazanym, aniżeli wspomaganie przy samobójstwie. Nie należy z tego jednak wyprowadzać wniosku, że jest to jedyna moralnie akceptowana opcja. Wniosek, do jakiego dochodzi autor, brzmi mniej więcej następująco: (...) oba sposoby postępowania są moralnie akceptowalne, atoli jeden z nich jest bardziej wskazany czy korzystny. Poza tym trzeba jeszcze wspomnieć o jednym: podczas gdy można wskazać racje przemawiające przeciwko temu, by obowiązkiem lekarza uczynić asystowanie przy samobójczym akcie cierpiącego pacjenta, to tak samo można wskazać racje przemawiające za tym, by zobowiązać lekarza do tego by w tych samych okolicznościach - przy założeniu, że jest to jedyny sposób uśmierzenia bólu - uczynić obowiązkiem lekarza to, by w danych okolicznościach podał pacjentowi silne środki uśmierzające ból. Autor skłonny jest nawet pójść dalej i przyznać pacjentowi prawo żądania w określonych okolicznościach podania środków uśmierzających ból w stanach terminalnych. Jedną z racji przemawiających za tym jest, według autora, żywotne zainteresowanie pacjenta tym, by w ostatnich chwilach swego życia być uwolnionym od cierpienia. (shrink)

W artykule przedstawiono niektóre wątki interesujących analiz filozoficzno-etycznych Roberta Spaemanna na temat świata zwierząt, podejmowanych przezeń w duchu arystotelesowskim. Dotykają one kwestii, które wydają się być szczególnym przedmiotem zainteresowania zarówno znawców zagadnienia, jak i współczesnego człowieka. Są to: natura i status ontyczny zwierząt, cierpienie i jego źródła, zabijanie tych stworzeń oraz jedzenie ich mięsa. Spaemann nie tylko nie podważał, ale w duchu myśli klasycznej i współczesnej oryginalnie podkreślał istotową wyższość człowieka nad zwierzęciem. Czynił to m.in. przez zaakcentowanie zdolności człowieka (...) do samorelatywizacji. Według wybitnego myśliciela niemieckiego zasady etyczne normujące nasze odniesienie do zwierząt łączą się ściśle z metafizycznym rozumieniem ich bytowości. Zasady te bowiem mają swoją podstawę w teleologicznej naturze naszych mniejszych braci i podmiotowej formie ich egzystencji. Spaemann akcentował rolę życzliwości, odpowiedzialności i troski, utylitarystyczną zasadę rachunku korzyści i strat, imperatyw kategoryczny Kanta oraz normę personalistyczną. Natomiast obowiązek ochrony zwierząt i odpowiedzialności za nie rozwijał w kontekście godności ludzkiej. Podjęto próbę wykazania, jak doniosła jest teleologiczna perspektywa, której nikt tak wyraziście i przekonująco nie ukazał w odniesieniu do zwierząt we współczesnej niemieckiej filozofii jak właśnie Spaemann. Dokonano także porównania jego stanowiska na temat świata zwierzęcego z wizją Petera Singera. Przede wszystkim w artykule podjęto próbę rekonstrukcji Spaemanna myśli dotyczącej etycznych i metafizycznych aspektów stosunku człowieka do zwierząt. (shrink)

Tematem artykułu jest Tomasza z Akwinu koncepcja radości, której źródłem jest cierpienie innych osób (Schadenfreude). Pierwsza część obejmuje opis starożytnych źródeł Schadenfreude, którymi inspirował się Akwinata. Druga część dotyczy koncepcji nienawiści, która stanowi podstawę dla Schadenfreude. W trzeciej zaś części jest przedstawiona Tomaszowa próba rozróżnienia rozmaitych przypadków występowania Schadenfreude oraz ich częściowego moralnego usprawiedliwienia.

Celem artykułu jest przeanalizowanie Ajschylosowej _Orestei _pod kątem wybranych motywów, dynamiki oraz konsekwencji popełnionych zbrodni przez głównych bohaterów tragedii. Wśród motywów występków uwzględniono klątwę rodową Atrydów, indywidualny charakter bohaterów oraz międzypokoleniowy charakter zemsty. Te trzy elementy razem oddziaływały na siebie, potęgując cierpienie ofiar i wzmacniając w bohaterach trylogii przeświadczenie o nieuchronności ludzkiego fatum, które popycha człowieka ku złu. Omawiając dynamikę _Orestei_, zwrócono szczególną uwagę na trzy występujące obok siebie rodzaje mordów: dzieciobójstwo, którego dopuścił się Agamemnon; mężobójstwo (_maritricidium_), które popełniła (...) Klitajmestra, oraz matkobójstwo, którego sprawcą był Orestes. Podobnie jak w przypadku motywów zbrodni, również między nimi zachodzi nierozerwalna zależność przyczynowo-skutkowa. Ostatnia część artykułu zwraca uwagę na konsekwencje popełnionych złych czynów, które zostały ujęte w trzy zasadnicze kategorie. Pierwsza kategoria ma charakter społeczny i dotyczy roli instytucji publicznych w podejmowaniu decyzji o życiu i śmierci obywateli. Druga kategoria ma charakter religijny i stawia pytanie o rolę religii w życiu społecznym, w szczególności o wpływ zmarłych na żywych oraz znaczenie rytuału religijnego w oczyszczeniu zbrodniarza. Trzecia kategoria ma naturę prawną i stawia pytanie o genezę prawa, ze szczególnym uwzględnieniem attyckiej procedury sądowej. (shrink)

Czy Bóg jest dobry? Na marginesie książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek Podstawowym problemem książki Dariusza Łukasiewicza jest kwestia natury Boga, przede wszystkim pytanie, czy jest On bytem doskonale dobrym. Jeśli jest doskonale dobry, to powinien zawsze uczynić to, co w danych warunkach najlepsze lub – jeśli nie ma możliwości czynienia dobra – z dwu lub więcej alternatyw wybierze tę, która jest najmniej zła. W argumentacji rozwijanej w artykule staram się pokazać, że dobroci Boga nie da się wykazać ani (...) a priori, ani a posteriori. Argumenty a priori są niewystarczające, ponieważ z takich ontologicznych cech Boga, jak prostota, konieczność czy nieskończoność dobroć moralna nie wynika. Podobnie moralna dobroć nie wynika z wszechmocy ani wszechwiedzy. Raczej przeciwnie, wszechmoc oraz wszechwiedza mogą być przeszkodą w dobroci moralnej; skoro bowiem Bóg wie wszystko, co jest logicznie możliwe wiedzieć, a także może uczynić wszystko, co jest logicznie możliwe uczynić, to powinien nie tylko zło znać, lecz także móc je czynić. Argumenty a posteriori są niewystarczające z powodu ogromu zła obecnego w świecie; przykładem jest naturalne i nieuchronne zło obecne w przyrodzie, wynikające stąd, że jedne gatunki są pokarmem dla innych. Jeśli zatem Bóg rzeczywiście stworzył świat, to nie był wrażliwy na cierpienie istot, które powołał do istnienia, zwłaszcza, że w zamieszkiwanym przez nas świecie istnieje wiele zła. (shrink)

In this article we argue that it is reasonable to believe that normal vertebrate animals can feel pleasure, and that there is sufficient evidence for a capacity for pleasure in some invertebrates. It follows that the pleasures of animals are morally significant. We argue for that in a few steps. First, we explain why philosophers used to concentrate more on pain rather than pleasure in regard to animals. Second, we define the notion of pleasure and show how it implies to (...) non-human animals. Third we discuss whether animals are conscious beings and how they may feel pleasure. It is true that we do not know exactly how pain and pleasure feel to nonhumans, but this is also true for other humans. Even though we can give a detailed verbal description of what we feel, pains and pleasures are subjective and we do not have any certain insight into what another human is feeling. This limitation should not stop us from behaving in a way that takes into account the fact that both we and many nonhuman animals are beings who can suffer and enjoy. (shrink)

Does God suffer? Some critical remarks on Dariusz Łukasiewicz’s paper ‘The suffering of God and the evil’ (Czy Bóg cierpi? Uwagi polemiczne do artykułu Dariusza Łukasiewicza 'Cierpienie Boga za zło') Author of article argues that Dariusz Łukasiewicz's criticism of Thomas G. Weinandy's book Czy Bóg cierpi?, directed towards three arguments for impassibility of God doesn't defeat Weinandy's theses. There are three reasons of that. First, Łukasiewicz criticism doesn't take into account metaphysical nature of Weinandy's arguments concerning nature of suffering (...) and God. Second, some of assumptions are attributed by Łukasiewicz to author of Does God suffer? mistakenly. Third, Łukasiewicz criticism that Weinandy's thought is too optimistic doesn't realize that philosophy cannot justify or disprove all theological theses, because many of them are beyond the reach of human reason. Article ends with some suggestions about proper use of analogy in attribution of properties to God. (shrink)

Wiadomo, że Peter Singer chce być rzecznikiem tego, co racjonalne. Z jego punktu widzenia najistotniejsza jest wiedza przyrodnicza, a za wartościowe zostają uznane tylko te rzeczy, które da się udowodnić. Zgodnie z racjonalistami świat powinien składać się z trzech elementów: wiedzy, technologii i ekonomii. Zatem, jedyna korzyść z wiedzy jest taka, kiedy to daje gotowe osiągnięcia. W tym ujęciu prawda, obiektywna prawda staje się czymś zbędnym. Wiedza i nauka stają się funkcją utylitarnych celów, które człowiek może osiągnąć. Wszystkie wartości i (...) normy, które nie mogą być zredukowane do kryteriów użyteczności, do praktycznych rezultatów są bezwartościowe. Peter Singer twierdzi, że moralnie znacząca jest zdolność do odczuwania bólu i chęć jego unikania. Sprawą najważniejszą jest zdolność do cierpienia i naturalna chęć jego uniknięcia. Singer opowiada się za utylitaryzmem preferencji w etyce. Ogólnie rzecz ujmując, chodzi o to, że ludzie pragną maksymalizować szczęście i unikać takich stanów, jak cierpienie. (shrink)