Artykuł dotyczy zagadnienia wolności indywidualnej i problemu zagrożeń, jakie może pociągać za sobą hołdowanie niektórym jej odmianom. Klasycznie pojmowana wolność, zwana negatywną, utożsamiana z brakiem zewnętrznego przymusu, może stać w opozycji do tak zwanej wolności pozytywnej. To ostatnie pojęcie definiowane jest na ogół poprzez możność, co przywodzi na myśl jego związek z pojęciem władzy. Punktem wyjścia rozważań stała się analiza wybranych aspektów obu wolności. Rozróżnienie tych dwóch fenomenów jest istotne dla zrozumienia niektórych procesów zachodzących we współczesnej wspólnocie politycznej. Konsekwentne odwoływanie (...) się do paradygmatu tzw. wolności pozytywnej może bowiem przynosić trudne do przewidzenia konsekwencje w postaci uzasadnianej ideologicznie ingerencji w wiele sfer ludzkiego działania. Za szczególnie brzemienne w skutki należy uważać konotacje tzw. wolności pozytywnej i równości. W istocie bowiem wolność pozytywna, a szczególnie jej postulat szerzenia równości, staje się pretekstem dla zwiększania zakresu politycznego panowania. Może to wyrażać się w dążności do urzeczywistniania aspiracji jednych grup społecznych kosztem innych. Takie podejście siłą rzeczy stoi w opozycji do poglądów upatrujących fundamentów społecznego porządku w prymacie wolności negatywnej i obowiązywaniu zasad sprawiedliwości. Wspomniana ingerencja instytucji państwa w ludzkie działanie, będąca skutkiem propagowania niektórych aspektów koncepcji „wolności do” może grozić redukcją podmiotowości moralnej osób. (shrink)

In my research I will try to analyse Zugmunt Bauman reflection about human subject. This author applies rather identity than human subject, but I think we may admit Apple subjectivity instead of identity. Bauman's concept of model personality like a pilgrim on one hand and a stroller, vagabond and player on the other hand, link these categories of human subject. Identity of human subject is continually made "liquid" and has constant potency to change. In consequence, identity is an infinite aimless (...) process because its main determinant – certainty of future connected with values (truth or worth) – are to distort. Does identity in postmodern age is just a wish, which is not realized? Does identity prop on conflict in human existence and never is constant? I will try to go through that and another question and possible answers within Bauman philosophy. In the contemporary debate we see a strong tendency to make a distance to Maxim description. The main problems like truth, subject or knowledge are used in its context. This intellectual climate depends on the basic modernist guidelines. The Cartesian model of cognition especially the strong possibility of cognition is challenged. Lyotard, Foucault, Rorty or Bauman support that tendency. (shrink)

The article contains discussion about the most important aspects of subject attitude in teaching of Polish language. The analysis of conditions of perception a student as a subject indicates that a teacher of Polish language needs high qualifications. Broad knowledge and good discernment in a psychological and social interactions between a student and him let the teacher respect individuality of his pupil and enrich consciousness of both of them. Frankness for subject understanding for the fact that they are two separate (...) subjects obligates the teacher to professional creativity and though improvement can come across the various obstacles, it should be a stable element of didactic process. The theses represented lead to the conclusion that subjectivity is the way to create relationships among other people, which is coming not only from particular way of thinking but also from internal need based on system of values and deep sense of ties with others. The realisation of subjectivity is teaching how to be an individual in one community. (shrink)

Paper examines place and role of states in the modern world. Firstly the concept of globalization will be shortly analyzed. It is a notion that, especially in the social sciences, has a lot of meanings, because it has many aspects and levels. Author will try to localize the main issues that makes globalization a complex notion. Secondly, problem of paradigm crisis in political science will be presented. Classic meanings of politics and power has been outdated, because of new phenomenons that (...) are consequences of globalization. That means that we should try to look for notions and methods that will help us to understand surrounding world and socio-political sphere, especially when it comes to state, power, politics and international relations. Then the concept of “the art of rule” invented by Jadwiga Staniszkis will be presented. Author will emphasize that this theoretical concept will be helpful in analyzing subjectivity of states in the age of globalization. Then author, basing on this concept, will try to examine the subjectivity of state in modern world. An attempt will be also made to show what is network power and its consequences, point out the subjects that will replace state that is losing its position and think about the future of the states. (shrink)

One of the most difficult problems, which is to be solved by contemporary culture, is the ecological problem. It concerns the culture because the hedonistic and consumerist mentality of man plays an important part in it. Biocentrism states that the ecological problem results from traditional Western attitudes to the non-human world based on the belief that humans are the central and most significant entities in the universe. Biocentrism puts forward a teleological argument for the protection of the environment. It indicates (...) that non-human species have inherent value as well and each organism has a purpose and a reason for being, which should be respected. Biocentrism states that the anthropocentric attitude to the non-human world results from the Christian worldview based on the Bible where it is written that God gives man dominion over all creatures. The author analyses the main issues of the Catholic concept of the relationship between human beings and other creatures. He indicates that ecotheology respects the inherent value of non-human creatures because, as the Pastoral Constitution on the Church in the modern world Gaudium et spes says: “all things are endowed with their own stability, truth, goodness, proper laws and order”, but maintains that the purpose of the world is connected with its relationship to God. The author considers also what is the human subjectivity in behaving towards the environment and what is the dependence between the autonomy of the world and the subjectivity of man in ecotheology. In the end, the author comes to the conclusion that according to ecotheology the ecological problem results from the broken relationship between the human and God and in consequence it the broken relationship between the world and God. (shrink)

The article aims to discuss the question of the political agency and the subjecthood of animals within the framework of cosmopolitan thinking that features the notions of citizenship of the world and cosmopolitan right. Cosmopolitanism, as elucidated by Kwame Anthony Appiah, is in its basic meaning a gesture of transcending the particularity of political interests and alliances to approach the whole universe. It involves going beyond the bonds of kinship and citizenship and embracing a global biological community on the basis (...) of moral obligations arising from coexistence and cohabitation with other beings, regardless of how distant and alien they are. This broad, indeed hospitable, definition of cosmopolitanism seems to invite interspecies applications, especially in relation to the far-reaching consequences the needs of one species to dominate the Earth that give rise to a sense of community with a distinct set of moral commitments. (shrink)

Problem relacji między jednym a drugim podmiotem jest w myśli Sartre’a zagadnieniem kluczowym. Trzon koncepcji francuskiego myśliciela opiera się na bardzo ważnym stwierdzeniu, że owa relacja nie ma charakteru poznawczego lecz egzystencjalny. Istota spotkania polega tu na doświadczeniu samej inności drugiego człowieka, zachodzącym poprzez wpływ, jaki wywiera on na moje własne istnienie. Inny postrzega mnie, więc ja jestem dla niego przedmiotem, który odkrywa granice swojej wolności. Sytuacja ta analogicznie wygląda w relacji odwrotnej, stąd wszelkie relacji ja-ty są według Sartre’a naznaczone (...) konfliktem. (shrink)

Recenzja książki Charlesa Taylora, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej.

Artykuł dotyczy pewnych problemów związanych z relacją między ideą sprawiedliwości a państwem. W tekście zostały przedstawione następujące problemy: państwo opiera się na źródłowej niesprawiedliwości; współczesne państwo demokratyczne niweczy możliwość ustalenia podstaw dopuszczalnej niesprawiedliwości; powyższy stan redukuje podmiotowość moralną osób i transferuje ją do instytucji politycznych. Aby uniknąć takich konsekwencji, państwo winno zostać ustanowione na jakiejś formie umowy społecznej. Fundamentalna zgodna co do sprawiedliwych warunków powinna zostać uzgodniona pomiędzy pojedynczymi osobami oraz pomiędzy osobami a państwem.

Artykuł analizuje wybrane przykłady zaczerpnięte z polskiej sztuki współczesnej ostatnich lat, pytając o sposób ujęcia zagadnienia roślinności przez artystów. Humanistyka, głównie za sprawą posthumanizmu, przewartościowała relacje między ludźmi i roślinami, odbierając tym pierwszym centralną pozycję. W tym samym czasie na polu sztuki toczy się odrębna debata o podmiotowość roślin. Autorka, koncentrując na szeroko pojmowanym zagadnieniu ruchu roślin, pyta o to, jakie miejsce obecnie zajmują rośliny w sztuce, jak przedstawiane są ich związki z innymi organizmami i na jakie miejsca wspólne (...) między ludzkimi i nie-ludzkimi istotami wskazują artyści. (shrink)

W artykule dokonuję krytycznej analizy dotychczasowych ujęć filozoficznych aspektów psychiatrii Antoniego Kępińskiego ze szczególnym zwróceniem uwagi na dyskusję wokół jej etycznych i aksjologicznych implikacji. Analiza ujawnia wiele rozbieżnych inter­pretacji wyrażających się przypisywaniem tym samym terminom stosowanym, przez Kępiń­skiego nieco odmiennych lub całkowicie róż­nych znaczeń podkreślaniem ważności jed­nych zagadnień a pomijaniem innych, równie intensywnie występujących w pismach anali­zowanego autora; wreszcie istotne różnice wy­nikają z nakładania przez komentatorów na poglądy Kępińskiego własnych inklinacji filo­zoficznych. Istotne różnice interpretacyjne pojawiły się w takich zagadnieniach jak: (...) miejsce i rola koncepcji metabolizmu informacyjnego, w psy­chiatrii i antropologii Kępińskiego, w Proble­matyce świata aksjologicznego jako szczegól­nej modalności egzystencji człowieka oraz su­mieniu i jego roli w strukturze wewnętrznej człowieka. Wskazane zagadnienia, w ujęciu najważniejszych znawców i komentatorów myśli Kępińskiego, podejmowane są w różnym stopniu i uzyskują w poszczególnych opracowaniach odmienne rozumienie. Uwzględniając poczynione przy okazji analizy poszczególnych zagadnień uwagi i zastrzeżenia co do właściwego rozumienia tekstów Kępińskiego proponuję przyjęcie, jako głównej kategorii interpretacyjnej, pojęcia „Podmiotowość moralna”. Pozwoli to, mam nadzieję, na szerszą analizę filozoficznych implikacji psychiatrii Kępińskiego. (shrink)

Lata 40. XIX wieku to okres wyjątkowo ożywionej debaty nad tożsamością narodu polskiego. Rozprawa Karola Libelta O miłości ojczyzny, wydana w poznańskim czasopiśmie Rok w 1844 r., jest jednym z reprezentatywnych przykładów ideowego fermentu tego czasu. W rozprawie autor formułuje zasadnicze pytanie o kształt i charakter narodu jako wspólnoty wartości. Redefiniuje jednakże kluczowe dla tematu pojęcia takie jak ojczyzna i patriotyzm. Postuluje konieczność precyzyjnego formułowania ról społecznych i zadań, których realizacja ma służyć odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Libelt akcentuje kwestię nierozłączności (...) narodu i państwa, stąd w komentowanej rozprawie pytania o podmiotowość narodu są ściśle powiązane z pojęciem bytu politycznego i refleksją nad jego partykularną, ale i uniwersalną misją w dziejach. W stosunkowo rzadko komentowanej i niedoinwestowanej badawczo rozprawie Karola Libelta wybrzmiewa także koncepcja zmiany struktury polskiego społeczeństwa. Libelt jako pierwszy polski intelektualista sformułował definicję inteligencji jako grupę ludzi wykształconych, posiadających specjalne kompetencje i kluczową rolę do odegrania w dążącym do samookreślenia narodzie. Na barkach inteligencji, rozumianej przez filozofa jako awangarda narodu, ciąży odpowiedzialność szerzenia oświaty, kształcenia ludu i propagowania postaw zmieniających jego ograniczający szansę ewentualnych reform światopogląd. Libelt określa inteligencki etos jako zespół wartości i zasad mających moc wzorotwórczą. Szczególnym znamieniem inteligenckiego projektu patriotyzmu czyni zaś pojęcie służby drugiemu człowiekowi i poświęcenia dla dobra wspólnoty, dla ojczyzny. Przez miłość ojczyzny rozumie m.in. przywiązanie do ziemi, praktykowanie obyczajów, kultywowanie tradycji, dbanie o piękno języka, znajomość narodowej literatury, poszanowanie praw i obywatelskich obowiązków, etc. Wielkim walorem rozprawy Libelta pozostaje łączenie perspektywy historiozoficznej z problematyką etosu grupy kierowniczej, co daje rezultat w postaci refleksji o charakterze socjologicznym, podbudowanej romantycznym maksymalizmem moralnym. (shrink)

Celem artykułu jest pokazanie, że Husserlowska diagnoza kryzysu, szczególnie kryzysu nauki wiąże się z konsekwencjami prowadzącymi do kryzysu europejskiego człowieczeństwa. Kryzys człowieczeństwa jest stałym motywem Husserlowskiej filozofii i polega zapoznaniu kwintesencji podmiotowości, jaką jest jej transcendentalny charakter. W związku z ideą kryzysu człowieczeństwa Husserl ukazuje, że nauki trwają w zaślepieniu, skutkującym utratą ich odniesieniu do życia, co powoduje ogólny kryzys. Możliwość przezwyciężenia kryzysu oznacza zwalczenie przesądów oraz wymaga przeprowadzenia autentycznej analizy świadomości jako zadania, któremu ma sprostać fenomenologiczna filozofia. Problem kryzysu (...) człowieczeństwa zostanie rozpatrzony w niniejszym artykule w postaci dwóch wątków: pierwszy dotyczy trudności związanych z ujęciem korelacji między podmiotowością i światem; drugi poświęcony jest koncepcji Lebenswelt która wiąże się z możliwością przezwyciężenia naturalistycznego sposobu myślenia. (shrink)