L’admiration comme principe phénoménologique de la subjectivité humaine Résumé: Le texte est une tentative d'analyse phénoménologique (principalement inspiré de Ricœur) du thème de l'admiration, que Descartes dans les Passions de l’âme décrit comme passion première et principale. Envisagé comme principe de la subjectivité, cette passion expliquerait l'accès non théorique au monde et à soi-même, et permet de comprendre la constitution du sujet passionnel. En analysant ce sujet, appelé par Descartes l'union de l'âme et du corps, les catégories traditionnelles d'attention, d'imagination (...) et enfin de volonté et de temporalité se trouvent profondément reformulées. Dans le mode admiratif spécifique d’un tel sujet, qui se caractérise par interaction dynamique de l'âme et du corps, on peut parler des étapes successives de la vie passionnée, au sein de laquelle émergent les autres passions “principales” (l'amour, la haine, le désir, la joie et la tristesse), pour trouver enfin son accomplissement dans une expérience éthique de la générosité. Mots-clés: Passion; Admiration; Union de l’âme et du corps; Descartes; Ricoeur. A admiração como princípio fenomenológico da subjetividade Resumo: O texto é uma tentativa de análise fenomenológica (principalmente inspirada por Ricoeur) do tema da admiração, que Descartes n’As paixões da alma descreve como paixão primeira e principal. Considerado como princípio da subjetividade, essa paixão explicaria o acesso não teórico ao mundo e a si mesmo, e permite compreender a constituição do sujeito passional. Analisando esse sujeito, chamado por Descartes a união da alma e do corpo, as categorias tradicionais de atenção, imaginação e, enfim, de vontade e temporalidade se encontram profundamente reformuladas. No modo admirativo específico de um tal sujeito, que se caracteriza pela interação dinâmica da alma e do corpo, podemos falar das etapas sucessivas da vida apaixonada, ao seio da qual emergem as outras paixões « principais » (o amor, o ódio, o desejo, a alegriae a tristeza), para encontrar, enfim, sua realização numa experiência ética da generosidadade. Palavras-chave : Paixão; Admiração; União da alma e do corpo; Descartes; Ricoeur. Admiration as a phenomenological principle of human subjectivity Abstract: The text is a phenomenological analysis (mainly inspired by Ricœur) of the theme of admiration, which Descartes in the Passions of the Soul describes as a first and main passion. Considered as a principle of subjectivity, this passion would explain the non-theoretical access to the world and to oneself, and allows us to understand the constitution of such passionate subject. Analyzing this subject, called by Descartes the union of the soul and the body, the traditional categories of attention, imagination and finally, those of will and temporality are deeply reformulated. In the specific admiring mode of the subject, which is characterized by dynamic interaction of the soul and body, we can speak of the successive stages of passionate life, in which emerge the other “principal passions" (love, hatred, desire, joy and sadness), to finally find its culmination in an ethical experience of generosity. Key words: Passion; Admiration; Union of the soul and body; Descartes; Ricoeur. (shrink)

Cet article est une présentation du premier ouvrage de Casimir Twardowski publié en 1892 sous le titre Idee und Perception. Eine erkenntnistheoretische Untersuchung aus Descartes. Son exposé du cartésianisme procède en deux temps. Premièrement, il se lance dans une analyse épistémologique de ce qu’est la perception en fonction de sa clarté et de sa distinction où perceptio se trouve rapproché de la notion brentanienne de innere Wahrnehmung. Deuxièmement, Twardowski mène une analyse de ce qu’est l’idée en tant que distincte et (...) claire, ce que cette fois le philosophe polonais associe à la notion de Begriff anticipant ainsi la problématique de la représentation logique ou celle de la méthodologie des sciences. Ce faisant, le jeune Twardowski semble esquisser deux démarches possibles issues du cartésianisme : une démarche phénoménologique qui met en œuvre les descriptions de la subjectivité entendue comme ensemble des actes, et une démarche logique centrée sur la problématique du concept. (shrink)

Celem artykułu jest zbadanie źródeł polskiego kartezjanizmu fenomenologicznego, które autor hipotetycznie sytuuje w rozprawie doktorskiej Kazimierza Twardowskiego Idee und Perception. Eine erkenntnistheoretische Untersuchung aus Descartes (1891). Rozprawa jest badana w aspekcie brentanowskiego na nią wpływu, który daje się zauważyć zarówno na poziomie rozstrzygnięć epistemologicznych, jak i w koncepcji uprawiania historii filozofii. Choć Twardowski koryguje w niej kartezjańską interpretację Brentana, to pozostaje na gruncie brentanowskiej psychologii opisowej, stanowiącej pewną wstępną wersję fenomenologii. W drugiej części artykułu rekonstruuje się wątek kartezjański zawarty w (...) egologii Romana Ingardena, jaką zaprezentował w Człowieku i czasie (1937–1946), by w konkluzji scharakteryzować wspólne elementy przemawiające za ciągłością i swoistością motywu kartezjańskiego w początkach polskiej fenomenologii. (shrink)

The aim of this article is to discuss the reflection on the history of philosophy conceived as a cycle of enlightenments in the thought of Kazimierz Twardowski. In 1895 Twardowski adopts Franz Brentano’s model of the cyclical character of the history of philosophy. In the cycle of modern philosophy, the traditional Enlightenment period of the 18th century is shown critically as the one in which the original forces of the scientific revolution of the 17th century weakened, while the philosophy of (...) the beginning of modernity is to be seen as the proper Enlightenment. Critical reflections are crowned with a sharp critique of Immanuel Kant’s philosophy which is supposed to be responsible for a further weakening, or even degeneration, of 19th century philosophy. Twardowski when lecturing on the history of modern philosophy in Lvow in 1896–1923, softened the four-phase conception of the modern cycle as well as the key role played by Kant’s thought. But in 1904, in the context of the motto of the “return to Kant” and the formation of the Polish Philosophical Society, Twardowski delivered an important speech in which the figure of Kant was instrumentalized for the purposes of what we may call the third modern enlightenment, this time taking place in Polish philosophy. (shrink)

Wczesny Descartes dokonuje radykalnego usunięcia z rozważań filozoficznych problemu poznania boskiego. Rekonstrukcja wielowiekowej tradycji średniowiecznej ukazała, że daleko idąca racjonalizacja opisu boskiego poznania prowadzi nieuchronnie do groźnej aporii dotyczącej statusu idei-przedmiotu w boskim intelekcie. Zwolennikiem uproszczenia na gruncie metafizyki był Duns Szkot, który dość zdecydowanie porzucił dziedziczony od Platona problem wzorów idei na rzecz wolnego, absolutnego i rozumnego przyczynowania o dominującym charakterze sprawczym. Zgodnie z dystynkcją wprowadzoną przez św. Tomasza, oprócz zagadnienia samych wzorów-rzeczy pojawia się oddzielny problem statusu ogólnych praw (...) rozumnego stwarzania. W obliczu niejasności otwierających możliwość poddania Boga takim prawom, Descartes jako pierwszy umieszcza tzw. prawdy wieczne w dystansie przyczynowym uznając później za „wrodzone” wyposażenie ego. W ten sposób uzyskujemy jasność co do ewentualnej skończoności lub nieskończoności nowego podmiotu. Jak pokazał Kartezjusz w Regułach, samo konstytuowanie przedmiotów Mathesis ma zasięg nieograniczony, choć sprawująca je władza podmiotowa doświadcza swej skończoności dwojako: po pierwsze, w ograniczeniu trwania oczywistości uporządkowanego szeregu ; po drugie, we wtórności względem prawd wiecznych, które choć wytwarzane przez mens, są jednocześnie uprzednio ustanowione. Poszukiwane przez nas związki pomiędzy średniowiecznymi teoriami poznania boskiego a nową teorią przedmiotowości potwierdziły złożoność badanego przełomu myślowego. Choć można mówić o podobieństwach zarówno opisywanych struktur poznawania, jak też używanych pojęć, teoria Descartes’a jest do nich niesprowadzalna. Choć w swej konstrukcji przedmiotu Mathesis, podmiot stycznie zdaje się imitować boskie intellectio, to jednak natychmiast uświadamia on sobie i opisuje własne ograniczenia. Pamiętać należy, że nie jest to ostatnie słowo Descartes’a, który kwestie z pogranicza epistemologii i teologii podejmie z nowymi siłami począwszy od Medytacji o pierwszej filozofii, centralnym zagadnieniem stanie się jednak nie tyle autonomiczny podmiot, co raczej idea nieskończoności. (shrink)