Artykuł dotyczy kilku aspektów korespondencji Gustawa Waliszewskiego, skierowanej do Juliana Bartoszewicza w latach 1853–1855 i stanowiącej obecnie część Archiwum rodziny Bartoszewiczów z Archiwum Państwowego w Łodzi. Listy, obejmujące 163 karty, scharakteryzowane zostały z kilku perspektyw: a) biograficznej, która daje wgląd w osobowość młodego, ledwie zaczynającego karierę naukową człowieka, marzącego o karierze „narodowego Thierry’ego”; b) genetycznej, która listy traktuje jako materiał dokumentujący proces twórczy nad studiami historycznymi i felietonami dla „Dziennika Warszawskiego”, a także opisuje zmagania debiu­tanta z ograniczeniami cenzuralnymi; c) prasoznawczej (...) – związanej z obszernie eksplorowaną w listach tematyką rozwoju „Dziennika Warszawskiego”, jego rywalizacji z „Gazetą Warszawską” i walki o wpływy pisma na prowincji. Dodat­kowym kontekstem staje się cykl artykułów wspomnieniowych poświęconych Waliszewskiemu autorstwa Juliana Bartoszewicza, które stanowią swoiste dopełnienie niezachowanego bloku listów Bartoszewicza do Waliszewskiego. (shrink)

Oficjalny dorobek literacki Mariana Pankowskiego jest imponujący, ale dopiero przebadanie jego obfitego archiwum domowego pokazuje, ile literackich planów czy szkiców nie zostało zrealizowanych i, w związku z tym, jak naprawdę rozległa była twórczość tego pisarza. W jego prywatnych zbiorach znajdują się, między innymi, duże fragmenty planowanych sztuk, ciekawe warianty znanych z późniejszych oficjalnych wydań krótkich form prozatorskich, jak również pominięte rozdziały ze słynnej powieści Matuga idzie. Wśród innych materiałów, które dopiero czekają na odkrycie, są opowiadania, szkice, recenzje, relacje, a także (...) fraszki, dowcipy, wierszyki okazjonalne, setki listów, wreszcie prywatno-artystyczny dziennik pisany w drugiej połowie lat pięćdziesiątych XX wieku. To ważny dla historii polskiej literatury materiał, który czeka na kolejnych badaczy. W niniejszym artykule, łącząc metodę close reading niewydanych materiałów źródłowych z ujęciem komparatystycznym w odniesieniu do oficjalnej bibliografii omawianego pisarza, pokazano, w jakim stopniu warsztatowe wprawki oraz warianty wpływały na jego publikowaną twórczość lub ją uzupełniały. (shrink)

En la Constitución de la República de Polonia del 2 de abril de 19971 se reconocía el carácter objetivo de ciertos valores y un cognoscitivismo axiológico. Si tomamos las disposiciones constitucionales en serio tenemos que aceptar que algunas valoraciones morales o que algunas proferencias [utterances] valorativas pueden ser verdaderas o falsas y que nos informan acerca de una realidad objetiva. Por otro lado, en la teoría del derecho polaca y en los cursos universitarios de lógica para abogados se encuentran definiciones (...) de la justificación axiológica de las normas y de normas axiológicas (normas que poseen una justificación axiológica) que presuponen que ningún valor es objetivo y que no pueden ser conocidos — se presupone un no-cognoscitivismo axiológico. De acuerdo con el no-cognoscitivismo, ninguna valoración y ninguna proferencia valorativa puede ser verdadera o falsa, ni puede informar acerca de la realidad. En este trabajo se analiza la concepción no-cognoscitivista de Zygmunt Ziembiński tal y como ha sido formulada en su libro de texto lógica práctica [Logika praktyczna] — el cual ha formado intelecTraduddo del inglés por Jorge Cerdio; título original: «True Norms in the Light of Axiological Justification of Norms». Relectura: Germán Sucar. La Constitución de la República de Polonia [Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej] del 2 de abril de 1997, Dziennik Ustaw, 1997. No. 78, item 483. Versión en inglés en Gierach, 2009: 21. 6S6 Mark Piechowiak tualmente a dos generaciones de abogados polacos y ha establecido el estándar bajo el que se entienden las justificaciones axiológicas y las normas axiológicas2. Su definición de valoración y de normas excluyen la posibilidad misma de un discurso significativo acerca de las valoraciones o acerca de las normas en términos de verdad o falsedad. (shrink)

Artykuł przedstawia historię archiwów Jana Lechonia w Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce z siedzibą w Nowym Jorku oraz Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, zwracając uwagę na zasadniczo odmienny sposób ich powstania. Omawia też znajdujące się w obu zespołach inedita, wskazując z jednej strony, dlaczego warte byłyby publikacji po latach, z drugiej – sygnalizując wielorakie problemy, o różnym stopniu trudności, z którymi musiałby zmierzyć się edytor. Dotyczy to nieznanych tekstów Wierzyńskiego z cyklu radiowych gawęd Listy z Ameryki oraz powieści (...) o charakterze autobiograficznym Aurora. Inedita Lechonia to powieść Bal u senatora, znana w niewielkich fragmentach, oraz szkic biograficzno-polityczny o Henryku Floyar-Rajchmanie, czy satyry polityczne pisane w stylu warszawskiego Wiecha. Osobny problem stanowi dziennik Lechonia, którego wydanie krytyczne wymagałoby przede wszystkim ponownego odczytania arcytrudnego rękopisu. (shrink)

Esej jest próbą przybliżenia ostatniej książki napisanej przez Rolanda Barthesa, która została właśnie przełożona na język polski. W dzienniku pisanym po śmierci matki, a zatytułowanym znamiennie Dziennikiem żałobnym, Barthes porusza kwestie żałoby, melancholii, depresji, odnosząc się zarówno do siebie i własnej straty, jak i podejmując dyskusję z Freudem, Lacanem czy psychoanalizą, zadając sobie przy tym pytanie, czy żałobnik po śmierci ukochanej osoby w ogóle chce wychodzić z żałoby i czy ma do tego jakiekolwiek prawo. Jest tu zatem ukazana ciekawa perspektywa (...) oglądu tego, co drzemie u samego jądra psychoanalizy, której wszak głównym zadaniem była praca z analizantem i - w trakcie godziny analitycznej - wyciąganie go z psychozy. Esej pokazuje również, co się dzieje z językiem żałobnika, w jaki sposób owo „pęknięcie”, którego nijak nie sposób zapełnić ani słowami, ani logosem, ani w końcu ciałem, które pozostaje, gdy ukochany umiera. I właśnie dziennik pisany jest takim językiem: pękniętym, bez żadnego celu, pozbawionym sensu. Owe fragmenty, którymi Barthesa zapełniał swój świat po śmierci matki, stanowią niezwykły dowód doświadczenia straty. (shrink)

At the end of the nineteenth century, the main source of information about the city of Łódź were not local periodicals (as there were no such publications), but correspondence printed in Warsaw papers. Apart from regular reports, m years 1898 and 1899, in one of leading Warsaw daily papers, Kurier Warszawski, there appeared a series of articles under the title “Znasz-li ten kraj?” signed by Antoni Sygietyński. It was the aftermath of the writer’s visit in Łódź (as it was noticed (...) in Goniec Łódzki, Sygietyński arrived in the city on 3rd of December 1889). The reports concerning the life of the textile city appeared in six issues of Kurier Warszawski, dated from 5th, 6th, 15th and 17th of December 1989 and from 6th and 8th of January in the next year. The author of Na skałach Calvados underlined that the title of the series is not unintentional, because Łódź, according to him, was a fully developed city, which had vast contacts with other regions of the world (Russia, Far East, South and North America) rather than with the rest of Polish cities. The writer compares Łódź to a mushroom, which develops rapidly in favourable conditions, whereas in unfavourable circumstances it becomes a latent form of life. Sygietyński underlines also that the city’s growth and organization reminds an American model. The writer attempts to change a stereotypical opinions about the city, mainly concerning its rapid development of industry, huge number of inhabitants or a triplenational character of the textile metropolis. The author aims at acknowledging a true Lodzermensch, he scrutinizes the cultural life of the city. During his visit in Łódź Sygietyński took part in the opening night of Hauptman’s Dwór zatopiony, and in Christmas party in a catholic shelter for children. The meeting with the youngest citizens gave an opportunity for a closer examination of the conditions they lived in as well as of the financial straits their caretaker, Father Szmidel, was facing. The experience triggered an idea of a charity concert, which Sygietyński decided to organize in Łódź The income was donated for modernization of the shelter. The concert was organized on 25th of March 1899 with the participation of the most famous Warsaw artists (Kruszelnik Borcewicz, Michałowski, Wierzbiłowicz, Trenkiel). Such was the social and cultural scale of the event that it was reported in a number of newspapers. Głos underlined Sygietyński’s input into organization by describing him as „a moral impresario of the show”. The author of Wysadzony z siodla while organizing the concert had two main aims: first - to collect money for the shelter, and the second - to arouse a passion for art among the citizens of Łódź. (shrink)

Prasa mniejszości niemieckiej była w okresie II Rzeczypospolitej dość zróżnicowana, o czym świadczą liczne publikacje, choćby autorstwa Tadeusza Kowalska czy Wiesławy Kaszubiny. Sytuację taką można by wytłumaczyć faktem, iż ludność niemiecka, zróżnicowana pod względem społecznym, wyróżniała się znacznie wyższym niż przeciętny dla całego kraju poziomem świadomości czytelniczej. Znamienną cechą prasy niemieckiej była duża liczba gazet o charakterze politycznym, wśród których znajdowały się pisma o kierunku nacjonalistycznym, socjalistycznym oraz ugodowym. Na uwagę zasługują tu takie tytuły, jak: Lodzer Freie Presse, Lodzer Volkszeitung, (...) Neue Lodzer Zeitung, Der Deutsche Weg, Deutscher Volksbote czy Der Deutsche Wegweiser. Obok prasy politycznej ważne miejsce zajmowały wydawnictwa o charakterze wyznaniowym, które w wielu wypadkach miały za zadanie uzupełniać określone treści polityczne. W dalszej kolejności, również dużą popularnością wśród mniejszości niemieckiej w Łodzi cieszyła się prasa związków zawodowych, gospodarcza oraz kulturalno-oświatowa. Prasę dla kobiet, dzieci i młodzieży reprezentowały natomiast takie tytuły, jak: Jugendruf, Kinderfreund, Die Jugendwarte, Praktischer Vereinsleiter, Zeitschrift Jur Christliche Jugendführung. Zjawiskiem towarzyszącym rozwojowi prasy okresu międzywojennego - zarówno polskiej, jak i mniejszościowej - była trudna sytuacja finansowa wielu pism, które w wielu wypadkach przybrały charakter efemerydalny. Na brak środków nie narzekały natomiast gazety, takie jak narodowosocjalistyczna Freie Presse czy Der Deutsche Weg, które mogły liczyć na pomoc z Rzeszy. Były one redagowane na dość dobrym poziome, prowadziły stałe rubryki, jak wiadomości polityczne z kraju i ze świata, informacje lokalne czy sport, poza tym drukowały powieści w odcinkach, felietony oraz dodatki, mające rozszerzyć ofertę i zapewnić rozrywkę swojemu czytelnikowi. Również prasa ugodowa, reprezentowana przez dziennik Neue Lodzer Zeitung, oraz socjalistyczna, Die Volkszeitung, nie ustępowała swym poziomem innym gazetom łódzkim. (shrink)

Artykuł prezentuje analizę badań pilotażowych przeprowadzonych w październiku 2018 roku w Puszczy Augustowskiej w odniesieniu do Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Celem pilotażu było „wejście do środowiska bartników” oraz zebranie materiału empirycznego poprzez prowadzenie etnograficznych badań terenowych. Podczas kilkudniowego pobytu autorka miała możliwość uczestniczenia w warsztatach bartniczych. Efekt wyjazdu terenowego to pozyskany materiał źródłowy, dokumentacja fotograficzna oraz filmowa, dziennik badań terenowych, wywiady nieustrukturyzowane. Niniejszy artykuł przedstawia zjawisko współczesnego bartnictwa na tle wybranych założeń sformułowanych w ramach przyjętej w (...) 2003 roku Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. (shrink)

This paper is a fragment of the book “Kaja od Radosława, czyli historia Hubalowego Krzyża”, which was published by Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza in 2006. It will be published by the American publisher The Military History Press under the title “Kaia Savior of the Hubal Cross”. Covering a century of Polish history, it is full of tragic and compelling events. Such historic events as Polish life in Siberia, Warsaw before the war, the German occupation, the Warsaw Uprising, life in Ostaszków, (...) and the rebuilding of Warsaw are included.The hero Kaia is a woman, christened Cesaria, whose father was expelled to Siberia in 1905 for conspiring against the tsar. Kaia spent her early childhood there, and the family lived near the mountain Altaj. A chapter shows how the Polish community lived there, organized their daily lives, etc. In 1922, the family returned to free Poland, the train trip back taking almost a year. This ordeal is highlighted as a series of stops sometimes lasting for weeks because of heavy snow accumulation, the men shoveling a pathway for the train to pass through, many deaths occurring from the frigid cold with the “caboose” used as a mortuary for Poles to be returned to their homeland for burial. Kaia entered the school system, was eventually educated as an architect, and then World War II started. She lived under the German occupation for the first few years, and later became a conspirator by helping the underground movement. She joined the Armia Krajowa in 1942. At considerable risk, her apartment became a meeting place for the conspirators.After Hubal’s death, one of his couriers gave Kaia the Hubal Cross Virtuti Militari. The cross was with her for the ensuing 50 years. During the Warsaw Uprising, in which she was a courier, she carried the cross around her neck. Many times, she had to travel via the Warsaw underground sewer system. Twice, she was wounded. After the Warsaw Uprising collapsed, she went to the east territory to look for her mother. She was captured by the Russian NKVD in Białystok and sent to Ostaszków. An interesting scene describes one of many interrogations: the Russian interrogator asks if she knows about the cross. Her reply causes a puzzled look on his face. The cross was never discovered (she had hidden it in a specially made shoe). Protection of the Virtuti Militari Cross, which at first had been a challenge to Kaia to survive the Uprising and Russian imprisonment, later became a symbol of courage and determination of the Polish people. In 1946, Kaia returned to Poland very ill and weighing only 38 kg (83.6 pounds). Eventually recovering her health, she worked as an architect involved in the rebuilding of Warsaw totally decimated by the Germans.In the Warsaw Uprising chapter, Kaia’s diary is included, and the book relates the scenes and events that she described. One such experience is most moving. It was a quiet moment, i.e. the shooting had subsided. On a warm beautiful August night, she was sitting, enjoying the quiet alone when, a young man sat down next to her. He was a colleague from architectural school. Together, a few months earlier, they had attended a university ball, and Kaia remembered him as always being funny and amusing. Then, she noticed he was missing one eye and part of his chin. He returned her gaze and jokingly said, “I still have one eye left”. And then, he quietly sang a popular song that they had danced the waltz to… “Not to be in love on such a beautiful night is a sin”… Kaia had to be in the same mood as he was and smiled. A few days later, half of his body was covered in ruins…he could not be helped. His death lasted several days, and he is buried in Powązki Cemetery, like many soldiers of the Uprising. (shrink)

Artykuł omawia G. Simmla pojęcie obcości z punktu widzenia jego implikacji etycznych. Po zbadaniu pojęcia obcości, omówione zostają rozmaite aspekty obiektywnego i generycznego postrzegania obcego przez zintegrowane grupy społeczne, z naciskiem na podatność obcego na wykorzystanie. Po krótkim omówieniu etycznego wymiaru relacji „my–obcy”, analizie zostaje poddana Simmla socjologia metropolii; celem tej analizy jest przedstawienie sytuacji, w której obcości jako formie brakuje pośrednictwa osiadłości.

This paper is a fragment of the book “Kaja od Radosława, czyli historia Hubalowego Krzyża”, which was published by Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza in 2006. It will be published by the American publisher The Military History Press under the title “Kaia Savior of the Hubal Cross”. Covering a century of Polish history, it is full of tragic and compelling events. Such historic events as Polish life in Siberia, Warsaw before the war, the German occupation, the Warsaw Uprising, life in Ostaszków, (...) and the rebuilding of Warsaw are included.The hero Kaia is a woman, christened Cesaria, whose father was expelled to Siberia in 1905 for conspiring against the tsar. Kaia spent her early childhood there, and the family lived near the mountain Altaj. A chapter shows how the Polish community lived there, organized their daily lives, etc. In 1922, the family returned to free Poland, the train trip back taking almost a year. This ordeal is highlighted as a series of stops sometimes lasting for weeks because of heavy snow accumulation, the men shoveling a pathway for the train to pass through, many deaths occurring from the frigid cold with the “caboose” used as a mortuary for Poles to be returned to their homeland for burial. Kaia entered the school system, was eventually educated as an architect, and then World War II started. She lived under the German occupation for the first few years, and later became a conspirator by helping the underground movement. She joined the Armia Krajowa in 1942. At considerable risk, her apartment became a meeting place for the conspirators.After Hubal’s death, one of his couriers gave Kaia the Hubal Cross Virtuti Militari. The cross was with her for the ensuing 50 years. During the Warsaw Uprising, in which she was a courier, she carried the cross around her neck. Many times, she had to travel via the Warsaw underground sewer system. Twice, she was wounded. After the Warsaw Uprising collapsed, she went to the east territory to look for her mother. She was captured by the Russian NKVD in Białystok and sent to Ostaszków. An interesting scene describes one of many interrogations: the Russian interrogator asks if she knows about the cross. Her reply causes a puzzled look on his face. The cross was never discovered (she had hidden it in a specially made shoe). Protection of the Virtuti Militari Cross, which at first had been a challenge to Kaia to survive the Uprising and Russian imprisonment, later became a symbol of courage and determination of the Polish people. In 1946, Kaia returned to Poland very ill and weighing only 38 kg (83.6 pounds). Eventually recovering her health, she worked as an architect involved in the rebuilding of Warsaw totally decimated by the Germans.In the Warsaw Uprising chapter, Kaia’s diary is included, and the book relates the scenes and events that she described. One such experience is most moving. It was a quiet moment, i.e. the shooting had subsided. On a warm beautiful August night, she was sitting, enjoying the quiet alone when, a young man sat down next to her. He was a colleague from architectural school. Together, a few months earlier, they had attended a university ball, and Kaia remembered him as always being funny and amusing. Then, she noticed he was missing one eye and part of his chin. He returned her gaze and jokingly said, “I still have one eye left”. And then, he quietly sang a popular song that they had danced the waltz to… “Not to be in love on such a beautiful night is a sin”… Kaia had to be in the same mood as he was and smiled. A few days later, half of his body was covered in ruins…he could not be helped. His death lasted several days, and he is buried in Powązki Cemetery, like many soldiers of the Uprising. (shrink)

Artykuł dotyczy dwóch bardzo mało znanych utworów słynnych twórców literatury niemieckiej. Johann Wolfgang von Goethe, twórca Fausta, ma w swym dorobku moralizatorski wiersz pt. Dziennik. Jednak z obawy o posądzenie go o niemoralne treści, nigdy za życia poety utwór ten nie został opublikowany. Również Siedem wierszy Rainera Marii Rilkego jest bardzo rzadko drukowanych. Mimo, iż Rilke długo wzbraniał się przed lekturą utworów niemieckiego wieszcza, to jednak Dziennik stanowił wyjątek. Wiersz Goethego poświęcony jest kryzysowi seksualnemu i twórczemu bohatera, za którym kryje (...) się sam poeta. Wiersze Rilkego stanowią cykl poświęcony aktowi miłosnemu dwojga kochanków. Artykuł stara się przeanalizować wzajemne związki obu tych tak różnych dzieł i odpowiedzieć na pytanie, czy R. M. Rilke wzorował się na twórczości J. W. Goethego. (shrink)

Early analytic philosophy is known for its logical rigor that seems to leave no place for non-rational sources of knowledge such as mystical experiences. The following paper shows on the example of Bertrand Russell and Ludwig Wittgen-stein that despite of this early analytic philosophy was interested in mysticism and it also shows the roots of this interest. For Russell an application of logical methods to solving philosophical puzzled was an expression of more fundamental striving – to know the world as (...) it is, sub specie aeternitatis – which is mystical in nature. In turn early Wittgenstein’s philosophy sets the limits of meaningful propositions and provides the distinction between what can be said and what can only be shown and what manifests itself in the world. The latter belongs to the realm of the mystical. (shrink)