I argue for a standpoint that—against various kinds of naturalism—epistemology is a complete philosophical science. Epistemology is theoretically and methodologically self-sufficient. It has its good described subject, its characteristic research methods and its exactly described goal. The subject of epistemology is broadly comprehended cognition (knowledge)—cognition (knowledge) is comprehended as action as well as result. Among various methods peculiar to philosophy it is necessary to distinguish first of all phenomenological, transcendental and analytical methods. However, the main goal of epistemology has been (...) and still is a solution of the objective cognition issue—the problem of cognition adequacy and of its transcendence. Epistemology can achieve this goal only when: (1) it resists the temptation of its subject naturalization; (2) against the propositional theory of truth it operates a broad concept of cognition; (3) against manykinds of representationism (mediatism) it does not resign from the concept of direct cognition, i.e. view of presentationism. Thanks to reference to source cognitions and direct knowledge the realistic world view is also defendable. (shrink)

I argue for a standpoint that—against various kinds of naturalism—epistemology is a complete philosophical science. Epistemology is theoretically and methodologically self-sufficient. It has its good described subject, its characteristic research methods and its exactly described goal. The subject of epistemology is broadly comprehended cognition (knowledge)—cognition (knowledge) is comprehended as action as well as result. Among various methods peculiar to philosophy it is necessary to distinguish first of all phenomenological, transcendental and analytical methods. However, the main goal of epistemology has been (...) and still is a solution of the objective cognition issue—the problem of cognition adequacy and of its transcendence. Epistemology can achieve this goal only when: (1) it resists the temptation of its subject naturalization; (2) against the propositional theory of truth it operates a broad concept of cognition; (3) against manykinds of representationism (mediatism) it does not resign from the concept of direct cognition, i.e. view of presentationism. Thanks to reference to source cognitions and direct knowledge the realistic world view is also defendable. (shrink)

W artykule rekonstruuję podstawowe zręby tzw. przeżywaniowej koncepcji świadomości, której współtwórcami byli m.in. Roman Ingarden, Antoni B. Stępień, Karol Wojtyła i Wojciech Chudy. Niektóre istotne elementy tej koncepcji zawierają się również w poglądach Arystotelesa, Tomasza z Akwinu, Kartezjusza, Kanta, Brentano, Husserla i Bergsona. Według koncepcji przeżywaniowej, zwanej także refleksywną, główną cechą świadomości jest jej zdolność do samoujawniania się sobie - zdolność do samoprzenikania, samoprzezroczystości lub - jak powie G. Ryle - fosforoscencji. Dzięki niej przeżycia świadome kierują się nie tylko w (...) stronę przedmiotów wobec nich transcendentnych, aleteż w stronę samych siebie. W związku z tym, w ślad za Husserlem, można mówić o „drugiej intencjonalności” strumienia świadomości oraz o wielu różnych odmianach samoświadomości. Spośród różnych odmian samoświadomości specjalnego znaczenia nabierają jednak te, które mają charakter zdecydowanie nieprzedmiotowy, nietematyczny, nieaktowy i nierefleksyjny, jak np. Husserlowska świadomość retencjonalno-protencjonalna, Ingardenowskie przeżywanie czy, wcześniej, refleksja in actu exercito u św. Tomasza i scholastyków, ego cogito u Descartesa, apercepcja transcendentalna u Kanta, intellektuelle Anschauung u Fichtego, inneres Bewusstsein u Brentana i intuicja u Bergsona. Wydaje się, że zdolność świadomości do samoprzenikania i samoujawniania się sobie stanowi jedną z najbardziej kluczowych jej cech, a jednocześnie jej cechę najbardziej specyficzną i dystynktywną. (shrink)

The paper concerns basic restrictions (and also simplifications and misinterpretations) which happens when one tries to explain mind processes (especially cognitive ones) by an analogy to formal, algorithmical and anticipated computation processes. The paper puts together the most important reasons why these attempts come to grief. The essence of computative reduction is shown among other things on the basic theorems of modern metamathematics. Especially it gives prominence epistemological consequences Gödel's theorems and recent discovers in metamathematics made by Gregory J. Chaitin. (...) But simplifications of computationisme (and partly of whole cognitivisme) don't mean that the other way is only postmodernism. (shrink)

Tytuł tego artykułu jest podwójną parafrazą. Jest parafrazą tytułu głośnej monografii Alfreda Tarskiego Pojęcie prawdy w językach nauk dedukcyjnych, a jednocześnie jest też parafrazą tytułu artykułu Adama Groblera Pojęcie prawdy w językach nauk empirycznych. Sygnalizuje też pewien istotny związek rzeczowy z przedsięwzięciami obydwu panów. Podobnie jak Tarski w odniesieniu do nauk formalnych i Grobler w odniesieniu do nauk empirycznych, próbuję zbadać, czy klasyczna koncepcja prawdy może być efektywnie stosowalna również w naukach humanistycznych. Po rekonstrukcji i krytycznej analizie propozycji Tarskiego stwierdzam, (...) że o ile w naukach logiczno-matematycznych pojęcie prawdy jako prawdziwości w modelu zdaje się wystarczać, to w naukach empirycznych i humanistyce trudno jest uznać za zadowalające, ponieważ „nie sprowadza nas z drzewa języka”. Poszukiwanie trafnego modelu rzeczywistości za pomocą reguł inferencji i reguł empirycznej weryfikacji wiedzy także wydaje się mało skuteczne. W humanistyce bowiem dla konfrontacji modelu z rzeczywistością niezbędne wydaje się jeszcze uwzględnienie pewnych reguł rozumienia. Inaczej świat artefaktów i wartości będzie pozostawał dla nas całkowicie zakryty/niedostępny. A przeto i nasza konfrontacja z nim za pośrednictwem rozmaitych modeli - jeśli istotnie ma nas skutecznie chronić przed „ślepą” wędrówką po konstelacjach światów możliwych lub widmem bezdusznej naturalizacji - musi być oparta na takich regułach rozumienia i regułach sensu, które umożliwią nam źródłowe odsłonięcie specyficznych dla poszczególnych dziedzin przedmiotowych jakości oraz nadbudowanych nad nimi jednostek sensu i wartości. (shrink)

Drogi dochodzenia do problemu tożsamości ludzkiej istoty są rozmaite. Również jego rozstrzygnięcia są mocno zróżnicowane – dzisiaj bodaj bardziej niż kiedykolwiek. Mimo komplikacji, jakie niosą ze sobą współczesne dynamiczne realia zżycia, nie rezygnujemy jednak z poszukiwań. Dalej wytrwale poszukujemy dobrej odpowiedzi na pytanie: „co to znaczy» byś sobą«?”. Dalej zaprzątają nas warunki konieczne zachowania osobowej tożsamości. Dalej próbujemy określić granice zmian, które jesteśmy w stanie tolerować bez ryzyka utraty tożsamości. Dalej nie jest nam obojętne, kim jesteśmy lub kim się stajemy. (...) W zamieszczonym niżej artykule, inspirowanym m.in. badaniami z zakresu współczesnych neuronauk, szkicuje pewna filozoficzna propozycje zmierzenia się z wyżej wymienionymi pytaniami - propozycje, która co prawda powstała przeszło 60 lat temu, lecz która zarazem nic zgoła nie straciła na aktualności. Przeciwnie, opracowana przez R. Ingardena filozoficzna strategia wydaje się obecnie wyjątkowo skuteczna. Także w odniesieniu do problematyki tożsamości, także w czasach wszechobecnego funkcjonalizmu. (shrink)

Większość analiz i wątków niniejszego artykułu była inspirowana lekturą książki Kena Goldberga The Robot in the Garden… (KenGoldberg (red.), Robot in the Garden. Telerobotics and Telepistemology in the Age of Internet, MIT Press, Cambridge, Massachusetts 2001). Dotyczy to zwłaszcza rozmaitych rozszerzeń systemu poznawczego człowieka, możliwości i faktu poznawania na odległość oraz nowej filozoficznej subdyscypliny, jaką jest dzisiaj teleepistemologia. Główny motyw jest jednak starszy, bardziej podstawowy i niezależny od koncepcji Goldberga oraz opisanego przezeń eksperymentu Telegarden. Stanowi go obawa przed nastaniem epoki (...) powszechnej, interaktywnej halucynacji – lęk przed ucieczką od świata realnego w stronę rozmaitych środowisk wirtualnych, obawa przed pełnym zanurzeniem się (imersją) w świat Matrixa. To z tego powodu od kilku dekad poszukuję coraz lepszych określeń poznania źródłowego, a problematyka źródłowości i granic wiedzy źródłowej, nieodmiennie, jest według mnie największy wyzwaniem każdej epistemologii: w każdej jej odmianie i na każdym etapie jej rozwoju. (shrink)

W niniejszym artykule rozważam możliwość orzekania prawdy i fałszu o wytworach aktywności artystycznej człowieka, czyli dziełach sztuki. Rozważania te zawierają trzy ograniczenia: w polu moich zainteresowań pozostają przede wszystkim literackie dzieła sztuki; chodzi mi przede wszystkim o czysto poznawczy sens prawdy i fałszu, w szczególności, możliwość aplikacji tzw. klasycznej definicji prawdy; za podstawę swoich rozważań biorę przede wszystkim ustalenia wypływające z rozważań fenomenologów, w szczególności: W. Stróżewskiego, R. Ingardena, M. Heideggera i E. Husserla. Ustalenia te pozwalają mi ostatecznie przyjąć, iż (...) dzieła sztuki nie mogą być wprawdzie nosicielami prawdy klasycznie pojętej, ale są i mogą być siedliskiem „prawdy jako manifestacji”. (shrink)