Abstract

Artykuł poświęcony jest teorii mistyki, której zręby znajdujemy w pismach prof Bernarda McGinna, jednego z najwybitniejszych współczesnych badaczy mistyki chrześcijańskiej. Prezentowane w jego pracach rozumienie mistyki określone zostało w niniejszym artykule jako „integralne". Traktuje ono fenomen życia mistycznego w sposób całościowy, rozpatrując go na trzech płaszczyznach: jako element religii, jako proces i jako przeżycie bezpośredniej obecności Boga. W związku z tym jego poglądy na istotę i naturę mistyki zostały przedstawione za pomocą czterech kategorii: „kontekstualności", „procesualności", „obecności" oraz „świadomości mistycznej". Dodatkowo omówiono kwestię bezpośredniości przeżycia mistycznego, wyrażoną za pomocą pojęcia „zapośredniczonej bezpośredniości".W takim ujęciu mistyka jawi się w perspektywie historycznej jako wpisana na trwałe w kontekst konkretnej religii. Jest ona rzeczywistością niezwykle dynamiczną, o charakterze procesual- nym, dziejącą się wraz z historią i rozwojem duchowym konkretnego człowieka. W całość procesu duchowego wpisują się poszczególne etapy i znaki mistycznego dojrzewania, w różnym stopniu obecne w przygotowaniu, samym przeżyciu mistycznym oraz w jego konsekwencjach. Różnorodne przeżycia duchowe stają się w ten sposób nie tylko kamieniami milowymi na mistycznej drodze, ale również różnymi formami uobecniania się Boga. Ta Boża obecność staje się na pewnym bardzo zaawansowanym etapie tego procesu niezwykle bezpośrednia i przemieniająca, dając w ten sposób asumpt do kształtowania się nowego rodzaju świadomości, którą McGinn określa przymiotnikiem „mistyczna”. Właśnie kategoria „świadomości mistycznej” pozwala przezwyciężyć podmiotową dezintegrację osoby ludzkiej, która jej zagraża wówczas, gdy poszczególne fenomeny mistyczne postrzega się jedynie w perspektywie jednostkowych doświadczeń zmysłowo-emocjonalnych. Dlatego też pojęcie „obecności” i „świadomości mistycznej” lepiej nadają się do interpretacji fenomenu życia mistycznego niż kategoria „doświadczenia”, która wydaje się nazbyt redukcjonistyczna. Prace prof. B. McGinna stanowią ważny wkład we współczesną dyskusję nad naturą mistyki.