Abstract

Her bir insan ve toplumsal yapı, ma’şeri vicdanı ve sağduyusuna bağlı olarak aynı içlemsel vurguyu taşıyan kavramlarla, algı, anlayış ve duygularını kendi kültürel ortamlarında, kendilerine özgü bir ifade formunda dışa yansıtır. “Adalet” ve “özgürlük” kavramlarının ifade ettiği anlam, hemen bütün insanlık için, benzer algı ve bilincin dışa yansımasının sonucu olarak, kişinin yaşamında ve sosyal hayatta somutlaşan davranışlara neden olmaktadır. Adalet ve özgürlük dürtüsünün tahrip edildiği ortamda bu dürtüye dayalı bilinç durumu, kişiyi ve toplumu tatmin olacak davranışlara iter. Türk halk hikâyelerinin en ünlülerinden olan Köroğlu destanında da, adalet ve özgürlük dürtüsünün normal koşullarda kişi ve toplum hayatında yansıma bulmayışına karşılık, bu dürtülerin tatmininin Köroğlu ve Arkadaşlarının hikâyesinde nasıl somut bir mücadeleye dönüştüğü örneklenmektedir. Köroğlu destanında, evrensel insani itkilerin Bolu Beyi’nin yönetim örneğinde görüldüğü gibi tahrif ve istismar edilmesine karşılık, yönetilenlerin nasıl tepki koyduğunu ve bu tepkiyi o günün koşullarında nasıl bir mücadeleye dönüştürdükleri anlatılmaktadır. Bu mücadele esnasında, adalet duygusunun itkisiyle oluşan toplumsal muhalefet ve bu muhalif karşı çıkışta insani duyguların nasıl bir estetik formda ortaya çıktığı vucut bulmaktadır. Köroğlu destanı, sadece hikâyesinin konusu itibariyle önem arzetmez, bunun yanında, destan dili, şiirsel söylemi, tasvirleri ve bu tasvirlerin zihindeki tahayyül ve imgelerinin şiirsel bir söylem içinde dışa yansıtılışı da bu destanı önemli kılmaktadır. Köroğlu destanıyla, Türk halkının tasavvuru ve kavramları algılamadaki zihinsel yetinin orijinalitesini anlamak bakımından da ayrıca incelenmeye değer bir edebi türle karşılaşırız. Bu edebi türün ihtiva ettiği felsefi arkaplan, Türk Halk Edebiyatı alanındaki eserlerin taşıdığı felsefi içeriği anlamada yol gösterici bir örneklik sağlamaktadır. Bu destan örneği bağlamında, Türk halkının muhayyilesindeki evrensel insani duyum ve algıların dışa yansıyış formlarını inceleme imkânı hâsıl olmaktadır. Bu çalışma, Türk insanının, düşünüş ve algısının yanında dilsel ve estetik yetisinin de iyi bir örneği durumundadır. Bu örnekten yola çıkarak, bu halkın muhayyilesi ve felsefi düşünüş becerisini anlamaya yönelik bir girişim gerçekleştirilmektedir.