Works by Henryk Sienkiewicz, a Polish writer and the winner of the 1905 Nobel Prize for Literature, were subjected to verification by the DDR’s censorship apparatus several times. Censors considered his novellas which discussed 19th-century social issues as desirable and worth promoting among East German readers. His novel Krzyżacy, which was set in the Middle Ages, was accepted eagerly both by publishing houses and the censorship office as it enabled national socialism in Germany to be viewed in critical terms, as (...) the DDR distanced itself from the system. Reviewers did, however, find a major ideological threat for young readers in East Germany in a young adult novel entitled W pustyni i w puszczy, and for that reason it was withdrawn from the publishing procedure. (shrink)

Artykuł niniejszy stawia sobie za cel prezentację myśli Henryka Kamieńskiego, autora książki Rosja i Europa. Polska. Wstęp do badań nad Rosją i Moskalami. Polski filozof, socjolog i ekonomista starał się w latach 50-tych i 60-tych XIX wieku uświadomić swym współczesnym złożoność polsko-rosyjskich relacji, opisanych na szerokim, historycznym i geopolitycznym tle. Sprawy Rosji, którą określał mianem „barbarii”, uznawał za istotne nie tylko z polskiej perspektywy, ale wskazywał na cywilizacyjne zagrożenia, jakie mogą wyniknąć dla Europy z lekceważenia imperium carów. Równocześnie, na (...) co wskazuje Wojciech Karpiński, znawca dorobku Kamieńskiego, „nakreślone przez niego socjologiczne i politologiczne interpretacje fenomenu totalitarnego, nie mają sobie równych w europejskiej myśli XIX stulecia i zachowują swoje znaczenie w końcu XX wieku”. (shrink)

The aim of the work is to present the conservative views of the journalist and historian Henryk Lisicki and the role he played in the community with which he collaborated, i.e. the Krakow conservatives called the Stańczyk Circle. The source of the article are monographs, brochures, dissertations, essays and articles published in „Przegląd Polski“ by Lisicki. In order to evaluate to what extent Lisicki’s political thought was original, and to what extent it was in conformity with the Stańczyk Circle, the (...) publications of Walerian Kalinka, Stanisław Tarnowski, Michał Bobczyński, Józef Szujski and Stanisław Koźmian were also used. While working on the topic, the author made use of the works specializing in the history of Polish and Western conservative thought published by Ryszard Ludwikowski, Bogdan Szlachta, Jacek Bartyzel, Józef Szacki and the views expressed by the members of the Stańczyk Circle such as Michał Jaskólski, Wojciech Dutka, Stanisław Filipowicz, Henryk Michalak. When examining the above issues, a comparative method was used, tracing both the similarities and differences in the ideas of Lisicki and his colleagues from the Stańczyk Circle. The main thesis formulated in the work is that although Lisicki did not belong to the group of leaders, his close intellectual ties with Stanisław Koźmian gave him a respected position among Krakow conservatives. The analysis of his works confirmed that he was also capable of original reflections which focused on the attitude of the conservatives to the nineteenth-century democratization processes, the evolution of Western absolute monarchies towards the constitution democracies and the expansion of electoral rights. Hence, it was symptomatic for Lisicki and his community to argue, inter alia, for the necessity of rapprochement with moderate liberals, the aim of which was to weaken the danger coming from the revolted masses which were being under the influence of radicals. (shrink)

Henryk Kurczab is a literature specialist, educator, lecturer and professor of Rzeszów Univertsity as well as Rzeszów College of Pedagogics. His book is a plenteous source of knowledge concerning dialogue, translatability and interaction of arts in the sense of semiotic ‘meaning’ and ‘sign’. The subject matter chosen by the author, i.e. arts correspondence, its own exemplification as well as interpretations, distinguish his work by individaulizing cognitive values.

Klasyczne teorie ekspresji, identyfikując treści uczuciowe dzieła sztuki z przeżyciami twórcy czy też odbiorcy, zdawały się wyprowadzać je poza dzieło. W konsekwencji formalizm treści takie – jako wobec dzieła zewnętrzne – uznawał za obojętne dla jego wartości i istoty. Sposobem wyjścia z dylematu okazało się dostrzeżenie i uznanie istnienia jakości psychicznych w samych zmysłowo postrzegalnych przedmiotach, a jednym z prekursorów tej idei był Henryk Elzenberg (1937). Koncepcja taka – ekspresywności jako własności – stała się, począwszy od lat pięćdziesiątych, za sprawą (...) Bouwsmy i Beardsleya, szeroko akceptowana w estetyce amerykańskiej. Jednocześnie autorzy ci postulowali całkowite usunięcie terminu „ekspresja” z języka estetyki. Jednak powszechna skłonność do wiązania sztuki z ekspresją domaga się interpretacji. Dostarcza jej koncepcja ekspresywności jako ekspresji fikcyjnego podmiotu, opracowana znowu przez Elzenberga (1950/1960). Później podobne ujęcie wykształciło się w estetyce anglosaskiej, ale dopiero w latach dziewięćdziesiątych doczekało się satysfakcjonującej wersji, stając się koncepcją szeroko dyskutowaną. (shrink)

Henryk Chmielewski is the author of a historical comic book devoted to the 100th anniversary of Poland regaining its independence. The comic book of Chmielewski is a subjective vision of Polish history, because every act of creation is first of all an act of destruction. Artist says about very difficoult moment of Polish history (the 19th century, the early 20th century). He creates original story, argues, that the idea of Poland as an independent state was never not lost. Polish people (...) were formed armyduring the Napoleonic Wars, and Polish organisations started major uprisings (the Polish–Russian War of 1830–1831 and the January Uprising of 1863-64). Chmielewski creates an interesting picture of the world with the use of many varying forms, different codes (e.g. picture, word, photography). He use various means of expression: semantic, linguistic, compositional (see values, compotents: metannaration, digression, opposition "we" - "they", stereotype, appropriate words - freedom, Poland, Poles, relationship: fiction - real world, illusion, colloquial language). (shrink)

Archiwa zbierające dziedzictwo Henryka Sienkiewicza rozproszone są po całej Polsce. Znajdują się w nich zbiory materialne (wizytówki, przedmioty osobiste, książki, ubrania), jak i rękopisy pisarza. Autorka omawia zasób zbioru Ossolińskiego, który można podzielić na dwie części: rękopisy i bruliony zgromadzone w połowie XX wieku oraz nowe zbiory, pozyskane przez Ossolineum w 2018 roku. To nowe Archiwum Henryka Sienkiewicza zmienia nieco profil przechowywanych pamiątek. Nie są to już tylko rękopisy i listy, ale również zdjęcia, przedmioty związane z zawodem pisarza (...) oraz pamiątki po osobach bliskich Sienkiewiczowi. Nowe zbiory zgromadzone w Ossolineum pozwalają na rozszerzenie badań naukowych, które w tej chwili mogą już być prowadzone nie tylko w kierunku filologicznym (analizowanie rękopisów), ale też szerokich badań nad spuścizną materialną (np. artefakty codzienności). (shrink)

Tekst omawia myśl Henryka Bergsona na temat twórczości artystycznej jako efekt „ewolucji twórczej”. Wyłanianiu się dzieła twórczego towarzysza dwa główne procesy, które utrwalaja relacje świata duchowego i materialnego: sympatia i asymilacja. Tworzenie można opisać za pomocą różnych technik, np. skupianie, mentalizacja, wykraczanie poza plan, selekcjonowanie, odwracanie przebiegów fizycznych w stronę przeciwna, obramowanie dzieła itd. Na poziomie analizy metafizycznej Bergson opisuje twórczość nie tyle jako relacje artysta–człowiek, ale jako relacje duszy artysty i świata natury, które wymykają się regułom logicznym.

Celem artykułu jest analiza motywu snu i śnienia w komiksach o przygodach Tytusa, Romka i A’Tomka autorstwa Henryka J. Chmielewskiego (1923–2021). Wybór tematu wynika nie tylko popularności tego motywu w jego pracach, lecz także z wieloaspektowości i mnogości odniesień kulturowych. Artykuł podzielony jest na dwie części, w których kolejno będziemy analizować motywy i typy snów pojawiające się w komiksach Chmielewskiego oraz to, jak je rozumiał. Istotne miejsce w tekście zajmować będzie wyjaśnienie czterech funkcji snów, jakimi posługiwał się Chmielewski. Po (...) pierwsze, sen ograniczony jest do spania i traktowany tylko i wyłącznie jako proces fizjologiczny. Po drugie, sen jest motywem powodującym konstruowanie i rozwijania przygód trójki bohaterów. Po trzecie, sen związany jest z praktycznymi aspektami życia codziennego. Po czwarte, Chmielewski posługiwał się snami do objaśnienia struktury psychologicznej bohaterów i przewidywania przyszłości. (shrink)

W artykule analizowane są uwagi Henryka Elzenberga dotyczące znaczenia i funkcji muzyki dla człowieka. Muzyka ma zdolność antycypowania, wywołania, przekazywania i przekierowywania treści emocjonalnych, ale jaka jest jej rola w poznaniu i myśleniu? Problem jest omawiany w kontekście relacji muzyki z mistyką, z życiem, z niemoralnością, w odwołaniu do Beethovena i Wagnera oraz myśli Wittgensteina o muzyce.

Henryk Kamieński (1813–1866), a philosopher, economist, and theorist of struggle for national independence, idealized petty ownership as the most appropriate form of ownership both in ethical and economic aspects. He analyzed the problem on three levels. In his proposals for a specific solution of the agrarian question, presented in the Warsaw periodicals, Kamieński supported the introduction of agricultural rent paid by peasants and the abolishment of serfdom. Calling serfdom a land usury had an ethical implication. In the protection of the (...) manor over peasants Kamieński sees the desire of manor owners to hold the victims of this usury in their hands. Replacement of serfdom with an agricultural rent was for him the first step in granting landownership to peasants. Kamieński emphasizes that petty ownership is conducive to production growth. He believes that the spread of it is an opportunity for peasants to heighten their national consciousness and a chance of civilized advancement of Polish territories. This line of thinking is clearly evident in his studies published abroad, devoted to the conception of combining a national uprising with granting freehold to peasants. Kamieński also discusses the values of petty ownership in agriculture in his theoretical work Filozofia ekonomii materialnej ludzkiego społeczeństwa [Philosophy of material economics of human society], in which he presents his vision of a system of social justice. For him, petty ownership is a guarantee of respect for human rights, the most effective safeguard of preserving the autonomy of human individual. In this reasoning we could see certain elements of personalism, which brings Kamieński’s standpoint closer to that of Pope John Paul II. (shrink)

W artykule porusza się kwestię standardów dziennikarskich ukazanych w krzywym zwierciadle. Taki sposób prezentacji problemów czy zjawisk jest charakterystyczny dla rodzaju wypowiedzi zwanej „komiksem”, łączącej w sobie zwykle grafikę z tekstem pisanym. Nieprzypadkowo więc to właśnie cechy gatunkowe przekazu uczyniono paradygmatem rozważań nad problemem przedstawionym w tytule artykułu. Sięgnięto przy tym do metody analizy tekstu oraz elementów metody biograficznej.

The main purpose of this article is a presentation of the H. Elzenberg's philosophical theory of the ethical ideal. I pay special attention to the most interesting, from the ethical point of view, parts of his concept. Elzen-berg proposed the ethical ideal, the so called ‘homo ethicus’. I present two ways of its realisation: melioristic and soteristic. My aim is also to prove that Elzenberg’s theory demonstrates that some features of ethical activity distinguish a human being from the background of (...) the natural world and make them exceptional. These attributes include: the realisation of the perfect values such as the good and the beauty, having an ethical will, self-sacrifice, aspiring to perfection and moral salvation. (shrink)

W artykule podjęto kwestię władzy jako istotnej kategorii występującej w komiksach serii „Tytus, Romek i A’Tomek” H. J. Chmielewskiego. Relacje władzy i przywództwa są tworzone i reprodukowane w mikrośrodowisku, jaką tworzy trzech głównych bohaterów zrzeszonych w specyficzny rodzaj koleżeńskiej grupy: tworzą oni zastęp harcerski funkcjonujący przy szkole podstawowej. Stabilność tej grupy podtrzymywana jest przez ramy instytucjonalne, w których funkcjonują bohaterowie. W kategoriach analitycznych władza jest tu rozumiana na sposób neoweberowski (podejście transformacyjne) oraz poststrukturalistyczny (władza dyscyplinarna). Szczególną rolę pełni tu postać (...) zastępowego A’Tomka: jest on liderem środowiskowym, autorytetem i przedstawicielem elit. (shrink)

The article touches upon a subject of the events and phenomena belonging to the circle of magic which is the art of performing tasks for beyond the abilities of an ordinary man. Thus, the article covers witches (why they appear in the novel), their prophesies as well as symbolic interpretations of these predictions. The manifestations of negative cult also include human belief in phantoms, evil spirits and even Satan himself. The introduction of such motifs to Trilogy reveals the author’s profound (...) knowledge and broad interest in this subject. Natural curiosity about what the future will bring, aroused people's concern over all the phenomena occurring in nature. This theme is also a part of this study. The last part of this article covers the subject of various interpretations of the symbols of birds. It also ponders upon the motif of death and how it is portrayed in the novels by Henryk Sienkiewicz. (shrink)