Henryk Elzenberg, a Polish axiologist, existentialist wrote about loneliness in the 30 contexts of the soul, virtues, protection, culturalization and personality, etc. He bases the negative image of loneliness on the identification of deficits, and the positive one on the identification of their transcendence (love, freedom, salvation). My text is an attempt to reconstruct the philosophy of loneliness on the basis of the book Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu, 1907–1963 [Trouble with Existence. Aphorisms in the Order of Time].

Henryk Elzenberg (1887–1967)—a Polish philosopher, axiologist and existentialist claimed that creativity concealed the secret of life and death. Creativity connects many extremities and contradictions, it requires sacrifices, asceticism, perfectionism, but also yearning, liberty, sensuality and desire.

W artykule analizowane są uwagi Henryka Elzenberga dotyczące znaczenia i funkcji muzyki dla człowieka. Muzyka ma zdolność antycypowania, wywołania, przekazywania i przekierowywania treści emocjonalnych, ale jaka jest jej rola w poznaniu i myśleniu? Problem jest omawiany w kontekście relacji muzyki z mistyką, z życiem, z niemoralnością, w odwołaniu do Beethovena i Wagnera oraz myśli Wittgensteina o muzyce.

W artykule analizowane są reguły „dezintegracji” i „dekonstrukcji” w pracach Kazimierza Dąbrowskiego i Michela Foucaulta. Teoria dezintegracji pozytywnej Dąbrowskiego bada niszczące i budujące procesy w osobowości człowieka. Teoria dyskursu Foucaulta wskazuje na różne dekonstrukcje, którym człowiek jest poddawany na skutek procesów kulturowych i psychologicznych. Obie reguły ukazane są na przykładzie opisów „zdrowia” i „choroby”.

W tekście podjęty zotał problem twórczości i osobowości artysty z perspektywy niektórych XX-wiecznych teorii, m.in. psychoanalizy, psychologii analitycznej i egzystencjalnej. Twórczość może być formą rozwiązania konfliktu i przemiany energii seksualnej, formą obrony psychologicznej i odbudowy swojego,,ja”, czynnością harmonizowania swojego,,cienia” ze sobą i wyrazem archetypu, sposobem przekroczenia swojego typu psychologicznego i rozwoju osobowości, a także mistycznym połączeniem przedmiotu i podmiotu oraz egzystencjalną psychosyntezą.

Tekst omawia myśl Henryka Bergsona na temat twórczości artystycznej jako efekt „ewolucji twórczej”. Wyłanianiu się dzieła twórczego towarzysza dwa główne procesy, które utrwalaja relacje świata duchowego i materialnego: sympatia i asymilacja. Tworzenie można opisać za pomocą różnych technik, np. skupianie, mentalizacja, wykraczanie poza plan, selekcjonowanie, odwracanie przebiegów fizycznych w stronę przeciwna, obramowanie dzieła itd. Na poziomie analizy metafizycznej Bergson opisuje twórczość nie tyle jako relacje artysta–człowiek, ale jako relacje duszy artysty i świata natury, które wymykają się regułom logicznym.