Artykuł zawiera rozważania natury metodologicznej dotyczące tworzenia teorii w pedagogice. Pedagogika należy do nauk praktycznych, tj. do nauk, których głównym celem jest projektowanie. Funkcja teorii w naukach praktycznych polega na określaniu sposobów realizacji postulowanych stanów rzeczy. Funkcja ta wyznacza sposób postępowania badawczego zmierzającego do konstrukcji teorii. Procedura tworzenia teorii w naukach praktycznych została przedstawiona jako proces tworzenia tzw. modelu optymalizacyjnego. Budując model optymalizacyjny przyjmuje się tzw. kryteria efektywności, czyli postulaty określające optymalne stany rzeczy. W pedagogice rolę takiego kryterium pełni (...) cel wychowania. Określenie możliwości realizacji celu wymaga przyjęcia pewnych założeń dotyczących wyboru metod stosowanych w procesie wychowania. Problemy stanowiące punkt wyjścia przy tworzeniu teorii optymalizacyjnej (modelu optymalizacyjnego) ogólnie można scharakteryzować jako problemy określenia relacji między postulowanymi stanami rzeczy a czynnikami, od których zależy realizacja takich stanów rzeczy, Rozwiązania tych zagadnień zawarte są w twierdzeniach optymalizacyjnych; w pedagogice są to twierdzenia opisujące relacje między celem wychowania i środkami prowadzącymi do jego osiągnięcia. Twierdzenia optymalizacyjne poddane są instrumentalizacji, polegającej na określeniu sposobów postępowania w procesie wychowania, zmierzających do osiągnięcia celu. W artykule omówiona została procedura tworzenia modelu optymalizacyjnego. Następnie na podstawie analizy wybranych prac w teorii wychowania dokonano rekonstrukcji procesu postępowania badawczego, którego rezultat stanowi teoria. Przedstawiono przykłady twierdzeń z teorii wychowania sformułowanych w postaci twierdzeń optymalizacyjnych, a także przedstawiono ich instrumentalizację. Przeprowadzona charakterystyka tworzenia teorii jest traktowana jako punkt wyjścia do dalszych badań nad modelem tworzenia teorii pedagogicznych. (shrink)

W katalogu zagadnień podejmowanych w ramach ekofilozofii (określanej także mianem filozofii ekologicznej) szczególnie doniosłe znaczenie przypisać należy dwóm wypełnianym przez nią zadaniom. Pierwsze zadanie (retrospektywne) zmierza do ukazania tego zespołu uwarunkowań kulturowych, światopoglądowych, filozoficznych, które szczególnie w dobie nowożytnej generowały myślenie utylitarne, pozytywistyczno-technokratyczne. Jego praktyczne konsekwencje okazały się bardzo niebezpieczne dla życia na Ziemi. Drugie zadanie (prospektywne) wnosi swój znaczący wkład w dzieło budowania nowego myślenia o relacjach człowieka ze światem przyrody, uświadamia potrzebę lepszego zrozumienia wspólnoty losów obu tych światów, (...) dotyczy działań, mających na celu projektowanie wizji przyszłości i konstruowanie modelu cywilizacji, zorientowanej na potrzeby ekologiczne. Wyniki dociekań ekofilozofii stanowią niekwestionowany wkład w dzieło budowania podstaw najpierw idei ekorozwoju, a obecnie zrównoważonego rozwoju. W niniejszym artykule przedstawiona została charakterystyka obu wspomnianych zadań. Ponadto przedstawiono argumentację uzasadniającą tezy formułowane przez ekofilozofię oraz wypracowane przez nią założenia, znajdujące się u podstaw skonkretyzowanych działań praktycznych na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego, uwzględniającego i respektującego potrzeby i interesy świata przyrodniczego. ------------------------- Zgłoszono: 24/11/2022. Zrecenzowano: 06/03/2023. Zaakceptowano do publikacji: 30/03/2023. (shrink)

Artykuł analizuje kategorię cielesnej podatności i kruchości życia w ujęciu Judith Butler. Autorka stawia pytania o projektowany przez Butler nieopozycyjny związek między podatnością podmiotu a oporem. Refleksji poddany zostaje również Butlerowski postulat niestosowania przemocy, dla którego wyzwaniem są analizowane w tekście przykłady działań, wykorzystujących co prawda podatność, ale przybierających postać destrukcji lub autodestrukcji. Zestawiając dwa przypadki samospalenia oraz dwie figury terrorystek, autorka zwraca uwagę na trudną czasem do wytyczenia granicę między „siłą bezsilnych” a „przemocą zranionych”.

Tekst stanowi recenzję książki Joanny Erbel pt. Wychylone w przyszłość. Jak zmienić świat na lepsze. W recenzji omówiona zostaje kluczowa dla książki koncepcja protopii, która oznacza proces stopniowego ulepszania rzeczywistości. Przywoływane przez Erbel przykłady skutecznych rozwiązań przeanalizowane są w kontekście kategorii lokalności i ucieleśnienia. Przedstawiona zostaje krytyka koncepcji innowacji opartej na rozwiązaniach instytucjonalnych, zaawansowanych technologicznie i wymagających dużych nakładów finansowych.

Artykuł poświęcony jest pojęciu tego co fantastyczne w twórczości Debory Vogel. Staram się uzasadnić, że fantastyka według Vogel jest jednocześnie nową postacią sztuki, nową formą życia i szczególnym użyciem języka; jest ona zarówno „znakiem” nowoczesności, jak myślenia o niej. Fantastyka stanowi kluczowy termin w eseju Vogel „Mieszkanie w swej funkcji społecznej i psychicznej”, poświęconym nowoczesnemu projektowaniu wnętrz i przedmiotów. Refleksja Debory Vogel dotycząca fantastyki nie jest nakierowana na wykształcenie pełnej teorii i aparatu pojęciowego, lecz raczej na rozgrywanie tego co fantastyczne (...) we własnej autorskiej teorio-praktyce, zgodnie z założeniami eseju „Białe słowa w poezji”. W eseju tym Vogel omawia różne typy fantastyki, sytuujące się pomiędzy fantazją a rzeczowością: fantastykę pomysłowości, fantastykę asymetrii, fantastykę koloru, fantastykę prostoty. We wszystkich tych typach dokonuje się odsłonięcie prawdy. (shrink)

John Thackara emphasised that 80% of the negative impact on the natural environment has its origin in design and the randomness of its application. Considering the entirety of design practices, one would have a hard time disputing this. In contemporary times, design understood as design practices has assumed a servile role in relation to big corporations. One can observe the consequences of such practices in real time: social exclusion, the lack of design consideration or consideration of end users, the failure (...) of branding, and the polarisation of entire societies – these are only some dimensions of the current applications of design. Instead of the current applications, we need a change in the paradigm of both the theory of design and practical applications. Design needs a new code of application which would not only look good in social media, but would also be a clear point of reference in the design practice. (shrink)