Abstract

Bu araştırma, oyun ve eğitim bağlamında 19. yüzyılda Türk çocukluk anlayışında meydana gelen değişimi irdelemek ve çocuk hakları konusundaki gelişmeleri ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Nitel yöntemlerin kullanıldığı bu araştırma, doküman incelemesine dayalı tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın temel kaynakları 19. yüzyılda yayınlanan çocuk dergileri ve çocuk eğitimine ilişkin eserlerdir. İlk defa yalnızca çocukların eğitimi için kitapların, gazetelerin, dergilerin, hikâye, masal ve romanların yazıldığı bu dönemde, çocuk haklarına vurgu yapılmış; eğitim ve oyun hakkı öne çıkarılmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısında eğitim anlayışı bilimsel bir yaklaşımla ele alınmış, güçlü bir felsefi temele dayandırılmıştır. Yenilikçi anlayışta çocukluk, bilimsel anlayışa dayalı olarak biyolojik ve psikolojik özellikleri dikkate alınarak tanımlanmaya çalışılmıştır. Geleneksel anlayışın disiplin, sorumluluk, görev, itaat ve değer vurgusuna karşın yenilikçi anlayışta çocuk hakları, çocuk sevgisi, çocuk kültürü, çocuk eğitimi ve çocuk eğlenceleri ön plana çıkarılmıştır. Yenilikçi çocukluk anlayışının önemli bir boyutu ise çocukların korunmasıdır. Yenilikçi anlayışta cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkılmış, pozitif ayrımcılık diyebileceğimiz bir anlayışla kız çocuklarının erkeklerden daha fazla eğitime ihtiyacı olduğu vurgulanmıştır. Denilebilir ki ilk defa bu dönemde çocukluk anlayışının değişmesinde çocukların da katkısı olmuştur.