Abstract

Υπάρχουν άχρηστες εργασίες, δηλαδή εργασίες από τις οποίες μια κοινωνία θα μπορούσε να απαλλαχθεί χωρίς καμία επίπτωση στην ομαλή της λειτουργία και την υλική της ευημερία; Σημείο εκκίνησης είναι οι έννοιες της παραγωγικής και μη παραγωγικής εργασίας, όπως διατυπώθηκαν από τον Adam Smith και τον Marx. Ωστόσο και για τους δύο αυτούς διανοητές ορισμένες μη παραγωγικές εργασίες μπορεί να είναι για διαφόρους λόγους απαραίτητες. Η έννοια της άχρηστης εργασίας, αν και σχετίζεται με την έννοια της μη παραγωγικής εργασίας, την υπερβαίνει κατά το ότι υποδηλώνει εκείνες τις εργασίες, από τις οποίες μια κοινωνία θα μπορούσε να απαλλαχθεί πλήρως. Η άχρηστη εργασία μπορεί να ανιχνευτεί σε δύο πεδία: α) Σε δραστηριότητες, καθ’ όλα νόμιμες που απλώς ιδιοποιούνται πλούτο που παράγεται από άλλες. Και β) Σε δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για την κάλυψη εσωτερικών αναγκών του συγκεκριμένου οικονομικού συστήματος. Κάθε οικονομικό και κοινωνικό σύστημα έχει ανάγκη από κάποιες εργασίες που βοηθούν στην ομαλή αναπαραγωγή του. Μόνο υπό ένα διαφορετικό πρίσμα, εκείνο μιας άλλης, ριζικά διαφορετικής κοινωνίας, το θεωρούμενο χρήσιμο, παραγωγικό, ή ορθολογικό μετατρέπεται σε άχρηστο, μη-παραγωγικό, ανορθολογικό ή σπάταλο. Από την άποψη λοιπόν μιας κοινωνίας, που παράγει όχι για το κέρδος, αλλά για να καλύψει τις ανάγκες των μελών της και όπου μια σχετική ισοκατανομή αποτρέπει την υπερβάλλουσα κατανάλωση εκ μέρους ενός μικρού ποσοστού προνομιούχων, προσπαθούμε να διακρίνουμε τη χρήσιμη από την άχρηστη εργασία.