Artykuł podejmuje zagadnienia struktury osobowości i filozoficznych podstaw psychologii oraz etyki w filozofii Bergsona i Junga. Psychologiczna aparatura pojęciowa Junga jest tak rozbudowana, że próżno by szukać jej odpowiednika u Bergsona, lecz istnieje daleko idąca zbieżność między obu autorami, jeśli chodzi o rozumienie zadań i metod psychologii, drogi i celu życia ludzkiego oraz naczelnych wartości etycznych. Jaźń jest w koncepcji Junga w zasadzie tym, czym "ja głębokie” dla Bergsona. Rozwój świadomości zarówno w porządku filogenetycznym, jak i ontogenetycznym, widzi Jung, podobnie (...) Jak Bergson, w procesie jej względnej emancypacji w stosunku do sfery instynktowej i nieświadomej. Tak dla Junga, jak i dla Bergsona, proces poznawania siebie - "stawania się tym czym się jest", to sprawa między człowiekiem a nim samym, sprawa indywidualna. Więc także i moralność jest sprawą indywidualną, przy czym u Bergsona jest jeszcze istotna relacja "ja-Bóg", która u Junga nie odgrywa takiej samej roli, bowiem nie przesądza on pozytywnie kwestii istnienia Boga, jakkolwiek obraz Boga ma ważną i nieredukowalną funkcję w psychice. Optymizm aksjologiczny tak u Bergsona, jak i Junga, wsparty jest na przekonaniu o ścisłym związku moralności z wolnością i na pewności, że świadome siebie Życie prowadzi do realizacji najwyższych wartości moralnych - wiary, nadziei, miłości i poznania. (shrink)