W artykule zaprezentowano jeden z istotnych aspektów wizji cielesności zarysowanej oryginalnie w wielu odsłonach przez Hansa-Eduarda Hengstenberga, a mianowicie jej relacji do organizmu zwierzęcego. Wbrew aktualnie dominującej naturalistycznej tendencji niemiecki myśliciel ukazuje ciało człowieka jako jakościowo odmienne w stosunku do organizmu zwierzęcego, a nie tylko różniące się od niego pod względem ilościowym. Scharakteryzowano najpierw zasadę rzeczowości, która współdeterminuje ludzkie ciało i jego organy, sprawiając, że jest ono ze swej istoty zasadniczo inne niż zwierzęce. Człowiek ma ciało, a zwierzę jest tylko (...) organizmem. Ciało to za sprawą uzdolnienia człowieka do aktów o charakterze rzeczowym, zapodmiotowanych w duchu ludzkim, spełnia dwojakie funkcje: typowo biologiczne, a także o charakterze nieorganicznym. Cielesność ludzką należy więc rozpatrywać w sensie fizycznym oraz jako wyraz ducha. Swoje analizy na ten temat Hengstenberg rozwijał z pozycji fenomenologiczno-metafizycznych. --------------- Zgłoszono: 14/07/2021. Zrecenzowano: 22/09/2021. Zaakceptowano do publikacji: 12/11/2021. (shrink)

W artykule przedstawiono niektóre wątki interesujących analiz filozoficzno-etycznych Roberta Spaemanna na temat świata zwierząt, podejmowanych przezeń w duchu arystotelesowskim. Dotykają one kwestii, które wydają się być szczególnym przedmiotem zainteresowania zarówno znawców zagadnienia, jak i współczesnego człowieka. Są to: natura i status ontyczny zwierząt, cierpienie i jego źródła, zabijanie tych stworzeń oraz jedzenie ich mięsa. Spaemann nie tylko nie podważał, ale w duchu myśli klasycznej i współczesnej oryginalnie podkreślał istotową wyższość człowieka nad zwierzęciem. Czynił to m.in. przez zaakcentowanie zdolności człowieka do (...) samorelatywizacji. Według wybitnego myśliciela niemieckiego zasady etyczne normujące nasze odniesienie do zwierząt łączą się ściśle z metafizycznym rozumieniem ich bytowości. Zasady te bowiem mają swoją podstawę w teleologicznej naturze naszych mniejszych braci i podmiotowej formie ich egzystencji. Spaemann akcentował rolę życzliwości, odpowiedzialności i troski, utylitarystyczną zasadę rachunku korzyści i strat, imperatyw kategoryczny Kanta oraz normę personalistyczną. Natomiast obowiązek ochrony zwierząt i odpowiedzialności za nie rozwijał w kontekście godności ludzkiej. Podjęto próbę wykazania, jak doniosła jest teleologiczna perspektywa, której nikt tak wyraziście i przekonująco nie ukazał w odniesieniu do zwierząt we współczesnej niemieckiej filozofii jak właśnie Spaemann. Dokonano także porównania jego stanowiska na temat świata zwierzęcego z wizją Petera Singera. Przede wszystkim w artykule podjęto próbę rekonstrukcji Spaemanna myśli dotyczącej etycznych i metafizycznych aspektów stosunku człowieka do zwierząt. (shrink)

The article presents Robert Spaemann’s position on two directly related issues: human dignity and human rights. While Spaemann spoke directly about human dignity on many occasions, he raised the question of human rights, rather incidentally, in several contexts, especially the question of human dignity, in order to indicate the adequate source of the ideas underlying these rights, its importance in our times, and to define some ways of implementing them. These issues are discussed in the article. The considerations are devoted (...) predominantly to the problem of human dignity as a “pra-phenomenon.” The issue of dignity in the ontic sense is discussed from the point of view of contemporary debates. The author also specifies how the inviolability of dignity, in both the moral and the ontic sense, should be understood, which is a problem Spaemann did not directly address. (shrink)

Artykuł prezentuje koncepcję śmierci pióra najwybitniejszego znawcy myśli św. Tomasza w Niemczech w XX wieku. Sformułował ją zasadniczo w czterech następujących dziełach: Tod und Unsterblichkeit, Unsterblichkeit - eine nicht - christliche Vorstellung, Tod und Unsterblichkeit, Herkunftslose Zukunft und Hoffnung ohne Grund. Nawiązywał do tej problematyki w trzech innych pracach: Uber den Bergriff der Sunde, Herkunftslose Zukunft und Hoffnung ohne Grund, Uber platonischen Mythen. Interpretację śmierci i umierania wyznacza u Piepera, potwierdzana przez współczesne nauki empiryczne jako słuszna, realistyczna koncepcja człowieka oraz (...) wizja egzystencji ludzkiej wyrażona w metaforze pielgrzymowania. Smierć postrzega Pieper jako zjawisko naturalne, a zarazem przeciwne naturze ludzkiej - efekt procesu, któremu z konieczności podlega każdy człowiek. Jednocześnie paradoksalnie śmierć jawi się jako akt najbardziej wolny, zawsze świadomy, pochodzący z głębi osoby. Czyni on człowieka spełnionym, czyli doskonałym, pod warunkiem że oznacza decyzję dobrą, właściwą, tj. wskazuje na przejście do rzeczywistości wyższej. Pieper akcentuje inne jeszcze elementy śmierci i umierania, a czyni to w polemice z trzema nurtami myśli współczesnej, które z perspektywy antropologii Tomasza naznaczone są błędnymi rozwiązaniami. Myśliciel z Munster podkreśla więc, iż śmierć nie jest pozornym, lecz przeciwnie - rzeczywistym zjawiskiem, dosięga bowiem całego duchowocielesnego człowieka. Nie gaśnie wszakże cały człowiek, nadzieja na przezwyciężenie śmierci zakłada niezniszczalność duszy ludzkiej, lęk przed śmiercią złagodzić może dostrzeżenie w niej elementu kary, a nie jego negacja. Swymi analizami o śmierci i umieraniu Pieper ubogaca współczesną myśl niemiecką z dwóch powodów: po pierwsze, prezentuje ostateczne sytuacje życia ludzkiego w kontekście nadziei na ich przezwyciężenie; po drugie, śmierć ukazuje jako spełnienie egzystencji. (shrink)

The problem of euthanasia as seen by Robert SpaemannThe main aim of the article is to present some aspects of euthanasia in the perspective of Robert Spaemann—one of the most significant contemporary German thinkers. First of all, the paradox of the right to euthanasia derived from one’s own decision is pointed out. It is illustrated by the practice of legalising these acts in the Netherlands, Belgium and Luxembourg. On the one hand, such acts are to be motivated by our personal (...) right to self-determination, but on the other, relevant decisions are taken by a doctor. Ultimately, the law protects the doctor, not the patient. Next, the nature of two main types of euthanasia is discussed and defined: active euthanasia and passive euthanasia. Also, an attempt is made to show the inevitable consequences of the right to kill oneself by answering the question whether the right to euthanasia breeds a sense of duty. Finally, a polemic between Robert Spaemann and Peter Singer is presented, which gives us an opportunity to see the three fundamental differences between these philosophers in their views on the problem of the so-called good death.The author of the article emphasizes that the patient’s living will, introduced in Germany in 2009 Patientenverfugung, may indirectly imply consent to passive euthanasia, which is omitted in specialist literature. He then indicates the specificity of the philosophical argumentation of the eminent thinker against euthanasia. He also highlights two aspects of Spaemann’s discussion with Singer: one concerns the downward spiral argument which undermines the legitimacy of euthanasia legalisation, and the other distinguishes two ways of abandoning the treatment if a person faces death. (shrink)

Niniejszy artykuł stawia sobie za cel udzie lenie odpowiedzi na pytanie, jak przedstawia się zagadnienie postępu oraz końca historii w myśli Kanta i tzw. filozofii postępu. Usiłuje to uczynić z punktu widzenia myśli Piepera – najbardziej uznanego filozofa nurtu realistycznego w XX wieku w Niemczech. Podstawową literaturą tych analiz stały się jego dwie najważniejsze pozycje: U¨ ber das Ende der Zeit i Hoffnung und Geschichte. Ważne uzupeł nienia stanowią informacje pochodzące od prof. Bertholda Walda, najwybitniejszego ucznia Pie pera i zarazem (...) kontynuatora jego myśli. Autor zaczerpnął je z licznych rozmów i konsultacji przeprowadzonych w 2005 i 2006 r. Pozwalają one sądzić, że wiernie odczytał on spojrzenie myśliciela z Mu¨nster. Autor odwołał się również do rozpraw Kanta z zakresu filozofii dziejów: Der Streit der Fakulta¨ten, Das Ende aller Dinge. Wychodząc więc z tej perspektywy i od takich danych, autor artykułu wskazuje na elementy wspólne występujące u powyższych myślicieli w spojrzeniu na problem postępu oraz końca historii. Należy do nich m.in. wiara w ciągły postęp ludzkości, przeświadczenie o pomyślnym kresie historii, możliwości zbudowania Miasta Bożego na ziemi, spełnienia siebie i swego przeznaczenia wewnątrz historii za sprawą działania człowieka, a nie Boga. Owszem, brzmi to dziś niewiarygodnie, ale oświecenie, którego wyrazicielem była myśl wymienionych filozofów, obwieszczało tak bardzo obiecujące oblicze postępu, że zapewnić on miał realizację siebie i wszystkich swych żądań oraz oczekiwań. W artykule tym wskazuje się iluzje w ten sposób rozumianego postępu, biegu dziejów i jego końca. Idea postępu oraz rozwoju historycznego ma teologiczne źródło, a okazuje się nim pozaczasowy koniec, czyli idea Nowego Nieba i Nowej Ziemi. Zarówno Kant, jak i myśliciele postępu przejmują tę ostatnią ideę od chrześcijaństwa, nie uwzględniając jej treści. Innymi słowy, kreś- ląc wizje postępu, dziejów i ich końca posługują się pojęciami teologicznymi w ich nieteologicznym znaczeniu, czyli sekularyzują je. W artykule ukazana zostanie również pewna odmienność, zachodząca pomiędzy ujęciem filozofii postępu a myślą Kanta jako bardziej realistyczną, bliższą chrześcijaństwu. Podczas gdy Hegel, Fichte, Go¨res, Novalis nie liczą się z możliwością wewnętrzczasowego złego końca dziejów, o jakim mówi Apokalipsa, Kant nie wyklucza słuszności interpretacji chrześcijańskiej. Podstawowy zarzut Piepera względem koncepcji Kanta i filozofii postępu dotyczy złudnego i rodzącego rozpacz przeświadczenia, że podmiotem historii jest wy- łącznie człowiek. W artykule wskazuje się na właściwą postawę w obliczu wewnątrzczasowego złego końca dziejów w postaci katastrofy, czy na nadzieję. Katastrofa bowiem poprzedza pozaczasowy koniec – Nowe Niebo i Nową Ziemię. (shrink)