Watermarking is one of the most common techniques used to protect data’s authenticity, integrity, and security. The obfuscation in the frequency domain used in the watermarking method makes the watermarking stronger than the obfuscation in the spatial domain. It occupies an important place in watermarking works in imperceptibility, capacity, and robustness. Finding the optimal location to hide the watermarking is one of the most challenging tasks in these methods and affects the method’s performance. In this article, sample identification information is (...) processed with the method of watermaking on the hiding environment created by using a chaos-based random number generator on biomedical data to provide solutions to problems such as visual attack, identity theft, and information confusion. In order to obtain biomedical data, a lensless digital in-line holographic microscopy setup was designed, and holographic data of human blood and cancer cell lines, which are widely used in the laboratory environment, were obtained. The standard USAF 1951 target was used to evaluate the resolution of our imaging setup. Various QR codes were generated for medical sample identification, and the captured medical data were processed by watermarking it with chaos-based random number generators. A new method using chaos-based discrete wavelet transform and singular value decomposition has been developed and applied to high-resolution data to eliminate the problem of encrypted data being directly targeted by third-party attacks. The performance of the proposed new watermarking method has been demonstrated by various robustness and invisibility tests. Experimental results showed that the proposed scheme reached an average PSNR value of 564588 dB and SSIM value of 0.9972 against several geometric and destructive attacks, which means that the proposed method does not affect the image quality and also ensures the security of the watermarking information. The results of the proposed method have shown that it can be used efficiently in various fields. (shrink)

Erken dönem tasavvuf tarihinde iki ana akımdan biri olarak kabul edilen Horasan tasavvuf ekolünün şekillenmesinde Hâtim el-Esam (ö.237/851) önemli bir figür olarak karşımıza çıkar. İbrahim b. Edhem (ö.161/778) ve Şakîk-i Belhî (ö.194/810) kanalıyla gelen öğretinin Horasan ve Maveraünnehir genelinde aktarım ve intişarının sağlamasında onun etkin bir rol oynadığı bilinir. Aynı zamanda yetiştirdiği talebeleriyle Melâmetîliğin teşekkülüne katkı sağladığı kabul edilir. Bu makale Hâtim el-Esam’ın entelektüel açıdan kimliği ve ilişkiler ağının tespitine odaklanmaktadır. Herhangi bir akademik çalışmaya konu edilmediği görülen söz (...) konusu odağı, farklı ilmî sahalardan istifade ettiği literatürle erken dönemdeki mesele ve tartışmalardan faydalanarak sunmaya çalışır. Bu itibarla Hâtim el-Esam’ın muhaddis, fakih ve sufi kimliğiyle Horasan ilim havzasının önemli şehirlerinden biri olan Belh’te ilmî faaliyetlerin ve özellikle hadis ilminin sürekliliğine katkı yaptığı ortaya konmuştur. Çok yönlü ilişkiler ağına sahip olduğu tespit edilen Hâtim el-Esam’ın Belh ve Bağdat ulemâsı ile irtibatının dostluk ve irşad eksenli ve aynı zamanda fıkh-ı bâtın vurgulu olduğu görülürken Rey, Kazvin ve Medine-i Münevvere ulemasıyla olan münasebetlerininse eleştiri odaklı olduğu belirlenmiştir. Nebevî mirasa bütünüyle sahip çıkılmamasına ilişkin söz konusu eleştirel münasebet biçimi, erken dönemde sufilerin, biçim-öz bütünlüğünden uzaklaşmaları nedeniyle diğer ilim müntesiplerine yönelttikleri tenkitlerin bir yansıması olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca sened analizi yöntemiyle onun sufilerle olan ilişkiler ağına yönelik yeni tespitler ortaya konmuştur. (shrink)

One of the important domestic developments during the Umayyad period is the rebellions carried out by members of the Ahl al-bayt. After the rebellion of Zayd b. ʿAlī in Kufa, his father, Yaḥyā was intensely prosecuted by the governor of Iraq Yūsuf b. ʿUmar, so he moved to Khurāsān, where he would feel more secure and his supporters were located. In fact, ʿAbbāsids, Kaysānī and Zayd b. ʿAlī’s supporters were active in Khurāsān. Under these circumtances, Yaḥyā left Iraq and followed (...) the road Nineveh, Madāʾin, Ray, Nīshāpūr towards the east and came to Sarakhs and resided here about six months. Here, a group from the Khārijites came and made a revolt proposal, but this proposal was rejected by those with Yahya. After this, Yaḥyā continued on his way to the east and came to Balkh and he stayed until the death of the caliph Hishām b. ʿAbd al-Malik. The general purpose of Yaḥyā’s journey from Iraq to Balkh is probably to get rid of the prosecution of Iraqi governor Yūsuf, and to establish the appropriate political atmosphere for the rebellion by contacting the Ahl al-bayt supporters in Khurāsān. The governor of Iraq Yūsuf b. ʿUmar determined the location of Yaḥyā in Balhk, and he ordered the governor of Khurāsān Naṣr b. Sayyār that he ensured Yaḥyā was imprisoned in Marw. However, as his imprisonment was reported to the caliph al-Walīd b. Yazīd, he ordered him to be released. Governor Naṣr advised Yaḥyā to go directly to the caliph and avoid situations that could cause sedition. In this case, Yaḥyā first came to Sarakhs, and then reached Nīshāpūr via Ṭūs. Meanwhile, the Khurāsān governor Naṣr wrote a letter to the governors on the route and ordered them to follow the movements of Yaḥyā and to not allow him to stay in the cities for a long time. Yaḥyā did not advance further west from the city of Bayhaq because he was afraid he might be killed by the Iraqi governor. Therefore, he returned from Bayhaq and came to Nīshāpūr. Here, they confiscated the mounts of a caravan they encountered on the way along with seventy other people, but they also paid their fees. Due to this incident, the governor of Nīshāpūr sent soldiers to Yaḥyā and his entourage, but in the clash that broke out, the supporters of Yaḥyā were successful against the soldiers, who were more than them. Yaḥyā and his followers continued their movements towards Balkh in the east after that. Even though the sources do not fully state the reason for Yaḥyā 's movement to Balkh, the geographical distance and the possible Shīʿī potential in the region may have guided him. However, this time Yaḥyā aimed to reach Balkh via Herat and Jūzjān by traveling in the southeast direction, not via Marw. Upon the news that Yaḥyā reached Jūzjān, the governor Naṣr sent an army of eight thousand men on him. Yaḥyā had to fight against the Umayyad army with his small number of supporters, consisting of seventy or one hundred and twenty people. As a result, he and his supporters were killed. Yaḥyā's head was cut off from his body and sent to the caliph, and his body was hung over the entrance gate of the city of Jūzjān. There are some reasons why the revolt of Yaḥyā failed. First of all, Yaḥyā did not prepare a road map to follow in advance for the rebellion movement, and he could not communicate with a large mass of people and did not set his goal. Secondly, Yaḥyā did not have enough support to resist the Umayyad armies in the rebellion. As a result, we can conclude that Yaḥyā was hidden during the three-year period he spent in Khurāsān because he was under prosecution and therefore could not operate openly. In addition, he could not get enough support from the Shīʿī communities in the region. Although Yaḥyā's rebellion was unsuccessful, it had some effects on the peoples of the region in the following process. Especially the murder of Yaḥyā in Khurāsān helped to create a suitable ground for the ʿAbbāsid revolution. In addition, it ensured that all Shīʿī groups were gathered under the invitation of the ʿAbbāsid "Āl-i Muḥammad”. (shrink)

We understand from the oldest sources that have reached us that according to their status, racial characteristics, culture, religion etc. people called their adressees with many different names besides their own names. The Arabic nicknames and titles, which are the main subject of our research result of this necessity. Before the formation of Islamic culture and civilization, different titles were used in all civilizations, especially in the Byzantine and Sassanid empires, for the members of the group, which were considered as (...) the elite class, apart from their names. Of course, the Arab society of jahiliyyah was also greatly influenced by his. In the political and bureaucratic structure created by the rapid spread of Islam and the interaction from different civilizations, a new naming, or rather nicknames, were made by using religious figures. This happened to such extend that the original names of many rulers remained in the shadows. The strict centralist structure of the Umayyad state required an authoritarian state administration that would not need excessive credit or definition. Therefore, the caliph did not need an extra nickname or title to define himself. At the same time, it would be appropriate to say that they never had any thoughts of praising the politicians and bureaucrats affiliated with them. The radical change in the political understanding with the Abbasid revolution also led to a great change in naming strategies. In fact, it is possible to explain the differentiation in this management approach through titles in the shortest way. The famous names of the Abbasid caliphs are nothing but nicknames. These names, which are adorned with the words of Allah, are actually an effort to show religious sensitivity to the subjects. The sensitivity in the language of diplomacy has come to the fore even more with the special divans established. The language of religion and the language of politics have been intertwined, and the caliph, who is the representative of the creator on earth, has been giving nicknames/titles around him. We see the actual situation of this practice as concrete in relation to the vassal states. During the Abbasid period, the level of relations between the states, which first emerged as semi-independent and later independent, and the caliphate differed according to time and conditions. In proportion to the political power of the Abbasid state, these heads of state were given different ranks. In this research, we try to reveal the background of the ranks given to the heads of vassal state established in the Khorasan and Transoxiana region and carrying out very important activities in the political sense. Additionally, we aim reveal to find out the political, religious and social structure of Tahirids, Saffarids, and Samanids, who are also very important in terms of Turkish history and serve as a bridge between the region and the center of the caliphate, Baghdad. We think that the subject discussed is important in order to discover the unknown aspects of the historical process in the political and bureaucratic formation of the Turkish empires established after the collapse of these three vassal states. In fact, it can be said that even today, the historical anatomy of the ranks used in terms of status determination and the arrangement of the political field in different Islamic geographies is being explored. Most importantly, in this study, we try discover the cornerstones of the communication dimension of the mawali with the Arab power. The location of the Transoxiana and Khorasan geographies before the Islamic conquests and the population fluidity accelerated by the Turkish migrations were an important factor in the political formation of the region during the Abbasid period. The historical background was taken into consideration in the titles given to the vassal state rulers. It is remarkable that the caliph gave the old Turkish title “ıhsid” to a Turkish leader of a state established in Egypt. There are many other examles such as this with regard to the vassal states in the East. The conclusion we have obtained from our study is that titles play a decisive role in the political connection between the center of the caliphate and the affiliated states. On the one hand, this regulates the balance between the center and local administrators, on the other hand, it determines the moral as well as the material rank of the sultans in the eyes of the people. In fact, the successes in the conquests led the caliphs to rank the vassal sultans with titles. This situation is a kind of password that determines the balance between the religious authority, the caliphate, and the worldly authority. (shrink)

İslam düşünce ekolleri olan mezheplerin tarihsel serüvenleri çok yönlü bir güzergâha sahiptir. Mezheplerin tarihsel gelişimlerini etkileyen farklı unsurlar bulunmaktadır. Bu bağlamda mezhep-siyaset ilişkisi bilindik bir öncül olarak öne çıkmaktadır. Bu araştırma, Büyük Selçukluların yıkılış sürecinden Moğol İstilasına kadarki sürede Eş‛arîliğin tarihsel gelişimini irdelemektedir. Bilindiği üzere Büyük Selçukluların kuruluş döneminde Horasan’dan uzaklaştırılan Eş‛arîler, yükselme devriyle tekrar bölgeye çağırıldılar. Sünnîliği merkeze alan siyasetin neticesinde Eş‛arîlik ön plana çıktı. Dolayısıyla Büyük Selçuklular ve Nizâmiye medreselerini merkeze alarak Eş‛arî düşüncenin ilerleyişini açıklamaya çalışmak yaygın (...) bir kabul olarak ortaya çıktı. Selçuklu devletinin yıkılışından sonra Horasan ve Mâverâünnehir coğrafyasındaki çatışmalarla artan kaos ve istikrarsızlık dönemi yaşandı. Ardından Gurlular ve Harizmşahlar Selçuklu bakiyesi bu toprakları da kontrol eden iki büyük güç olarak ortaya çıktılar. Eş‛arîlik geleneğinin hem Gur bölgesine hem de Harizm şehirlerine taşınması mezhep-siyaset bağının bir neticesiydi. Kerrâmîliğin yaygın olduğu Gur bölgesinde siyasetin etkisiyle Eş‛arîlik kendisine alan buldu. Mu‛tezilî ve Hanefî düşüncenin güçlü olduğu Harizm bölgesinde de benzer tecrübelerin sonucunda Eş‛arîlik temsil edilmeye başlandı. Bir yandan Kerrâmîlerle öte taraftan Mu‛tezilîlerle fikri çatışmaların yaşanması ise Eş‛arî geleneğine dinamizm kazandırdı. Bu süreçte Fahreddîn er-Râzî, Eş‛arîliğin temsilini yüklenerek ilim meclislerindeki münazaralara katıldı. Ayrıca idarecilerle olan diyalogları onun hareket alanını genişletti. The historical adventures of the sects, which are Islamic schools of thought, have a complex plane that includes different orientations rather than simple and one-way directions. Understanding and correctly interpreting this multi-layered factual dimension requires multiple perspectives, like the variable leg of the compass. As of their historical processes, sects determine their positions depending on political, economic, social, etc. This position draws a route according to its positive or negative relations with its interlocutors. Intellectual debates and works of rejection are the outward manifestations of the interlocutor. It is a common acceptance to try to explain the progress of Ash‛arī thought by centering on the Great Seljuks and Nizamiyyāh madrasahs. This research examines the historical development of Ash‛arism by focusing on the period after the collapse of the Great Seljuks. As it is known, in the Great Seljuk period, the relationship of Ash‛arism with the state did not have a linear progression, but with the support of the state, it had a position that paved the way for it. After the collapse of the Great Seljuks, political conflicts, wars, invasions and plunders increased in the region, causing a great chaos in the region. In this process, it is understood that the chaotic environment continues until the state authority is re-stored. (shrink)

Türk ve İslam tarihinin kırılma noktalarından birisi 1040 yılında Selçuklular ile Gazneliler arasında cereyan eden Dandanakan Savaşı’dır. Savaşın ardından Selçuklular hızlı bir yükselişle özellikle Sünnî İslam coğrafyasında etkin ve belirleyici güç haline gelmiştir. Göçebe kültürden gelen ve bir oba hüviyetinde iken çok kısa bir sürede önlenemez bir şekilde hâkimiyet alanını Türkistan coğrafyasından Anadolu içlerine kadar genişleten Büyük Selçuklu Devleti, kurumsal olarak da olgunlaşmaya başlamıştır. Bu noktada hem merkezi yönetimde hem de vilayetlerde ortaya çıkan yetişmiş eleman ihtiyacını birçoğu daha önce Gazneli (...) devlet teşkilatında görev yapmış Fars asıllı devlet adamları karşılamıştır. Bu isimlerden birisi de ileride Nizâmülmülk adıyla şöhret bulacak ve namı isminin önüne geçecek olan Hasan b. Alî b. İshâk et-Tûsî’dir. Nizâmülmülk, devlet gücünün askeri alanda elde edilen zaferlere endekslendiği bir dönemde askerî, idarî, ilmî ve ekonomik alanda attığı adımlar ve aldığı tedbirlerle Büyük Selçuklu Devleti’nin kurumsallaşmasında son derece etkin bir isim olmuştur. Bu etkinlik neticesinde hem halk hem de devlet adamları nezdinde saygın bir yer edinmiştir. Bu çalışma çerçevesinde Nizâmülmülk’ün devlet bürokrasisi içerisindeki konumuna, hükümdar ve hanedan üyeleri ile olan ilişkilerine ve vezirlik sürecinde attığı adımların Selçuklu tarihine yansımalarına değinilecektir. Özet: Devlet kademesinde görev almaya Gazneliler Devleti’nin Horasan Valisi Ebü’l-Fazl Sûrî’nin yanında başlayan Nizâmülmülk, Horasan Bölgesi’nin Selçukluların kontrolüne geçmesiyle birlikte hizmetlerine Selçuklu Devleti’nde devam etmiştir. Çağrı Bey’in hizmetinde rüştünü ispat eden Nizâmülmülk, Çağrı Bey’in en güvendiği isimlerden biri haline gelmiştir. Öyle ki, Çağrı Bey ileride önce Horasan’ın sonrasında tüm Selçuklu yurdunun yönetimini üstlenecek olan oğlu Alparslan’ı Nizâmülmülk’e emanet etmiş, oğluna da Nizâmülmülk’ü bir baba olarak kabul etmesini, ona muhalefet etmemesini öğütlemiştir. Alparslan, babasının tavsiyeleri ve üvey kardeşi Süleyman ile giriştiği taht mücadelesinde gösterdiği yararlılık münasebetiyle devletin en önemli idari görevi olan vezirlik makamını Nizâmülmülk’e tevdi etmiştir. Bu dönemden itibaren vefatına kadar, yaklaşık 30 yıl kesintisiz bir süreyle Büyük Selçuklu Devleti’nin vezirliğini yapmış ve V./XI. yy.’ın ikinci yarısından itibaren Büyük Selçuklu siyasetinin en etkin figürü haline gelmiştir. Melikşah’ın tahta geçebilmesinin Nizâmülmülk ile ilişkilendirilmesi, onun döneminde elde edilen başarıların ve devlet sisteminin düzenlenmesi, şehirlerin imarı, ekonominin güçlenmesi gibi ülke içerisinde yaşanan olumlu gelişmelerin Nizâmülmülk’ün marifetiyle gerçekleştirildiğinin dillendirilmesi, Tanrı tarafından yeryüzünü yönetmek ve inşa etmek için seçildiği düşünülen bir sultan varken bir vezirin devlet için nimet olarak gösterilmesi sultanın vezirine bakışını etkilemiştir. Bu noktada üzerinde durulması gereken hususlardan birisi de Nizâmülmülk’ün kendisini nasıl gördüğü ve devlet içerisinde kendini nerede konumlandırdığıdır. Nizâmülmülk’ün Sultan Melikşah’a verdiği bir cevapta devletin geldiği noktayı ve sultanın mevcudiyetini kendi varlığıyla eşleştirmesi, tarihinin gördüğü en yetenekli vezirlerden biri olan Nizâmülmülk’ün özgüveninin son derece yüksek ve kendisini kudret sahibi olarak gördüğüne işaret etmektedir. Bu anlamlandırma halk nezdinde herhangi bir kutsiyeti bulunmayan vezirlik makamındaki bir kişinin, toplum nezdinde Allah tarafından seçildiğine inanılan kutlu kişiye meydan okutan gücü kendisinde hissetmesinin kaynağını sorgulatmaktadır. Aranan cevap Nizâmülmülk’ün vezirlik sürecinin çeşitli başlıklar altında ve bu başlıklara dair verilecek örneklerle incelenmesi neticesinde onun devletin iç işleyişine etkisinin tespitinde ve farklı kesimlerle kurduğu ilişkide saklıdır. Nizâmülmülk, Selçuklu tahtına karşı sıkı bir bağlılık göstermiştir. Bu bağlılığını lüzumu halinde savaş meydanında göğüs göğüse çarpışarak sergilemiş, gerekli olduğunda kıvrak zekâsı ile sorunları devlet için tehlikeli boyuta gelmeden çözmüş, siyasi öngörüsü ile aldığı tedbirler sayesinde devletin büyümesine katkı sağlamıştır. Onun bu sadakati ve samimiyeti, Selçuklu sultanları tarafından karşılık bırakılmamış, Alparslan vezirinin fikirlerine büyük önem verip tercihlerini bu doğrultuda şekillendirirken, aleyhine söylenen sözlerin hiçbirine kulak asmamıştır. Melikşah da, bir anlamda kendisine Selçuklu tahtını veren Nizâmülmülk’e gerekli hürmeti göstererek bütün devlet işlerinin yürütülmesini ona tevdi etmiş ve kendisini bir “baba” gibi gördüğünü ifade etmiştir. İlaveten Selçuklu tarihinde bir ilk olmak üzere Melikşah, Nizâmülmülk’e atabeg (el-emîrü’l-vâlid) unvanını vermiştir. Melikşah, Büyük Selçuklu tahtındaki ilk yıllarını, gençliğin etkisiyle, polo oynayıp, büyük av partileri düzenlemekle geçirmiş ve bundan dolayı devlet içerisinde bütün güç Nizâmülmülk’ün eline geçmiştir. Ortaya çıkan bu durum da “ülke resmen ve ismen sultanın olmakla birlikte gerçekte ‘Nizam’ına kavuştu.” ifadesiyle açıklanmıştır. Ayrıca Melikşah’ın saltanatı döneminde elde edilen askerî, siyasî ve ekonomik başarılar Nizâmülmülk’ün yeteneği ve devlet işlerinde attığı adımlara bağlanmıştır. Nizâmülmülk, hanedan ile kurduğu ilişkinin yanı sıra devlet kademesinde görev alan farklı zümrelerle de güven üzerine dayalı yakın bir ilişki biçimi geliştirmiştir. Örneğin, Nizâmülmülk’ün katıldığı askerî seferlerde bir nefer gibi askerlerin içerisinde savaşa katılması ordu içerisinde kendisine saygı duyulmasına yol açmıştır. Ayrıca, Melikşah ile Kirman Hâkimi Kavurd Bey arasındaki taht mücadelesinde Melikşah’ın safında yer almakla birlikte Kavurd Bey’i destekleyen bazı isimlerin yazdıkları destek mektuplarının ortaya çıkmasına engel olarak hem emirlerin korkularını yatıştırırmış hem de itibarını artırmıştır. Nizâmülmülk’ün yakın ilişki içerisinde olduğu bir diğer grup ilmiye sınıfı olmuştur. Bilge vezir, Tuğrul Bey döneminde Amidülmülk Kündürî tarafından takibata uğrayan ve baskılara maruz kalan ilim adamlarının yurtlarına dönebilmelerine imkân sağlamıştır. Bu ilim adamları da yurtlarına dönüşlerini sağlayan isme zihinlerinde ve gönüllerinde her zaman özel bir yer ayırmışlardır. Birçok âlimin çalışmalarını Nizâmülmülk’e ithaf etmesi, diğer saiklerle birlikte, bunun bir göstergesidir. Nizâmülmülk bir adım daha atarak, Sultan Alparslan ve Melikşah’ın müsaadeleriyle, bu ilim adamları için hâkim olunan coğrafyanın her tarafında ilimle iştigal edebilecekleri medreseler inşa etmiştir. Nizâmülmülk’ün adına nispetle Nizamiye Medreseleri olarak isimlendirilen bu medreselerde hem eğitim-öğretim kadrosuna hem de öğrenim süresi boyunca ve de mezun olduktan sonra öğrencilere sunulan imkânlar, insanların medreselere olan ilgisini arttırıyordu. Medreseler eliyle bir taraftan önceki dönemde yerlerinden edilen ve baskıya maruz kalan ilim adamlarına bir borç ödenip iade-i itibar sağlanırken diğer taraftan da Büyük Selçuklu Devleti’nin idari ve adli sisteminin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücü inşa edilmiştir. Nizâmülmülk, toplum lehine attığı adımlar ve sorunların çözümüne verdiği önem ile halkın desteğini sağlamıştır. Öyle ki insanların hayatları boyunca ona minnettar kaldığı vurgulanmıştır. Nizâmülmülk halkın sorunlarının çözümüne önem göstermiş ve onlarla yakından ilgilenmiştir. Nizâmülmülk’ün verdiği güven duygusu halkın hoşuna gitmiş ve toplum içerisinde kabul görmesine vesile olmuştur. Nizâmülmülk’ün bir diğer hasleti de fakirlere sofrasını açmasıdır. Böylece onlarla diyalog kurmuş ve gönüllerini kazanmıştır. Her yönüyle eksiksiz bir devlet adamı olan Nizâmülmülk, toplumun her türlü ihtiyacının çözümünü düşünmüş ve bu yönde adımlar atmıştır. Nizâmülmülk’ün toplumun her kesimi ile kurduğu samimi ve yakın ilişki o kadar büyük bir takdir ve beğeni toplamıştır ki bu durum Nizâmülmülk’ün toplum nezdinde sultan itibarı görmesine sebep olmuştur. İlaveten Selçuklu coğrafyasının her yerinden ve toplumun her kesiminden insanın kendisine yönelmesi hasebiyle Kâbe’ye benzetilmiştir. Nizâmülmülk, devlet kademesinde görev alan aile bireyleri, ilişki içerisinde olduğu âlimler, kendi ordusu ve emirleri ile bir güç odağı haline gelmiştir. Bunun sonucunda Nizâmülmülk, 11. yüzyılın son çeyreğinde rakipsiz bir şekilde Büyük Selçuklu siyasetinin en etkin figürü, Selçuklu yönetimini ve politikalarını belirleyen isim ve Selçuklu tarihinin en önemli olaylarında karar mercii olmuş ve sonuçta Selçuklu tarihine damga vurmuştur. İbnü’l-Esîr, Fatımî veziri Bedr el-Cemalî’nin kendisi için kullandığı sayısız lakabı kaydettikten sonra sadece Mısır’a hâkim olan bir devletin veziri bu kadar lakap kullanıyorsa Nizâmülmülk’ün “ilah”lık iddiasında bulunması gerekirdi diyerek hem Selçuklunun azametini hem de Selçuklu devletinde Nizâmülmülk’ün yerini göstermektedir. (shrink)

Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī is one of the important representatives of Khurāsān Shāfi‘ī School. Al-Ta‘līḳa is his famous work, which is one of the first commentaries of al-Muzanī’s Mukḫtaṣar. One of the important features of this work is the introduction to some of the subjects of ijtihād (process of juristic legal reasoning), taqlīd (acting upon the word of another without asking for specific proof), ijmā‘ (consensus of jurists) and view’s of the companions of the Prophet. The first systematic, complete and detailed (...) works of uṣūl al-fiqh (Islamic legal theory) that belonged to the Khurāsān Shāfi‘ī School have reached to the present day belong to the second half of the V./XI. century. Making research on the studies which were done about uṣūl al-fiqh and formed the basis of this period is essential to follow the development of uṣūl al-fiqh of the Khurāsān Shāfi‘ī School. Transfer of the uṣūl al-fiqh in al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī’s al-Ta‘līḳa make it possible to determine the literatüre, which was formed in Khurāsān region in the period from the death of Shāfi‘ī to the first half of the V./XI. century until the first half of the Khurāsān region, which allows the determination of the uṣūl al-fiqh. In this study, on the basis of ijmā‘, al-Qāḍî Ḥusayn al-Marwarrūdhī’s method in al-Ta‘līḳa will be examined.Summary: Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī is considered to be one of the most important representatives of the Khurāsān Shāfi‘ī School. In addition to receiving fiqh education from al-Qaffāl al-Marwazī, who is accepted as the founder of the Khurāsān Shāfi‘ī School in Shāfiʿī fiqh circles. Al-Qāḍī Ḥusayn, one of the most distinguished students of al-Qaffāl al-Marwazī, has become one of the important bearers of the fiqh heritage of Khurāsān Shāfi‘ī School. The fact that the epithet “el-kāḍî” is used in the works of Khurāsān Shāfi‘ī School to absolutely refer to al-Qāḍî Ḥusayn, is another issue that shows his being authority on fiqh. Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī has accomplished many works in the field of fiqh. The most famous and most important work of al-Qāḍī Ḥusayn is the al-Ta‘lîḳa, written according to the Mukḫtaṣar arrangement style of al-Muzanī. He is often cited as the author of the well-known work al-Ta‘lîḳa in the sect. Al-Ta‘lîḳa, commonly cited in fiqh studies to refer to the views of al-Qāḍī Ḥusayn, is one of the first commentary on Mukḫtaṣar by Muzanī. With these characteristics, al-Ta‘lîḳa is one of the outstanding manuscripts for exploring the fiqh legacy of the Khurāsān Shāfi‘ī School. Another important feature of this text is that uṣūl al-fiqh issues such as ijtihād, taqlīd, ijmā‘ and view’s of the companions of the Prophet (qawl al-ṣaḥābah) have been covered in the introduction of the work. Al-Qāḍī Ḥusayn discusses the issues of evidentiality and types of ijmā‘ and ijmā‘ of ṣaḥābah in the chapter on ijmā‘ in al-Ta‘lîḳa. Al-Qāḍī Ḥusayn also handles the debates on view’s of the companions of the Prophet in the section on ijmā‘ of ṣaḥābah. It is also seen that the proofs proposed for evidentiality of ijmā since Shāfiʿī’s period became more versatile and differed. The fact that the arguments al-Qāḍī Ḥusayn cites in the chapter of the evidences of ijmā‘ were also mentioned by his contemporary, al-Māwardī, an Iraqi Shāfiʿī jurist, points out the accumulation of knowledge in terms of proofs of ijmā. Al-Qāḍī Ḥusayn makes two related distinctions that are fundamentally related to the types of ijmā. The first is the division between ijmā supporters, those who argue for knowability of ijmā, and their opponents. According to this, ijmā is divided into two parts as ‘āmm (general public) ijmā‘ and khāṣṣ (scholars) ijmā‘. Opposition to ‘āmm ijmā‘, such as fardhs (obligations) in prayer, rawātib sunnah (the practice that the Prophet regularly performed) and feast prayer requires kufr (blasphemy). Al-Qāḍî Ḥusayn, who considers issues such as ‘awl (a sharing method in Islamic inheritance law), mut‘a marriage (a type of temporary marriage) and riba’l-faḍl (interest in exchange or sale transactions) which are seen as controversial ijmā‘ issues in literature, as khāṣṣ ijmā‘ and evaluates opposition to this type of ijmā‘ as fisq (impiety). The second division al-Qāḍī Ḥusayn makes is between ijmā‘ based on the text and apparent comparison, and the ijmā‘ based on hidden comparison. Al-Qāḍī Ḥusayn thinks that the opposition to ijmā‘ that is based on ijtihād or the text in terms of sanad (chain of narrators), requires blasphemy. In a sense, this is to accept ijmā‘ as a provision on an equal basis and to reduce the distinctions of ijmā‘ to literary level. Al-Qāḍī Ḥusayn also discusses evidentiality of qawl al-ṣaḥābah in connection with the issues of ijmā‘. Al-Qāḍī Ḥusayn opposes the thesis that ijmā‘ is only limited to companions’ era and argues that it can be realized in any century after the Prophet. Al-Qāḍī Ḥusayn, who discusses ṣaḥābah’s ijmā‘ under two categories: the views of ṣaḥābah that have gained prevalence among other ṣaḥābahs and those that have not gained prevalence among other companions, argues for evidentiality of qawl al-ṣaḥābah, which have gained prevalence and known not to be opposed. He provides significant information on ijmā‘ discussion in Shāfi‘ī fiqh methods with regard to the evidentiality of this type of qawl al-ṣaḥābah, which is referred ijmā‘ al-suqūtī (consensus based on lack of opposition-silence). The knowledge al-Qāḍī Ḥusayn cites with regard to the evidentiality of qawl al-ṣaḥābah which have not gained prevalence among other ṣaḥābahs differs from Māwardī, one of his contemporary, and his predecessors. The fact that he cites Shāfi‘ī’s previous and latest views with regard to the state of such qawl al-ṣaḥābah in the face of qiyās (legal analogy) enables him to make comparison using uṣūl material available in his era. Al-Qāḍī Ḥusayn, who mentions debatable issues among ṣaḥābah, makes controversial narrations. While al-Qāḍī Ḥusayn reports that there is not any conflict on the argument that it is legitimate to express a third view with regard to issues on which ṣaḥābah is divided in two groups and fall into conflict, his contemporary al-Māwardī and other Shāfi‘ī jurists report that it is not legitimate to propose a third view on such an issue as there is ijmā‘ on these issues. (shrink)